Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Σάββατο 31 Μαρτίου 2012

Η ποιήτρια Μυρτιώτισσα για τον ποιητή Κ. Π. Καβάφη

Οι εντυπώσεις της Μυρτιώτισσας για τον Κ. Π. Καβάφη (1863-1933)

   Το 1926 η ποιήτρια Μυρτιώτισσα (κατά κόσμο Θεώνη Δρακοπούλου) επισκέφτεται στην Αλεξάνδρεια τον ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη. Με πραγματικό διεισδυτικό και οξυδερκές βλέμμα αποτυπώνει "εικόνες" του ποιητή από αυτή την επίσκεψή της σ' ένα κείμενο με τον τίτλο Κ. Π. Καβάφης. Μια εντύπωση. Στο κείμενό της η Μυρτιώτισσα αφηγείται τη συνάντησή της με τον Καβάφη και περιγράφει-σχολιάζει τα χαρακτηριστικά του ποιητή που της έκαναν εντύπωση. Επιπλέον, περιγράφει και σχολιάζει άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα την Αλεξάνδρεια, τον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς του Καβάφη, αλλά και χαρακτηριστικά του ίδιου του εαυτού της. 
   Το κείμενο αυτό προσφέρεται πραγματικά για να διδάξουμε στους μαθητές μας την "ενσωματωμένη" στην αφήγηση περιγραφή, την οπτική γωνία και το σχόλιο στην περιγραφή. Κυρίως, όμως, προσφέρεται για να τους φέρουμε κοντά στο μαγικό κόσμο του ποιητή, έτσι όπως τον αναπαριστά το βλέμμα μίας ποιήτριας, της Μυρτιώτισσας. Στο βιβλίο της Έκφρασης-Έκθεσης της Α Λυκείου παραθέτεται ένα σύντομο απόσπασμα από το κείμενο της Μυρτιώτισσας. Με αφορμή, λοιπόν, αυτό το σύντομο απόσπασμα, σας παρουσιάζω το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου...

Η Μυρτιώτισσα επισκέφτεται στην Αλεξάνδρεια τον Καβάφη τη δεκαετία του 1920.

Η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τη δεκαετία του 1920.

Μυρτιώτισσα, Κ. Π. Καβάφης. Μια εντύπωση.

    "Έτυχε κάποτε να βρεθώ στην Αίγυπτο για λίγες μέρες, στην Αλεξάνδρεια. Η Αλεξάνδρεια είναι μια πόλη που ή τη βαριέσαι απ' τη δεύτερη μέρα ή τη συνηθίζεις αμέσως και δε θέλεις να φύγεις πια. Εγώ δεν μπόρεσα να τη συνηθίσω. Έτσι πολυθόρυβη που είναι, και τόσο πεζή, μου έκανε την εντύπωση γυναίκας που μιλεί δυνατά και φορεί πλούσια και φανταχτερά φορέματα". 

Η Αλεξάνδρεια τη δεκαετία του 1920. Η Μυρτιώτισσα φαίνεται ότι δεν μπόρεσε να συνηθίσει το θόρυβο και την "πολυχρωμία" της κοσμοπολίτικης ανατολίτικης πόλης.

"Η ανία με είχε κιόλας κυριέψει, όταν θυμήθηκα τα λόγια του φίλου μου Πορφύρα: "Σαν πας εκεί κάτω πήγαινε να δεις τον ποιητή Καβάφη. Είμαι βέβαιος πως αξίζει τον κόπο να κάνει κανείς το ταξίδι αυτό μόνο και μόνο για να τον γνωρίσει". Εζήτησα λοιπόν να με πάνε να με συστήσουνε. Ο Καβάφης δε δέχεται με πολλή ευχαρίστηση τους ξένους, μου είχαν πει, και γι' αυτό επήγαινα με κάποιο φόβο. Ωστόσο με δέχτηκε μ' αρκετή εγκαρδιότητα".

Ο ποιητής Λάμπρος Πορφύρας που σύστησε στη Μυρτιώτισσα να επισκεφθεί τον Καβάφη.

Ο. Κ. Π. Καβάφης νέος στην Αλεξάνδρεια γύρω στα 1885. Η Μυρτιώτισσα τον επισκέφθηκε σχεδόν μετά τριάντα χρόνια.

"Με την ευγενικότατη φωνή του, στην οποία διακρίνεται καθαρά ένας ξενικός τόνο-Θεός φυλάξοι να του το πεις!-με παρακάλεσε να καθίσω σ' ένα χαμηλό κάθισμα που βρισκόταν μπροστά μου, μέσα στο μισοσκότεινο σαλονάκι. Ως είμαι απ' το φυσικό μου δειλή μπροστά στους ανθρώπους που πρωτογνωρίζω, εκάθισα και πολύ λίγο του μιλούσα. Αυτό φαίνεται να τον ευχαρίστησε γιατί άρχισε να μου μιλεί περισσότερο εκείνος και διέταξε σε λίγο τον αράπη του τον Αχμέτ να φέρει wisky και μεζέδες".

Ο Καβάφης γύρω στα 1890.

Ο Καβάφης στα 1901 ή 1903.

"Σε λίγο συνήθισαν και τα μάτια μου στο λίγο φως της κάμαρας και μπόρεσα να τον κοιτάξω προσεκτικά καθώς μιλούσε πίνοντας. Είναι αδύνατος, χλωμός, με μαλλιά γκρίζα και πυκνά, πολύ πυκνά. Μα εκείνο που σου κρατά την προσοχή σου όλη είναι τα μάτια του, τα δύο παμμέγιστα, παράξενα, αινιγματικά του μάτια. Δύο τέτοια μάτια κανείς μας ποτέ δε τα ιδεί σ' άλλον άνθρωπο, απλούστατα γιατί δεν είναι μάτια σημερινού ανθρώπου. Είναι μάτια που έρχονται από πολύ μακριά, από τα βάθη των αιώνων, και κρατούνε μέσα τους το μυστήριο μιας άλλης ζωής άγνωστης σ' εμάς"(είναι το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου).


Κ. Π. Καβάφης

   "Η φωνή του, όσο την άκουγα μου φαίνονταν κι αυτή σα να ερχότανε από μακριά, και ο ίδιος, καθώς είχε τώρα αποτραβηχτεί σε μια σκοτεινή γωνιά, και μιλούσε για τέχνη-σ' εμάς; ή στον εαυτό του; - έμοιαζε πλάσμα εξωτικό, που ζούσε σ' άλλη από μας ατμόσφαιρα, που έπρεπε να τ' ακούς και να τα βλέπεις από μακριά, και να μη παραξενευτείς καθόλου αν άξαφνα το δεις να χαθεί ολότελα από μπροστά σου και να σωπάσει. Η ομιλία του είναι γοητευτική".


Κ. Π. Καβάφης.

   "Τα πιο γνωστά πράγματα ξέρει να σ' τα παρουσιάζει σαν καινούρια, έτσι καθώς τα ντύνει με της τέχνης του την ωραιότητα. Στα πάντα βάζει τη σφραγίδα του, τα δωμάτια, τα έπιπλα, τα παλιά αγάλματα, τα σπάνια βάζα, το καθετί που τον τριγυρίζει είναι αρμονισμένο με τη φυσιογνωμία της Τέχνης του. Έτσι και η ποιητική του τέχνη είναι τόσο δική του, τόσο καβαφική, που καταντά αδύνατο να τη μιμηθεί κανείς έστω κι από μακριά χωρίς να πέσει στο γελοίο. Γιατί για να γράψεις σαν τον Καβάφη, πρέπει να είσαι Καβάφης. Αλλιώς δε γίνεται. Είν' εύκολο αυτό; Όχι βέβαια. Είναι μάλιστα αδύνατο κατά τη γνώμη μου και κάθε προσπάθεια θα ήταν μάταιη και προσποιητή".

Σκίτσο του Κ. Π. Καβάφη.

    "Ξέροντας πως ζω στην Αθήνα, ο ποιητής μου μίλησε για όλους σχεδόν τους ποιητές μας. Δείχνει σεβασμό στο έργο του Παλαμά, εκτίμηση για τον Ξενόπουλο που τον γνώρισε κάποτε, ενδιαφέρον για τον Πορφύρα. Προσέχει και ζυγιάζει πολυ καλά τα λόγια του, μη ξέροντας τι φρονεί ο ξένος του, ποιους συμπαθεί και ποιους όχι. Φοβάται μη σε θίξει στο παραμικρό. Είναι ο πιο πολιτισμένος Έλληνας που γνώρισα. Η ειρωνεία-η ρωμαίικη ειρωνεία-η πότε λεπτή, πότε σκληρή, και συχνά χυδαία και βάναυση, είναι για τον Καβάφη τέλεια άγνωστη. Ο Καβάφης δε θα μπορούσε να σταθεί στη σημερινή Ελλάδα, και για αυτό κάνει σοφά που μένει μακριά της. "Το ξέρω πως δεν είναι ωραία εδώ που μένω", μου είπε, "για αυτό ζω κλεισμένος σ' αυτό το σπίτι, μόνος με τα βιβλία μου. Δεν είμαι όμως ακόμα τέλειος ερημίτης. Σα βραδιάζει μ' αρέσει ν' ακούω την πόρτα να χτυπά. Είναι μια αδυναμία που πρέπει να την υπερνικήσω".

Ο Καβάφης σε μεγάλη ηλικία.

Η Μυρτιώτισσα φεύγει από το σπίτι του Καβάφη αληθινά γοητευμένη, μαγεμένη από τον κόσμο του ποιητή,  και με έντονη την επιθυμία να τον ξαναδεί.

   "...Βγήκαμε έξω. Ο θόρυβος της πολιτείας μου φάνηκε ακόμα πιο ανυπόφορος και τα ξεφωνητά των αραπάδων αποτρόπαια. Τράβηξα προς το ξενοδοχείο. Και η μορφή του Ποιητή μ' ακολουθούσε. Σα βρέθηκα μόνη σκέφτηκα: Bέβαια, όλοι σχεδόν το βλέπουμε, το ξέρουμε πως η ζωή είναι άσκημη, και όμως τη ζούμε και τρεφόμαστε απ' την ασκήμια της καθημερινά. Αυτός κατάφερε να ξεφύγει από τη ρουτίνα της. Εγκαίρως κάρφωσε τα ερευνητικά του μάτια γύρω της και γύρω στον Έρωτα, και σαν τα βρήκε όλα τόσα άσκημα, πολύ φοβήθηκε. Υπερήφανος, δε δέχτηκε ν' αυτοκτονήσει. Οπλίστηκε με τεράστια θέληση, κλείστηκε μέσα στο σπίτι του, και φρουρός άγρυπνος του εαυτού του, έκανε την Τέχνη του ζωή..."

Βλ. Μυρτιώτισσας Άπαντα (πρόλογος Τ. Αθανασιάδη-εισαγωγή Ανδρέα Καραντώνη), εκδ. Alvin Redman Hellas, Αθήνα, 1965, σ. 313-315.

Παρασκευή 30 Μαρτίου 2012

H Άνοιξη στη ζωγραφική: πίνακες με λουλούδια του Waterhouse

Η Άνοιξη στους Προραφαηλίτες ζωγράφους: ανοιξιάτικοι πίνακες του S. J. W. Waterhouse

    Eπιστρέφω στον αγαπημένο μου Waterhouse, για να σας αφιερώσω κάποιους ανοιξιάτικους πίνακες. Γυναικείες μορφές σε ανοιξιάτικα λιβάδια μαζεύουν λουλούδια ή καλύτερα αγριολούλουδα. 

  Ντυμένη μ᾽ένα υπέροχο γαλάζιο φόρεμα, έχει αφήσει στο έδαφος το καλάθι της και σκύβει πάνω από το ξύλινο φράκτη για να κόψει ένα λευκό λουλούδι.
J. W. Waterhouse, Άνοιξη ή γυναίκα που συλλέγει λουλούδια. 1900. Ιδιωτική Συλλογή.

 J. W. Waterhouse,  Flora. 1890. Ιδιωτική Συλλογή.

Η Flora ήταν ρωμαϊκή θεότητα των ανθισμένων λουλουδιών. Ακόμα μία Flora με λευκό φόρεμα!

J. W. Waterhouse,  Flora. 1890. Ιδιωτική Συλλογή.

J. W. Waterhouse, Συγκεντρώστε μπουμπούκια λουλουδιών. Iδιωτική Συλλογή. 1909.


W. Waterhouse, Η Άνοιξη ξεχύνεται σε ένα πράσινο λιβάδι με λουλούδια...1910.

  Ονειρεμένος πίνακας! Ένας από τους πιο αγαπημένους μου...Μωβ και λευκές ανεμώνες παντού, ξεχειλίζουν ακόμα και από την τσέπη της κοπέλας...Αιθέριο, αέρινο το μωβ και λευκό φόρεμά της!
W. Waterhouse, Ανεμώνες. 1902.

W. Waterhouse, Μαζεύοντας Νάρκισσους. 1912. Ιδιωτική Συλλογή.

http://www.jwwaterhouse.com/




Τετάρτη 28 Μαρτίου 2012

Η Άνοιξη στη ζωγραφική: Ρενουάρ, Άνοιξη

Δυο ανοιξιάτικοι πίνακες του Ρενουάρ

Η Άνοιξη ήλθε! Αιθέρια οπτασία μέσα στο ονειρικό φως του ιμπρεσιονιστή Ρενουάρ αναδύεται.

P. Aug. Renoir, Άνοιξη. 1879. Ιδιωτική Συλλογή.

P. Aug. Renoir, Ανοιξιάτικη εποχή στο Chatou. Γύρω στα 1872-73. Ιδιωτική Συλλογή.

P. Aug. Renoir, Άνοιξη. 1895. Burnes Foundation. Merion.

http://www.wikipaintings.org/en/pierre-auguste-renoir#close
http://paintingdb.com/view/7673/

Κυριακή 25 Μαρτίου 2012

Η Άνοιξη στην ποίηση: Ποιήματα του Γιώργου Σαραντάρη για την Άνοιξη

...Επειδή έχουμε περάσει πια την εαρινή ισημερία...εύχομαι Καλή Άνοιξη με ποιήματα του αγαπημένου μου ποιητή Γιώργου Σαραντάρη.

Γ. Σαραντάρη, Η άνοιξη ξανά θα κάνει φόνο

Λένε πως η άνοιξη ξανά
πρώτα θα κάνει φόνο

Πρώτα θα κάνει φόνο
και ύστερα θα πεθάνει

Λένε πως η άνοιξη ξανά
έχει φιλήσει όλους

Τα παλικάρια έφυγαν
έμειναν οι κοπέλες

Και τίποτα δεν έρχεται ξανά
αν η άνοιξη δεν έρχεται

Λένε πως έφθασε η ζεστή
η πιο ζεστή μας μέρα.

Γ. Σαραντάρη, Ο άνεμος κι η άνοιξη

Ο άνεμος ρέει μέσα στην καρδιά μας
σαν ουρανός που έχασε το δρόμο
δέντρα προσπαθούν να του δέσουν τα χέρια
αλλά μάταια κοπιάζουν

Ο άνεμος αναπνέει μέσα στην καρδιά μας
σαν στρατός που ορμάει στον αγώνα
τον καλωσορίζει η άνοιξη στην κοιλάδα
τον χαιρετάνε τ' αρώματα της γης

Η άνοιξη είναι μια παρθένα που δεν την ξέραμε
και όλους μας φίλησε με θάρρος
προτού το ζητήσουμε
τώρα αγκαλιάζει τον άνεμο και κάνει σαν τρελή
κι αναγκάζει κι εμάς να την αγαπήσουμε.

Γ. Σαραντάρη, Ήταν καιρός

Ήταν καιρός που η άνοιξη
μας αγαπούσε ακόμα

μας έστελνε πουλιά
να κελαηδήσουν
και με τις ώρες μας
να περπατήσουν συντροφιά.

J. J. Tissot, Άνοιξη. 1865.

Γ. Σαραντάρη, Της άνοιξης εμέθυσαν τα μάτια

Της άνοιξης εμέθυσαν τα μάτια
της άνοιξης τα μάτια ήταν δικά σου
μελαγχρινή και άψογη κοπέλα.

Γ. Σαραντάρη, Στο πρόσωπο της άνοιξης...

Στο πρόσωπο της άνοιξης ήταν χυμένο φως
και μέσα στον αγέρα σαν από φωλιά
μακρυάθε τραγουδούσε και λαίμαργα
ο κορυδαλλός

όσες κοπέλες δεν αγάπησα
είχαν γίνει θάμνοι.

Γ. Σαραντάρη, Λίγο πολύ

Λίγο πολύ η άνοιξη
δεν θέλει πια να φύγει

ζάρια να παίζει ολοήμερα
θέλει μ΄εμάς χωριάτες

δρόμους να μη στοχάζεται
ταξίδια να μη βλέπει

να μη τη θέλει ο άνεμος
ολούθε που μας βρέχει.

J. Shannon, Στον καιρό της άνοιξης. 1891.

Γ. Σαράνταρη, Σαν άνοιξη

Σαν άνοιξη είναι ολάκερη γη
τώρα που συμφιλιωθήκαμε
τώρα που περπατάμε παντού
και είναι παντού ευθείες γραμμές
που μας οδηγούν στις θάλασσες
να στοχαστούμε το θάνατο
μας ανεβάζουν στους ουρανούς
ν' αναπνεύσουμε περισσότερη ζωή.

Γ. Σαραντάρη, Ξανθιά μαλλιά της άνοιξης

Ξανθιά μαλλιά της άνοιξης
μπλεχθήκατε με νούφαρα στη μνήμη
κι όλο μακριά με φέρνουνε τα μήλα
που έκοψα απ' τον κήπο
με ταξιδεύουν σε απαλούς αγέρες
πλάι σε θάλασσες που δεν κινούνται
μα βλέπουν πάνω τους με βλέμμα πράο.

Γ. Σαραντάρη, Η άνοιξη σαν έκλεισε τα μάτια

Η άνοιξη σαν έκλεισε τα μάτια
ήταν γιομάτη θόρυβο

είχε το πρόσωπο ξανθό
απ΄το μεθύσι

τα μαλλιά 
τής σκέπαζαν τον ύπνο

είχε τρέξει στο δάσος
και ονειρεύονταν τον ουρανό

Γιατί λυπότανε
που δεν της έμειναν λουλούδια

να χαρίσει
στον ουρανό

τα είχε χαρίσει όλα
στην καρδιά μας

κι είχε φύγει
να μην την ξαναδούμε.

Cl. Monet, Νούφερα. 1916. Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης.

Για τα ποιήματα, βλ. Γιώργος Σαραντάρης, Ποιήματα, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 1998.

Οι σημαίες-λάβαρα της ελληνικής επανάστασης

Οι σημαίες του ελληνικού επαναστατικού αγώνα: όταν οι Έλληνες αγωνίζονταν για την ελευθερία

   Διασώζονται μάλλον ως κουρελιασμένα και ξεθωριασμένα πανιά στις προθήκες κάποιων μουσείων, όμως ακόμα και σήμερα-ίσως περισσότερο σήμερα- ο συμβολισμός τους παραμένει εύγλωττος. Η μυθοποίηση και η εξιδανίκευση της ελληνικής επανάστασης από την ιστορική αφήγηση του ατελούς και μικρού νεοσύστατου ελληνικού κράτους λέει ότι τις σήκωσαν οι οπλαρχηγοί του ελληνικού επαναστατικού αγώνα, όταν κήρυξαν την επανάσταση... και επειδή πάντα η επανάσταση πρέπει να έχει τα σύμβολά της που απεικονίζονται σε σημαίες και λάβαρα, ίσως πράγματι να τις σήκωσαν και ίσως πράγματι γύρω από αυτές να συσπειρώθηκαν κάποιοι αγωνιστές και να πολέμησαν μέχρι θανάτου για την ιδέα της ελευθερίας-τουλάχιστον πριν εμπλακούν στον αδυσώπητο Εμφύλιο πόλεμο-.
... Είναι ωραίο να πιστεύεις σε μία ιδέα και να πεθάνεις για αυτήν...και είναι ακόμα πιο ωραίο να πιστεύεις ότι πράγματι υπήρξαν κάποτε κάποιοι που πίστευαν σε ιδέες και αγωνίζονταν για αυτές μέχρι θανάτου.
  Σας παρουσιάζω, λοιπόν, κάποιες από τις σημαίες της ελληνικής επανάστασης, οι περισσότερες από τις οποίες εκτίθενται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας.

Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο της Παλαιάς Βουλής και βρίσκεται στην Πλατεία Κολοκοτρώνη στο κέντρο της Αθήνας. Ένα σεμνό μουσείο που αξίζει να το επισκεφθούμε για να θυμηθούμε την ιστορία που μαθαίναμε, όταν ήμαστε παιδιά...αλλά και σίγουρα αξίζει ακόμα περισσότερο να το επισκεφθούμε μαζί με τους μαθητές μας...


Σημαία με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας.Τα αρχικά σημαίνουν Ελευθερία ή Θάνατος Σχεδιάστηκε από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Την ύψωσε ο οπλαρχηγός Σισίνης στην Ήλιδα το Μάρτιο του 1821. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο- Αθήνα

Σημαία του οπλαρχηγού Πλαπούτα

Λένε ότι και αυτή ήταν η σημαία του Πλαπούτα.

Σημαία του 1821 με κεντημένες παραστάσεις του Αγ. Γεωργίου και του Προφήτη Ηλία. Ανήκε στον οπλαρχηγό της επανάστασης Ηλία Μπισμπίνη από το Μυστρά. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθήνας.

Σημαία επαναστατικού σώματος της Αν. Μάνης με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας και αλληγορικές παραστάσεις. Ανήκε στον Μανιάτη οπλαρχηγό Πιέρρο Γρηγοράκη-Τζανετάκο και χρησιμοποιήθηκε κατά την πολιορκία και άλωση της Μονεμβασίας. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθήνας.

Σημαία των Ψαρών. Διακρίνονται τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας και επιγραφή Ελευθερία ή Θάνατος. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθήνας.

Τρεις ακόμα σημαίες από την επανάσταση των ελληνικών νησιών.




Μία σημαία που συγκινεί. Είναι η σημαία Κυπριακού σώματος που συμμετείχε στην επανάσταση. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθήνας.

Στον παρακάτω πίνακα του Γάλλου ρομαντικού ζωγράφου L. Dupré απεικονίζεται ένας ηρωικός πολεμιστής (λένε ότι είναι ο οπλαρχηγός Ν. Μητρόπουλος που πολέμησε ηρωικά στην κατάληψη των Σαλώνων, σημερινή Άμφισσα) να κρατάει τη σημαία και ταυτόχρονα να αγωνίζεται με το γιαταγάνι. Στην τρίχρωμη σημαία (μαύρο, λευκό και κόκκινο) απεικονίζεται ένας κόκκινος σταυρός με την επιγραφή Εν Τούτω Νίκα.
L. Dupré, Η κατάληψη του κάστρου των Σαλώνων. 1825.

   Στον παρακάτω πίνακα ο Βρυζάκης απεικονίζει τον Παλαιών Πατρών Γερμανό ανάμεσα σε ενθουσιώδεις φουστανελοφόρους επαναστάτες να ευλογεί τη σημαία της επανάστασης. Η σημαία είναι ένα λευκό πανί με γαλάζιο σταυρό. Βέβαια ο πίνακας έχει ζωγραφισθεί το 1865...Η μυθοποίηση είχε ήδη συντελεσθεί και το λευκό και το γαλάζιο χρώμα είχαν αρχίσει να καθιερώνονται ως τα εθνικά μας χρώματα.
Θ. Βρυζάκη, O Παλαιών Πατρών ευλογεί τη σημαία της επανάστασης. 1865. Εθνική Πινακοθήκη.

Σημαία του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας, του Βαυαρού Όθωνα. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθήνας. Ήδη έχει καθιερωθεί η διχρωμία του γαλάζιου-λευκού και  ο σταυρός. Στη μέση το σύμβολο του αναγεννημένου από τις φλόγες Φοίνικα και φυσικά από πάνω του το βασιλικό στέμμα (για να μην ξεχνάμε ποιος είναι ο απόλυτος άρχων του κράτους).

Το λευκό και γαλάζιο ήταν τα επίσημα χρώματα του θυρεού της βαυαρικής δυναστείας των Βίττελμπαχ από την οποία καταγόταν ο Όθων.
Μέχρι σήμερα η τοπική σημαία του γερμανικού κρατιδίου της Βαυαρίας έχει το γαλάζιο και το λευκό, τα ιστορικά χρώματα της δυναστείας των Βίττελμπαχ. Η σημαία κυκλοφορεί σε δύο εκδοχές: δύο παράλληλες ορθογώνιες λουρίδες λευκού-γαλάζιου και το λευκό-γαλάζιο σε ρόμβους.

Ο θυρεός της Βαυαρίας. Το γαλάζιο και λευκό σε ρόμβους.


lang=1&wh=1&the1id=1&the2id=7&the3id=69&theid=69&open1=1&open2=7&open3=69&thepid=180&page=1
http://www.nhmuseum.gr/details2.php?lang=1&wh=1&the1id=1&the2id=7&the3id=69&theid=69&open1=1&open2=7&open3=69&thepid=183&page=1

Ζωγραφίζοντας την επανάσταση: Ary Scheffer, Οι Σουλιώτισσες

Η ελληνική επανάσταση στη ζωγραφική: Ary Scheffer, Οι Σουλιώτισσες

  Είναι ένας ακόμα πίνακας του γαλλικού ρομαντισμού με θέμα από τον ελληνικό επαναστατικό αγώνα. O Ary Scheffer (1795-1858), Γάλλος ζωγράφος ολλανδικής και γερμανικής καταγωγής, απεικονίζει με δραματικότητα μία σκηνή εξόντωσης άμαχου πληθυσμού, τις κυνηγημένες από τα στρατεύματα του Αλή Πασά Σουλιώτισσες.

Ary Scheffer, Οι Σουλιώτισσες. 1827. Λούβρο στο Παρίσι.

http://cartelen.louvre.fr/cartelen/visite?srv=car_not_frame&idNotice=22752&langue=fr

Η ελληνική επανάσταση του 1821 στη ζωγραφική: οι πίνακες του Ευγένιου Ντελακρουά

Ζωγραφίζοντας την ελληνική επανάσταση: οι πίνακες του Ευγένιου Ντελακρουά

  Ο Ευγένιος Ντελακρουά (1798-1863) είναι ένας από τους πιο γνωστούς Γάλλους ζωγράφους του ρομαντισμού. Με τα έργα του άνοιξε το δρόμο της μετάβασης από το ρομαντισμό στο συμβολισμό και τον ιμπρεσιονισμό. Ως γνήσιος ρομαντικός καλλιτέχνης εμπνεύστηκε από ηρωικά ιστορικά γεγονότα, όπως η Γαλλική και η Ελληνική Επανάσταση, αλλά και από τα ταξίδια του στην "εξωτική" Ανατολή (Μαρόκο).
    Ο ίδιος επηρεάστηκε από το κίνημα του Ευρωπαϊκού Φιλελληνισμού και κυρίως από το έργο του Άγγλου Φιλέλληνα ποιητή Λόρδου Μπάυρον. Ο Ντελακρουά εμπνεύστηκε τέσσερις πίνακες από τον ελληνικό επαναστατικό αγώνα. Ο πρώτος και πιο διάσημος πίνακάς του με θέμα από την ελληνική επανάσταση είναι το γνωστό έργο του με τον τίτλο Σκηνή από τις σφαγές στη Χίο. Στο έργο απεικονίζεται με δραματικότητα, πάθος και ένταση μία σκηνή εξόντωσης του άμαχου πληθυσμού του νησιού από τους Τούρκους, που πράγματι συνέβη το 1822. Το έργο εκτέθηκε το 1824 στο Σαλόνι Έκθεσης στο Παρίσι και προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και πολλές συζητήσεις στους καλλιτεχνικούς κύκλους της γαλλικής πρωτεύουσας. Αρκετοί ήταν αυτοί που σχολίασαν αρνητικά την επιλογή ενός αντιηρωικού θέματος-της καταστροφής και μάλιστα της σφαγής άμαχου πληθυσμού-από τον Ντελακρουά. Η αντίδραση αυτή δικαιολογείται απόλυτα, αφού είναι γνωστό ότι οι ρομαντικοί καλλιτέχνες απεικόνιζαν κυρίως ηρωικές σκηνές με υψωμένα ξίφη γενναίων πολεμιστών και όχι πολεμικές σκηνές με το θάνατο απλών ανθρώπων...Ωστόσο, ο πίνακας αγοράστηκε από τη γαλλική κυβέρνηση και φαίνεται ότι ενίσχυσε το ήδη ισχυρό κίνημα του γαλλικού φιλελληνισμού. 

Ευγ. Ντελακρουά, Σκηνή από τις σφαγές στη Χίο. 1824. Λούβρο-Παρίσι.
Στον πίνακα, που έχει ύψος τέσσερα μέτρα, δεν υπάρχει ούτε μία "ηρωική" μορφή και φυσικά ούτε ίχνος φωτός και ελπίδας...

    Το δεύτερο έργο, που ο Γάλλος καλλιτέχνης ζωγράφισε για να εκφράσει την υποστήριξή του στον ελληνικό επαναστατικό αγώνα, είναι ο πίνακας με τον τίτλο Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου. Ο Ντελακρουά γνώριζε το Μεσολόγγι και από το θάνατο του Λόρδου Μπάιρον (ο Άγγλος ποιητής είχε πεθάνει στο Μεσολόγγι από πυρετό το 1824). Στον πίνακα κυριαρχεί μία αλληγορική γυναικεία μορφή με ανοιχτά τα χέρια, ντυμένη με παραδοσιακή ελληνική ενδυμασία, η οποία βέβαια συμβολίζει την Ελλάδα. Πηγή έμπνευσης του Ντελακρουά είναι η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου και η ηρωική έξοδος των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" στις 9-10 Απριλίου του 1826. 

Ευγ. Ντελακρουά, Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου. 1826. Πινακοθήκη του Μουσείου Καλών Τεχνών στο Μπορντώ (Musée des Beaux-Arts de Bordeaux)
  Το έργο Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου μπορεί να θεωρηθεί ως απεικόνιση της ιδέας της ελευθερίας και του ηρωικού έως το θάνατο αγώνα των σκλαβωμένων εναντίον του τυραννικού ζυγού. Ο πίνακας εκτέθηκε μαζί με άλλα φιλελληνικά έργα Γάλλων ζωγράφων στην Εθνική Πινακοθήκη, κατά τη διάρκεια της έκθεσης με τον τίτλο «Η Ελληνική Επανάσταση, ο Ντελακρουά και οι Γάλλοι ζωγράφοι» που διοργάνωσε το 1997 η Εθνική Πινακοθήκη σε συνεργασία με την Ένωση Γαλλικών Μουσείων.

    Ο Ντελακρουά ζωγράφισε δύο ακόμα έργα εμπνευσμένα από την ελληνική επανάσταση. Στους δύο αυτούς πίνακες το θέμα είναι ηρωικό, αφού απεικονίζουν πολεμικές σκηνές ανδρείων πολεμιστών.
Ευγ. Ντελακρουά, Ο γκιαούρης πολεμά τον Πασά. 1827.


Ευγ. Ντελακρουά, Επεισόδιο από τον ελληνικό αγώνα ή ο Έλληνας πολεμιστής. 1856. Εθνική Πινακοθήκη Αθήνα.

Βλ. το video με σχολιασμό των έργων του Ντελακρουά



Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012

Ο ρομαντισμός στην ελληνική ζωγραφική: πίνακες του Θ. Βρυζάκη με θέμα την ελληνική επανάσταση

Η ελληνική επανάσταση στη ζωγραφική: πίνακες του Θ. Βρυζάκη
Εικόνες ελληνικής επανάστασης

   Ο Θεόδωρος Βρυζάκης (Θήβα 1814-Μόναχο 1878) θεωρείται ο πρώτος καταξιωμένος ζωγράφος της μετεπαναστατικής Ελλάδας και ο πρώτος εκπρόσωπος της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου της νεοελληνικής ζωγραφικής. Πολλά από τα έργα του έγιναν ευρέως γνωστά, γιατί κυκλοφόρησαν ως λαϊκές λιθογραφίες. Ζωγράφισε κυρίως ελαιογραφίες, τα περισσότερα θέματα των οποίων αντλούνται από τις σελίδες της ιστορίας της ελληνικής επανάστασης και εκφράζουν το ύφος και το πνεύμα των ζωγράφων του ρομαντισμού.
   Τα έργα του Βρυζάκη αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα του ελληνικού ρομαντισμού στη ζωγραφική και αποτυπώνουν με νοσταλγικό τρόπο χαρακτηριστικές εικόνες από την ελληνική επανάσταση που μας θυμίζουν τα σχολικά μας βιβλία και τις σχολικές εορτές της 25ης Μαρτίου. Το πινέλο του καλλιτέχνη δημιουργεί ένα μαγικό νοσταλγικό κόσμο, απόλυτα εξιδανικευμένο, όπου διαδραματίζονται τελείως θεατρικά χαρακτηριστικές σκηνές από τον ελληνικό επαναστατικό αγώνα. 
        Παρά το ότι ο ίδιος είχε ζήσει ως παιδί τα δύσκολα χρόνια της επανάστασης (ο πατέρας του απαγχονίστηκε από τους Τούρκους), φαίνεται ότι αντικαθιστά τις σκοτεινές μνήμες του παρελθόντος με τις ζωγραφικές αναπαραστάσεις του ρομαντισμού, δημιουργώντας ένα τέλειο επαναστατικό "σύμπαν" όπου κυριαρχεί η τελειότητα της εξιδανίκευσης...Το 1832, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, φεύγει για σπουδές στο Μόναχο όπου και έζησε έως το θάνατό του. Σπουδάζει ζωγραφική στην Ακαδημία του Μονάχου και δέχεται την επιρροή Γερμανών καλλιτεχνών του ρομαντισμού που εκείνη την εποχή συνήθιζαν να ζωγραφίζουν φιλελληνικά θέματα.
   Σας παρουσιάζω μερικά από τα πιο γνωστά έργα του Θεόδωρου Βρυζάκη. Πανέμορφες εικόνες, "θεατρικές" σκηνές από την ελληνική επανάσταση του 1821 που, όπως γνωρίζουμε, είχε περισσότερο σκοτεινές παρά φωτεινές στιγμές. Όμως, για τον μετεπαναστατικό νεοελληνικό ρομαντισμό η ελληνική επανάσταση ήταν πιο "φωτεινή", η πιο ηρωική περίοδος της νεότερης ελληνικής ιστορίας...
  
   Στο αχνό φως του δειλινού  τυφλός φουστανελοφόρος τραυματίας περπατά, στηριζόμενος στον ώμο ενός επίσης φουστανελοφόρου αγοριού. Ο καλλιτέχνης απεικονίζει άψογα την ενδυμασία των μορφών.
Θ. Βρυζάκη, Τυφλός τραυματίας. 1850. Εθνική Πινακοθήκη

Η Έξοδος του Μεσολογγίου-κατεξοχήν ηρωικό ρομαντικό θέμα-είναι ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες του Βρυζάκη.  Το 1855 συμμετείχε με το έργο αυτό στη Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι. Αντέγραψε το έργο δύο φορές. Τα δύο πρωτότυπα κάηκαν στην πυρκαγιά του Μεσολογγίου το 1929. Το τρίτο πρωτότυπο, το οποίο κυκλοφόρησε και σε λιθογραφίες, σώζεται στην Εθνική Πινακοθήκη.
Θ. Βρυζάκης, Η έξοδος του Μεσολογγίου. 1853. Εθνική Πινακοθήκη-Αθήνα

Θ. Βρυζάκης, Πολεμική Σκηνή. 1853. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα.


Θ. Βρυζάκης, Το στρατόπεδο του Γεώργιου Καραϊσκάκη. 1855. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Πολεμιστές. 1855. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Η Ελλάς ευγνωμονούσα. 1858. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι. 1861. Εθνική Πινακοθήκη.

  Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το θέμα του έρωτα στην ελληνική επανάσταση είναι πέρα έως πέρα ρομαντικό. 
Θ. Βρυζάκης, Ειδύλλιο. 1862. Εθνική Πινακοθήκη.

Αγαπημένος μου πίνακας! Ο Βρυζάκης απεικονίζει με καθαρά θεατρικό τρόπο τη σκηνή: Τον αποχαιρετισμό δύο ερωτευμένων. Υπέροχη η ενδυμασία των μορφών. Φυσικά οι πολεμιστές της ελληνικής επανάστασης θα ήταν μάλλον αδύνατο να φορούν τέτοιες "τέλειες" στολές. 
Θ. Βρυζάκη, Ο αποχαιρετισμός στο Σούνιο. 1863. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Παραμυθία (Παρηγοριά). 1847. Εθνική Πινακοθήκη.


Θ. Βρυζάκης, Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της επανάστασης. 1865. Εθνική Πινακοθήκη-Αθήνα.

Δείτε και δύο υπέροχες προσωπογραφίες Ελληνίδων της μετεπαναστατικής περιόδου. Ο καλλιτέχνης απεικονίζει με κάθε λεπτομέρεια την ενδυμασία και τα κοσμήματα των δύο γυναικών. Οι πίνακες του Βρυζάκη θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ένα μάθημα για την ενδυμασία της εποχής.

Θ. Βρυζάκη, Κερκυραία. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκη, προσωπογραφία κόρης. Εθνική Πινακοθήκη.

http://www.peri-grafis.com/ergo.php?id=937
http://www.eikastikon.gr/zografiki/vryzakis.html
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artist_id=4399
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=61224
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=61352
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=61849
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=61349
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=61846
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=67830
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=61855
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=67831