Ο Χειμώνας στην ποίηση. Στο χωριό. Ένα ποίημα του Νίκου Καρούζου

Νίκος Καρούζος, Στο χωριό

Τα σπουργίτια μπουλουκιάζουν. Χειμώνας.

Φωτεινό το δείλι έχει πάρει

όλες τις αποχρώσεις της ταπεινώσεως.

Ιμάτια λιλιά στον ουρανό.

Τα πετεινά, όπως διάβηκαν από πάνω μας,

κινούμενα σημεία της ψυχής-

προκάλεσαν σε μένα τουλάχιστον

απερίγραπτο αίσθημα συναδελφώσεως με την πλάση.

Μείνετε άδολες ώρες κοντά μου,

μείνε εσύ ζωή απαλή σαν τραγούδι

μελαγχολικών παρθένων.

Περιμένω καθώς ο καρπός στο δέντρο.

Από την ποιητική συλλογή "Η επιστροφή του Χριστού" (1953).

Caspar David Freidrich,  Μπροστά στη Δύση του ηλίου. 1818. Μουσείο Folkwang. Έσσεν.

Βλ. Νίκος Καρούζος, Οιδίπους Τυραννούμενος και άλλα ποιήματα, φιλολογική επιμέλεια Μαρία Αρμυρά, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 2014.

http://collection-online.museum-folkwang.de/eMuseumPlus?service=direct/1/ResultLightboxView/result.t1.collection_lightbox.$TspTitleImageLink.link&sp=10&sp=Scollection&sp=SfilterDefinition&sp=0&sp=0&sp=1&sp=Slightbox_4x5&sp=0&sp=Sdetail&sp=0&sp=F&sp=T&sp=9

Οι κοινωνικές τάξεις στη ζωγραφική. Πίνακες του Honoré Daumier

Ταξιδεύοντας με τρένο. Πίνακες του Honoré Daumier

   "To βαγόνι της τρίτης θέσης" είναι από τους χαρακτηριστικούς πίνακες του Γάλλου ζωγράφου, λιθογράφου και γλύπτη Honoré Daumier (1808-1879), με θέμα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων. Απεικονίζει ένα στιγμιότυπο με ταξιδιώτες στην τρίτη θέση ενός τρένου. Το βλέμμα του ζωγράφου εστιάζει στις μορφές μίας οικογένειας της εργατικής τάξης που ταξιδεύει, βέβαια, στην τρίτη θέση. Πίσω τους διακρίνουμε να συνωστίζονται πλήθος φτωχών ταξιδιωτών. Η οικογένεια αποτελείται από τρεις γενιές. Αριστερά βλέπουμε μία νεαρή γυναίκα με το μωρό της στην αγκαλιά, δίπλα κάθεται η ηλικιωμένη μητέρα της και δίπλα σ΄αυτήν ένα αγοράκι. Η γλυκιά νεαρή μητέρα κοιτάζει με τρυφερότητα το μωρό της, η ηλικιωμένη μητέρα-γιαγιά έχει σταυρωμένα τα χέρια πάνω στο καλάθι της και ατενίζει στο κενό με στωικότητα και φαίνεται κουρασμένη, ενώ το αγοράκι δείχνει επίσης ταλαιπωρημένο και μάλλον πρέπει να κοιμάται. Ο Daumier, που διακρίθηκε κυρίως ως σατιρικός σκιτσογράφος και χαράκτης,  συνήθιζε να απεικονίζει με ρεαλισμό στιγμιότυπα με πρόσωπα από την πολιτική και κοινωνική ζωή της μετεπαναστατικής Γαλλίας και έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς τις γυναίκες της εργατικής τάξης. Ο πίνακας αυτός, πέρα από το κοινωνικό περιεχόμενο, αποτελεί και μαρτυρία των αλλαγών που έφερε η  εκβημιοχάνιση και η αστικοποίηση στη μετακίνηση των ανθρώπων του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, γιατί εδώ απεικονίζεται το βαγόνι ενός τρένου. Ο σιδηρόδρομος, όπως είναι γνωστό, συνδέεται στενά με τη βιομηχανική επανάσταση. Έγινε το κύριο μέσο της μεταφοράς των εμπορικών και βιομηχανικών προϊόντων, αλλά και της μετακίνησης των λαϊκών στρωμάτων.
   Οι κοινωνικές διακρίσεις αντανακλώνται στο σιδηρόδρομο. Οι επιβάτες, ανάλογα με το εισόδημα, ταξίδευαν λιγότερο ή περισσότερα άνετα, αφού υπήρχαν τα βαγόνια πρώτης, δεύτερης και τρίτης θέσης. 

Honoré Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1862-64. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

   

   Ο Daumier ζωγράφισε τον πίνακα αυτό σε δύο παραλλαγές. Το βαγόνι της τρίτης θέσης  έγινε κατά παραγγελία ενός πλούσιου Αμερικανού φιλότεχνου και συλλέκτη έργων τέχνης, του William Thompson Walters, ο οποίος την περίοδο 1861-1864 είχε φύγει από την Αμερική λόγω του Εμφυλίου Πολέμου και είχε εγκατασταθεί με την οικογένειά του στο Παρίσι όπου γνώρισε τον Daumier. Το 1865 ο Walters επέστρεψε στις ΗΠΑ. 

Honoré Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1863-1865. Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά. Οττάβα.

 Honore Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη. To σκίτσο αυτό βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης που ίδρυσε ο Walters όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ.

 William Thompson Walters (1819-1894). O πλούσιος Αμερικανός βιομήχανος είχε παραγγείλει τους πίνακες του Daumier Βαγόνι τρίτης, δεύτερης και πρώτης θέσης, όταν βρισκόταν στο Παρίσι.

   Κατά παραγγελία του Walters, ο Daumier ζωγράφισε και δύο ακόμα έργα, Το βαγόνι της δεύτερης θέσης και Το βαγόνι της πρώτης θέσης. Οι ταξιδιώτες της δεύτερης και πρώτης θέσης ταξιδεύουν εμφανώς πιο άνετα από τους ταξιδιώτες της τρίτης θέσης, είναι καλοντυμένοι και τα βαγόνια πιο φωτεινά.

Honoré Daumier, Το βαγόνι της δεύτερης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη.

   Στο βαγόνι της πρώτης θέσης βλέπουμε δύο κομψές κυρίες να κάθονται ανάμεσα σε δύο επίσης κομψούς κυρίους. Η μία κυρία κοιτάζει το τοπίο έξω από το παράθυρο, ενώ η άλλη διαβάζει...

Honoré Daumier, Το βαγόνι της πρώτης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη.

http://www.artble.com/artists/honore_daumier/paintings/the_third-class_carriage
http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/436095?rpp=30&pg=1&ft=Daumier&pos=1
http://art.thewalters.org/search/?query=Daumier&type=search&all_fields=true
http://www.gallery.ca/en/see/collections/artwork.php?mkey=116
http://thewalters.org/about/history/william-walters.aspx

Ελπίδα. Ένας συμβολικός πίνακας του George Frederic Watts

Ελπίδα ή Aπελπισία;

   Ο Βρεττανός ζωγράφος της Βικτωριανής εποχής George Frederic Watts (1817-1904) συνδέθηκε με το κίνημα του συμβολισμού και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στην εποχή του για την απεικόνιση αλληγορικών θεμάτων. Ο παρακάτω πίνακας με τον τίτλο "Ελπίδα" είναι από τα πιο γνωστά έργα του. Η Ελπίδα απεικονίζεται ως μία νεαρή τυφλή κοπέλα, ντυμένη με αιθέριο φόρεμα, η οποία βρίσκεται καθισμένη πάνω σε μία σφαίρα, που θυμίζει πλανήτη, και έχει δεμένα τα μάτια της με λευκό μαντήλι. Κρατά λύρα και φαίνεται να παίζει μουσική.  Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι η λύρα της Ελπίδας έχει σπασμένες τις χορδές της, εκτός από μία μόνο χορδή.

      Η ασυνήθιστη αυτή αλληγορική απεικόνιση της Ελπίδας είναι, θα έλεγα, αινιγματική, μυστηριώδης και μαγεύει τους θεατές. Η στάση και η έκφραση της κοπέλας-Ελπίδας αποπνέει θλίψη και παραίτηση. Η ονειρική ατμόσφαιρα, που οφείλεται στα απαλά-αχνά χρώματα και την αμυδρή αίσθηση της μουσικής από τη μονόχορδη λύρα, σε συνδυασμό με τη στάση του σώματος και τη ψυχική διάθεση της κοπέλας μεταδίδουν γλυκύτατη μελαγχολία. Ένας κριτικός της εποχής διατύπωσε την άποψη ότι στο έργο έπρεπε να δοθεί η ονομασία "Απελπισία" και όχι "Ελπίδα".

George Frederic Watts, Ελπίδα. 1886. Πινακοθήκη Tate. Λονδίνο.

  Η Ελπίδα έχει ακουμπήσει το κεφάλι της πάνω στη λύρα και προσπαθεί να ακούσει τη μουσική από τη μία χορδή. Αυτή η ονειρική, μαγική εικόνα της Ελπίδας ανήκει σε μία ευρύτερη σύνθεση εικόνων που ζωγράφισε ο Watts και είναι γνωστή με το όνομα "Το Σπίτι της Ζωής". Ο Watts ζωγράφισε το έργο σε δύο παραλλαγές. Η μία βρίσκεται σε Ιδιωτική Συλλογή και η άλλη εκτίθεται στην Πινακοθήκη Tate.

  

   Ο George Frederic Watts κινήθηκε στους κύκλους των Προραφαηλιτών ζωγράφων και θεωρείται ότι είχε επηρεαστεί από αυτούς. Φαίνεται ότι η στάση των γυναικών στους παρακάτω πίνακες του Dante Gabriel Rossetti και του Ed. Burne Jones ύπηρξε πρότυπο για την Ελπίδα του Watts.

   

Dante Gabriel Rossetti, H σειρήνα της θάλασσας. 1877. Fog Art Museum. Πανεπιστήμιο του Harvard. Cambridge. Μασαχουσέτη.

Ed. Burne Jones, O τροχός της τύχης. 1883. Musée d' Orsay.

   Ένα ακόμα έργο που πιθανόν επηρέασε τον Watts.

Albert Joseph Moore, Οι ονειροπόλοι. 1884. Birmingham Museum-Art Gallery.

http://www.tate.org.uk/art/artworks/watts-hope-n01640
http://en.wikipedia.org/wiki/Hope_(painting)
http://www.victorianweb.org/painting/watts/paintings/12.html
http://www.harvardartmuseums.org/collections/object/230614?position=3
http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/painting.html?no_cache=1&zoom=1&tx_damzoom_pi1%5BshowUid%5D=2273
http://www.victorianweb.org/painting/moore/paintings/king.html

Εργαζόμενες γυναίκες. Πίνακες του V. Van Gogh

Εργαζόμενες γυναίκες της αγροτικής τάξης. Πίνακες του V. Van Gogh

   Την περίοδο 1880-1885 ο Vincent Van Gogh ζωγράφισε μια σειρά έργων με θέμα στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή των αγροτών της Ολλανδικής υπαίθρου. Εμβληματικός πίνακας αυτής της περιόδου είναι "οι πατατοφάγοι", ένας από τους πιο διάσημους πίνακες του Ολλανδού ζωγράφου. Απεικονίζει μία οικογένεια αγροτών να βρίσκονται συγκεντρωμένοι γύρω από το φτωχικό τραπέζι υπό το ημίφως της λάμπας και να τρώνε το δείπνο τους, που αποτελείται από πατάτες. Οι πατάτες αποτελούσαν βασική τροφή των αγροτών, γιατί την παρήγαγαν οι ίδιοι στα χωράφια τους.

V. Van Gogh, Οι πατατοφάγοι. 1885. Μουσείο Βαν Γκογκ. Άμστερνταμ. Οι μορφές αναπαρίστανται με ρεαλισμό, αλλά η ατμόσφαιρα του σκοτεινού αγροτικού δωματίου που φωτίζεται αχνά, είναι σχεδόν ονειρική.

V. Van Gogh, Οι πατατοφάγοι. Λεπτομέρεια. 1885. Μουσείο Βαν Γκογκ. Άμστερνταμ. Κουρασμένα πρόσωπα από την καθημερινή βιοπάλη και τη σκληρή ζωή της υπαίθρου.

   Από την περίοδο των "πατατοφάγων" επιλέγω μία σειρά έργων του Βαν Γκογκ που απεικονίζουν γυναίκες αγρότισσες να εργάζονται.

V. Van Gogh, Γυναίκα που βγάζει πατάτες. 1885. Van Gogh Μουσείο. Άμστερνταμ.

V. Van Gogh, Αγρότισσα που μαγειρεύει σε εστία φωτιάς. 1885. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

V. Van Gogh, Γυναίκα που καθαρίζει πατάτες. 1885. Ιδιωτική Συλλογή.

V. Van Gogh, Γυναίκα αγρότισσα που σκουπίζει το πάτωμα. 1885. Kröller Müller. Otterlo.

V. Van Gogh, Γυναίκα που ράβει. 1881. Ιδιωτική Συλλογή. Αγαπώ ιδιαίτερα αυτόν τον πίνακα. Η νεαρή αγρότισσα κάθεται στην καρέκλα και ράβει με προσήλωση. Το ένα πόδι της ξεκουράζεται στο σκαμνάκι. Το δωμάτιο είναι τελείως άδειο.

V. Van Gogh, Γυναίκα που ράβει. 1885. Μουσείο Βαν Γκογκ. Άμστερνταμ.

V. Van Gogh, Γυναίκα που ράβει. 1881. Kröller Müller. Otterlo. Otterlo.

V. Van Gogh, Γυναίκα που αλέθει καπνό. 1881. Kröller Müller. Otterlo.

http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/1984.393

http://www.vangoghgallery.com/catalog/Watercolor/1879/Scheveningen-Woman-Sewing.html

http://en.wikipedia.org/wiki/Peasant_Character_Studies_(Van_Gogh_series)#mediaviewer/File:Van_Gogh_-_Bäuerin_beim_Kartoffelschälen.jpeg

http://krollermuller.nl/collection-search.php?reload=1&characteristic_type=&artist=Vincent+van+Gogh+%281853+-+1890%29&van=0&tot=0&submit.x=44&submit.y=15
http://www.vangoghmuseum.nl/en/collection/s0005V1962
http://www.vangoghmuseum.nl/en/collection/s0007V1962
http://www.vangoghmuseum.nl/en/collection/s0452S1995
http://www.wikiart.org/en/vincent-van-gogh/woman-grinding-coffee-1881
http://www.vangoghgallery.com/catalog/Painting/421/Peasant-Woman-Sweeping-the-Floor.html

Η εργατική τάξη στη ζωγραφική. Πίνακες του Edvard Munch

H εργατική τάξη στη ζωγραφική

   Οι παρακάτω πίνακες του Edvard Munch απεικονίζουν στιγμιότυπα από την καθημερινότητα του ανώνυμου πλήθους της εργατικής τάξης. Έχοντας ήδη περάσει στον εξπρεσιονισμό και ανοίξει το δρόμο για τη μετάβαση στο μοντερνισμό, ο Munch με αδρές γραμμές απεικονίζει πλήθος εργατών να επιστρέφουν από το εργοστάσιο στο σπίτι τους.

Edvard Munch, Εργάτες στο δρόμο για το σπίτι τους. 1913-1915. Μουσείο του Munch. Όσλο. Οι εργάτες απεικονίζονται να έχουν σχολάσει και να βαδίζουν στο δρόμο προς το σπίτι τους.

Edvard Munch, Εργάτες στα χιόνια. 1913. Μουσείο του Munch. Όσλο. Μία ομάδα εργατών, κρατώντας φτυάρια, απεικονίζονται στο χιονισμένο τοπίο.

Edvard Munch, Εργάτης και παιδί. 1908. Μουσείο του Munch. Όσλο. Ο εργάτης έχει αποκοπεί από την ομάδα για να συναντήσει το κοριτσάκι που απλώνει τα χέρια του προς αυτόν. Ένα γλυκό, τρυφερό στιγμιότυπο, μία προσωπική-ατομική στιγμή. 

https://www.google.com/culturalinstitute/asset-viewer/workers-on-their-way-home/kgGvpL5rNUxkAw?projectId=art-project
http://www.wikiart.org/en/edvard-munch/workers-on-their-way-home-1915
http://www.wikiart.org/en/edvard-munch/worker-and-child-1908
http://www.edvardmunch.org/edvard-munch-paintings.jsp

Γυναίκα που διαβάζει. Ένας πίνακας του Προραφαηλίτη ζωγράφου Robert Braithwaite Martineau

Γυναίκα που διαβάζει

   Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου της, φαίνεται ότι διαβάζει, η κυρία του πίνακα. Ντυμένη και χτενισμένη περίτεχνα κάθεται γονατισμένη στο χαλί και ποζάρει για τον ζωγράφο, κρατώντας επιδεικτικά το βιβλίο. Για αυτό, και ο τίτλος "το τελευταίο κεφάλαιο". Είναι ένας πίνακας του Βρετανού Robert Braithwaite Martineau (1826-1869) που απεικονίζει το πορτρέτο μίας εύπορης νεαρής γυναίκας της Βικτωριανής εποχής να διαβάζει στο σαλόνι του σπιτιού της. Ο ζωγράφος αποδίδει αριστοτεχνικά την ενδυμασία και την κόμμωση των γυναικών των εύπορων οικονομικά στρωμάτων, καθώς και τη διακόσμηση του εσωτερικού της κατοικίας. Ο Robert Braithwaite Martineau (1826-1869) στο σύντομο βίο του βρέθηκε στον κύκλο των Προραφαηλιτών ζωγράφων και στα έργα του διακρίνουμε επιρροές από το κίνημα του Προραφαηλιτισμού.

Robert Braithwaite Martineau, Το τελευταίο κεφάλαιο. 1860-1863. Birmingham Μουσεία και Πινακοθήκη Τέχνης.

http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Braithwaite_Martineau

http://www.bbc.co.uk/arts/yourpaintings/artists/robert-braithwaite-martineau

Εργαζόμενες γυναίκες. Πίνακες του Edvard Munch

H εργατική τάξη στη ζωγραφική

   Την ιδιωτική στιγμή μίας κοπέλας, που προφανώς ανήκει στην εργατική τάξη, απεικονίζει στους παρακάτω πίνακες ο Νορβηγός ζωγράφος Edvard Munch (1863-1944).  Στην άκρη ενός απλού δωματίου η κοπέλα προσπαθεί να ανάψει με προσανάμματα τη σόμπα ή το φούρνο. Η ενδυμασία της και η εργασία που κάνει δείχνουν ότι ανήκει στην εργατική τάξη.

Edvard Munch, Κοπέλα που ανάβει σόμπα. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

   Αγαπημένος μου ο παρακάτω πίνακας! Σκέφτομαι ότι θα μπορούσε να είναι η ίδια κοπέλα. Έχει ξυπνήσει και έχει σηκωθεί από το κρεβάτι της. Το φως του πρωινού διεισδύει στο φτωχικό δωμάτιο και την περιβάλλει με γλυκύτητα. Τι να σκέφτεται, άραγε;

Edvard Munch, Πρωινό. 1884. Iδιωτική Συλλογή.

   Σχεδόν εξπρεσιονιστικές οι πινελιές του παρακάτω πίνακα. Η νεαρή ημίγυμνη γυναίκα πλένει στο νιπτήρα. Απλό δωμάτιο, χωρίς διακόσμηση και στολίδια. Προφανώς η κοπέλα ανήκει στην εργατική τάξη.  Eπηρεασμένος από τους Γάλλους ζωγράφους, το έργο των οποίων ο Munch είχε γνωρίσει κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, ζωγραφίζει γυναίκες της εργατικής τάξης σε ιδιωτικές στιγμές που γοητεύουν τους θεατές με την αινιγματική παρουσία τους.

Edvard Munch, Nεαρή γυναίκα που πλένει. 1896. Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας. Όσλο.

http://www.wikiart.org/en/edvard-munch/girl-kindling-a-stove-1883

http://www.wikiart.org/en/edvard-munch/morning-1884

http://www.nasjonalmuseet.no/en/collections_and_research/our_collections/edvard_munch_in_the_natonal_museum/Young+Girl+washing%2C+1896.b7C_wljWZN.ips

Ένα ποίημα της Ντίκινσον για το φεγγάρι

Ποίημα για το φεγγάρι

Είναι ένα ακόμα ποίημα της Αμερικανίδας ποιήτριας Έμιλυ Ντίκινσον.

Το υπ. αριθμ.

{1450}

Το Δρόμο φώτιζαν τ' αστέρια κι η Σελήνη

Τα Δέντρα στέκονταν ακίνητα και φωτεινά-

Ξεχώρισα-μες απ' το Φως τ΄αλαργινό-

Έναν ταξιδιώτη επάνω σ' ένα λόφο-

Ν' ανηφορίζει σε Καθέτους μαγικέςς

Κι ας ήταν Γήινες απλώς-

Άγνωστος ο λαμπρός του προορισμός

Μα τυλιγμένος σε μια λάμψη αυτός.

Βλ. Emily Dickinson, Έλα στον κήπο μου. Ποιήματα, μτφρ. Κώστας Λανταβός, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2013, σ. 111.

John Atkinson Grimshaw(1836-1893), Τοπίο με σεληνόφως. Ιδιωτική Συλλογή.

http://www.the-athenaeum.org/art/list.php?m=a&s=du&aid=238

Γυναίκες μόνες σε καφέ και μπαρ. Πίνακες του Édouard Manet.

Γυναικεία πορτρέτα σε καφέ και μπαρ

   Υπήρξε ασφαλώς ένας μεγάλος καλλιτέχνης ο Édouard Manet (1832-1883), ένας από τους εισηγητές της μοντέρνας τέχνης στη ζωγραφική, με μεγάλη συμβολή στη μετάβαση από το ρεαλισμό στον ιμπρεσιονισμό. Mία από τις πιο συνηθισμένες θεματολογίες του ήταν η απεικόνιση σκηνών από την καθημερινή ζωή στο Παρίσι, στους δρόμους και τα καφέ ή μπαρ της γαλλικής πρωτεύουσας.

   Επιλέγω να σας παρουσιάσω τα παρακάτω έργα του Manet που απεικονίζουν προσωπογραφίες μοναχικών γυναικών σε καφέ και μπαρ.

         Ο παρακάτω πίνακας είναι από τους αγαπημένους μου. Αποπνέει γλυκύτατη μελαγχολία και εκφράζει την απόλυτη μοναξιά. Μια νεαρή γυναίκα κάθεται μόνη σ' ένα καφέ. Φαίνεται θλιμμένη και δείχνει βυθισμένη στις σκέψεις της. Στηρίζει με περισυλλογή το κεφάλι στο ένα χέρι της, ενώ στο άλλο χέρι διακρίνουμε να κρατά ένα τσιγάρο. Μπροστά της ένα ποτήρι με δαμάσκηνο-μπράντυ, δημοφιλές ποτό της εποχής. Ποια είναι η ταυτότητά της; τι σκέφτεται, τι και ποιον περιμένει; Mία μόνη γυναίκα σ' ένα καφέ στα τέλη του 19ου αιώνα δεν μπορεί να ανήκει στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Είναι, το πιο πιθανόν, μια γυναίκα "ελευθέρων ηθών" ή μια γυναίκα της εργατικής τάξης, που ίσως εργάζεται ως πωλήτρια σε κάποιο κατάστημα ή…

Édouard Manet, το δαμάσκηνο μπράντυ. Γύρω στα 1877. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης. Ουάσινγκτον.

Édouard Manet, δύο γυναίκες που πίνουν μπύρες. 1878. Συλλογή Burrell. Μουσεία Γλασκώβης.

Οι γυναίκες πίνουν μπύρες και στους δύο πίνακες. Μοναχικές παρουσίες μέσα στην πολυκοσμία των μπαρ. 

Édouard Manet, Στο Καφέ Concert. 1879-1880. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη.

   Ο παρακάτω πίνακας θεωρείται από τα πιο διάσημα έργα του Μανέ και είναι ο τελευταίος πίνακας του. Στο μπαρ των μέχρι σήμερα γνωστών Folies Bergére στέκεται μία νεαρή γυναίκα. Είναι εργαζόμενη και ακουμπά τα χέρια της στον πάγκο με τα ποτά και τα φρούτα. Πίσω της βρίσκεται ένας τεράστιος καθρέπτης, στον οποίο βλέπουμε ως αντανάκλαση τη σκηνή και τους θαμώνες του κέντρου που προφανώς περιμένουν να δουν τη χορευτική παράσταση. Φαίνεται τελείως απόμακρη από το περιβάλλον, βαθύτατα θλιμμένη, απόλυτα μόνη και μοναχική. Το βλέμμα της ταξιδεύει πέρα μακριά...

Édouard Manet, Ένα μπαρ στα Folies Bergére. 1881-1882. Iνστιτούτο Τέχνης Courtauld. Λονδίνο.

http://www.manetedouard.org

http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/art-object-page.53034.html

http://www.wikiart.org/en/edouard-manet/two-women-drinking-bocks-1878

http://collections.glasgowmuseums.com/starobject.html?oid=36631

http://art.thewalters.org/detail/16473/the-cafc-concert/

http://www.courtauld.ac.uk/gallery/collections/paintings/imppostimp/manet/foliesbergere/index.shtml

http://en.wikipedia.org/wiki/Édouard_Manet

Στο café της χαμένης νιότης, του Patrick Modiano

Patrick Modiano, Στο café της χαμένης νιότης

   Διαβάζω τη νουβέλα του Patrick Modiano στο café της χαμένης νιότης. Μ' έχει συνεπάρει, μ΄έχει γοητεύσει η ονειρική, ποιητική ατμόσφαιρα της ιστορίας που αφηγείται ο Μοντιανό. Μ' έχει μαγέψει η αινιγματική αφήγηση με τις σιωπές, τους υπαινιγμούς και τις σκιές. 

  Ο συγγραφέας σκιαγραφεί το πορτρέτο μίας αινιγματικής νεαρής γυναίκας, που ζει στο Παρίσι τη δεκαετία του 60 και κάποια στιγμή εγκαταλείπει τον άχρωμο και βαρετό σύζυγό της και εξαφανίζεται από τη ζωή του. Την παρακολουθούμε να κινείται στους δρόμους του Παρισιού και να συχνάζει μαζί με άλλους μποέμ τύπους στο café της χαμένης νιότης, στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για αυτήν, ούτε το πραγματικό της όνομα. Μόνο το ψευδώνυμό της,  "Λουκί", με το οποίο την ονόμασε κάποιος από τους θαμώνες του café.  Η αφήγηση της ιστορίας ξετυλίγεται μέσα από τις "φωνές" κάποιων που την γνώρισαν. Ο αναγνώστης ακούει τις "φωνές" τους να μιλάνε για αυτήν, αλλά χωρίς στην πραγματικότητα να μαθαίνει σαφείς και ακριβείς πληροφορίες για τη ζωή της. Ένας φοιτητής, ένας εν δυνάμει συγγραφέας, ο ιδιωτικό ντετέκτιβ που προσέλαβε ο άνδρας της για να την βρεί. Όλοι έχουν γοητευτεί από το μυστήριο που αποπνέει η "Λουκί". Όλοι προσπαθούν να την προσεγγίσουν, όμως αυτή παραμένει μακρινή, απρόσιτη, ανεξιχνίαστη. Μία παρουσία "θαμπή" που περιβάλλεται από ομίχλη. Παράλληλα ακούμε και την ίδια να μιλά και να περιγράφει με ασπρόμαυρες πινελιές τη ζωή της, με φόντο πάντα το Παρίσι, τους σκοτεινούς δρόμους μιας πόλης, που δεν είναι η "πόλη του φωτός".

Ο Πατρίκ Μοντιανό (γεν. 1945) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους συγγραφείς. Τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2014. Το έργο του χαρακτηρίζεται από χαμηλόφωνο ύφος, υπαινικτικούς τόνους, σιωπές και ποιητική ατμόσφαιρα σ' ένα ασπρόμαυρο Παρίσι με ανώνυμους, αινιγματικούς και μυστηριώδεις ήρωες που κινούνται ως οπτασίες και χάνονται στο σκοτάδι.

Παραθέτω λίγες σειρές από την αρχή της αφήγησης της νουβέλας στο café της χαμένης νιότης.

    "Από τις δύο εισόδους του café εκείνη χρησιμοποιούσε πάντα την πιο στενή, αυτήν που την λέγαμε πόρτα του ίσκιου. Διάλεγε το ίδιο τραπέζι, στο βάθος της μικρής αίθουσας. Τον πρώτο καιρό, δεν μιλούσε σε κανέναν…

Εdward Hopper, Αυτόματο. 1927. Des Moines Art Center.

…Δεν ερχόταν μια σταθερή ώρα. Μπορεί να την βρίσκατε καθισμένη εκεί απ' τα χαράματα. αλλά μπορεί και να εμφανιζόταν γύρω στα μεσάνυχτα και να' μενε ως το κλείσιμο του μαγαζιού. Ήταν το café που, μαζί με το Bouquet και το Pergola, έμενε ανοιχτό ως πολύ αργά στη γειτονιά κι είχε την πιο αλλόκοτη πελατεία. Τώρα που έχει περάσει καιρός, αναρωτιέμαι μήπως και μόνο η παρουσία της ήταν αυτή που έκανε εκείνον το χώρο και εκείνους τους ανθρώπους να φαίνονται αλλόκοτοι, σαν να τους είχε όλους εμποτίσει με το άρωμά της.

Edgar Degas, Μέσα σ' ένα café. 1875-1876. Musée d; Orsay.

---

   Πράγματι, όσο πιο πολύ το σκέφτομαι, τόσο πιο πολύ επιβεβαιώνεται η αρχική μου εντύπωση: είχε βρει καταφύγιο εδώ,  στο Condé, σαν να' θελε να γλυτώσει από κάτι, να ξεφύγει από έναν κίνδυνο. Αυτή η σκέψη μού ήρθε βλέποντάς την μόνη, στο βάθος, σ' ένα σημείο όπου κανείς δεν μπορούσε να την προσέξει. Μα ούτε όταν ήταν συντροφιά με τους άλλους τραβούσε την προσοχή. Παρέμενε κλειστή και σιωπηλή άκουγε μόνο…"

 Édouard Manet (Μανέ), Το δαμάσκηνο. 1877. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης. Ουάσινγκτον.

http://www.edwardhopper.net/automat.jsp

http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/search/commentaire_id/in-a-cafe-2234.html?no_cache=1

http://www.biblionet.gr/book/130411/Modiano,_Patrick,_1945-/Στο_café_της_χαμένης_νιότης
https://www.nga.gov/collection/gallery/gg86/gg86-53034.html

Για τα βιβλία και τους συγγραφείς. Άρθουρ Σόπενχαουερ

Περί βιβλίων και συγγραφής του Άρθουρ Σόπενχαουερ

   Για τους συγγραφείς και τα βιβλία ο λόγος. Ιδού κάποια αποσπάσματα από το δοκίμιο του Γερμανού φιλόσοφου Άρθουρ Σόπενχαουερ. Υπάρχουν μεγάλοι συγγραφείς και ποιοι συγγραφείς μπορούν να χαρακτηριστούν ως μεγάλοι;

Vasili Perov, Αυτοπροσωπογραφία του συγγραφέα Φ. Ντοστογιέφσκι. 1872. Πινακοθήκη Τρετιάκοφ. Μόσχα.

1

   Οι συγγραφείς μπορεί να χωριστούν σε μετεωρίτες, πλανήτες και ακίνητα άστρα. Οι συγγραφείς-πλανήτες δημιουργούν μια εντύπωση που διαρκεί ελάχιστα: κοιτάς τον ουρανό, τους βλέπεις και αναφωνείς "κοίτα!"-ύστερα εξαφανίζονται για πάντα. Η δεύτερη περίπτωση συγγραφέων, τα κινούμενα άστρα δηλαδή, διαρκούν πολύ περισσότερα. Επειδή βρίσκονται πιο κοντά στη γη, συχνά φαίνονται να λάμπουν περισσότερο από τα άστρα με σταθερή θέση, τα οποία ο αδαής παρατηρητής μπερδεύει με αυτά. Όμως και αυτά με τη σειρά τους πρέπει να εγκαταλείψουν τη θέση τους, και συν τοις άλλοις το φως τους-άρα και η λάμψη τους-δεν είναι παρά δανεική, ενώ η σφαίρα επιρροής τους περιορίζεται στα άστρα που συμπορεύονται μαζί τους (τα άστρα δηλαδή που είναι σύγχρονά τους). Μόνο τα άστρα που ανήκουν στην τρίτη κατηγορία δεν αλλάζουν, στέκονται ακίνητα στο στερέωμα, είναι αυτόφωτα και επηρεάζουν το ίδιο όλες τις χρονικές περιόδους-η όψη τους δεν αλλάζει όταν αλλάζει και η θέση μας στη γη. Σε αντίθεση με τις άλλες δυο περιπτώσεις, δεν ανήκουν σε ένα μόνο σύστημα (έθνος)-ανήκουν σε ολόκληρο το σύμπαν. Ωστόσο, ακριβώς επειδή βρίσκονται τόσο ψηλά, το φως τους συνήθως κάνει πολλά χρόνια να φτάσει στα μάτια των παρατηρητών που βρίσκονται στη γη.

Ilya Repin, Προσωπογραφία του συγγραφέα Λ. Τολστόι. 1888. Πινακοθήκη Τρετιάκοφ.

2

   Πάνω απ' όλα υπάρχουν δύο είδη συγγραφέων: εκείνοι που γράφουν επειδή θέλουν να πουν κάτι κι εκείνοι που γράφουν για να γράψουν. Όσοι ανήκουν στην πρώτη περίπτωση έχουν ιδέες ή εμπειρίες που κρίνουν πως αξίζει να τις μεταδώσουν. Αυτοί που γράφουν για να γράψουν έχουν ανάγκη από χρήματα κι αυτός είναι ο λόγος που γράφουν-το χρηματικό κέρδος…

Carl Spitzweg, Ο συγγραφέας. 1880. Οίκος Τέχνης. Μόναχο.

…

   Η αμοιβή και τα πνευματικά δικαιώματα ευθύνονται κατά βάση για την παρακμή της λογοτεχνίας. Μόνο εκείνος που γράφει αποκλειστικά για να εκφράσει αυτά που θέλει να πει, γράφει πράγματα που αξίζει να γραφτούν. Είναι σαν τα χρήματα να είναι καταραμένα-όλοι οι συγγραφείς χάνουν το ταλέντο τους μόλις ξεκινήσουν να γράφουν για τα χρήματα. Τα σπουδαιότερα έργα των σημαντικότερων ανθρώπων δημιουργήθηκαν όλα σε μια εποχή όπου η αμοιβή ήταν ελάχιστη, αν όχι μηδαμινή, γι' αυτό και εδώ ισχύει η ισπανική παροιμία που λέει: honra y provecho no caben en un saco (η τιμή και το πορτοφόλι δεν χωράνε στο ίδιο πορτοφόλι)…

Carl Spitzweg, Ο φτωχός ποιητής. 1839. Νέα Πινακοθήκη. Μόναχο.

Αποσπάσματα από το βιβλίο Άρτουρ Σοπενχάουερ, Για τη δυστυχία του κόσμου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2014, σ. 151-155.

http://www.pinakothek.de/en/carl-spitzweg
http://www.wikiart.org/en/carl-spitzweg/the-writer
http://www.tretyakovgallery.ru/en/collection/_show/image/_id/3654
http://www.tretyakovgallery.ru/en/collection/_show/image/_id/206

Κυριακή πρωί. Πίνακες του Childe Hassam

Κυριακή πρωί

   Ωραίο κυριακάτικο πρωινό, σήμερα, με χειμωνιάτικη λιακάδα. Σκέφτομαι δύο πίνακες του αγαπημένου μου Αμερικανού ιμπρεσιονιστή Childe Hassam (1859-1935). Απεικονίζουν μία σκηνή από την 5η Λεωφόρο της Ν. Υόρκης στα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι Κυριακή πρωί! Γυναίκες, άνδρες και παιδιά με τα κυριακάτικα ρούχα τους περπατουν στο δρόμο. Στο βάθος διακρίνεται η εκκλησία. Προφανώς, έχει τελειώσει η κυριακάτικη λειτουργία.

Childe Hassam, Κυριακή στην 5η Λεωφόρο ή Κυριακάτικος περίπατος μετά την εκκλησία στην 5η Λεωφόρο. 1890-1891. Ιδιωτική Συλλογή.

Σε πρώτο πλάνο μια νεαρή γυναίκα με το κοριτσάκι της. Και οι δύο κομψές και καλοντυμένες βαδίζουν σοβαρά...

Childe Hassam, Κυριακή πρωί. 1897. Ιδιωτική Συλλογή.

   Ο δεύτερος πίνακας είναι παραλλαγή του πρώτου. Σε πρώτο πλάνο βλέπουμε πάλι μία καλοντυμένη κυρία με το επίσης καλοντυμένο κοριτσάκι της. Η μέρα πρέπει να είναι ηλιόλουστη και οι αχτίνες του ήλιου φωτίζουν τα πρόσωπα και τον δρόμο...

http://www.wikiart.org/en/childe-hassam/fifth-avenue-aka-sunday-on-fifth-avenue-1891
http://www.wikiart.org/en/childe-hassam/sunday-morning

Ο Δον Κιχώτης στην ποίηση και τη ζωγραφική. Ποιήματα και πίνακες για τον Δον Κιχώτη

Για τον Δον Κιχώτη

   Με αφορμή το θεατρικό έργο Δον Κιχώτης του Ρώσου συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ (1891-1940), που ανέβηκε πρόσφατα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ) σε σκηνοθεσία του Γιάννη Λεοντάρη,  παρουσιάζω πίνακες ζωγραφικής και ποιήματα της νεοελληνικής ποίησης που έχουν ως θέμα τους τον εμβληματικό ήρωα της λογοτεχνίας Δον Κιχώτη. Το θεατρικό έργο του Ρώσου συγγραφέα αποτελεί διασκευή του μυθιστορήματος του Θερβάντες και γράφτηκε το 1938, λίγο πριν το θάνατο του Μπουλγκάκοφ σε μια εποχή  που  το έργο του είχε απαξιωθεί και ο ίδιος απομονωθεί από το σταλινικό καθεστώς. Ο Δον Κιχώτης του Μπουλγκάκοφ αναδεικνύεται σε τραγικό ήρωα με χαρακτηριστικά ρομαντικού οραματιστή που, αν και έχει επίγνωση της ήττας,  αρνείται μέχρι τέλους να παραιτηθεί από τον αγώνα για τα ιδανικά του και μάχεται για την ελευθερία του εναντίον αυτών που  έχουν εξουσία να επιβάλλουν ιδέες. Στο εισαγωγικό σημείωμα του προγράμματος της θεατρικής παράστασης, ο σκηνοθέτης Γιάννης Λεοντάρης παραθέτει τη φράση του θεατρικού συγγραφέα Αύγουστου Στρίνμπεργκ: "αν στερήσεις έναν άνθρωπο από τις ψευδαισθήσεις του είναι σαν να τον σκοτώνεις".
   Ας δούμε, λοιπόν, πώς αντανακλώνται οι ψευδαισθήσεις για τις περιπέτειες του Δον Κιχώτη στο έργο κάποιων ζωγράφων και ποιητών.

Honoré Daumier, O Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα, 1865-1870. Νέα Πινακοθήκη. Μόναχο.

O ήρωας-σύμβολο του ομώνυμου μυθιστορήματος του Ισπανού Θερβάντες, ο αιθεροβάμων ιππότης Δον Κιχώτης, ένας ασήμαντος ευφάνταστος αγρότης που βγήκε από τον μικρόκοσμό του, μαζί με τον πιστό ακόλουθό του Πάντσο Σάντσα, για να ταξιδέψει σε μακρινές πολιτείες και να κυριέψει ανύπαρκτα βασίλεια, να κυνηγήσει χίμαιρες και  άπιαστα όνειρα, να αναζητήσει ασύλληπτες ιδέες και ιδανικά, να αδράξει το άπιαστο και να γνωρίσει το άγνωστο, για να επιστρέψει στο τέλος πίσω από εκεί που ξεκίνησε, υπήρξε πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία έργων τέχνης. Ο Γάλλος ζωγράφος, γλύπτης και χαράκτης Honoré Daumier (1808-1879), 250 χρόνια μετά τη δημοσίευση του μυθιστορήματος του Θερβάντες, ζωγραφίζει μια σειρά έργων με θέμα τις περιπέτειες του Δον Κιχώτη κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του.

  

Honoré Daumier, O Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα. 1855. Εθνική Πινακοθήκη. Λονδίνο.

  Την περίοδο του μεσοπολέμου (1920-1940), υπό την ατμόσφαιρα του νεοσυμβολισμού και του νεορομαντισμού, ο Δον Κιχώτης εμφανίζεται γύρω στα 30 ποιήματα της νεοελληνικής ποίησης, 10 τουλάχιστον ποιητών. Αναφέρω κάποιους από αυτούς: Όμηρος Μπεκές (σε πολλά ποιήματά του), Κώστας Ουράνης, Κ.Γ.Καρυωτάκης, Ρώμος Φιλύρας, Μίνως Ζώτος, Γιάννης Ρίτσος, Μ. Αλεξίου, Γ. Σταυρόπουλος, Ν. Καζαντζάκης, Λέων Κουκούλας.
  Ένα από τα πρώτα και πιο γνωστά ποιήματα με θέμα τον Δον Κιχώτη, είναι το ομώνυμο ποίημα του Κώστα Ουράνη.

Κώστας Ουράνης, Δον Κιχώτης (1920)

Ατσάλινος και σοβαρός απάνω στ' άλογό του
το αχαμνό, του Θερβάντες ο ήρωας περνάει,
και πίσω του, το στωικό γαϊδούρι του καβάλα
ο ιπποκόμος του ο χοντρός αγάλια ακολουθάει.
Αιώνες που ξεκίνησε κι αιώνες που διαβαίνει
με σφραγισμένα επίσημα, ερμητικά τα χείλια
και με τα μάτα εκστατικά, το χέρι στο κοντάρι,
πηγαίνοντας στα γαλανά της Χίμαιρας βασίλεια…
Στο πέρασμά του απ' τους πλατειούς του κόσμου δρόμους, όσοι
τον συντυχαίνουν, για τρελλό τον παίρνουν, τον κοιτάνε,
τον δείχνει ο ένας του αλλουνού-κι ειρωνικά γελάνε
Ω ποιητή! παρόμοια στο διάβα σου οι κοινοί
οι άνθρωποι χασκαρίζουνε. Άσε τους να γελάνε:

οι Δον Κιχώτες παν μπροστά κι οι Σάντσοι ακολουθάνε!

Honoré Daumier, O Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα ξεκουράζονται κάτω από ένα δένδρο. 1855. Πινακοθήκη N. Karlsberg. Κοπεγχάγη.

   Οι περισσότεροι από αυτούς τους ποιητές παρουσιάζουν τον Δον Κιχώτη όχι ως κωμική φιγούρα ενός ευφάνταστου και ονειροπαρμένου, αλλά τον βλέπουν με ρομαντική ματιά και τον εξιδανικεύουν ως τον ιδεαλιστή ενάρετο ιππότη που αγωνίζεται για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, που κυνηγά τα όνειρά του…

Honoré Daumier, O Δον Κιχώτης, ο Σάντσο Πάντσα και το νεκρό μουλάρι. 1864. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

    Ακόμα και ο σαρκαστικός και πικρός Καρυωτάκης δεν αποφεύγει τη ρομαντική προσέγγιση του θέματος με το γνωστό ποίημα του Δον Κιχώτες, που θεωρείται ότι συνομιλεί με το ποίημα του Ουράνη. Οι παραιτημένοι Δον Κιχώτες, που παρουσιάζονται από τον Καρυωτάκη να έχουν οδυνηρή επίγνωση της ματαιότητας των αγώνων τους, είναι ρομαντικές πονεμένες φιγούρες. 

Κώστας Καρυωτάκης, Δον Κιχώτες (1920-από τη συλλογή Νηπενθή)

Οι Δον Κιχώτες πάνε ομπρός και βλέπουνε ως την άκρη
του κονταριού που εκρέμασαν σημαία τους την Ιδέα.
Κοντόφθαλμοι οραματιστές, ένα δεν έχουν δάκρυ
για να δεχτούν ανθρώπινα κάθε βρισιά χυδαία.

Σκοντάφτουνε στη Λογική και στα ραβδιά των άλλων
αστεία δαρμένοι σέρνονται καταμεσίς του δρόμου,
ο Σάντσος λέει "δε σ' τό' λεγα;" μα εκείνοι των μεγάλων
σχεδίων, αντάξιοι μένουνε και: "Σάντσο, τ' άλογό μου!"

Έτσι αν το θέλει ο Θερβάντες, εγώ τους είδα, μέσα
στην μιαν ανάλγητη Ζωή, του Ονείρου τους ιππότες
άναντρα να πεζέψουνε και, με πικρήν ανέσα,
με μάτια ογρά, τις χίμαιρες ν' απαρνηθούν τις πρώτες.

Τους είδα πίσω νά' ρθουνε-παράφρονες, ωραίοι
ρηγάδες που επολέμησαν γι' ανύπαρχτο βασίλειο-
και σαν πορφύρα νιώθοντας χλευαστικά, πως ρέει,
την ανοιχτή να δείξουνε μάταιη πληγή στον ήλιο!

Honoré Daumier, O Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα. 1865-68. Συλλογή Hammer. Λος Άντζελες.

Honoré Daumier, O Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα στα βουνά. 1850. Μουσείο Καλών Τεχνών Bridgestone. Tόκυο.

Ο άγνωστος στο ευρύ κοινό Όμηρος Μπεκές (1886-1971) έχει γράψει πολλά ποιήματα με θέμα τον Δον Κιχώτη. Τα πρώτα "δονκιχωτικά" ποιήματά του δημοσιεύονται στο περιοδικό "Λόγος" που εξέδιδε στην Κωνσταντινούπολη. Με το περιοδικό αυτό συνεργαζόταν και ο Καρυωτάκης.

Όμηρος Μπεκές, Δον Κιχώτης

Όταν μιλώ να σκάνετε, γιατ' είστε βλάκες πρώτης!
Αγροίκοι! Όσες κι αν βλέπετε μορφές στον κόσμ' ωραίες,
για σας είναι αντικείμενα κ' είναι για μένα ιδέες!..
Ο Δον Κιχώτης είμ' εγώ, της εμορφιάς ιππότης!

Γελάτε σα με βλέπετε, και λέτε: "- Ο Δον Κιχώτης!"
Μ' ακούστε : οι κόρες του Διός, που ζουν αιώνια νέες,
εννιά για εμέ πριγκίπισσες σταθήκαν Δουλσινέες!
Τις σκλάβωσα με το σπαθί του λόγου και της νιότης!

Οικόσημά μου τα όνειρα΄μα κ' η χλομή μου η μούρη
δεν αντικρύζει, όπως εσείς, του Σάντσου το γαϊδούρι.
Τον Πήγασο με τα φτερά μπινεύω τα μεγάλα!

Κι αν θέλετε, ανεμόμυλοι, μ' εμέ να μετρηθήτε,
βροντώντας γύρω σας ρυθμούς αθάνατους θα ιδείτε

με τα ωσαννά σας να ριχτώ στα σύννεφα καβάλα!..

Honoré Daumier, O Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα.

Ρώμος Φιλύρας, Ο Δον Κιχώτης (1924)

Στον αιώνα λαμποκοπά η μορφή σου
κι ο καγχασμός σου στο Κενό αντηχάει,
κράνος και τελαμώνες η στολή σου,
μια ειρωνεία και σ' ό,τι ξεψυχάει.

Ούτ' η ψυχή σου ξέρει την υφή σου
κι είσαι το αίνιγμα άλυτο που πάει
σε φαντασίωση, που νέα γεννάει
από το Σάντσο, το συγκρατητή σου.

Στοχαστικής μιας ασκεψίας εικόνα,
αλλόκοτης συνήθειας μεγαλείο
δεν έλυσες και μες στο πανδοχείο

της περικεφαλαίας σου τον τελαμώνα,
παράδοξης απλότητας στοιχείο
και λογισμού συνθέτουν κολοφώνα.

Gustave Doré, Ο Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα. 1863. Σκίτσο του Dore από τη γαλλική μετάφραση του μυθιστορήματος του Θερβάντες.

Λέων Κουκούλας, Δον Κιχώτοι (1939)

Καλότυχοι είστε εσείς που ξενυχτάτε
με την αξέγνοιαστή σας πάντα νιότη
και για τρελλά ταξίδια ξεκινάτε
με την αρματωσιά του Δον Κιχώτη.

Ποτέ μαράζι εντός σας δεν κρατάτε
κι ούτε έχετε μελλούμενη έγνοια για ό,τι
μας θλίβει στη ζωή κι ούτε ρωτάτε
στερνοί όπου πάτε αν φτάσατε για πρώτοι.

Αχ, απ'την πρόωρη φρόνηση που δένει
τον πόθο μας σε βάρκα γερασμένη
κι ανήμπορη να ξανοιχτεί στα μάκρη,
σοφότερη είν'η τρέλλα, που με πλάστρα
σας σπρώχνει ορμή σε δρόμους δίχως άκρη,
να πάρετε της χίμαιρας τα κάστρα.

Pablo Picasso, Δον Κιχώτης. 1955. Εικόνα από το περιοδικό Les Lettres Françaises. Ο Picasso ζωγραφίζει το σκίτσο αυτό  για το γαλλικό περιοδικό με αφορμή την 350η επέτειο από τη δημοσίευση του Δον Κιχώτη του Θερβάντες.

   Ένα μεγάλο αριθμό χαρακτικών με θέμα τον Δον Κιχώτη φιλοτέχνησε και ο Salvador Dali.

Salvador Dali, Ο Δον Κιχώτης και οι ανεμόμυλοι. 1945.

Μίνως Ζώτος, ο ιππότης (1929) 

Ήταν ιππότης. Κάτι έπρεπε να ‘ναι
Κι ήταν ιππότης. Ελαμποκοπούσε
Χρυσό σπαθί στο πλάι του κι εφορούσε
Λευκό στο καπελίνο του φτερό.

Αμίλητος καβάλα στ’ άλογο του
Χώρες περνούσε κι άφηνε ζητώντας
Τον κίνδυνο, που αντίκριζε γελώντας
Ο ιππότης μια φορά κι έναν καιρό.

Κάτι ζητούσε μέσα του η ψυχή του,
Κι αν άσκοπα τον κόσμο ετριγυρνούσε,
Ο πόθος του τον κόσμο ξεπερνούσε
Πλατύτερος, να πάει, στον ουρανό…

Ωστόσο ευγενικά κι αντρειωμένα
Με το ληστή παλεύοντας, που εκράτει
Στον πύργο την κυρία την ντελικάτη
Ή την αρχοντοπούλα την μικρή,

Αυτός ανυστερόβουλα, με πίστη,
Την ένδοξη παράδοση ετιμούσε,
Κι εγύμνωνε το ξίφος κι εχτυπούσε
Και λευτεριά τους χάριζε ιερή…

Μα εκείνες που δεν ήξεραν του έκαιγαν
Θυμίαμα θαυμασμού τον έρωτα τους
Κι έταζαν την αχρείαστη ομορφιά τους
Στην τόλμη του για δώρο προσφερτή…

Δεν το χωρούσε ο νους των, δεν μπορούσαν
Να νοιώσουν μια θυσία τόσον ωραία
Για της ευγένειας μόνο την ιδέα
Και για της ιπποσύνης την τιμή.

Salvador Dali, To άπιαστο όνειρο του Δον Κιχώτη. Χαρακτικό.

Salvador Dali, Δον Κιχώτης. Χαρακτικό.

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=166804
http://servusapukam.smugmug.com/Art/Neue-Pinakothek-München/i-wjH7jfD/

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/kwstas_karywtakhs/02_index.htm
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/kwstas_oyranhs_poems.htm#ΔΟΝ_ΚΙΧΩΤΗΣ
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1918,6390/extras/texts/indexF3_poiima_Filyras.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Don_Quixote_(Picasso)
http://www.wikiart.org/en/honore-daumier/don-quixote-and-sancho-pansa-1870-1
http://www.wikiart.org/en/honore-daumier/don-quixote-and-sancho-pansa-1
http://www.wikiart.org/en/honore-daumier/don-quixote-and-sancho-panza-in-the-mountains
http://www.wikiart.org/en/honore-daumier/don-quixote-and-sancho-pansa-having-a-rest-under-a-tree
http://www.wikiart.org/en/honore-daumier
http://hammer.ucla.edu/collections/hammer-daumier-collection/
http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/436092
http://www.nationalgallery.org.uk/paintings/honore-victorin-daumier-don-quixote-and-sancho-panza
http://www.artble.com/artists/honore_daumier
http://www.wikiart.org/en/gustave-dore/don-quixote-and-sancho-setting-out-1863
http://www.bridgestone-museum.gr.jp/en/collection/works/96/
http://www.liveauctioneers.com/item/12126629_salvador-dali-etching-don-quixote
http://www.wikiart.org/en/salvador-dali/don-quixote-and-the-windmills