Λουλούδια. Πίνακες του Γιάννη Τσαρούχη και ένα ποίημα του Γιάννη Ρίτσου

Λουλούδια: Γιάννης Τσαρούχης και Γιάννης Ρίτσος

   Aς αποχαιρετήσουμε τον Απρίλιο με λουλούδια του Γιάννη Τσαρούχη (1910-1989), ενός πραγματικά χαρισματικού καλλιτέχνη, σημαντικού εκπροσώπου της σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Ας αποχαιρετήσουμε τον Απρίλιο με στίχους του Γιάννη Ρίτσου, ενός σημαντικού  ποιητή, εκπροσώπου της σύγχρονης ελληνικής ποίησης.  

Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), Καλημέρα. Πανσέδες και πεταλούδες στολίζουν την παραδοσιακή "Kαλημέρα".

   Πολλοί πίνακες του Γιάννη Τσαρούχη απεικονίζουν λουλούδια, αν και δεν είναι ευρέως γνωστοί. Επιλέγω κάποιους...

Γιάννης Τσαρούχης, Νεκρή Φύση με κίτρινα τριαντάφυλλα και φρούτο.

Γιάννης Τσαρούχης, Νεκρή Φύση με μπλε ίριδες και λεμόνια. 1962.

Γιάννης Τσαρούχης, Πορτρέτο της Δεσποινίδας Ν. A. και δύο τριαντάφυλλα.

Γιάννης Τσαρούχης, Βάζο με κάλες και πρασινάδα.

Γιάννης Τσαρούχης, Η αναχώρηση με οβάλ καθρέπτη. 1965-1973. Ένα βάζο με λουλούδια υπάρχει στο τραπέζι.

Κάθε λουλούδι έχει τη θέση του στον ήλιο,
κάθε άνθρωπος έχει ένα όνειρο. Κάθε άνθρωπος
έχει έναν ουρανό πάνου από την πληγή του,
κι ένα μικρό παράνομο σημείωμα της άνοιξης μέσα στην τσέπη του. 

Δοκιμασία, VII, 3-7. 1943. Επιτομή. Κέδρος, 1977. 129.

Γιάννης Τσαρούχης, Άνοιξη-Θέρος. Λεπτομέρεια από τις Τέσσερις Εποχές. 1968.  Η Άνοιξη κρατά ένα λουλούδι, πάνω της ένα στεφάνι λουλουδιών. Ένα στεφάνι λουλουδιών στο κεφάλι του Θέρους.

Γιάννης Τσαρούχης, Δύο φίλοι. 1938. Στο τραπεζάκι ένα βάζο με λουλούδια.

Γιάννης Τσαρούχης, Βάζο με λουλούδια. 5-4-1961.

Γιάννης Τσαρούχης, Βάζο με πανσέδες. 1961.

Γιάννης Τσαρούχης, Βάζο με λουλούδια. 1962.

Γιάννης Τσαρούχης, Εσωτερικό. 1962. Διακρίνουμε μία γλάστρα με λουλούδια.

Γιάννης Τσαρούχης, Τριαντάφυλλο.

Γιάννης Τσαρούχης, Πανσέδες, 2-2-1970.

Γιάννης Τσαρούχης, Λουλούδια.

Γιάννης Τσαρούχης, Άντρας με τριαντάφυλλο. 15-2-84.

Γιάννης Τσαρούχης, Ναύτης. 1987. Λουλούδια περιβάλλουν τον ναύτη.

http://www.snhell.gr/references/quotes/writer.asp?id=282

https://paletaart.wordpress.com/2011/12/07/τσαρούχης-γιάννης-yannis-tsarouchis-1910-1989/

Ο έρωτας στην ποἰηση και τη ζωγραφική. Ένα ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη για τον έρωτα και πίνακες ζωγραφικής με ερωτευμένα ζευγάρια

Τάσος Λειβαδίτης, Σε περιμένω παντού

 Ένα αγαπημένο ποίημα ενός αγαπημένου ποιητή, του ιδεολόγου και βαθύτατα ανθρωπιστή Τάσου Λειβαδίτη. Ο ερωτευμένος άνδρας μιλά στην αγαπημένη του για τον πιθανό αποχωρισμό τους και τη διαβεβαιώνει ότι θα την περιμένει παντού... Γνωρίζει και έχει ήδη αποφασίσει ότι θα την αποχωριστεί...έχει επιλέξει να αγωνισθεί για τις ιδέες του.

   Πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα ποίημα αποχαιρετισμού, αλλά και ταυτόχρονα ένα ποίημα-κάλεσμα να τον συνοδέψει στον αγώνα του για ένα "καινούργιο κόσμο",  για ένα καλύτερο κόσμο.

   Συνοδεύω το ποίημα με αγαπημένους πίνακες ζωγραφικής που παρουσιάζουν ερωτευμένα ζευγάρια σε τρυφερές σκηνές.

Charles Webster Hawthorne (1872-1930), Οι ερωτευμένοι. Γύρω στα 1900. Ιδιωτική Συλλογή.

Κι ἂν ἔρθει κάποτε ἡ στιγμὴ νὰ χωριστοῦμε, ἀγάπη μου,

μὴ χάσεις τὸ θάρρος σου.

Ἡ πιὸ μεγάλη ἀρετὴ τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι νὰ ᾿χει καρδιά.

Μὰ ἡ πιὸ μεγάλη ἀκόμα, εἶναι ὅταν χρειάζεται

νὰ παραμερίσει τὴν καρδιά του.

Henry Scott Tuke (1858-1929), Η υπόσχεση. 1888. Walker Art Gallery.

Τὴν ἀγάπη μας αὔριο, θὰ τὴ διαβάζουν τὰ παιδιὰ στὰ σχολικὰ βιβλία, πλάι στὰ ὀνόματα τῶν ἄστρων καὶ τὰ καθήκοντα τῶν συντρόφων.

Ἂν μοῦ χάριζαν ὅλη τὴν αἰωνιότητα χωρὶς ἐσένα,

θὰ προτιμοῦσα μιὰ μικρὴ στιγμὴ πλάι σου.

Pál Szinyei Merse, Ερωτευμένοι. 1870. Eθνική Πινακοθήκη Ουγγαρίας.

Θὰ θυμᾶμαι πάντα τὰ μάτια σου, φλογερὰ καὶ μεγάλα,

σὰ δύο νύχτες ἔρωτα, μὲς στὸν ἐμφύλιο πόλεμο.

Ἄ! ναί, ξέχασα νὰ σοῦ πῶ, πὼς τὰ στάχυα εἶναι χρυσὰ κι ἀπέραντα, γιατὶ σ᾿ ἀγαπῶ.

Κλεῖσε τὸ σπίτι. Δῶσε σὲ μιὰ γειτόνισσα τὸ κλειδὶ καὶ προχώρα. Ἐκεῖ ποὺ οἱ φαμίλιες μοιράζονται ἕνα ψωμὶ στὰ ὀκτώ, ἐκεῖ ποὺ κατρακυλάει ὁ μεγάλος ἴσκιος τῶν ντουφεκισμένων. Σ᾿ ὅποιο μέρος τῆς γῆς, σ᾿ ὅποια ὥρα, 

ἐκεῖ ποὺ πολεμᾶνε καὶ πεθαίνουν οἱ ἄνθρωποι γιὰ ἕνα καινούργιο κόσμο... ἐκεῖ θὰ σὲ περιμένω, ἀγάπη μου!

William Henry Gore (1864-1931),  Eπιστρατευμένος. Γύρω στα 1885. Guildhall Art Gallery. 

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/tasos_leibadiths_poems.htm

http://www.liverpoolmuseums.org.uk/collections/romance/tuke-promise.aspx

https://www.the-athenaeum.org/art/list.php?m=a&s=tu&aid=1718

https://collage.cityoflondon.gov.uk/view-item?key=SHsiUCI6eyJzdWJqZWN0X2lkIjpbMTQ4OCw1NjE4NF0sImpvaW5fb3AiOjJ9fQ&pg=6&WINID=1524863592522#JWMWSJjNkCwAAAFjCPPYVQ/8985

https://www.hung-art.hu/frames-e.html?/english/s/szinyei/muvek/1870-79/index.html

http://mng.hu/collection?kereses=PÁL+SZINYEI+MERSE

Πασχαλιές. Ρώσοι ζωγράφοι και Σερενάτα του Νίκου Γκάτσου

Πασχαλιές. Στίχοι του Νίκου Γκάτσου και πίνακες Ρώσων ζωγράφων για πασχαλιές.

...Ακόμα μία ανάρτηση για το αγαπημένο λουλούδι του Απριλίου, την Πασχαλιά. Ένα τρυφερό τραγούδι με στίχους του Νίκου Γκάτσου, που μελοποιήθηκε από τον Μάνο Χατζιδάκι, που αναφέρεται στις πασχαλιές μου θύμισε πίνακες ζωγραφικής Ρώσων ζωγράφων. 

Νίκος Γκάτσος, Σερενάτα

Πασχαλιές πριν ξεκινήσεις κόψε
Να γίνει ο δρόμος ουρανός
Σ’ αγαπώ και θα στο πω απόψε
Όταν σημάνει εσπερινός

Valentin Serov (1865-1911), Παράθυρο με πασχαλιά. 1886.

Alexander Semenovich Egornov (1858-1902), Πασχαλιές. 

Σιγοσβήνει το δειλινό

Και σε περιμένω

Τ’ αστεράκι το βραδινό

Βλέπω στο βουνό

Παλικαράκι παλικαράκι

Αχ δεν μπορώ

Στο μπαλκονάκι στο μπαλκονάκι

Να καρτερώ

Αν θες μην αργείς

Αν θες μην αργείς

Kyriak Kostandi (1852-1921), Aνθισμένες πασχαλιές. 1911.

Παλικαράκι παλικαράκι

Αχ δε βαστώ

Το φεγγαράκι το φεγγαράκι

Να’ναι σβηστό

Πασχαλιές πριν ξεκινήσεις κόψε

Να γίνει ο δρόμος ουρανός

Kyriak Kostandi (1852-1921), Πασχαλιές. 1902.

Boris Kustodiev (1878-1925), Πασχαλιές. 1906.

Isaac Levitan (1860-1900), Λευκή Πασχαλιά. 1895. Περιφερειακό Μουσείο Καλών Τεχνών του Ομσκ.

https://en.wikipedia.org/wiki/Kyriak_Kostandi

http://www.encyclopediaofukraine.com/picturedisplay.asp?linkpath=pic%5CK%5CO%5CKostandi%20Kyriak%20Lilacs%201902.jpg&page=pages%5CK%5CO%5CKostandiKyriak.htm&id=20108&pid=1858&tyt=Kostandi,%20Kyriak

http://www.zdravrussia.ru/galereja/xixvekvtorajapolovina/?info=3463

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Художник_Александр_Семёнович_Егорнов._«Сирень».jpg

https://www.wikiart.org/en/boris-kustodiev/lilacs-1906

Πασχαλιές. Ένα ποίημα του Γιώργου Σαραντάρη και πίνακες ζωγραφικής του Childe Hassam

Οι πασχαλιές στην ποίηση και τη ζωγραφική

 Έχουν ανθίσει οι πασχαλιές εδώ και μέρες. Οι αυλές, οι κήποι, τα μπαλκόνια, τα μονοπάτια μυρίζουν το μεθυστικό άρωμα της πασχαλιάς. Ένα αγαπημένο λουλούδι της Άνοιξης που συνδέεται με τον μήνα Απρίλιο και τη γιορτή του Πάσχα. Για αυτό, ένα ποίημα του Γιώργου Σαραντάρη για τις πασχαλιές, αν και ο τίτλος είναι "Τ᾽Αηδόνι"  και πίνακες ζωγραφικής του Αμερικανού ζωγράφου Childe Hassam.

Child Hassam, H κυρία Hassam μαζεύει πασχαλιές στον κήπο. 1896.

Γιώργος Σαραντάρης, Τ᾽Αηδόνι

(1938)

Το μονοπάτι μυρίζει πασχαλιές
Κι είναι το πρόσωπο του ήλιου
Μια ελπίδα
Που κατεβαίνει
Η δική μας χαρά δεν έχει πίκρα
Δίχως τον ήλιο είναι ακόμα ζέστη
Όπως τ' αηδόνι που έρχεται μαζί μας.

 Childe Hassam (1859-1935), Η κυρία Hassam στον κήπο. Ρεμβάζει με φόντο τα άνθη των πασχαλιών.

Childe Hassam, Κάτω από τις πασχαλιές.  1887-1888. Μια φωτεινή Ανοιξιάτικη ημέρα.

https://el.wikisource.org/wiki/Τ%27_αηδόνι

https://www.wikiart.org/en/childe-hassam/under-the-lilacs

https://www.frederickhassam.org/Early-Morning-On-The-Avenue-In-May.html

Χριστός Ανέστη! Παλιές ρωσικές πασχαλινές κάρτες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου

Ρωσικές Πασχαλινές κάρτες των αρχών του 20ού αιώνα

 Χριστός Ανέστη με παλιές ρωσικές πασχαλινές κάρτες!  Επιλέγω μία σειρά από κάρτες  που παρουσιάζουν ιστορικό ενδιαφέρον. Τυπώθηκαν στη Μόσχα και την Πετρούπολη και κυκλοφόρησαν κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και λίγο πριν τη Ρωσική Επανάσταση και την εγκαθίδρυση του νέου πολιτικού καθεστώτος (1914-1917). Ο εθνικοπατριωτικός και προπαγανδιστικός χαρακτήρας τους είναι προφανής. Από την πλευρά όμως διακρίνονται από βαθύτατο λυρισμό, θρησκευτικότητα και πνευματικότητα.

Ρωσική πασχαλινή κάρτα εθνικοπατριωτικού χαρακτήρα. Χριστός Ανέστη στο Μέτωπο από τον "Πατερούλη" Τσάρο Νικόλαο Β᾽, τον τελευταίο Ρώσο αυτοκράτορα. Με στρατιωτική στολή χαιρετά πατρικά τον Ρώσο στρατιώτη και του προσφέρει ένα κόκκινο αυγό.

Χριστός Ανέστη στο Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού. Μία νοσοκόμα δίνει ένα κόκκινο αυγό στον τραυματία του πολέμου. Το καλαθάκι με τα κόκκινα αυγά το κρατά ένα παιδάκι ντυμένο με ναυτικά. Είναι ο διάδοχος, Πρίγκιπας Αλέξιος Ρομανόφ, ο μικρότερος γιος του Τσάρου.

Peter Pershin (1877-1956), Πασχαλινές ευχές για τους αγαπητούς ήρωες. Πετρούπολη. 1915.

Sergej Ploshinsky, Χριστός Ανέστη. Πετρούπολη. 1915-1917. Μία ρομαντική πασχαλινή κάρτα που απεικονίζει μία τρυφερή σκηνή ανάμεσα σ᾽ένα ερωτευμένο ζευγάρι. Μία Νεαρή Ρωσίδα, ντυμένη με παραδοσιακή ενδυμασία,  αποχαιρετά τον αγαπημένο της που φορά στρατιωτική στολή. Εκείνος κρατά κόκκινο αυγό.  Η σκηνή διαδραματίζεται στην εξοχή...

Alexander Apsit (1880-1914), Χριστός Ανέστη. Μόσχα. 1915 -1916.  Mία νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού συντροφεύει έναν τραυματία πολέμου που κάθεται σε πολυθρόνα κοιτάζει από το παράθυρο. Βλέπει μία εκκλησιά και κόσμο να γιορτάζει την Ανάσταση. Δείχνει θλιμμένος γιατί προφανώς δεν μπορεί να σηκωθεί και να περπατήσει για να πάει στην εκκλησία. Διαβάζουμε στη λεζάντα μία φράση του Άντων Τσέχοφ. "Τα βάσανα μας θα πνιγούν στο έλεος που θα γεμίσει ολόκληρο τον κόσμο. Και η ζωή μας θα γίνει ειρηνική, τρυφερή, γλυκιά σαν χάδι".

Alexander Apsit (1880-1914), Χριστός Ανέστη. Μόσχα. 1915 -1916. Μία πολύ ιδιαίτερη κάρτα. Απεικονίζει τρεις Νοσοκόμες του Ερυθρού στο Μετωπο που ονειρεύονται την Ανάσταση σε εκκλησία της πατρίδας. Την ευχή "Χριστός Ανέστη" συνοδεύει μία φράση από το θεατρικό έργο  "Οι τρεις αδελφές" του Άντον Τσέχωφ.
«Θα φύγουμε για πάντα, αλλά τα βάσανα μας θα μετατραπούν σε χαρά για εκείνους που θα ζήσουν μετά από μας, η ευτυχία και η ειρήνη θα βασιλεύσουν στη γη». 

 Alexander Apsit (1880-1944), Χριστός Ανέστη. Μόσχα. 1915-1916. Ένας άγγελος της Ανάστασης προστατεύει τη Ρωσία που απεικονίζεται σ᾽ένα αυγό.

Alexander Apsit (1880-1944), Χριστός Ανέστη. Μόσχα. 1915-1916.

Alexander Apsit (1880-1944). Χριστός Ανέστη. Mόσχα. 1915-1916.  Το αυγό απεικονίζει ένα κακοτράχηλο και πετρώδες βουνό, το οποίο ανεβαίνει με κόπο ο ρωσικός λαός. 

Στη λεζάντα της κάρτας, διαβάζουμε: "Ας είναι δύσκολο το μονοπάτι, αλλά άνθρωποι υψηλού πνευμάτος μπορεί να φτάσουν στην κορυφή του βουνού, όπου οι ακτίνες του ήλιου φωτίζουν, όπου χαράζει η λαμπρή αυγή, η αυγή μιας νέας ζωής"!

Προπαγανδιστική ρωσική πασχαλινή κάρτα μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917,  που προηγήθηκε της επανάστασης των Μπολσεβίκων του Νοεμβρίου 1917. Χριστός Ανέστη. Ζήτω η Δημοκρατία! (φράση γραμμένη στο κόκκινο πασχαλινό αυγό). Η κάρτα κυκλοφόρησε για το Πάσχα του 1917, όταν είχε γίνει απόπειρα να εγκαθιδρυθεί αστικό φιλελεύθερο καθεστώς δυτικού τύπου και ο Τσάρος είχε εκπέσει από τον θρόνο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. 

Προπαγανδιστική ρωσική πασχαλινή κάρτα μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917,  που προηγήθηκε επανάστασης των Μπολσεβίκων του Νοεμβρίου 1917. Η κάρτα κυκλοφόρησε για το Πάσχα του 1917, όταν είχε γίνει απόπειρα να εγκαθιδρυθεί αστικό φιλελεύθερο καθεστώς δυτικού τύπου και ο Τσάρος είχε εκπέσει από τον θρόνο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Χριστός Ανέστη. Ελευθερία στη Ρωσία! (φράση γραμμένη στο κόκκινο πασχαλινό αυγό).

Ρωσική πατριωτική πασχαλινή κάρτα. Η Νύχτα του Πάσχα στο Μέτωπο. Χριστός Ανέστη υπό το φως των άστρων και του φεγγαριού. Πετρούπολη. 1915-1917. Νύχτα μυστηρίου, ο ουρανός αστερόεις και αστροφεγγής, το φεγγάρι λίγων ημερών. Σε τοπίο ρομαντικό ο ασπασμός της Αγάπης

http://expositions.nlr.ru/eng/ex_print/paskha/war1.php

Το Πάσχα στη ζωγραφική και την ποίηση. Άγγελος Σικελιανός, Στου Όσιου Λουκά το Μοναστήρι

Άγγελος Σικελιανός, Στου Όσιου Λουκά το Μοναστήρι

Σπύρος Παπαλουκάς (1892-1957), Το καμπαναριό της μονής του Όσιου Λουκά.

Στ᾿ Ὅσιου Λουκᾶ τὸ μοναστήρι, ἀπ᾿ ὅσες

γυναῖκες τοῦ Στειριοῦ συμμαζευτῆκαν

τὸν Ἐπιτάφιο νὰ στολίσουν, κι ὅσες

μοιρολογῆτρες ὥσμε τοῦ Μεγάλου

Σαββάτου τὸ ξημέρωμα ἀγρυπνῆσαν,

ποιὰ νὰ στοχάστη - ἔτσι γλυκὰ θρηνοῦσαν! -

πώς, κάτου ἀπ᾿ τοὺς ἀνθούς, τ᾿ ὁλόαχνο σμάλτο

τοῦ πεθαμένου τοῦ Ἄδωνη ἦταν σάρκα

ποὺ πόνεσε βαθιά;

Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909), Μεγάλη Παρασκευή.

Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909), Προσφορά λαμπάδας στην εκκλησία.

Γιατὶ κι ὁ πόνος

στὰ ρόδα μέσα, κι ὁ Ἐπιτάφιος Θρῆνος,

κ᾿ οἱ ἀναπνοὲς τῆς ἄνοιξης ποὺ μπαίναν

ἀπ᾿ τοῦ ναοῦ τὴ θύρα, ἀναφτερώναν

τὸ νοῦ τους στῆς Ἀνάστασης τὸ θάμα,

καὶ τοῦ Χριστοῦ οἱ πληγὲς σὰν ἀνεμῶνες

τοὺς φάνταζαν στὰ χέρια καὶ στὰ πόδια,

τὶ πολλὰ τὸν σκεπάζανε λουλούδια

ποὺ ἔτσι τρανά, ἔτσι βαθιὰ εὐωδοῦσαν!

Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909), Κοπέλα που ακουμπά στο στασίδι.

Ουμβέρτος Αργυρός, Ανάσταση, 1932.

Ἀλλὰ τὸ βράδυ τὸ ἴδιο τοῦ Σαββάτου,
τὴν ὥρα π᾿ ἀπ᾿ τὴν Ἅγια Πύλη τὸ ἕνα
κερὶ ἐπροσάναψε ὅλα τ᾿ ἄλλα ὡς κάτου,
κι ἀπ᾿ τ᾿ Ἅγιο Βῆμα σάμπως κύμα ἁπλώθη
τὸ φῶς ὦσμε τὴν ξώπορτα, ὅλοι κι ὅλες
ἀνατριχιάξαν π᾿ ἄκουσαν στὴ μέση
ἀπ᾿ τὰ «Χριστὸς Ἀνέστη» μίαν αἰφνίδια
φωνὴ νὰ σκούξει: «Γιώργαινα, ὁ Βαγγέλης!»

Καὶ νά· ὁ λεβέντης τοῦ χωριοῦ, ὁ Βαγγέλης,

τῶν κοριτσιῶν τὸ λάμπασμα, ὁ Βαγγέλης,

ποὺ τὸν λογιάζαν ὅλοι γιὰ χαμένο

στὸν πόλεμο· καὶ στέκονταν ὁλόρτος

στῆς ἐκκλησιᾶς τὴ θύρα, μὲ ποδάρι

ξύλινο, καὶ δὲ διάβαινε τὴ θύρα

τῆς ἐκκλησιᾶς, τὶ τὸν κοιτάζαν ὅλοι

μὲ τὰ κεριὰ στὸ χέρι, τὸν κοιτάζαν,

τὸ χορευτὴ ποὺ τράνταζε τ᾿ ἁλώνι

τοῦ Στειριοῦ, μιὰ στὴν ὄψη, μιὰ στὸ πόδι,

ποὺ ὡς νὰ τὸ κάρφωσε ἦταν στὸ κατώφλι

τῆς θύρας, καὶ δὲν ἔμπαινε πιὸ μέσα!

Καὶ τότε - μάρτυράς μου νά ῾ναι ὁ στίχος,
ὁ ἁπλὸς κι ἀληθινὸς ἐτοῦτος στίχος -
ἀπ᾿ τὸ στασίδι πού ῾μουνα στημένος
ξαντίκρισα τὴ μάνα, ἀπ᾿ τὸ κεφάλι
πετώντας τὸ μαντίλι, νὰ χιμήξει
σκυφτὴ καὶ ν᾿ ἀγκαλιάσει τὸ ποδάρι,
τὸ ξύλινο ποδάρι τοῦ στρατιώτη,
- ἔτσι ὅπως τὸ εἶδα ὁ στίχος μου τὸ γράφει,
ὁ ἁπλὸς κι ἀληθινὸς ἐτοῦτος στίχος -,
καὶ νὰ σύρει ἀπ᾿ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς της
ἕνα σκούξιμο: «Μάτια μου… Βαγγέλη!»

Κι ἀκόμα, - μάρτυράς μου νά ῾ναι ὁ στίχος,

ὁ ἁπλὸς κι ἀληθινὸς ἐτοῦτος στίχος -,

ξοπίσωθέ της, ὅσες μαζευτῆκαν

ἀπὸ τὸ βράδυ τῆς Μεγάλης Πέφτης,

νανουριστά, θαμπὰ γιὰ νὰ θρηνήσουν

τὸν πεθαμένον Ἄδωνη, κρυμμένο

μὲς στὰ λουλούδια, τώρα νὰ ξεσπάσουν

μαζὶ τὴν ἀξεθύμαστη τοῦ τρόμου

κραυγὴ πού, ὡς στὸ στασίδι μου κρατιόμουν,

ἕνας πέπλος μοῦ σκέπασε τὰ μάτια!…

To ποίημα του Άγγελου Σικελιανού δημοσιεύτηκε το 1935 στο περιοδικό "Γράμματα"

Σπύρος Παπαλουκάς, Ανάσταση (στην Αίγινα). 1923.

http://www.artnet.com/artists/spyros-papaloukas/past-auction-results
https://paletaart.wordpress.com/2012/07/09/ράλλης-θεόδωρος-rallis-theodoros-1852-1909/#jp-carousel-3295

https://el.wikipedia.org/wiki/Σπύρος_Παπαλουκάς

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/aggelos_sikelianos/st_osioy_loyka_to_monasthri.htm

https://paletaart.wordpress.com/2012/07/10/αργυρός-ουμπέρτος-argyros-oumvertos-1884-1963/

Η ηθογραφία στην ελληνική ζωγραφική: N. Λύτρας, Άνθη Επιταφίου και Μεγάλη Παρασκευή του Θεόδωρου Ράλλη.

 Άνθη Επιταφίου στο δάπεδο της εκκλησιάς τη Μεγάλη Παρασκευή

    Επειδή σήμερα είναι Μεγάλη Παρασκευή, σας παρουσιάζω τρεις χαρακτηριστικούς πίνακες της ελληνικής ηθογραφίας με  σκηνές από το εσωτερικό χώρο μίας εκκλησιάς κατά τη Μεγάλη Παρασκευή. Διακρίνονται για την ατμόσφαιρα κατάνυξης και μυσταγωγίας και αποπνέουν γαλήνη και μελαγχολία. Αγαπημένη μου λεπτομέρεια και στις τρεις απεικονίσεις: τα άνθη του Επιταφίου στο δάπεδο του ναού...Με συγκινούν τόσο πολύ αυτά τα σεμνά αγριολούλουδα στο φθαρμένο δάπεδο της εκκλησιάς που προσφέρονται από τις κοπέλλες του χωριού για να στολίσουν τον Επιτάφιο. Άνθη της Άνοιξης για την Ανάσταση!

    Ξεκινώ με τα "Άνθη του Επιταφίου". Ο δημιουργός του, ο Νικηφόρος Λύτρας (1832-1904), θεωρείται από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους και δασκάλους της ζωγραφικής του 19ου αιώνα, κύριος εκπρόσωπος της Σχολής του Μονάχου, τον ακαδημαϊσμό της οποίας δεν εγκατέλειψε ποτέ κατά τη διάρκεια της πολύχρονης δημιουργικής ζωής του. Ο Λύτρας επέβαλε και καθιέρωσε στη νεοελληνική ζωγραφική τα ηθογραφικά θέματα. Απλοί άνθρωποι και σκηνές της καθημερινότητας, παραδοσιακά έθιμα, εσωτερικά αγροτικών σπιτιών, εικόνες από την αγροτική ζωή και την ύπαιθρο απεικονίζονται στα έργα του με νοσταλγική διάθεση. Μας θυμίζουν σκηνές και εικόνες από τα ηθογραφικά διηγήματα του Βιζυηνού και του Παπαδιαμάντη.

   Η γυναίκα, πιθανόν χωρική, στέκεται στη γωνιά του πρόναου μιας ταπεινής εκκλησίας και κρατά με ευλάβεια στο αριστερό της χέρι ένα δίσκο με άνθη,  ενώ τείνει το άλλο χέρι στο οποίο επίσης κρατά ένα μικρό λουλούδι. Ο ζωγράφος προσέχει με επιμέλεια την κάθε λεπτομέρεια: τα ρούχα της γυναίκας, τις λαμπάδες, το υφαντό που κρέμεται από το μαρμάρινο τραπέζι πάνω στο οποίο είναι ακουμπισμένα τα κεριά, το πάτωμα, τη στάμνα που μισοδιακρίνεται κρυμμένη πίσω από την κολόνα, την αχνά φωτισμένη εικόνα στην είσοδο του κυρίως ναού, τα ραγίσματα στους τοίχους, ...Υπάρχουν τόσες λεπτομέρειες που μπορεί να προσέξει ο θεατής...Ο πίνακας αποτελεί πραγματικά μία άσκηση παρατήρησης...

   Ο τίτλος άνθη επιταφίου εξηγεί την παρουσία των λουλουδιών που μόλις διακρίνονται. Η γυναίκα έχει έρθει στην εκκλησία για να προσφέρει τα άνθη της στον Επιτάφιο. Το έργο, χαρακτηριστικό δείγμα του λυρισμού του Λύτρα,  αποπνέει  αίσθηση γλυκύτατης  θλίψης και κατανυκτικής γαλήνης. 

Νικηφόρος Λύτρας, Άνθη Επιταφίου. 1901. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα. Μία αριστοτεχνική λεπτομέρεια από ένα μεγάλο καλλιτέχνη. Ένα άνθος επιταφίου βρίσκεται στο δάπεδο της εκκλησιάς.

  Oι δύο παρακάτω πίνακες δημιουργήθηκαν από τον ίδιο ζωγράφο. Ο Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909) απεικονίζει επίσης αριστοτεχνικά δύο ατμοσφαιρικές σκηνές υπό το ημίφως των κεριών στο εσωτερικό μιας εκκλησιάς.  Ο ζωγράφος έχει απεικονίσει συχνά σκηνές από την εκκλησιαστική ζωή (βλ. http://annagelopoulou.blogspot.gr/2016/04/blog-post_30.html).

Θεόδωρος Ράλλης, Μεγάλη Παρασκευή. Ιδιωτική Συλλογή. Κοπέλλες στολίζουν με άνθη τον Επιτάφιο. Στο δάπεδο άνθη του επιταφίου. 

Θεόδωρος Ράλλης, Μεγάλη Παρασκευή. 1885. Ιδιωτική Συλλογή.
Μια κοπέλλα κουρασμένη, κοιμάται στο στασίδι της εκκλησίας του χωριού τη νύχτα της Μεγάλης Παρασκευής...Άνθη του Επιταφίου στο δάπεδο! Το φως το κεριών φωτίζει αχνά τη γωνιά με το στασίδι και τα εικονίσματα.

http://www.nationalgallery.gr/el/ζωγραφική-μόνιμη-έκθεση/painting/h-αστική-τάξη-και-οι-ζωγράφοι-της/ηθογραφια/ανθη-επιταφιου.html

https://el.wikipedia.org/wiki/Άνθη_επιταφίου
http://www.nationalgallery.gr/el/ζωγραφική-μόνιμη-έκθεση/painter/λυτρας-νικηφορος.html
https://el.wikipedia.org/wiki/Θεόδωρος_Ράλλης
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=423650
https://paletaart.wordpress.com/2012/07/09/ράλλης-θεόδωρος-rallis-theodoros-1852-1909/
http://annagelopoulou.blogspot.gr/2016/04/blog-post_30.html