Η προσκύνηση των Μάγων. Προραφαηλίτες ζωγράφοι και ένα ποίημα για το "ταξίδι των μάγων" της Ζωής Καρέλλη

Το ταξίδι των Μάγων.

Αυτές τις ημέρες των Χριστουγέννων θυμήθηκα το ποίημα της Ζωής Καρέλλη, "Το ταξίδι των Μάγων" και πίνακες των Προραφαηλιτών ζωγράφων που απεικονίζουν τη σκηνή της προσκύνησης των Μάγων στη φάτνη του νεογέννητου Χριστού.

 

Edward Burne Jones, Το Αστέρι της Βηθλεέμ. 1887-1891. Birmingham Museums and Art Gallery. Οι τρείς βασιλείς μάγοι έχουν φθάσει στον τελικό προορισμό του ταξιδιού τους και προσφέρουν τα πολύτιμα δώρα στον Νεογέννητο Χριστό. Διακρίνεται ο άγγελος να κρατά στα χέρια του το Αστέρι της Βηθλεέμ. Το φως του οδήγησε τους Μάγους στη φάτνη της Γέννησης.

Στο εξαιρετικό ποίημα της Ζωής Καρέλλη ακούμε τη φωνή του ποιητικού υποκείμενου που ταυτίζεται μ' έναν από τους τρεις μάγους. Ένας μάγος έχει μείνει μονάχος να πορεύεται στα σκοτεινά, αναζητώντας τον προορισμό του...

Ζωή Καρέλλη, Το ταξίδι των μάγων

Έπρεπε να ’μαστε τρεις.
Αν δεν ήταν τόσο σκοτάδι,
θα καταλάβαινα ίσως, γιατί
έχω μείνει τόσο μονάχος.

Πόσο έχω ξεχάσει.
Πρέπει απ’ αρχής πάλι το ταξίδι
ν’ αρχίσει.
Πότε ξεκινήσαμε, τότε, οι τρεις;
Ή μήπως, κάποτε, είχαμε ανταμώσει...
Μαζί πορευτήκαμε ένα διάστημα,
όσο μας οδηγούσε άστρο λαμπρό.
Αυτό άλλαξε την οδό ή εγώ
τίποτα πια να δω δεν μπορώ;
Πού βρίσκομαι τώρα, σε τέτοιον καιρό,
σκληρό, ανένδοτο, δύσκολο,
εγώ, ανήσυχος, βιαστικός.
Μήπως κι η ώρα πλησίασε;
Πού να το ξέρω!

Edward Burne Jones, Η Προσκύνηση των Μάγων, 1861. Από τρίπτυχο. Tate Britain.

Edward Burne Jones, O Eυαγγελισμός και η Προσκύνηση των Μάγων. 1861. Τρίπτυχο για την εκκλησία του Αγ. Παύλου. Brighton. Tate Britain.

Πού είναι τα δώρα;
είχαμε τότε τοιμάσει δώρα
ήμερα, ήσυχα
δώρα ημών των ταπεινών, χρυσόν
λίβανον και σμύρναν άλλοτε
με θαυμασμό κι ευλάβεια του φέρναμε.

Τώρα σ’ αυτόν τον καιρό
σίδερο, κεραυνό και φωτιά.

John Duncan (1866-1945), Οι τρεις βασιλείς (Μάγοι). 1915.

Ήμασταν τρεις,
τώρα κανέναν άλλον δε βλέπω
κι αισθάνομαι τα χέρια μου
πότε άδεια, πότε βαριά.
Βασιλείς τότε προς τον βασιλέα
του κόσμου, τώρα κανείς
δε βασιλεύει με βεβαιότητα.
Σκοτάδι βαρύ. Ποιος μ’ οδηγεί;
Δίχως συντροφιά,
δίχως άστρο κανένα πηγαίνω.

Edward Burne Jones, Το αστέρι του Βηθλεέμ. Από το Βιβλίο των Λουλουδιών. 1882-1898. Βρετανικό Μουσείο.

Μόνη προσφορά, η μεγάλη που γνωρίζω,
συμφορά της στέρησής Του.
Τι να προσφέρω σημάδι ευλάβειας
κι υποταγής; Εμείς, άνθρωποι
της παράφορης τούτης εποχής,
τι μπορούμε, δικό μας, ευτυχείς
να Του δώσουμε; Είναι ανάγκη
να βρούμε την προσφορά.

Dante Gabriel Rossetti, H Προσκύνηση, 1858-1864. Tate Britain.


Τίποτα δεν προσφέρει της ψυχής μας
ο τόσος αγώνας.
Χρυσόν, λίβανον και σμύρναν
άλλοτε, δώρα απλά.
Μας παιδεύει η ασυμπλήρωτη προσφορά.
Τώρα που πορεύομαι στο σκοτάδι,
χωρίς τη χαρά των δώρων, μονάχος,
δεν έχω παρά τον εαυτό μου να δώσω.

Εν συντριβή βαδίζοντα.

Από τη συλλογή Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα (1955)

Edward Burne Jones, H προσκύνηση των Μάγων. Λεπτομέρεια από το Το Δυτικό παράθυρο στην Εκκλησία του Αγ. Deiniol στο Hawarden του Flintshire. Ουαλία. 

Edward Burne Jones, H προσκύνηση των Μάγων. Το Δυτικό παράθυρο στην Εκκλησία του Αγ. Deiniol στο Hawarden του Flintshire. Ουαλία. 

Edward Burne Jones, Το αστέρι της Βηθλεέμ
Edward Burne Jones, Η προσκύνηση των Μάγων, Τρίπτυχο

John Duncan, Oι τρεις Μάγοι, 1915

Dante Gabriel Rossetti, Η Προσκύνηση

Edward Burne Jones, Η προσκύνηση των Μάγων. Παράθυρο

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Edward_Burne-Jones_Star_of_Bethlehem_(Flower_Book).png

Ζωή Καρέλλη, Το ταξίδι των μάγων

Helleborus Niger, Το Χριστουγεννιάτικο Τριαντάφυλλο: ποιήματα και πίνακες ζωγραφικής

 Το ρόδο των Χριστουγέννων

...επειδή έρχονται τα Χριστούγεννα, σκέφτηκα μιλήσω για το "χριστουγεννιάτικο τριαντάφυλλο", το "ρόδο των Χριστουγέννων". Πρόκειται για το φυτό με τo λατινικό όνομα "Helleborus Niger", στα ελλληνικά "Ελλέβορος ο Μέλας". Έχει μικρά άνθη σε λευκό ή μερικές φορές ρόδινο χρώμα στην κάτω επιφάνεια του πέταλου, ενώ ο χαρακτηρισμός του "Μέλας" φαίνεται ότι οφείλεται στις μαύρες ρίζες του φυτού. Φύεται σε ξέφωτα ορεινών περιοχών και ανθίζει τον Χειμώνα, συγκεκριμένα την περίοδο Δεκεμβρίου-Μαρτίου, αψηφώντας το κρύο και το χιόνι. Το συναντάμε κυρίως στα βουνά της Κεντρικής Ευρώπης (από τις Ανατολικές Άλπεις ως τα Βόρεια Βαλκάνια. Στην Ελλάδα ο "Ελλέβορος ο Μέλας" είναι πολύ σπάνιο είδος, μπορούμε όμως να βρούμε άλλα είδη του φυτού, όπως είναι ο "Ελλέβορος ο Κυκλόφυλλος"

   Ο "Ελλέβερος ο Μέλας" στην Κεντρική Ευρώπη (ιδιαίτερα στη Γερμανία, Αυστρία) ονομάζεται "ρόδο των Χριστουγέννων", αν και δεν ανήκει στην ίδια οικογένεια των ροδοειδών φυτών, αλλά στην οικογένεια που ανήκουν οι ανεμώνες και οι νεραγκούλες. Τα άνθη του έχουν απεικονιστεί από γνωστούς ζωγράφους, όπως ο Γάλλος Claude Monet, o Ολλανδός Piet Mondrian, ο Σουηδός Carl Larsson, η Βρετανή Jessica Hayllar.

   Ένας χαρακτηριστικός πίνακας που απεικονίζει αριστοτεχνικά τα άνθη του "Χριστουγεννιάτικου Ρόδου" είναι ο παρακάτω πίνακας του Γάλλου ιμπρεσιονιστή Monet, που αποτέλεσε και η αφορμή για να αναζητήσω πληροφορίες για αυτό το φυτό με το "χριστουγεννιάτικο" όνομα. 

Claude Monet, Τα ρόδα των Χριστουγέννων. 1883.

Μία εξαιρετική απεικόνιση του άνθους του "Χριστουγεννιάτικου ρόδου" είναι και ο πίνακας του Ολλανδού Mondrian.

Piet Mondrian (1872-1944), Λευκά ρόδα των Χριστουγέννων, 1923.

H αναζήτησή μου για τα "Χριστουγεννιάτικα τριαντάφυλλα", που στην πραγματικότητα δεν είναι τα γνωστά μας τριαντάφυλλα, αλλά άλλο είδος φυτού, με οδήγησε και σε δύο ποιήματα Ελλήνων ποιητών. Ας τα διαβάσουμε!

Τάκης Βαρβιτσιώτης, Χριστουγεννιάτικα Τριαντάφυλλα

Ο τελευταίος καπνός

Στην όχθη τ’ ουρανού

Πίσω απ’ το τζάμι

Χέρια κάτασπρα

Ικετεύουν σαν πουλιά

Κι ένα λυχνάρι θρυμματίζεται

Σχηματίζοντας

Μικρές κόκκινες φλόγες

Τότε

Κάποια παιδούλα

Αρχίζει να γράφει

Το πιο ωραίο της ποίημα

Carl Larsson (1853-1919), Τα ρόδα των Χριστουγέννων, 1889.

Γεώργιος Δροσίνης, Χριστουγεννιάτικα Τριαντάφυλλα

Τα Χριστουγεννιάτικα Τριαντάφυλλα,

-θάμα σ'άλλα χρόνια περασμένα-

τα είδα αλήθεια, με τα μάτια ορθάνοιχτα,

μια φορά ν'ανθίσουν και για μένα.

Τα είδα μες στα σκόρπια τα ξερόφυλλα

να βλασταίνουν απ' το πέρασμά σου

και τον παγωμένο αέρα ευώδιασαν

τα Τριαντάφυλλα-ή το ανάστημά σου!

Θάματα παλιών καιρών δε γίνονται,

δε γυρίζει πίσω η Πίστη η πρώτη.

Τα Χριστούγεννα Τριαντάφυλλα

τ' άνθισε για με η δική σου η Νιότη.

Jessica Hayllar (1858-1940), Helleborus Niger. Tο ρόδο των Χριστουγέννων, 1911. Mία επίσης εξαιρετική απεικόνιση του άνθους.

 Το άνθος του "Helleborus Niger" συνδέεται με τον μύθο του "ρόδου των Χριστουγέννων", μία συγκινητική ιστορία με ηρωίδα μία βοσκοπούλα, τη Madelon, που το χειμωνιάτικο βράδυ της Γέννησης του Χριστού είδε τους τρεις Μάγους με τα πολύτιμα δώρα τους, αλλά και κάποιους βοσκούς με πιο φτωχικά δώρα να πηγαίνουν να προσκυνήσουν το θείο Βρέφος. 

Catherine Cameron (1874-1945), Ο μύθος του ρόδου των Χριστουγέννων.

   H βοσκοπούλα ακολούθησε τους προσκυνητές και έφθασε και αυτή στο στάβλο της Γέννησης, όμως δεν είχε κάποιο δώρο να προσφέρει, όπως οι Μάγοι και οι άλλοι βοσκοί. Ούτε ένα λουλούδι δεν μπορούσε να βρει για να προσφέρει στο Νεογέννητο, γιατί χιόνι είχε καλύψει τα πάντα. Άρχισε να κλαίει...τότε ένας άγγελος την λυπήθηκε και της χάρισε ένα "θαύμα"...από τα δάκρυά της, που έπεφταν στο χιονισμένο έδαφος άνθισε ένα λουλούδι, το "χριστουγεννιάτικο ρόδο", ένα δώρο για τον μικρούλη Χριστό...

  Ο μύθος του "ρόδου των Χριστουγέννων" αποτυπώθηκε σε πολλές εικονογραφήσεις και Χριστουγεννιάτικες κάρτες στα τέλη του 19ου-αρχές του 20ού αιώνα.

S. Broome, Ο μύθος του ρόδου των Χριστουγέννων. Εικόνα από το περιοδικό "η Σφαίρα". 1923.

Walter Crane,  η νεράιδα "τo ρόδο των Χριστουγέννων". Εικόνα από το βιβλίο 'Flora's Feast, a Fairy's Festival of Flowers". 1889-1892.

Helga von Cramm, χρωμολιθογραφική κάρτα με το άνθος του "Helleborus Niger" και μία προσευχή. Γύρω στα 1880.

Claude Monet, Τα ρόδα των Χριστουγέννων

Piet Mondrian, λευκά ρόδα των Χριστουγέννων

Piet Mondrian, Roses de Noël

Carl Larsson, Τα ρόδα των Χριστουγέννων

Jessica Hayllar, Ηellborus Niger, τα ρόδα των Χριστουγέννων

Catherine Cameron, ο μύθος του ρόδου των Χριστουγέννων

Πληροφορίες για το φυτό Helleborus Niger

Για το φυτό Helleborus Niger

Helga von Cramm. Χρωμολιθογραφική κάρτα.

Ο μύθος για το ρόδο των Χριστουγέννων

Walter Crane, η νεράιδα "το ρόδο των Χριστουγέννων"