Τα Πάθη του Χριστού στη ζωγραφική: Σάντρο Μποτιτσέλλι, Επιτάφιος Θρήνος

Σάντρο Μποτιτσέλλι, Επιτάφιος Θρήνος

... Πράγματι, δύο παρακάτω πίνακες είναι του Μποτιτσέλι...Όσοι έχουν ταυτίσει τον Ιταλό ζωγράφο με τις χαρούμενες αλληγορίες των τεσσάρων εποχών, με αιθέριες ερωτευμένες νύμφες και αρχαίες θεές ντυμένες με διάφανα πέπλα ή και όμορφες χαμογελαστές μαντόνες, ίσως, τους φανεί περίεργο που ζωγράφισε τους Επιτάφιους Θρήνους...Κι όμως αν προσέξουμε περισσότερο, ίσως αναγνωρίσουμε τη γνωστή γλυκύτητα που χαρακτηρίζει την έκφραση των μορφών στα έργα του Μποτιτσέλλι...μόνο που τώρα οι μορφές εκφράζουν περισσότερο δραματική ένταση και πνευματικότητα... 

      O παρακάτω πίνακας θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα του Φλωρεντινού καλλιτέχνη της Αναγέννησης Σάντρο Μποτιτσέλλι και ένα από τα χαρακτηριστικά δείγματα των αρχών της πρώιμης Αναγεννησιακής τέχνης στη Φλωρεντία. Ο ζωγράφος έχει προσέξει τη συνθετική δομή της σκηνής και τη διάταξη των προσώπων.  Οι μορφές που θρηνούν γύρω από το σώμα του Χριστού σχηματίζουν πυραμίδα. Στο κέντρο το βλέμμα του θεατή συγκλονίζεται από το σπαραγμό της Παναγίας που βυθισμένη στον πόνο κρατά στην αγκαλιά της το σώμα του Χριστού. Όλες οι μορφές αποπνέουν μία αίσθηση μοναξιάς, δε φαίνεται να επικοινωνούν μεταξύ τους, είναι απόλυτα προσηλωμένες στο θρήνο ...έχουν παραδοθεί στην απελπισία και τον πόνο για την απώλεια.  Η ωραιότατη Μαγδαληνή απεικονίζεται γονατισμένη με λυμένα τα μαλλιά της να αγκαλιάζει τα πόδια του Χριστού. Στην άκρη δεξιά ο Πέτρος είναι ο μόνος που στέκεται όρθιος-ευθυτενής και ευλογεί...Στα αριστερά ο άγιος Ιερώνυμος μετανοών κρατά στο χέρι του λιθάρι για να χτυπήσει το στήθος του, ενώ δίπλα του στέκεται ο Παύλος με το σπαθί του μαρτυρίου.
   Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η δραματική έκφραση στα πρόσωπα είναι κάτι νέο για την τέχνη του Μποτιτσέλλι και οφείλεται στην επιρροή που δέχτηκε από το μυστικισμό του Σαβοναρόλα. Το μήνυμα του δομινικανού μοναχού είχε ως αποτέλεσμα ένα κύμα αυστηρού πουριτανισμού που απαγόρευε τη χαρά και επέβαλε ένα αυστηρό τρόπο ζωής πολύ μακριά από τη λαμπρότητα και την πολυτέλεια του Λορέντζου Μεγαλοπρεπούς.
   Ο Μποτιτσέλλι, υπό την επιρροή αυτού του πνεύματος, εγκαταλείπει τις χαρούμενες και αμέριμνες αλληγορίες της πρώτης φάσης της καλλιτεχνικής του δημιουργίας και στο δεύτερο μισό της ζωής του εκφράζει με τα έργα του μία βίαιη-έντονη πνευματικότητα.

S. Botticelli, Επιτάφιος θρήνος του Χριστού.  Περίπου 1490. Παλαιά Πινακοθήκη-Μόναχο (Alte Pinakothek)

   Ο Μποτιτσέλλι έχει απεικονίσει το ίδιο θέμα του θρήνου γύρω από το σώμα του Χριστού και σ΄έναν άλλο πίνακα όπου η σύνθεση είναι εξίσου ή ίσως και περισσότερο δραματική. Οι μορφές δεν είναι μόνο βυθισμένες σε πόνο, αλλά εκφράζουν έντονα την αγωνία τους...έχουν τα μάτια τους κλειστά ή σκεπάζουν με τα χέρια το πρόσωπό τους... Ο πόνος και σπαραγμός είναι απόλυτα βουβός...η σιωπή της συντριβής και η μοναξιά των προσώπων που θρηνούν είναι συγκλονιστική.
  Η πυραμίδα της διάταξης έχει ως κορυφή τη μορφή του Ιωσήφ της Αριμαθαίας που κρατά το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού και στέκεται προστατευτικά ακριβώς πίσω από την Παναγία με το σώμα του Χριστού στην αγκαλιά της. Η χρωματική αντίθεση ανάμεσα στο κόκκινο, το μπλε και το κίτρινο εντείνουν το πάθος και τη δραματικότητα της σκηνής...

S. Botticelli, Επιτάφιος Θρήνος του Χριστού. 1495-1500. Museo Poldi Pezzoli-Μilan.

http://www.pinakothek.de/en/sandro-botticelli/lamentation-christ

http://www.museopoldipezzoli.it/en/node/632