Για την Ελλάδα και την ελληνικότητα. Οδυσσέας Ελύτης, Ο Μικρός Ναυτίλος και ελληνικά τοπία του Νίκου Λύτρα και Κωνσταντίνου Μαλέα

Οδυσσέας Ελύτης, Μικρός Ναυτίλος και ελληνικά τοπία
του Νίκου Λύτρα και του Κωνσταντίνου Μαλέα

   Για την ελληνικότητα και την Ελλάδα είχαμε σήμερα συζήτηση.  Τι είναι Ελλάδα και ελληνικότητα, ποια στοιχεία-συστατικά την συνθέτουν; Ο τόπος ως "χωροχρόνος", ως ιστορία; οι άνθρωποι, αυτοί που έζησαν, που ζουν και θα ζήσουν στον τόπο; Ξέρω πως δεν είναι εύκολη η απάντηση. Ας την αναζητήσουμε, λοιπόν στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Στο αύλο φως και το χρώμα του τόπου…ίσως γιατί έχουμε ανάγκη από φως και χρώμα στη ζωή μας; Θυμήθηκα αποσπάσματα από τον Μικρό Ναυτίλο του Οδυσσέα Ελύτη και τα φωτεινά ελληνικά τοπία δύο μοντερνιστών Ελλήνων ζωγράφων, του Νίκου Λύτρα (ήταν γιος του Νικηφόρου Λύτρα) και του Κωνσταντίνου Μαλέα, οι οποίοι μαζί με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, έφεραν πνοή ανανέωσης στη νεοελληνική ζωγραφική των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα.  

  Ας ταξιδέψουμε, λοιπόν, με τον Μικρό Ναυτίλο του Οδυσσέα Ελύτη και ας αναζητήσουμε τη χαμένη ελληνικότητα μέσα από το βλέμμα του Νίκου Λύτρα και του Κωνσταντίνου Μαλέα. 

Νίκος Λύτρας, Βάρκα με πανί. 1925. Εθνική Πινακοθήκη.

Οδυσσέα Ελύτη, Ο Μικρός Ναυτίλος (αποσπάσματα)

ΧΙΙΙ

    Στις ακρογιαλιές του Ομήρου υπήρχε μια μακαριότητα, ένα μεγαλείο, που έφθασαν ως τις

ημέρες μας άθιχτα. Η πατούσα μας, που ανασκαλεύει την ίδιαν άμμο, το νιώθει. Περπατάμε χιλιάδες χρόνια, ο άνεμος ολοένα λυγίζει τις καλαμιές κι ολοένα εμείς υψώνουμε το πρόσωπο. Κατά πού; Ως πότε; Ποιοι κυβερνάνε;

 Νίκος Λύτρας, Φάρος. 1925-1927. Εθνική Πινακοθήκη.

Κωνσταντίνος Μαλέας, Θαλασσινό τοπίο. 1918-1920. Εθνική Πινακοθήκη.

   Μας χρειάζεται μια νομοθεσία που να διαμορφώνεται όπως το δέρμα επάνω μας τον καιρό που μεγαλώνουμε. Κάτι νεανικό και δυνατό συνάμα, σαν το εν δι' ύδατ' αενάοντα ή το θαλερόν κατά δάκρυ χέοντες. Έτσι που να μπορεί κείνο που γεννά ο άνθρωπος να ξεπερνά τον άνθρωπο δίχως να τον καταπιέζει.

Νίκος Λύτρας, Ο Κοκκιναράς. 1915-1927. Εθνική Πινακοθήκη.

ΧΙV

Τ' ανώτερα μαθηματικά μου τα έκανα στο Σχολείο της θάλασσας. Ιδού και μερικές πράξεις για παράδειγμα.

1. Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι και ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.

Νίκος Λύτρας, θαλασσογραφία. 1925. Εθνική Πινακοθήκη.

Κωνσταντίνος Μαλέας, Τοπίο. 1920-1921. Εθνική Πινακοθήκη

2. Το γινόμενο των μυριστικών χόρτων επί την αθωότητα δίνει πάντοτε το σχήμα κάποιου Ιησού Χριστού.

Νίκος Λύτρας, Άγιος Δημήτριος. Καριά. 1923. Εθνική Πινακοθήκη.

4. Όπου υπάρχουν συκιές υπάρχει Ελλάδα. Όπου προεξέχει το βουνό απ' τη λέξη του υπάρχει ο ποιητής. Η ηδονή δεν είναι αφαιρετέα.

5.  Ένα δειλινό στο Αιγαίο περιλαμβάνει τη χαρά και τη λύπη σε τόσο ίσες δόσεις που δε μένει στο τέλος παρά η αλήθεια.

Κωνσταντίνος Μαλέας, Σαντορίνη. 1924-1928. Εθνική Πινακοθήκη.

6. Κάθε πρόοδος στο ηθικό επίπεδο δεν μπορεί παρά να είναι αντιστρόφως ανάλογη προς την ικανότητα που έχουν η δύναμη κι ο αριθμός να καθορίζουν τα πεπρωμένα μας.

7. Ένας "Αναχωρητής" για τους μισούς είναι, αναγκαστικά, για τους άλλους μισούς, ένας "Ερχόμενος".

Κωνσταντίνος Μαλέας, Μέθανα. 1918-1920. Εθνική Πινακοθήκη.

http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=375
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artist_id=4293