Εικόνες από την παλιά Θεσσαλονίκη: H Ροτόντα

Περιήγηση στην παλιά Θεσσαλονίκη: Η Ροτόντα 

Είναι ένα από τα χαρακτηριστικά μνημεία της Θεσσαλονίκης, μάρτυρας των μεταβολών και των αλλαγών στην ιστορία της πόλης. Ένας ρωμαϊκός-χριστιανικός-μουσουλμανικός και πάλι χριστιανικός ναός, ένα μνημείο με πολυπολιτισμική ταυτότητα που αποδεικνύει την ιστορική συνέχεια και μεταβολή στο πέρασμα των αιώνων.

   Η Ροτόντα είναι ένα περίκεντρο κυκλικό οικοδόμημα με θόλο, όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Στο κυκλικό σχήμα οφείλει το κτίριο την ονομασία του Ροτόντα. Αποτελεί κατάλοιπο της ρωμαϊκής παρουσίας στην αρχαία Θεσσαλονίκη, αφού κτίστηκε στην εποχή του Ρωμαίου Καίσαρα Γαλερίου, περίπου στα 306 μ.Χ. Πολύ κοντά στη Ροτόντα βρίσκεται η θριαμβική Αψίδα του Γαλερίου, η γνωστή Καμάρα, από την οποία περνούσε η πομπική οδός που συνέδεε τα δύο μνημεία με το ανακτορικό συγκρότημα που βρίσκεται νότια της Εγνατίας οδού. 

   Η πρώτη λειτουργία του οικοδομήματος ήταν μάλλον λατρευτική. Λειτούργησε ως ναός του Δία ή του Καβείρου και κατ' άλλους ως Μαυσωλείο του Γαλερίου. Διατήρησε τη λατρευτική λειτουργία της και όταν επιβλήθηκε ο Χριστιανισμός, μόνο που μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό. Η μετατροπή της σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλλους έγινε κατά τη διάρκεια των παλαιοχριστιανικών χρόνων, ίσως από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α' (379-395). Τότε διευρύνθηκε το κτίριο με κόγχες, ιερό βήμα, είσοδο με νάρθηκα, πρόπυλο, δύο παρεκκλήσια (δεν έχουν διασωθεί).

   Η σημασία όμως του μνημείου για την παλαιοχριστιανική εκκλησιαστική τέχνη είναι μεγάλη, κυρίως, λόγω των μοναδικών ψηφιδωτών που κοσμούν το εσωτερικό του. Οι σημερινοί επισκέπτες γοητεύονται από τη γλυκύτητα και την πνευματικότητα των μορφών των μαρτύρων της ζωφόρου. Νεαροί μάρτυρες, αφοσιωμένοι στην ιδέα του υπέρτατου Καλού, θυσίασαν την εφήμερη επίγεια ζωή τους, επιλέγοντας την αιωνιότητα της ουράνιας. 

Ο Άγιος Λέων: λεπτομέρεια από τη ζωφόρο των μαρτύρων. Τέλη 4ου-5ος αιώνας. Ροτόντα.

Ο Άγ. Πρίσκος: λεπτομέρεια από τη ζωφόρο των μαρτύρων. Τέλη 4ου-5ος αιώνας. Ροτόντα.

   Ο λατρευτικός χαρακτήρας του οικοδομήματος διατηρήθηκε και όταν η Θεσσαλονίκη πέρασε υπό την κυριαρχία των Οθωμανών Τούρκων, αφού από χριστιανικό ναό μεταλλάχτηκε σε μουσουλμανικό τέμενος.

Το 1590-91 η Ροτόντα μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη. Μετά την ένωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα η Ροτόντα επανέκτησε τη χριστιανική της ταυτότητα.

Παλιά φωτογραφία του εσωτερικού της Ροτόντας στις αρχές του 20ού αιώνα.

Παλιά φωτογραφία της Ροτόντας την περίοδο αμέσως μετά από την ένωση της Θεσσαλονίκης με την Ελλάδα, δηλαδή μετά από τους βαλκανικούς πολέμους 1912-1913. Το 1914 είχε ονομασθεί σε ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου, όπως διακρίνεται στην επιγραφή της εξωτερικής της πύλης. Η κορυφή του μιναρέ του πρώην μουσουλμανικού τεμένους δεν έχει ακόμα ακρωτηριασθεί.

Η Ροτόντα σήμερα: Από το 1920 έχει παύσει να λειτουργεί ως ναός. Σήμερα είναι μουσείο και χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος.

http://culture.thessaloniki.gr/gr/areas.asp?page=3
http://www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_main.php?el/C2.3.1.html
http://www.it.uom.gr/project/monuments/rotonta.htm
http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1812