Προραφαηλίτες ζωγράφοι: Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν (Marie Spartali Stillman)

Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν

   Η Μαρία Ευφροσύνη Σπάρταλη Στίλμαν (το Στίλμαν ήταν το επώνυμο του συζύγου της) γεννήθηκε το 1843 ή 1844 στο Middlesex της Αγγλίας και ήταν γόνος εύπορης και  καλλιεργημένης οικογένειας ελληνικής καταγωγής. Ο πατέρας της ήταν ο Μιχαήλ Σπάρταλης, πλούσιος έμπορος εγκατεστημένος στην Αγγλία από το 1828, ο οποίος διετέλεσε την περίοδο 1866-1882 πρόξενος της Ελλάδας στο Λονδίνο, και η μητέρα της η Ευφροσύνη Βαρσαμή, κόρη επίσης πλούσιου Έλληνα έμπορου από τη Γένουα. 

 H Προραφαηλίτισσα ζωγράφος ελληνικής καταγωγής Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν το 1868. Φωτογραφία της J. Margaret Cameron.

   Η οικογένεια της Μαρίας Σπάρταλη ανήκε στην εύπορη και μορφωμένη ελληνική κοινότητα του Λονδίνου και είχε συγγενική σχέση με τον Έλληνα μαικήνα των Τεχνών Κων/νο Αλ. Ιωαννίδη, μέσω του οποίου ήλθαν σε επαφή με καλλιτεχνικούς κύκλους της Βικτωριανής Αγγλίας και συναναστρέφονταν με περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς καλλιτέχνες. Από το 1864 η οικογένεια Σπάρταλη κατοικούσε σε μία πανέμορφη κατοικία στο Clapham Common του Λονδίνου με υπέροχους κήπους και θέα στον Τάμεση, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες μετακόμιζαν στην εξοχική τους έπαυλη στο Isle of Wight. Ο πατέρας Σπάρταλης επιδιδόταν στην καλλιέργεια αμπελιών και παραγωγή κρασιού, ενώ συνήθιζε να καλεί σε συγκεντρώσεις στους κήπους του σπιτιού του στο Λονδίνο και στην εξοχική του κατοικία συγγραφείς, δημοσιογράφους, ζωγράφους και μέλη των καλλιτεχνικών κύκλων της εποχής του. Σ᾽αυτές τις κοσμικές συγκεντρώσεις ξεχώρισαν σύντομα για την ιδιαίτερη ομορφιά, αλλά και την καλλιέργεια και την έντονη προσωπικότητά τους οι δύο κόρες του, η Χριστίνα και η Μαρία. Η Μαρία μάλιστα την περίοδο 1864-1870 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον τότε γνωστό Άγγλο ζωγράφο Ford Madox Brown μαζί με τα τρία παιδιά του (τις δύο κόρες του Lusy, Catherine και το γιο του Oliver).

H Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν το 1868. Με τα μακριά μαλλιά της, το υψηλό ανάστημα, το φωτεινό βλέμμα και τη δυναμική προσωπικότητα εντυπωσίασε πολλούς ζωγράφους της εποχής και έγινε μοντέλο κυρίως ζωγράφων και φωτογράφων του κινήματος των Προραφαηλιτών. Φωτογραφία της J. Margaret Cameron. Η Cameron, γνωστή φωτογράφος της εποχής, είχε σπίτι κοντά στην εξοχική κατοικία της οικογένειας Σπάρταλη.

   Στο Λονδίνο, στο σπίτι του συγγενή τους Ιωαννίδη, πλούσιου Έλληνα έμπορου,   φιλότεχνου και συλλέκτη έργων τέχνης οι αδελφές Χριστίνα και Μαρία Σπάρταλη γνώρισαν τον Αμερικανό ζωγράφο J. Mcneill Whistler και τον ποιητή Swinburne και τους γοήτευσαν με την εντυπωσιακή παρουσία τους. Η Μαρία Σπάρταλη γοήτευσε επίσης τους γνωστούς Προραφαηλίτες ζωγράφους Gabriel Dante Rossetti και Burne Jones και έγινε αρκετές φορές μοντέλο έργων τους. Έγινε ακόμα μοντέλο των ζωγράφων Ford Madox Brown και Spencer Stanhope. Οι επίσης ελληνικής καταγωγής εξαδέλφες της Μαρίας Σπάρταλη, η Μαρία Κασαβέτη Ζαμπάκο (ήταν αγαπημένη του Burne Jones και μούσα πολλών έργων του) και η Αγλαΐα Ιωαννίδη (ήταν γόνος της οικογένειας εμπόρων Ιωαννίδη που είχαν εγκατασταθεί στο Λονδίνο, ο πατέρας και τα αδέλφιά της ήταν γνωστοί συλλέκτες έργων τέχνης) κινήθηκαν στον κύκλο των Προραφαηλιτών ζωγράφων και υπήρξαν μοντέλα τους.

H αδελφή της Μαρίας,  Χριστίνα Σπάρταλη, στα 1865-1870 σε φωτογραφία της  J. Margaret Cameron. Η Χριστίνα ήταν επίσης εντυπωσιακή καλλονή και καλλιεργημένη γυναίκα, όπως η αδελφή της. Έγινε το μοντέλο ενός πορτραίτου που ζωγράφισε ο Αμερικανός ζωγράφος Whistler.

J. A. Mcneill Whistler, Η πριγκίπισσα από τη Χώρα της πορσελάνης. 1863-1865. Freer Gallery of Art (Washington). Το μοντέλο για τον πίνακα είναι η Χριστίνα, η αδελφή της Μαρίας Σπάρταλη.

D. G. Rossetti, προσωπογραφία της Μαρίας Σπάρταλη Στίλμαν. 1869. Ιδιωτική Συλλογή.
Ο Rossetti, γνωστός Προραφαηλίτης ζωγράφος και ένας από τους ιδρυτές της Προραφαηλιτικής αδελφότητας, είχε γοητευθεί από την ομορφιά και την προσωπικότητα της Μαρίας Σπάρταλη που την απεικόνισε σε πίνακές του.

   Στα 1871 η Μαρία γνώρισε τον Αμερικανό δημοσιογράφο, ερασιτέχνη ζωγράφο και φωτογράφο William J. Stillman και τον παντρεύτηκε παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειάς της. Ο Stillman, ο οποίος ήταν χήρος (η πρώτη του γυναίκα είχε αυτοκτονήσει) με τρία παιδιά από τον πρώτο του γάμο, διακρινόταν για τα φιλελληνικά αισθήματά του και πριν από τη γνωριμία του με τη Μαρία, την περίοδο 1865-1868, είχε διετελέσει πρόξενος των Η.Π.Α. στην Κρήτη, όπου είχε υποστηρίξει τους εξεγερμένους εναντίον των Τούρκων Κρητικούς, ενώ υπήρξε και φωτογράφος ελληνικών αρχαιολογικών χώρων και έζησε για κάποιο χρονικό διάστημα  στην Αθήνα ως δημοσιογράφος ανταποκριτής. Η Μαρία απέκτησε μαζί του άλλα τρία παιδιά και υπήρξε στοργική μητέρα και για τα παιδιά από τον πρώτο του γάμο. Μετά το γάμο τους, οι Stillman έζησαν μεταξύ Λονδίνου και Φλωρεντίας από το 1878 έως το 1883 και μεταξύ Λονδίνου και Ρώμης από το 1889 έως το 1896, γιατί ο Stillman ήταν ανταποκριτής αμερικανικών εφημερίδων στις παραπάνω ιταλικές πόλεις. Στη συνέχεια, έζησε με το σύζυγό της στην Αγγλία, ο οποίος πέθανε το 1902 στο Λονδίνο.

Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν, Αυτοπροσωπογραφία. 1871. Delaware Art Museum.

D. G. Rossetti, Η Fiammetta ως οπτασία. 1878-9. Ιδιωτική Συλλογή. Το μοντέλο του πίνακα είναι η Μαρία Σπάρταλη.

Ed. Burne Jones, Ο μύλος. 1872-1880. Victoria and Albert Museum. Ο πίνακας έγινε με παραγγελία του Κ. Ιωαννίδη. Οι κοπέλες που χορεύουν είναι οι τρεις εξαδέλφες ελληνικής καταγωγής που γοήτευσαν τους Προραφαηλίτες ζωγράφους. Από αριστερά στα δεξιά η Αγλαΐα Ιωαννίδη, η Μαρία Σπάρταλη και η Μαρία Ζαμπάκο (που είχε θυελλώδη ερωτική σχέση με τον Burne Jones).

D. G. Rossetti, Συναυλία στο λιβάδι. 1871-1872. Δημοτική Πινακοθήκη του Μάντσεστερ. Η μία από τις δύο κοπέλες που παίζουν μουσική είναι η Μαρία Σπάρταλη.

D. G. Rossetti, Το όνειρο του Δάντη την ώρα του θανάτου της Βεατρίκης. 1871. Ακόμα ένας πίνακας του Rossetti που απεικονίζεται η Μαρία Σπάρταλη.

   Η Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν συνδέθηκε με τον κύκλο των Προραφαηλιτών ζωγράφων όχι μόνο ως μοντέλο, αλλά και ως ζωγράφος. Άλλωστε, και ο σύζυγός της το διάστημα που βρισκόταν στο Λονδίνο διατηρούσε στενές σχέσεις με τους Προραφαηλίτες και ανήκε στο δικό τους καλλιτεχνικό χώρο.

Ed. Burne Jones, Το μάγεμα του Μέρλιν. 1874. Lady Lever Gallery. Για τη μορφή του Μέρλιν ο Burne Jones χρησιμοποίησε ως μοντέλο τον William Stillman, τον σύζυγο της Μαρίας Σπάρταλη.

  Έχουν καταγραφεί πάνω από 170 έργα της Μαρίας Σπάρταλη Στίλμαν, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές. Λόγω του Αμερικανού συζύγου της, φαίνεται ότι είχε τη δυνατότητα να παρουσιάζει συχνά έργα σε αμερικανικές εκθέσεις, αν και ελάχιστοι πίνακές της πουλήθηκαν όσο ήταν εν ζωή. Διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τις οικογένειες των Προραφαηλιτών ζωγράφων Burne Jones και Morris και συνέχιζε να γοητεύει ακόμα και σε μεγάλη ηλικία με την παρουσία και την προσωπικότητά της τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αγγλίας.

   Πέθανε στο Λονδίνο το 1927 και ήταν μάλλον η τελευταία από τις λίγες γνωστές γυναίκες που κινήθηκαν στον κύκλο και το περιβάλλον των Προραφαηλιτών ζωγράφων.

 Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν, Η παιδική ηλικία της Αγίας Καικιλίας. 1883.

      Στους πίνακες της Σπάρταλη συναντάμε τα αγαπημένα θέματα των Προραφαηλιτών ζωγράφων. Αισθαντικές γυναικείες μορφές του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης ανάμεσα σε λουλούδια και φυσικά τοπία, σκηνές από τα ποιητικά έργα του Σαίξπηρ, του Δάντη, του Βοκκάκιου και του Πετράρχη απεικονίζονται στα έργα της.

Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν, Ο αγγελιοφόρος της αγάπης. 1885. Delaware Art Museum. Ένα από τα πιο διάσημα έργα της Μαρίας Σπάρταλη Στίλμαν.

Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν, O μαγεμένος κήπος του Messer Ansaldo. 1889. Ιδιωτική Συλλογή. Το έργο απεικονίζει μία σκηνή από τους μύθους του Δεκαήμερου του Βοκκάκιου. Το θέμα αυτό έχουν απεικονίσει και άλλοι Προραφαηλίτες ζωγράφοι.

Μαρία Σπάρταλη Στίλμαν, Αντιγόνη. 1870. Simon Carter Gallery, Woodbridge, Suffolk (U.K).
Το εμπνευσμένο από την αρχαία ελληνική τραγωδία θέμα του έργου προφανώς οφείλεται στην ελληνική καταγωγή της ζωγράφου. Οι Προραφαηλίτες ζωγράφοι εμπνέονταν από τα αρχαία αγγλικά ποιητικά κείμενα (κυρίως μεσαιωνικά). Στην προκειμένη περίπτωση η Σπάρταλη έχει εμπνευσθεί από ένα αρχαίο ελληνικό ποιητικό κείμενο.

http://www.stillman.org/f267.htm
http://www.preraph.org/searchresults.php?artist=Marie+Spartali+Stillman&class=
http://en.wikipedia.org/wiki/Marie_Spartali_Stillman
http://siris-archives.si.edu/ipac20/ipac.jsp?uri=full=3100001~!283664!0
http://www.asia.si.edu/collections/singleObject.cfm?ObjectNumber=F1903.91a-b
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Pre-Raphaelite_paintings
http://www.bridgemanartondemand.com/image/634257/marie-spartali-stillman-antigone-from-antigone-by-sophocles
http://www.artmagick.com/pictures/artist.aspx?artist=marie-spartali-stillman
http:/www.24grammata.com/?p=18198
http://www.nnet.gr/historein/historeinfiles/histvolumes/hist06/historein6-sarafianos.pdf
http://www.artmagick.com/pictures/picture.aspx?id=6059&name=the-mill
http://www.bridgemanart.com/search/artist/Stillman-Marie-Spartali-1844-1927/6423