Η ψυχή του τριαντάφυλλου. Ένας πίνακας του J. W. Waterhouse και ένα ποίημα του Al. Tennyson

H ποίηση στους Προραφαηλίτες ζωγράφους. Ένας πίνακας του J. W. Waterhouse και ένα ποίημα του Al. Tennyson

   Eίναι ένας από τους αγαπημένους μου πίνακες και ίσως από τα πιο γνωστά έργα του Βρετανού ζωγράφου John William Waterhouse (1849-1917). Απεικονίζει μια μυστηριώδη πανέμορφη γυναίκα, ντυμένη μ᾽ένα υπέροχο φόρεμα και με περίτεχνη κόμμωση (προσέξτε το κόσμημα που δένει τα μαλλιά της), να μυρίζει με αισθησιασμό ένα τριαντάφυλλο από μια τριανταφυλλιά που σκαρφαλώνει στον τοίχο του κήπου ενός μεσαιωνικού ή αναγεννησιακού σπιτιού. 

   Ο John William Waterhouse γεννήθηκε από Άγγλους γονείς -ήταν και οι δύο ζωγράφοι-στην Ιταλία, αλλά εγκαταστάθηκε και έζησε στο Λονδίνο όπου σύντομα καθιερώθηκε ως ζωγράφος και το έργο του έγινε αποδεκτό από τη Βασιλική Ακαδημία Τέχνης. Αρχικά επιδόθηκε στη δημιουργία μεγάλων διαστάσεων έργων που απεικόνιζαν σκηνές από τη μυθολογία και την καθημερινή ζωή της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας. Στη συνέχεια εγκατέλειψε τα νεοκλασικά θέματα και δημιούργησε έργα που απηχούν εμφανώς επιρροές ως προς τη θεματολογία και την τεχνική από το κίνημα των Προραφαηλιτών ζωγράφων. Πολλά από τα έργα του είναι όψιμα δείγματα Προραφαηλιτισμού στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, σε μια εποχή, δηλαδή, που το κίνημα των Προραφαηλιτών ζωγράφων είχε μάλλον εκπνεύσει, αφού η αδελφότητα των πρώτων Προραφαηλιτών ζωγράφων, όπως ήταν ο Dante Gabriel Rossetti, o John Everett Millais και ο William Holman Hunt, έδρασε στα μέσα του 19ου αιώνα. Ο Waterhouse επηρεάστηκε προφανώς από τους Προραφαηλίτες της δεύτερης φάσης, κυρίως από τον Edward Burne Jones. Σε κάποια όμως από τα έργα του μπορούμε να διακρίνουμε ακόμα και επιρροές από τον ιμπρεσιονισμό. Ανεξάρτητα, πάντως, από τα κινήματα και τις επιρροές που δέχθηκε, ο Waterhouse υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής για τους πανέμορφους πίνακές του, οι περισσότεροι από τους οποίους κοσμούν ιδιωτικές συλλογές φιλότεχνων.

J. W. Waterhouse, Η ψυχή του τριαντάφυλλου ή γλυκό μου τριαντάφυλλο. 1908. Ιδιωτική
Συλλογή.

   Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το έργο του Waterhouse Η ψυχή του τριαντάφυλλου ή γλυκό μου τριαντάφυλλο κινείται στην ατμόσφαιρα του ρομαντισμού των Προραφαηλιτών ζωγράφων. Η ματιά του καλλιτέχνη, όπως συμβαίνει συνήθως στα έργα των Προραφαηλιτών, εστιάζει σε μία αινιγματική εξιδανικευμένη γυναικεία μορφή. Συνήθως στα έργα των Προραφαηλιτών η κεντρική γυναικεία μορφή είναι μια ηρωίδα που προέρχεται από μεσαιωνικούς μύθους και ιστορίες του κύκλου του Αρθούρου και έργων του Σαίξπηρ ή από ποιητικά έργα της πρώιμης Ιταλικής Αναγέννησης (π.χ. του Δάντη και του Βοκάκιου). Το έργο, όμως, αυτό βασίζεται σ´ένα ποίημα του Άγγλου ρομαντικού ποιητή Alfred Tennyson που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην εποχή της Βικτωριανής Αγγλίας. Το ποίημα του Tennyson με τον τίτλο Come in the garden, Maude  φαίνεται ότι ενέπνευσε τον Waterhouse για να ζωγραφίσει τον πίνακα του. Το ποίημα αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας και τις θλιμμένες σκέψεις για το χαμένο έρωτά της που κάνει στον κήπο του σπιτιού της καθώς μυρίζει ένα τριαντάφυλλο.

Η γυναικεία μορφή με το ένα χέρι της αγγίζει τον τοίχο του κήπου που την κρατά περίκλειστη από τον έξω κόσμο. Ο τοίχος ίσως είναι σύμβολο της καταπίεσης της γυναίκας που περιμένει μάταια τον χαμένο έρωτά της.

Η γυναικεία μορφή αγγίζει το τριαντάφυλλο και το ακουμπά απαλά στο πρόσωπό της για να το αισθανθεί. Απόλυτα αισθησιακή σκηνή, αφού κινητοποιεί εκτός από την αίσθηση της όρασης, τις αισθήσεις της αφής και της όσφρησης. Ο Waterhouse αποτυπώνει την εικόνα μιας  ιδιωτικής στιγμής που αποπνέει γλυκύτατη μελαγχολία και βαθιά θλίψη. Είναι η στιγμή της συνομιλίας της κοπέλας με το τριαντάφυλλο. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι είναι η απεικόνιση της στιγμής που, όπως λέει και ο στίχος του Tennyson, "and the soul of the rose went into my blood" ("και η ψυχή του τριαντάφυλλου εισήλθε στο αίμα μου").

J. W. Waterhouse, Ο βωμός. 1895. Ιδιωτική Συλλογή. Eίναι ένας ακόμα πίνακας του Waterhouse που απεικονίζει μια Αναγεννησιακή δεσποσύνη να σκύβει για να αισθανθεί ένα τριαντάφυλλο.

Ο ποιητής Alfred Tennyson (1809-1892). Από το Φωτογραφικό Αρχείο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Ν. Υόρκης ( New York Public Library). 

   Το ποίημα του Tennyson Come into the garden, Maud (έλα στον κήπο, Maud) ενέπνευσε τον Waterhouse για τον πίνακα Η ψυχή του τριαντάφυλλου ή γλυκό μου τριαντάφυλλο. Και άλλα έργα του Waterhouse έχουν ως πηγή έμπνευσης στίχους του Tennyson, του Σαίξπηρ και άλλων ποιητών.

Come into the garden, Maud, 

Come into the garden, Maud,
For the black bat, Night, has flown,
Come into the garden, Maud,
I am here at the gate alone;
And the woodbine spices are wafted abroad,
And the musk of the roses blown.

For a breeze of morning moves,
And the planet of Love is on high,
Beginning to faint in the light that she loves
On a bed of daffodil sky,
To faint in the light of the sun she loves,
To faint in his light, and to die.

All night have the roses heard
The flute, violin, bassoon;
All night has the casement jessamine stirr'd
To the dancers dancing in tune
Till a silence fell with the waking bird,
And a hush with the setting moon.

I said to the lily, "There is but one
With whom she has heart to be gay.

When will the dancers leave her alone?
She is weary of dance and play. "
Now half to the setting moon are gone,
And half to the rising day;
Low on the sand and loud on the stone
The last wheel echoes away.

I said to the rose, "The brief night goes
In babble and revel and wine.

O young lordlover, what sighs are those
For one that will never be thine?
But mine, but mine," so I sware to the rose,
"For ever and ever, mine. "

And the soul of the rose went into my blood,
As the music clash'd in the hall;
And long by the garden lake I stood,
For I heard your rivulet fall
From the lake to the meadow and on to the wood,
Our wood, that is dearer than all;

From the meadow your walks have left so sweet
That whenever a March-wind sighs
He sets the jewelprint of your feet
In violets blue as your eyes,
To the woody hollows in which we meet
And the valleys of Paradise.

The slender acacia would not shake
One long milk-bloom on the tree;
The white lake-blossom fell into the lake,
As the pimpernel dozed on the lea;
But the rose was awake all night for your sake,
Knowing your promise to me;
The lilies and roses were all awake,
They sigh'd for the dawn and thee.

Queen rose of the rosebud garden of girls,
Come hither, the dances are done,
In gloss of satin and glimmer of pearls,
Queen lily and rose in one;
Shine out, little head, sunning over with curls,
To the flowers, and be their sun.

There has fallen a splendid tear
From the passion-flower at the gate.

She is coming, my dove, my dear;
She is coming, my life, my fate;
The red rose cries, "She is near, she is near;"
And the white rose weeps, "She is late;"
The larkspur listens, "I hear, I hear;"
And the lily whispers, "I wait. "

She is coming, my own, my sweet;
Were it ever so airy a tread,
My heart would hear her and beat,
Were it earth in an earthy bed;
My dust would hear her and beat,
Had I lain for a century dead;
Would start and tremble under her feet,
And blossom in purple and red.

Βλ.
http://www.artble.com/artists/john_william_waterhouse/paintings/the_soul_of_the_rose#related_paintings

http://www.jwwaterhouse.com/view.cfm?recordid=21

http://www.jwwaterhouse.com/view.cfm?recordid=2

http://www.wikipaintings.org/en/john-william-waterhouse/the-shrine

http://www.artmagick.com/pictures/picture.aspx?id=5702&name=soul-rose-1908

http://www.artmagick.com/pictures/picture.aspx?id=5630&name=shrine-1895

http://www.englishverse.com/poems/maud

http://www.artmagick.com/poetry/poem.aspx?id=11217&name=maud

http://en.wikipedia.org/wiki/Alfred,_Lord_Tennyson

http://en.wikipedia.org/wiki/John_William_Waterhouse

http://www.johnwilliamwaterhouse.net/

http://annagelopoulou.blogspot.gr/search/label/J.%20W.%20Waterhouse (πίνακες του Waterhouse που συνδέονται με την ποίηση).