Άννα Αγγελοπούλου: Εdward Steichen και Isidora Duncan. Φωτογραφίζοντας και χορεύοντας στην Ακρόπολη. Παλιές φωτογραφίες της Ακρόπολης και του Παρθενώνα.

Edward Steichen, φωτογραφίζοντας την Ισιδώρα Ντάνκαν στην Ακρόπολη

Χωρίς αμφιβολία ο αρχαιολογικός χώρος και τα μνημεία της Ακρόπολης έχουν φωτογραφηθεί πολλές-πολλές φορές στο παρελθόν, συνεχίζουν να φωτογραφίζονται στο παρόν και θα φωτογραφίζονται στο μέλλον. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, που άρχισε να χρησιμοποιείται σχετικά ευρέως η φωτογραφική μηχανή, ξένοι αρχαιολάτρες ταξιδιώτες και περιηγητές φωτογράφισαν την Ακρόπολη για να διατηρήσουν στη μνήμη της προσωπικής τους ιστορίας εικόνες από την επίσκεψή τους σ´ ένα χώρο-σύμβολο και μύθο για την παγκόσμια συλλογική συνείδηση. Εκτός όμως από αυτούς τους ταξιδιώτες-τουρίστες, υπήρξαν και διάφοροι καλλιτέχνες που επισκέφθηκαν την Ακρόπολη για να αποτυπώσουν ιδεατές εικόνες ενός ιδεατού χώρου.

Σας παρουσιάζω κάποιες από τις φωτογραφίες που τράβηξε στην Ακρόπολη ο Αμερικανός φωτογράφος Edward Steichen (1879-1973), o oποίος βρέθηκε στην Αθήνα το 1921, ακολουθώντας τη διάσημη Αμερικανίδα χορεύτρια Ισιδώρα Ντάνκαν σ᾽ ένα από τα ταξίδια της στην Ελλάδα.

Ισιδώρα Ντάνκαν (1877-1927). Θεωρείται από κάποιους ότι είχε σημαντικό ρόλο στη γένεση του μοντέρνου χορού.

Λάτρευε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και οι χορογραφίες της ήταν εμπνευσμένες από τις κινήσεις αρχαίων ελληνικών αγαλμάτων και εικόνων αρχαίων αγγείων. Επιθυμούσε να αναβιώσει τον αρχαίο ελληνικό χορό ή τέλος πάντων αυτό που πίστευε και φανταζόταν ότι ήταν ο αρχαίος ελληνικός χορός. Χόρευε φορώντας αραχνοΰφαντα αέρινα πέπλα και χιτώνες. Συμμετείχε στις Δελφικές Γιορτές που είχε χρηματοδοτήσει η Εύα Πάλμερ, η πρώτη σύζυγος του Άγγελου Σικελιανού.

F. Hollad Day, φωτογραφία που απεικονίζει τον Edward Steichen. 1901. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου.

Ο Edward Steichen θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους του 20ού αιώνα. Ως τις αρχές του 20ού αιώνα ακολουθούσε το ρεύμα του πικτοριαλισμού-ιμπρεσιονισμού στη φωτογραφία. Την περίοδο του Α Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) γνώρισε τη φρίκη των πολεμικών συγκρούσεων στο μέτωπο της Γαλλίας. Μετά το τέλος του πολέμου αισθάνθηκε την ανάγκη να αλλάξει τον τρόπο που έβλεπε και φωτογράφιζε τα πράγματα. Για αυτό, αποφάσισε να κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στην Ανατολή για να αναζητήσει νέους δρόμους για την τέχνη του. Στη Βενετία συνάντησε την τότε διάσημη χορεύτρια και γνωστή στους κοσμικούς κύκλους της Ευρώπης Ισιδώρα Ντάνκαν που τον έπεισε να ταξιδέψει μαζί της στην Αθήνα, δίνοντάς του την υπόσχεση ότι θα τον άφηνε να την κινηματογραφήσει. Τελικά, όμως, η Ισιδώρα αρνήθηκε να συνεργαστεί για το γύρισμα ταινίας, ωστόσο δἐχθηκε να την φωτογραφήσει στον Παρθενώνα μαζί με τις θετές της κόρες.

Στην Ακρόπολη ο Steichen τράβηξε ίσως τις τελευταίες ποιητικές του φωτογραφίες που ακόμα ήταν κοντά στην ατμόσφαιρα του πικτοριαλισμού.

Edw. Steichen, Η Ισιδώρα Ντάνκαν κάτω από τις καρυάτιδες στην Ακρόπολη. 1921.

Φορώντας ένα διάφανο αρχαιοπρεπή ποδήρη χιτώνα, η Ισιδώρα φωτογραφίζεται κάτω από τις καρυατίδες από τον Steichen.

Edw. Steichen, Η Τερέζα Ντάνκαν στην Ακρόπολη. 1921. Iδιωτική Συλλογή.

Πρόκειται για μία από τις πιο ποιητικές φωτογραφίες του Steichen. H κοπέλα με το διάφανο αραχνοΰφαντο πέπλο είναι η Τερέζα Ντάνκαν, μία από τις επτά θετές κόρες της Ισιδώρας. Η φωτογραφία είναι γνωστή και με το όνομα "Άνεμος της Φωτιάς", ονομασία που έδωσε ο ίδιος ο Steichen, όταν προσπάθησε να περιγράψει την αίσθηση της στιγμής της φωτογράφισης. "Ο αγέρας ἐσφιγγε τα πέπλα πάνω στο κορμί της και οι άκρες τους χτυπούσαν και κυμάτιζαν. Θα έλεγε κανείς ότι τριζοβολούσαν. Έδιναν την εντύπωση της φωτιάς. Άνεμος Φωτιάς.": είναι τα λόγια με τα οποία ο Steichen προσπάθησε να αποδώσει τη μαγεία της στιγμής. Πρόκειται για μία εικόνα όχι μόνο οπτική, αλλά και ακουστική και απτική, αφού κινητοποιεί την όραση, την ακοή και την αφή.

Edw. Steichen, Η Ισιδώρα Ντάνκαν στον Παρθενώνα. 1921. Toledo Museum of Art.

Δύο υπέροχες, ονειρικές θα μπορούσαν να πω, στιγμές που εντυπώνονται από το φακό του Steichen. H φιγούρα της Iσιδώρας ανάμεσα στις κολόνες του Παρθενώνα.

Edw. Steichen, Η Ισιδώρα Ντάνκαν στον Παρθενώνα. 1921.

Edw. Steichen, Η Ισιδώρα Ντάνκαν και δύο από τις επτά θετές κόρες της κάτω από τις καρυάτιδες στην Ακρόπολη. 1921.

Iσιδώρα Ντάνκαν. Την ονόμαζαν και "η ξυπόλητη χορεύτρια", γιατί συνήθιζε να χορεύει ξυπόλητη.

Η ζωή της ήταν πραγματικά περιπετειώδης, θυελλώδης, συναρπαστικἠ, γεμάτη δυνατές συγκινήσεις και πάθος. Η μοίρα, ωστόσο, επεφύλασσε στην Ισιδώρα θλιβερές στιγμές και τραγικό τέλος. Καταγόταν από πολύ εύπορη οικογένεια, αλλά όταν ο πατέρας της πτώχευσε, αναγκάστηκε να ζήσει με στερήσεις. Σπούδασε χορό, έδινε παραστάσεις και δίδασκε χορό. Έγινε διάσημη, όταν έφυγε από την Αμερική για περιοδεία στην Ευρώπη. Έζησε στη Δυτική Ευρώπη, στην Ελλάδα και τη Ρωσία. Υπήρξε η μούσα διαφόρων καλλιτεχνών (ποιητών, ζωγράφων, του γλύπτη Ροντέν). Είχε δύο παιδιά από δύο διαφορετικούς άνδρες, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, τα οποία βρήκαν τραγικό θάνατο στο Παρίσι, όταν το αμάξι στο οποίο βρίσκονταν κύλησε και έπεσε στο Σηκουάνα (ο οδηγός κατέβηκε για να γυρίσει τη μανιβέλα και ξέχασε να σηκώσει το χειρόφρενο). Ένας από τους συζύγους της ήταν εκατομμυριούχος, γόνος της πλούσιας οικογένειας Σίνγκερ.

Το 1922 παντρεύτηκε τον κατά αρκετά χρόνια νεότερό της Ρώσο ποιητή Σεργκέι Γιεσένιν και εγκαταστάθηκε μαζί του στη Σοβιετική Ένωση όπου και άνοιξε σχολή χορού. Παρά τις φιλοαριστερές ιδέες που είχε εκείνη την περίοδο της ζωής της, η Ισιδώρα δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στο σοβιετικό καθεστώς και έφυγε στη Δυτική Ευρώπη. Ο Σεργκέι αυτοκτόνησε το 1925, ενώ η ίδια βρήκε τραγικό θάνατο το 1927 στη Νίκαια της Γαλλίας. Πνίγηκε από το μακρύ φουλάρι που φορούσε, όταν αυτό τυλίχτηκε στις ρόδες του πολυτελούς σπορ αυτοκινήτου (Bugatti) που επέβαινε.