Kάρτες της Βικτωριανής εποχής για την ημέρα του έρωτα (κάρτες του Βαλεντίνου)

Βικτωριανές κάρτες για την ημέρα του Βαλεντίνου (14 Φεβρουαρίου),
την ημέρα των ερωτευμένων

    Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην εποχή της "παγκοσμιοποίησης" ο εορτασμός της ημέρας των ερωτευμένων στις 14 Φεβρουαρίου κάθε χρόνο συνδέεται με την εμπορευματοποίηση του ζωοποιού αισθήματος, του έρωτα και της αγάπης δύο ερωτικών συντρόφων. Η "ερωτοαγάπη" αποτελεί ουσιαστική ανάγκη του ανθρώπινου είδους και στην απατηλή "κάλυψή" της στηρίζεται μία ποικιλία επιχειρήσεων (ανθοπωλεία, καταστήματα δώρων, λιγότερο ή περισσότερο πολυτελή εστιατιόρια, κ.ά.) για να αυξήσει τα κέρδη. Ωστόσο, ο εορτασμός της ημέρας αυτής δεν αποτελεί φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών της μεταμοντερνας εποχής.

   Η αποστολή ερωτικών σημειωμάτων-καρτών στις 14 Φεβρουαρίου, την ημέρα της εορτής του Βαλεντίνου, αγίου της Καθολικής Εκκλησίας, έχει βαθιές ρίζες στην παράδοση του αγγλοσαξωνικού κόσμου και λέγεται ότι ξεκίνησε γύρω στον 15ο αιώνα (για τον εορτασμό του Αγ. Βαλεντίνου, βλ. http://www.sansimera.gr/worldays/134). Τότε  περίπου χρονολογούνται τα πρώτα διασωθέντα "Valentines", όπως αποκαλούνται τα πρώτα ερωτικά "δώρα" που έστελναν την ημέρα του Βαλεντίνου. Αυτά τα πρώτα "Valentines" είχαν τη μορφή χειρόγραφων ερωτικών σημειωμάτων ή ποιημάτων με απλές ζωγραφιές. Από το 1800 και ύστερα, χάρη στη διαθεσιμότητα του φτηνού χαρτιού και την εξέλιξη της τυπογραφίας και των νέων τεχνικών εκτύπωσης, άρχισαν να παίρνουν τη μορφή χαρακτικών και εκτυπωμένων καρτών, με αποτέλεσμα η παραγωγή τους σταδιακά να βιομηχανοποιηθεί και να λάβει μαζικό χαρακτήρα. Τον 19ο αιώνα, την Βικτωριανή εποχή, όπως ονομάζεται η περίοδος της βασιλείας της Βικτώριας στη Μ. Βρετανία, η παραγωγή των καρτών για την ημέρα των ερωτευμένων έλαβε μεγάλες διαστάσεις.

Μία από τις παλιότερες κάρτες του Βαλεντίνου του 19ου αιώνα. 1809. Μουσείο του Nόρφολκ.

   Στην αρχή τα Valentines ήταν απλά χαρτιά με ερωτικούς στίχους ή σημειώματα, που πλαισιώθηκαν με απλές ζωγραφιές λουλουδιών.  Στη συνέχεια, οι διακοσμήσεις εμπλουτίσθηκαν με ζωγραφιές παραδοσιακών ερωτικών συμβόλων, όπως η παιδική μορφή του Θεού έρωτα,  ποικιλία λουλουδιών με κυρίαρχο το κόκκινο τριάνταφυλλο και τα άνθη του "Μη με λησμόνει", καρδιές, "ερωτευμένα" πουλάκια και μορφές ερωτευμένων ζευγαριών ή μόνο ενός ερωτευμένου άνδρα ή μίας ερωτευμένης γυναίκας. Σε πολλές περιπτώσεις ο αποστολέας των Valentines ήταν ανώνυμος, δεν αποκάλυπτε την ταυτότητά του για ευνόητους λόγους.

Μία περίτεχνη Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Μουσείο του Nόρφολκ. Διακρίνεται η φράση "πιστός και αληθινός".

Τον 19ο αιώνα βελτιώθηκαν και τα υλικά των καρτών. Από απλό χαρτί πέρασαν στη χρήση χαρτιού πολυτελείας, χαρτί-δαντέλα, κρύσταλλα, φτερά, χάντρες, λιθογραφίες-χαρακτικά, κ.ά. Η φθηνή τιμή του χαρτιού και η ίδρυση της ταχυδρομικής υπηρεσίας στη Μ. Βρεττανία, αύξησε ραγδαία την αποστολή των καρτών.

  Η βιομηχανία των καρτών γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από τα 1800 και ύστερα. Το 1836 στάλθηκαν 60.000 κάρτες για τη γιορτή των ερωτευμένων. Από τα 1886, επειδή αποστέλλονταν μεγάλος αριθμός καρτών, το βασιλικό ταχυδρομείο με ανακοίνωσή του ζητούσε από το κοινό να ταχυδρομεί τις κάρτες του όσο πιο νωρίς γινόταν, για να μπορούν να αποσταλούν εγκαίρως και να μη φορτωθούν πολύ οι ταχυδρομικές υπηρεσίες. Τα φτηνά ταχυδρομικά τέλη διευκόλυναν την αύξηση μαζικής παραγωγής καρτών, που βέβαια ήταν φτηνότερες από τις περίτεχνες χειροποίητες. Όλο και περισσότεροι στη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ ταχυδρομούσαν ή έδιναν κάρτες "Valentines". Έδιναν κάρτες όχι μόνο στα πρόσωπα με τα οποία ήταν ερωτευμένοι/ες, αλλά σε φίλους και πρόσωπα της οικογένειας.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Μουσείο του Norfolk. Στο κέντρο μία κοπέλα γράφει την κάρτα για τη γιορτή του έρωτα. Δεξιά και αριστερά ερωτευμένα ζευγάρια.

Οι περίτεχνες χειροποίητες κάρτες ήταν φυσικά ακριβότερες από τις πιο απλές κάρτες μαζικής παραγωγής σε φτηνό χαρτί. Το είδος της κάρτας αποτελούσε πολλές φορές και ένδειξη της κοινωνικής θέσης και οικονομικής δύναμης του αποστολέα.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Δαντελωτή καρδιά με λουλούδια. Στο κέντρο η λιθογραφία ενός ερωτευμένου ζευγαριού. Διακρίνεται η φράση "Με αγάπη και αφοσίωση" 1850-1859. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή δαντελωτή κάρτα του Βαλεντίνου. Λουλούδια και ο Έρωτας.1850. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. "Oι περιπέτειες της αγάπη και του γάμου". 1870. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ. Στην κάρτα απεικονίζονται οι φάσεις της σχέσης ενός ζευγαριού, από τη γνωριμία, το φλερτ, την ερωτική εξομολόγηση, τους περιπάτους, το γάμο (στο κέντρο είναι μία εκκλησία), και τέλος την αποξένωση του ζευγαριού μετά το γάμο. Η κάρτα αποτελεί τεκμήριο για τις σχέσεις του ζευγαριού ανώτερης κοινωνικής τάξης κατά τη Βικτωριανή εποχή.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. "Ένα μήνυμα αγάπης". 1850-1859. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Στο κέντρο ο θεός Έρωτας. 1840-1879. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Στο κέντρο μία δεσποσύνη. 1840-1879. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. 14 Φεβρουαρίου 1836. Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο. Το γάντι σήμαινε πρόταση γάμου. Εάν η κοπέλα φορούσε το γάντι την Κυριακή του Πάσχα, έδειχνε ότι δεχόταν την πρόταση.

Μία πολύ ιδιαίτερη Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Στο κέντρο της δαντέλας βρίσκεται το "βαρόμετρο της αγάπης". Ο δείκτης του θερμόμετρου πηγαίνει από την εκτίμηση, στη φιλία, στην αγάπη, στη γοητεία, στην ένωση, στην ευδαιμονία..  Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. 1860. Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο. 

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. 1880. Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο. 

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. "Μη με ξεχνάς". 1880. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με λουλούδια. "Χαριτωμένο μου αστέρι". 1880. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ.

   Στο Μουσείο της πόλης του Λονδίνου φυλάσσεται μία μεγάλη συλλογή Βικτωριανών καρτών για τη γιορτή των ερωτευμένων. Ιδού μία μικρή επιλογή.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με λουλούδια. 1851-1875. Μουσείο του Λονδίνου.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με μία κοπέλα που κρατά ομπρέλα. 1841-1859. Μουσείο του Λονδίνου.

 Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με μία κοπέλα ντυμένη με περίτεχνο φόρεμα. 1860-1868. Μουσείο του Λονδίνου.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ανθοδέσμη 1851-1875. Μουσείο του Λονδίνου. Μία υπέροχη λιτή κάρτα.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο ζευγάρι. "Πρώτη αγάπη". 1851-1870. Μουσείο του Λονδίνου.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο ζευγάρι. 1849-1855. Μουσείο του Λονδίνου.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο ζευγάρι. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ.

    Συχνά οι κάρτες είχαν και κωμικό-σατιρικό θέμα. Ήταν βέβαια κάρτες πιο φθηνές και λιγότερο περίτεχνες.

Βικτωριανή κωμική κάρτα του Βαλεντίνου. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο νεαρό. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ

Βικτωριανή σατιρική κάρτα του Βαλεντίνου με κοπέλα που σηκώνει το φόρεμα και δείχνει τον αστράγαλο. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ

   Τον 20 αιώνα αναβίωσε το ενδιαφέρον για την αποστολή καρτών για τη γιορτή των Ερωτευμένων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Μεγάλου Πολέμου (Α΄Παγκοσμίου Πολέμου), λόγω του αναγκαστικού αποχωρισμού των ερωτευμένων και του φόβου της απώλειας.  Με το πέρασμα των χρόνων και την παγκοσμιοποίηση η γιορτή των Ερωτευμένων "εμπορευματοποιήθηκε" και διαδόθηκε έξω από τον αγγλοσαξωνικό χώρο.

"Να με σκέφτεσαι". Κάρτα του Βαλεντίνου της εποχής του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Μουσείο του Norfolk.

http://www.vam.ac.uk/blog/factory-presents/victorian-valentines
http://www.indiana.edu/~liblilly/valentines/valentine1.html
http://www.theguardian.com/lifeandstyle/gallery/2014/feb/13/victorian-valentines-day-cards-in-pictures
http://www.museums.norfolk.gov.uk/Research/Collections/Social_History_Collections/Greetings_Cards/Victorian_Valentines/index.htm
http://www.museums.norfolk.gov.uk/Research/Collections/Social_History_Collections/Greetings_Cards/The_Revival_of_the_Valentine/index.htm
http://www.metmuseum.org/about-the-museum/now-at-the-met/features/2012/love-at-the-met
http://collections.museumoflondon.org.uk/online/search/#!/results?terms=valentines%20online&newSearch=true
http://www.specialcollections.mmu.ac.uk/victoria.php