Άννα Αγγελοπούλου: Ιουλίου 2017

Δευτέρα 31 Ιουλίου 2017

Καλοκαιρινές Διακοπές. Φωτογραφίες του Robert Doisneau

Φωτογραφίες του Robert Doisneau για τις Διακοπές

Επειδή βρισκόμαστε στην καρδιά του Καλοκαιριού και στην περίοδο των Καλοκαιρινών

Διακοπών, σκέφτηκα τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του διάσημου Γάλλου φωτογράφου

Robert Doisneau (1912-1994) με θέμα τις Διακοπές.

Ο Robert Doisneau αποτυπώνει καθημερινές σκηνές και στιγμιότυπα από τις Διακοπές συνηθισμένων ανθρώπων, της διπλανής πόρτας, στη Γαλλία της προπολεμικής μεταπολεμικής περιόδου.

Robert Doisneau, Στο σταθμό του Μον Παρνές. 1954. Η μητέρα και τα παιδιά με ταξιδιωτική ένδυση και αποσκευές πηγαίνουν στην εξοχή.

Robert Doisneau, Οι αμμουδιές του Ολόν. 1959. Mε ψάθινα κάπελλα στην παραλία.

Robert Doisneau, Στις αμουδιές του Ολόν. 1959. Μία οικογένεια με τη σκηνή και το αυτοκινητάκι της χαίρεται το Καλοκαίρι...

Robert Doisneau, Κάνοντας ωτοστόπ στην Εθνική 7. 1954. Ήδη τη δεκαετία του 1950 οι νέοι στη Γαλλία έκαναν ωτοστόπ το Καλοκαίρι για να πάνε στις παραλίες.

Robert Doisneau, Κάνοντας ωτοστόπ στην Εθνική 7. 1954.

Robert Doisneau, Στην παραλία. 1959. Συνωστισμός στην παραλία.

Robert Doisneau, Το φανταστικό ιστιοφόρο. Τουλών. 1949. ... Πλέει με το πανί...ονειρεύεται ταξίδια μακρινά σε ωκεανούς...γιατί όλα είναι ζήτημα φαντασίας...

Robert Doisneau, Kaτασκήνωση στην παραλία του Ντορντόν. 1938. Χαίρονται την ξεγνοιασιά των Καλοκαιρινών Διακοπών στη φύση...Η σκια του Πολέμου, όμως, σύντομα θα σκεπάσει την Ευρώπη.

Robert Doisneau, Στις ακτές του Μάρνη. 1945. Ο Πόλεμος έχει τελειώσει...

Robert Doisneau, Οι μεγάλες διακοπές ή το αυτοκίνητο των διακοπών. 1939. Χαμόγελα και καλή διάθεση. Ετοιμάζονται για τις "Μεγάλες Διακοπές". Κοιτάζουν χαρούμενοι τον φακό και μας γνέφουν...Έχουν επιβιώσει από τον Πρώτο Μεγάλο Πόλεμο. Ο Δεύτερος, όμως, είναι καθ'οδόν.

https://laphotographiehumaniste.wordpress.com/2014/04/06/les-vacances/
http://monsieurcocosse.blogspot.gr/2014/08/summer-1959-robert-doisneau.html
https://www.icp.org/browse/archive/constituents/robert-doisneau?all/all/all/all/0
https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Doisneau

Πέμπτη 27 Ιουλίου 2017

Νυχτερινές ιστορίες της Sally Storch και Βραδιάζει του Νικηφόρου Βρεττάκου

Βραδιάζει...

Καθώς βραδιάζει, ανακάλεσα την εικόνα ενός αγαπημένου πίνακα μίας σύγχρονης Αμερικανίδας ζωγράφου, της Sally Storch.

Βραδυάζει ή έχει βραδυάσει...Μία γυναίκα έχει αφήσει το βιβλίο της στο κρεβάτι και κοιτάζει από το παράθυρο, τα φωτισμένα παράθυρα των απέναντι κτιρίων. Δεν βλέπουμε το πρόσωπό της...είναι μόνη στο δωμάτιο...

Sally Storch, Νυχτερινές Ιστορίες. 2008. Ιδιωτική Συλλογή.
Το βιβλίο ανοιγμένο... Μία γωνία ενός δωματίου με απαλό φως...Μπορεί να βρίσκεται στο υπνοδωμάτιο του σπιτιού της ή στο δωμάτιο ξενοδοχείου. Γλυκύτατη μελαγχολία αποπνέει η σκηνή...

Νικηφόρος Βρεττάκος, Βραδιάζει

Βραδιάζει στόν κόσμο, τά παράθυρα κλείνουν

ἀνάβει τό φῶς καί τό ξένο δωμάτιο γίνεται

ὁ κόσμος. Τά λίγα βιβλία μου πᾶνε

κ’ ἔρχονται τότε, διασχίζουν τό χῶρο,

σά νἆναι πρόσωπα φιλικά πού στά χέρια τους

κρατᾶνε ψωμί, νερό φροῦτα, φάρμακα.

Κ’ ἕνα ἀπ’ ὅλα τή νύχτα, ἀνοιχτό στίς σελίδες

πού κλείνουν τά μάτια μου, μένει κοντά μου,

στήν κουβέρτα μου πάνω– φύλακας ἅγγελος

πού ἕπεσε μπρούμυτα κι ἀκούει τήν καρδιά μου.

Edward Hopper, Νυχτερινά παράθυρα. 1928. Ιδιωτική Συλλογή.

Οι φωτορεαλιστικές εικόνες της Sally Storch έχουν εμφανείς αναφορές στο έργο του μεγάλου Αμερικανού ζωγράφου Edward Hopper (1888-1964), που έχει απεικονίσει στιγμιότυπα της μοναχικής ζωής των κατοίκων των μεγάλων αστικών κέντρων.

Edward Hopper, Δωμάτιο στο Μπρούκλιν. 1932. Μουσείο Καλών Τεχνών. Βοστόνη.

http://www.mfa.org/collections/object/room-in-brooklyn-32499

https://www.wikiart.org/en/edward-hopper/all-works

http://sallystorch.com/work/
http://nikiforosvrettakos.gr/post/vradiazei-2014-01-13

Τετάρτη 26 Ιουλίου 2017

John Everett Millais. Ένας πίνακας για τον πόλεμο και την ειρήνη

Ο Κριμαϊκός Πόλεμος τελείωσε

Ποια είναι η σχέση του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856) με τον παρακάτω πίνακα του αγαπημένου μου Βρεττανού ζωγράφου, John Everett Millais, που ανήκε στον κύκλο των Προραφαηλιτών;

Sir John Everett Millais, Συνήφθη ειρήνη. 1856. Minneapolis Ινστιτούτο Τέχνης.
O άνδρας έχει αφήσει το βιβλίο του (πάνω αριστερά από το κεφάλι του) για να διαβάσει στην εφημερίδα "The Time" την είδηση της λήξης του πολέμου.

Γλυκύτατη θλίψη αποπνέει η τρυφερή αυτή οικογενειακή σκηνή που απεικονίζει ο Μillais. Η χαρά για την ειρήνη και το τέλος του πολέμου δεν αποτυπώνεται στα πρόσωπα της οικογένειας. Ο πίνακας απεικονίζει έναν πληγωμένο Βρετανό στρατιώτη που έχει γυρίσει από το μέτωπο στο σπίτι του και βρίσκεται ανάμεσα στην οικογένειά του. Κρατά εφημερίδα με την είδηση ότι τελείωσε ο πόλεμος και έγινε ειρήνη. Τον αγκαλιάζει τρυφερά η θλιμμένη σύζυγός του, ενώ γύρω του βλέπουμε και τα δύο επίσης θλιμμένα κοριτσάκια τους. Το ένα ακουμπά στα γόνατα της μητέρας και κοιτάζει τον πατέρα του. Το άλλο στέκεται δίπλα στον πατέρα και κοιτάζει μπροστά. Στην αγκαλιά του πατέρα διακρίνουμε ζωάκια-φιγούρες, παιδικά παιχνίδια, ενώ στην άκρη αριστερά στο πάτωμα υπάρχει ανοιγμένο ένα ξύλινο κουτί με παιδικά παιχνίδια... Πίσω από τον άνδρα και τη γυναίκα υπάρχουν κλαδιά από μύρτιλα.

Η κεντρική γυναικεία μορφή είναι πορτρέτο της Effie Gray Millais, της γυναίκας του ζωγράφου, η οποία πριν τον παντρευτεί ήταν σύζυγος του John Ruskin, του διάσημου κριτικού τέχνης και φίλου του Μillais. O Ruskin είχε αποδεχθεί με κατανόηση τη διάλυση του γάμου του και τον έρωτα της γυναίκας του με τον φίλο του...Αυτός ήταν ο πρώτος που εξύμνησε τον πίνακα και τον θεώρησε πραγματικό αριστούργημα...
Υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες στον πίνακα, συμβολισμοί και υπαινιγμοί (δείτε σε μεγέθυνση τον πίνακα για να διακρίνετε τις λεπτομέρειες
στο https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Sir_John_Everett_Millais_-_Peace_Concluded_-_Google_Art_Project.jpg):

-Το βιβλίο που ο άνδρας άφησε για να διαβάσει την εφημερίδα είναι το μυθιστόρημα του William Makepeace Thackeray, The Newcomes (Οι νεοφερμένοι-δημοσιεύτηκε το 1855) που έχει ως θέμα τη ζωή ενός αξιοσέβαστου στρατιωτικού και της οικογένειάς του.
-Τα δύο παιδάκια παίζουν με τα ζωάκια-φιγούρες του ξύλινου κουτιού, ένα παιχνίδι ιδιαίτερα δημοφιλές στην εποχή του. Κάθε ζωάκι συμβολίζει μία από τις χώρες που συμμετείχαν στον Κριμαϊκό Πόλεμο. Για παράδειγμα, η αρκούδα τη Ρωσία, η γαλοπούλα την Τουρκία (Turkey στα αγγλικά σημαίνει Τουρκία και turkey σημαίνει γαλοπούλα), o γαλλικός κόκκορας τη Γαλλία. Το παιδί στα αριστερά κρατά μία φιγούρα-περιστέρι που συμβολίζει την ειρήνη, ενώ το παιδί στα δεξιά κρατά το μετάλλιο του πατέρα από τον πόλεμο.
-Τα μύρτιλα στη Βικτωριανή εποχή συμβόλιζαν την αιώνια αγάπη και τη συζυγική πίστη.

-Το κόκκινο υφαντό στο πάτωμα του δωματίου συμβολίζει το αίμα που χύνεται στον πόλεμο.
-Τα πόδια του άνδρα είναι σκεπασμένα...μήπως έχει τραυματισθεί στα πόδια; μήπως έχει ακρωτηριασθεί;
-Στο βάθος στο τοίχο υπάρχει ένα χαρακτικό με τον τίτλο "Ο θάνατος του Ταγματάρχη Peirson" του John Singleton Copley, που απεικονίζει το θάνατο του Βρετανού αξιωματικού στη μάχη του Jersey (πατρίδας του Millais) το 1781.

John Singleton Copley, Ο θάνατος του Ταγματάρχη Peirson στη μάχη του Jersey, 6 Ιανουαρίου 1781. 1783. Tate Britain.

http://www.tate.org.uk/art/artworks/copley-the-death-of-major-peirson-6-january-1781-n00733)

https://en.wikipedia.org/wiki/Peace_Concluded

https://collections.artsmia.org/art/1738/peace-concluded-sir-john-everett-millais

Πέμπτη 20 Ιουλίου 2017

Εισβολή στην Κύπρο. Ποιήματα του Κώστα Μόντη και παλιές κάρτες για την Κερύνεια

Για την Κερύνεια

Τον αγαπώ πολύ τον Ελληνοκύπριο ποιητή Κώστα Μόντη (1914-2004), έναν από τους σημαντικότερους ποιητές της νεότερης λογοτεχνίας της Κύπρου. ...Και σήμερα, 20 Ιουλίου, θλιβερή επέτειο, της εισβολής των τουρκικών στρατευμάτων στο νησί-20 Ιουλίου του 1974 άρχισε η εισβολή-, σκέφτηκα αυτά τα δύο συγκινητικά ποιήματα του Μόντη για την Κερύνεια ή Κυρήνεια, το πανέμορφο λιμάνι της Κύπρου και φημισμένο τουριστικό θέρετρο από την περίοδο της Αγγλοκρατίας, που δυστυχώς έτυχε να βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού, το τμήμα που τότε χάθηκε, λόγω της κατοχής. Για την Κερύνεια, λοιπόν, που ακόμα παραμένει κατεχόμενη από τουρκικά στρατεύματα, αυτή η ανάρτηση για να μην ξεχνάμε...

Πολυφωτογραφημένη η Κερύνεια ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου. Κάρτ Ποστάλ με μία όψη της Κερύνειας. Διακρίνεται στο βάθος ξενοδοχείο της εποχής. Δεκαετία 1920.

Κερύνεια. Όψη του φημισμένου Αβαείου Μπέλα Παΐς (Λευκού Αβαείου). 1920-1930.

Κερύνεια. Όψη της παραλίας. 1929.

Μία όψη του φημισμένου ξενοδοχείου της Κερύνειας "Catsellis Dome Hotel". Διακρίνονται οι θόλοι του. 1920-1930.

Μία όψη της Κερύνειας από το Κάστρο. 1920-1930.

Κώστας Μόντης, Κερύνεια 1974

Έμοιαζες τόσο πολύ με παλιό πειρατικό καταφύγιο
που δεν μπορούσε παρά νά' ρθουν οι πειρατές

Το λιμάνι της Κερύνειας. 1930.

Βρετανικό γραμματόσημο του 1938 με το λιμάνι της Κερύνειας.

Κερύνεια. 1950. Τότε η Κύπρος ήταν ακόμα Βρετανική Αποικία.

Το κάστρο της Κερύνειας. 1957.

Κερύνεια. 1957.

Κερύνεια. Το κάστρο του Αγ. Ιλαρίωνα. 1957.

Το λιμάνι της Κερύνειας. 1950-1960.

Το λιμάνι της Κερύνειας. 1957.

Μεταπολεμικό Βρετανικό γραμματόσημο με το λιμάνι της Κερύνειας.

Κάρτα με όψεις της Κερύνειας για τους τουρίστες στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Λίγο πριν την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων και πριν η Κερύνεια γίνει "Κατεχόμενη".

Κώστας Μόντης, Στιγμές της εισβολής

Είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας,

είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας.

Πικρή θάλασσα της Κερύνειας

που πρέπει να αποσύρουμε πια

τους στίχους που σου γράψαμε.

Σκέψου να μας γίνει βραχνάς η οροσειρά της Κερύνειας

σκέψου να την κοιτάμε με τρόμο,

σκέψου να την υποψιαζόμαστε,

σκέψου να τη μισάμε!

Ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους Πενταδάκτυλέ μου,

ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους.

Από τη συλλογή Πικραινόμενος εν εαυτώ (1975)

Ηλιοβασίλεμα στην Κερύνεια. 1974. Οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι της περιοχής δεν ξαναείδαν αυτά τα ηλιοβασιλέματα.

Κερύνεια. 1950-1960.

Κερύνεια. Το Αβαείο του Μπέλα Παΐς. 1972.

Κερύνεια. Δεκαετία 1960-1970. Πριν την εισβολή και την Κατοχή. Η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν Ελληνοκύπριοι που αναγκάστηκαν να αφήσουν τον τόπο τους και να γίνουν πρόσφυγες στο νότιο τμήμα του νησιού.

Κώστας Μόντης, Άπαντα Α΄. Ποίηση, Ίδρυμα Αναστάσιου Γ. Λεβέντη, Λευκωσία 1987, σ. 229- 230.

https://antonispetrides.wordpress.com/2014/10/22/poiimata-gia-tin-keryneia/
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1687,5394/extras/activities/indexE_8_metaselida/indexe_8_parallilo_keimeno_2.html
https://www.ebay.co.uk/b/Collectable-Cyprus-Postcards/101148/bn_2314106
https://tuckdb.org/places/260/cyprus?in=50
http://keryniaek.com/index.php?pageid=1&lang=gr

Κυριακή 16 Ιουλίου 2017

Κυριακή Απόγευμα. Ένα ποίημα του Κλείτου Κύρου

Κυριακή απόγευμα

Είναι Καλοκαιρινή Κυριακή απόγευμα, για αυτό το ποίημα Κυριακή απόγευμα του Θεσσαλονικιού ποιητή Κλείτου Κύρου (1921-2005)

Georges Seurat, Μία Κυριακή (απόγευμα) στην Grande Jatte. 1884-1886 και 1889. Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο. O εμβληματικός πίνακας για τον πουαντιγισμό του Γάλλου ζωγράφου απεικονίζει ένα καλοκαιρινό απόγευμα στις όχθες του Σηκουάνα όπου συγκεντρώνονταν οι Παριζιάνοι της μεσαίας τάξης.

Κλείτος Κύρου, Κυριακή Απόγευμα

Παραθαλάσσιο κέντρο

Καρέκλες και τραπέζια ξέχειλα από κόσμο

Μουσική χειροκροτήματα

Ο μαέστρος υποκλίνεται ευγενικά

Τα παιδιά τρέχουν

Στη θάλασσα σέρνονται φώτα

Τραγούδια

(Σκέφτεσαι αμέσως Καρυωτάκη)

Στους δρόμους διαβαίνουν κορίτσια

Βραδιάζει

Οι εκδρομείς επιστρέφουν

Με λουλούδια

Με λιοκαμένα πρόσωπα

Χαρούμενοι

(Θλίβεσαι που έχασες μια Κυριακή)

Άγγλοι αντιπαθητικοί

Ένα ζευγάρι όμορφες γάμπες

Μέσα σ' ένα βιαστικό λεωφορείο

Άλλος και φεύγουμε!

Λάμπες ασετυλίνης

Οι δρόμοι αδειάζουν

Κορμιά κολλημένα στους τοίχους

Λαχανιασμένοι ψίθυροι

(Νιώθουμε ξένοι

Νιώθουμε μόνοι πολύ μόνοι)

Ποιος θα μας σώσει

Ποιος θα μας ξεκουράσει

Κατά πού να γυρίσουμε

(Είμαστε νικημένοι

Και τόσες Κυριακές μπροστά μας)

Από τη Συλλογή Αναζήτηση (1949)

Pierre Auguste Renoir, Χορός στον Μύλο της Galette. 1876. Musée d'Orsay. Παρίσι. Απεικονίζει μία σκηνή διασκέδασης των Παριζιάνων της μεσαίας τάξης στη Μονμάρτη.

http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/27992
http://www.musee-orsay.fr/en/collections/index-of-works/notice.html?no_cache=1&zoom=1&tx_damzoom_pi1%5Bzoom%5D=0&tx_damzoom_pi1%5BxmlId%5D=000497&tx_damzoom_pi1%5Bback%5D=%2Fen%2Fcollections%2Findex-of-works%2Fnotice.html%3Fno_cache%3D1%26nnumid%3D497

Πέμπτη 13 Ιουλίου 2017

Άνεμοι. Στίχοι του F. Pessoa και εικόνες του J. W. Waterhouse

Oι άνεμοι του John William Waterhouse και του Fernando Pessoa

Eίναι ένας πολύ αγαπημένος μου πίνακας από τον John William Waterhouse. Aπεικονίζει μία νεαρή γυναίκα σ᾽ένα ανθισμένο λιβάδι και κάτω από ένα ανθισμένο δέντρο. Aπό τους κυματισμούς των αιθέριων ενδυμάτων της αντιλαμβανόμαστε ότι φυσάει δυνατά. "Βορέας", δηλαδή Βοριάς, ονομάζεται ο πίνακας. Στην ονειρική αυτή εικόνα είναι εμφανής η επιρροή των Προραφαηλιτών ζωγράφων. Πηγή έμπνευσης του θέματος είναι οι άνεμοι της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας (για τους αρχαίους ανέμους, βλ. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=420024.).

John William Waterhouse, Βορέας. 1903. Ιδιωτική Συλλογή. Ο Waterhouse δίνει το όνομα στο έργο του από τον θεό Βορέα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.

Η εικόνα του Waterhouse μου θύμισε στίχους του Πορτογάλου ποιητή Fernando Pessoa, από τα ποιήματα του ετερώνυμου Αλμπέρτο Καέιρο.

ΧIII

Ανάλαφρος, ανάλαφρος, πολύ ανάλαφρος
Ο άνεμος περνάει ανάλαφρος.
Φεύγει μετά, πάντα ανάλαφρος.

Τι σκέφτομαι δεν ξέρω.

Και ούτε να το μάθω επιζητώ.

Fernando Pessoa, Ποιήματα, εισαγωγή-μετάφραση Γιάννης Σουλιώτης, εκδόσεις Printa:

John William Waterhouse, Σπουδή για τον Βορέα. Γύρω στα 1902. Ιδιωτική Συλλογή.

Fernando Pessoa, Ο άνεμος εκεί ψηλά

“Ο άνεμος εκεί ψηλά, στα αιθέρια,
την μοναξιά μου έρχεται κι αυξάνει,
παράπονα δεν κάνω σε κανέναν,
παράπονα αυτός πρέπει να κάνει.

Ήχος αφηρημένος, απροσμέτρητος,
από του φευγαλέο του κόσμου τέλος,
το νόημά του γίνεται βαθύ,

κι εντός του μου μιλά όλο το ανύπαρκτο:
πως η αρετή δεν είναι μια ασπίδα
και πως καλύτερη αρετή είναι η σιωπή.”

John William Waterhouse, Φλόρα και Ζέφυρος. 1898. Ιδιωτική Συλλογή. Ο Ζέφυρος είναι ο Δυτικός Άνεμος. Ερωτεύεται την Φλόρα τη στιγμή που φορά ένα στεφάνι με λουλούδια. Περιβάλλεται από νύμφες του δάσους.

Φερνάντο Πεσσόα, Πλάγια βροχή
(απόσπασμα)

Ο αέρας φυσάει δυνατά
Να ησυχάσω δεν μπορώ
Νιώθω μέσα μου κάτι
Στο τέλος του να φτάνει

Ίσως αυτό που είναι στην ψυχή μου
Νομίζει τη ζωή αληθινή...
Ίσως αυτό που την ψυχή μου ηρεμεί
Που την κάνει να αισθάνεται...

Φυσάει αέρας δυνατός.
Φοβάμαι να σκεφτώ.
Αν αφήσω ελεύθερη τη σκέψη μου,
Το μυστήριο μου θα ανυψωθεί.

Αέρα που περνάς και λησμονείς,
Στάχτη που σηκώνεσαι και πέφτεις...
Σ᾽ ευχαριστώ, Θεέ, που μέσα μου
Δεν ξέρω τι συμβαίνει!

John William Waterhouse, Σπουδή για την Φλόρα. Ιδιωτική Συλλογή.

John William Waterhouse, Ανεμώνες. 1902. Ιδιωτική Συλλογή. Μαζεύει ανεμώνες, ενώ φυσάει...

https://pteroen.wordpress.com/2011/09/07/φερνάντο-πεσσόα-επτά-ποιήματα/
https://www.wikiart.org/en/john-william-waterhouse/boreas-1903
http://preraphaelitesisterhood.com/the-winds-of-waterhouse/
https://www.wikiart.org/en/john-william-waterhouse/flora-and-the-zephyrs-1898
http://preraphaelitepaintings.blogspot.gr/2010/10/john-william-waterhouse-flora-and.html
https://itzikas.wordpress.com/2014/12/27/πες-το-με-ποίηση-79ο-άνεμος/
http://pyroessa-logotimis.blogspot.gr/2017/05/
https://pteroen.wordpress.com/2011/09/07/φερνάντο-πεσσόα-επτά-ποιήματα/
https://www.wikiart.org/en/john-william-waterhouse/windflowers-1902
http://en-texnon.blogspot.gr/2011/02/fernando-pessoa-1888-1935.html

Κυριακή 9 Ιουλίου 2017

Ενδυμίων και Σελήνη. Εικόνες από τον μύθο του Ενδυμίωνα

Ενδυμίων και Σελήνη

Πανσέληνος του Ιουλίου απόψε το βράδυ...Η σελήνη θα φωτίσει με τις ακτίνες της τη νύχτα, και το σεληνόφως θα διεισδύσει στο σκοτάδι...

Για αυτό, θυμήθηκα τον αρχαίο μύθο του Ενδυμίωνα και της Σελήνης... Συγκεκριμένα, μια παραλλαγή του μύθου που διασώζεται από τον Λατίνο ποιητή Οβίδιο, η οποία γοήτευσε ποιητές και ζωγράφους με αποτέλεσμα να υπάρχουν διάφορους απεικονίσεις σκηνών του μύθου στην ποίηση και τις εικαστικές τέχνες.

Θα σας πω, λοιπόν, την ιστορία για τον έρωτα της θεάς Σελήνης μ' ένα κοινό θνητό, τον όμορφο βοσκό, τον Ενδυμίωνα και θα την πλαισιώσω με εικόνες-σκηνές από αυτό τον μύθο.

Ubaldo Gandolfi, Σελήνη και Ενδυμίων, Γύρω στα 1770. Los Angeles County Mουσείο Τέχνης.

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή του μύθου, Ο Ενδυμίων ήταν ένας όμορφος νεαρός βοσκός από την Καρία της Μ. Ασίας, τον οποίο ερωτεύτηκε η κόρη του Δία, η Σελήνη, όταν τον είδε

να κοιμάται αμέριμνος σε μία βουνοπλαγιά μπροστά από την είσοδο ενός σπήλαιου. Παρακάλεσε τον Δία να τον αφήσει να κοιμάται αιώνια, για να μη φθαρεί η ομορφιά του από τα γηρατειά και για να μπορεί να τον επισκέπτεται κάθε βράδυ.

Francesco Solimena, Διάνα και Ενδυμίων. 1705-1710. Walker Πινακοθήκη Τέχνης. Λίβερπουλ. Στο Ρωμαϊκό Πάνθεον η θεά Σελήνη ονομάζεται Διάνα.

William Stott (1857-1900), Eνδυμίων. Ιδιωτική Συλλογή.

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Γιώργος Γεραλής εξιστορεί τον μύθο του έρωτα της Σελήνης με τον βοσκό Ενδυμίωνα.

"...Στο βουνό του Λάτμου, σ’ ένα μυστικό σπήλαιο, κοιμάται ακόμα, από τα πανάρχαια χρόνια, ο ξανθός Ενδυμίων έναν ύπνο αξύπνητο.

Απόβραδο, γύριζε από τα χλοερά βοσκοτόπια με το κοπάδι του. Διαβαίνοντας τη βουνοπλαγιά, έγειρε στο έμπα της σπηλιάς να ξεκουραστεί.

Τότε, πρόβαλε ανάμεσα από μια σκοτεινή φυλλωσιά η θεά Σελήνη. Χαμογέλασε όταν τον είδε και θέλησε να παίξει μαζί του. Τον πλησίασε κι έριξε με δύναμη στα μάτια του μικρού βοσκού το χρυσό φως της.

Victor Florence Pollet (1811-1882), Ενδυμίων και Σελήνη. Ιδιωτική Συλλογή.

George Frederic Watts, Ενδυμίων και Σελήνη. 1872.

George Frederick Watts, Ενδυμίων. 1903. Πινακοθήκη Watts.

Ο Ενδυμίων ένιωσε μια ζάλη από τη μαγική εκείνη λάμψη. Αποκοιμήθηκε ακούγοντας, σαν σε όνειρο, τα κουδούνια των αρνιών του, που ξεμάκραιναν ακολουθώντας το γνώριμο δρόμο. Αυτή ήταν η αρχή ενός ύπνου που δεν είχε τέλος.

Η Σελήνη κάθισε πλάι στον ωραίο βοσκό και τον κοίταξε με αγάπη. Ακούμπησε τα ασημένια της δάχτυλα στα κλειστά του βλέφαρα. Τίναξε στα μαλλιά του, από τα μαλλιά της, ένα κύμα δροσιάς.

― Δε θα ξυπνήσεις, ψιθύρισε.

Χαρακτικό του Frank Short (1857-1945), Ενδυμίων και Σελήνη κατά τον George Frederic Watts. 1891. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Νέα Υόρκη.

Ήρθε πάλι την άλλη νύχτα η Σελήνη, τον ξανακοίταξε χαμογελώντας.

― Ωραία κοιμάσαι, είπε. Φυλάω για σένα μια θαυμαστή μοίρα. Αθάνατος θα υπάρχεις, σ’ ένα αιώνιο, ατελείωτο όνειρο. Είναι και τ’ όνειρο μια αλλιώτικη ζωή. Δε θα πεθάνεις ποτέ και ποτέ δε θα ξυπνήσεις.

Έφυγε αλαφροπατώντας η θεά.

Όθε διαβεί, μαγεύει τα πάντα με το χρυσό φέγγος: τους κάμπους, τις ακροθαλασσιές, τις στέγες των σπιτιών που προστατεύουν τον ειρηνικό ύπνο των ανθρώπων. Μα όταν αποτραβιέται, για ν’ ανέβει στον ουρανό η αδερφή της η Αυγή, λύνονται τα μάγια. Η πλάση ξυπνά ξαναπαίρνοντας, στο φως της μέρας, την αληθινή της μορφή.

Μονάχα ο Ενδυμίων δε θα ξυπνήσει ποτέ απ’ το μαγικό ύπνο. Κυλάει πάντα το αίμα στις φλέβες του, μα απομένει ασάλευτος, σαν να ’χει φύγει απ’ τον κόσμο. Ένα χαμόγελο αχνό έχει ζωγραφιστεί στα μισάνοιχτα χείλη του. Ίσως ονειρεύεται μια αθώα χαρά: ένα κοπάδι ασπρόμαλλα πρόβατα..."

(από το βιβλίο: Γιώργος Γεραλής, Ελληνική μυθολογία Ι. Οι θεοί, Kαστανιώτης, 1999).

Walter Crane, Diana και Ενδυμίων. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

Edward Poynter, H Ντιάνα και ο Ενδυμίων. 1901. Πινακοθήκη Τέχνης του Manchester. H Διάνα, η Ρωμαϊκή θεότητα της σελήνης, βλέπει τον κοιμισμένο Ενδυμίωνα και τον ερωτεύεται. Ο Poynter έχει ζωγραφίσει την ίδια σκηνή σε άλλες δύο παραλλαγές. Η σκηνή είναι εμπνευσμένη από το ποίημα "Ενδυμίων" του Βρετανού ρομαντικού ποιητή Κητς.

Simeon Solomon, H σελήνη και ο ύπνος. 1894. Tate Britain. Η Σελήνη επισκέπτεται κάθε βράδυ τον κοιμισμένο Ενδυμίωνα.

...Και ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης γράφει το ποίημα "Ενώπιον του Ενδυμίωνος". Το ποιητικό υποκείμενο επισκέπτεται με πολύτιμα δώρα τον Λάτμο για να τα προσφέρει ως σπονδές στο άγαλμα του φημισμένου για την ομορφιά του, Ενδυμίωνα.

Κ. Καβάφη, Ενώπιον του Ενδυμίωνος

Επί άρματος λευκού που τέσσαρες ημίονοι

πάλλευκοι σύρουν, με κοσμήματ’ αργυρά,

φθάνω εκ Μιλήτου εις τον Λάτμον. Ιερά

τελών — θυσίας και σπονδάς — τω Ενδυμίωνι,

από την Aλεξάνδρειαν έπλευσα εν τριήρει πορφυρά.—

Ιδού το άγαλμα. Εν εκστάσει βλέπω νυν

του Ενδυμίωνος την φημισμένην καλλονήν.

Ιάσμων κάνιστρα κενούν οι δούλοι μου· κ’ ευοίωνοι

επευφημίαι εξύπνησαν αρχαίων χρόνων ηδονήν.