Το Καλοκαίρι στην ποίηση και τη ζωγραφική. Ένα ποίημα της Μελισσάνθης και πίνακες ζωγραφικής του Hermann Seeger

Τοπίο της Μελισσάνθης και στους αμμόλοφους της Βαλτικής του Hermann Seeger

 

   Aς αποχαιρετήσουμε τον Ιούλιο και ας υποδεχθούμε τον τρίτο μήνα του Καλοκαιριού, τον Αύγουστο, μ' ένα ποίημα της αισθαντικής ποιήτριας Μελισσάνθης (1907-1991) και πίνακες ζωγραφικής του Γερμανού Hermann Seeger (1857-1945) που απεικονίζουν νεαρές κοπέλλες στους αμμόλουφους της παραλίας της Βαλτικής Θάλασσας.

   Διαβάζοντας το ποίημα, παρακολουθούμε το σχεδόν πνευματικό "οδοιπορικό" του ποιητικού υποκειμένου (που μιλάει-μάλλον στοχάζεται- σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο) σε μία απόκοσμη παραλία με αμμόλοφους κατά τη διάρκεια μίας καλοκαιρινής ημέρας...

Hermann Seeger (1857-1945), Ένα κορίτσι στην παραλία. Ιδιωτική Συλλογή.

Hermann Seeger (1857-1945),  Στους αμμόλοφους της Βαλτικής Θάλασσας.

Μελισσάνθη, Τοπίο

Από τους κινητούς αμμόλοφους περάσαμε

που αλλάζουν σχήματα με τις φωτοσκιάσεις

Ο δρόμος είχε πολλούς ελιγμούς

αλλά υπήρχε μια επίμονη σκέψη

που ο τζίτζικας την πήρε στη φωνή του

τρυπούσε το μυαλό καθώς καυτό βόλι

Hermann Seeger (1857-1945), Ένα απόγευμα στους αμμόλοφους.

Hermann Seeger (1857-1945), Κορίτσι με μπλε φόρεμα στην παραλία της Βαλτικής Θάλασσας, 1923.

                                                         Φθάσαμε ως τ' ακροθαλάσσι

κανείς δεν ήταν να μας υποδεχτεί

μία αίσθηση μόνον παράξενη

πρωτοφανέρωτων πραγμάτων

κι άνεμος, άνεμος ερημικός

Το πέλαγο είχε μια δίβουλην όψη

που μετάλλαζε απ' το μπλάβο

ως τ' ανοιχτό μαβί. Όλα γίνηκαν δίβουλα

προπάντων η επίμονη σκέψη

  

Hermann Seeger (1857-1945), Στην παραλία.

Hermann Seeger (1857-1945),  Κορίτσια στην παραλία.

Hermann Seeger (1857-1945), Kορίτσια που ονειρεύονται.

Κάποιος πλατάγισε μες στο νερό

Τότε σκεπάστηκε όλο το τοπίο

απ΄τους ιριδισμούς του κύματος

-ένα κομμάτι νερό χορευτικό

ανάμεσα σε γυμνά σφυρά-

κι η επιμονή του τζίτζικα

Υπήρχαν στίγματα χρυσά μες στο νερό

που μετατόπιζαν το βάρος της στιγμής

Σκύβαμε ολοένα, ατενίζοντας προς το βυθό

και μια κραυγή ξέκοβε μέσα απ' τη βουή

της θάλασσας "πέρασμα δεν υπάρχει"...

Τα στοιχεία της γης και του νερού

μάχονταν σιωπηλά.

Hermann Seeger (1857-1945), Στους αμμόλοφους.

Για το ποίημα της Μελισσάνθης, βλ.

Μελισσάνθη, Οδοιπορικό. Ποιήματα 1930-1984, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2000, σ. 143.

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hermann_Seeger_-_In_the_dunes_on_the_Baltic_Sea_shore.jpg

https://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2007/19th-century-paintings-including-spanish-painting-and-symbolism-the-poetic-vision-l07103/lot.341.html

https://www.invaluable.com/auction-lot/seeger-hermann-1123-c-b0f43279a0

https://www.lempertz.com/en/catalogues/lot/1141-1/1229-hermann-seeger.html

http://www.altekunst-vienna.com/frontend/scripts/index.php?groupId=0&productId=3147&setMainAreaTemplatePath=mainarea_productdetail.html&query=

https://www.christies.com/lot/lot-5411856/?intObjectID=5411856

https://www.artnet.com/artists/hermann-seeger/in-the-dunes-PjUXY3yAPRkL-7M2PRgd4w2

https://www.artnet.com/artists/hermann-seeger/m%C3%A4dchen-im-blauen-kleid-am-steg-von-graal-an-der-dgDHKY0H5q6XamLZ2hNPMg2

Η Μαγδαληνή στην ποίηση και τη ζωγραφική. Ένα ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ και πίνακες των Προραφαηλιτών ζωγράφων

Μαρία Μαγδαληνή. Ένα ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ και εικόνες της Μαρίας Μαγδαληνής από τους Προραφαηλίτες ζωγράφους

Διανύουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα για ακόμη μια χρονιά, την Εβδομάδα των Παθών του Κυρίου...Για αυτό, μία ανάρτηση για τη Μαρία Μαγδαληνή, μία γυναικεία μορφή αμφιλεγόμενη, που συνδέεται στενά με τον Χριστό. Ας διαβάσουμε το ποίημα της Αικατερίνης Αγγελάκη-Ρουκ και ας δούμε απεικονίσεις της Μαρίας Μαγδαληνής από τους αγαπημένους μου Προραφαηλίτες ζωγράφους.

  Στο ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ το ποιητικό υποκείμενο ταυτίζεται με τη Μαρία Μαγδαληνή και ακούμε ένα δραματικό μονόλογο, μία εκ βαθέων εξομολόγηση για τη ζωή της...

Dante Gabriel Rossetti, Μαρία Μαγδαληνή, 1877. Delaware Art Museum, βλ. https://emuseum.delart.org/objects/6458/mary-magdalene?ctx=d0b595523d73484dfdbcca94e4040ef6602e5608&idx=17

Herbert Gustave Schmalz, Μαρία η Μαγδαληνή, ξαφνιασμένη στο δάσος, 1893. Βλ. https://michaelescolme.wordpress.com/2015/01/12/mary-of-magdela-startled-in-a-wood-1856-1935/

Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, Μαγδαληνή, το μεγάλο θηλαστικό 

Περνώ τη ζωή μου

από την κεφαλή της ίδιας πάντα

σκουριασμένης βελόνας

και ράβω, ράβω τα πάθη μου.

Οι ζάρες της κοιλιάς μου

όπως οι δρόμοι της πόλης

η πλατεία με το ηρώον στη μέση

όλα γνωστά

κι εγώ γνωστή μ’ άμαθη

ξέρω μόνο ό,τι είμαι στον έρωτα

ό,τι με νικάει στον έρωτα,

μια κοινοτοπία που τραγουδάει.

Φτιασιδωμένη τις εποχές

αλλάζω υφάσματα

και το σώμα αλλάζει στάση

μπρος στον καιρό

το φουσκώνω κάθε πρωί

κι απομακρύνεται ο πλανόδιος

με το φυσητήρι.

Άρχισα μ’ ένα γαργαλητό

στο κέντρο της παλάμης

καρφί η ατίθαση μύγα

άγγιζε η τριγωνική μουσούδα της

τη σκοτεινή αντιστοιχία

το θυμωμένο σμάρι

το φόβο––σαν της ρίζας.

John Rogers Herbert, Μαρία Μαγδαληνή, 1859. Ο πόνος για το μαρτύριο του Χριστού αποτυπώνεται στο πρόσωπο της μυροφόρου Μαρίας. Βλ. https://victorianweb.org/painting/herbert/paintings/6.html

Και να, σκοινάκι πηδώ στον ουρανό

δειπνώ με τους δαιμόνους

τις μασκαρεμένες αγελάδες

με τα χορταρίσια όνειρα.

Τίποτα δε θ΄αποδείξω

με τη ζωή μου

γι’ αυτό και σ’ ερωτεύτηκα

θηλαστικό μιας προϊστορίας

που θά ‘ρθει

φαρμακωμένη απ΄ τον τόσο σπόρο

μηρυκάζω τα μάταια λόγια

του ρόλου μου

–­–πάντα πως θα πεθάνω σε λίγα χρόνια

παίζω-–

γι’ αυτό και σ’ ερωτεύτηκα.

Dante Gabriel Rossetti, H Μαρία Μαγδαληνή φεύγοντας από το σπίτι της γιορτής. 1857. Tate Britain. Βλ. https://www.tate.org.uk/art/artworks/rossetti-mary-magdalene-leaving-the-house-of-feasting-n02859

Dante Gabriel Rossetti, Η Μαρία Μαγδαληνή στην πόρτα του Σίμωνα του Φαρισαίου, 1858. 

The Fitzwilliam Museum. Cambridge. Στο παράθυρο δεξιά διακρίνεται η μορφή του Χριστού. (βλ. https://fitzmuseum.cam.ac.uk/objects-and-artworks/highlights/2151 και http://www.rossettiarchive.org/docs/s109.rap.html)

Ο χρόνος μας είναι μετρημένος

θα επιζήσουμε κι οι δυο

μετά την αποκαθήλωση

εγώ σέρνοντας

χρονοφαγωμένο το σώμα

κι εσύ με λάμψη πάντα

μέσ’ απ’ τα βαθιά, μωρουδίστικα

τραγούδια του Μεσσία:

“Χριστέ μου

τι όμορφος που είσαι

κι έχεις ένα όνομα

σκληρό σαν το ρετσίνι

μ’ άλλο σκληρό απάνω σου

δεν έχεις.

Πάει η καρδιά σου όμοια

με τη θάλασσα

γύρω απ’ όλα τα νησιά”.

Arthur Hacker, Μαρία Μαγδαληνή και ο Χριστός. Walker Art Gallery. Βλ. https://artuk.org/discover/artworks/christ-and-the-magdalene-98854

Οι γερανοί του λιμανιού

τραβούν τη νύχτα πάνω,

μικρά φτερένια σύννεφα

της θείας γαλάζιας κότας

ανοίγουν τη μέρα στα νησιά.

Σ’ έρημη αποβάθρα

κομμάτι σκοτάδι

πελεκημένη από βράχο σκοτάδι

περιμένω να με πάνε σε κλειστό αμάξι

ή να σπάσω από φως.

George Frederic Watts (British, 1817-1904), Η Μαρία Μαγδαληνή στη βάση του Σταυρού. Walker Art Gallery. Βλ. https://artuk.org/discover/artworks/the-magdalen-at-the-foot-of-the-cross-97322

Πάντα κάτι παλιό είναι γύρω

για να μοιάζεις βγαλμένος

απ΄ τα χαλάσματα

πάντα κάτι μαλακές λουρίδες

έχει το χώμα

για μας τους άστεγους

της τελευταίας ώρας.

Καμιά ανάσταση δεν κάναμε

καμιά αντίσταση

καμιά πράξη

μόνο κουρνιάσαμε

Απελπισμένοι μες στα ρούχα μας

που μας στένευαν στον έρωτα

σιγομουγκρίζαμε με μύτες υγρές

που πάγωναν στην ψύχρα.

Θα φύγεις για τους ουρανούς

θα φύγεις με φως

σαν να μην είχες σώμα

κι ας ονειρευόσουνα το σκοτεινό καμαράκι

του φωτογράφου.

Πας στο χειμώνα των αηδονιών

και με τα δάχτυλα σε στρώνω

σκιά στο δρόμο με τους ευκάλυπτους.

Σε ακουμπώ ολόκληρη

ολόκληρο

και παλεύω να πειστώ για το θάνατό σου

––για τον δικό μου

είναι ακόμα πολύ δύσκολο––

έτσι όπως το απόβραδο

σκουραίνει το κίτρινο

βαραίνει η κρυφή μυρωδιά

κι είναι το άνθος στίγμα μόνο.

Το τσάγαλο θα γίνει αμύγδαλο

το πάθος πίστη

με τον καιρό…

Πίστη καθίζει μέσα μου

με μικρά τινάγματα λατρεύω

ό,τι υπάρχει

κι ό,τι ποτέ δε δύναται.

Τι θεία διαδικασία

η φλεγόμενη βάτος!

καίγεται πάντα

σε τοπίο παρόμοιο με το δέρμα μου

κάτι ανάμεσα στο έρημο κίτρινο

και το βουβό καφέ της ευφορίας.

Πάσχω τότε και συμπάσχω

τον κόσμο

αποκαλύπτεται ξαφνικά η αλήθεια

στα λόγια των πεθαμένων

πιέζω τον αφαλό

και προχωρώ το άδειο.

Με τον έρωτα μαθαίνω

Τι βάρος θα σηκώνεις εσύ πάντα

––θεός ή επισκέπτης;––

μεταλαβαίνω το σώμα σου

το νερωμένο αίμα

γρατσουνισμένη απ’ τα τόσα αντίθετα

θρησκεύομαι τη γοητεία

Το σχήμα των δοντιών σου

στο παλιό μας μήλο.

Είναι ένα βαθούλωμα

που μύρισε λιβάνι,

ό,τι είσαι διαιωνίζεται

ό,τι εγώ σταματάει εδώ

κι έμεινα χνάρι μοναδικό

στις θεϊκές επαναλήψεις.

Frederick Sandys, Μαρία Μαγδαληνή. Γύρω στα 1858. Delaware Art Museum. Βλ., https://emuseum.delart.org/objects/10820/mary-magdalene?ctx=1f46fe9f488679ff983889b0be1ff7937bc34361&idx=27

Για το ποίημα Μαγδαληνή, Το Μεγάλο Θηλαστικό (1974), 

βλ. https://www.kalliopex.com/feature-poet-katerina-anghelaki-rooke/

Η Ανάσταση του Λαζάρου. Ένας πίνακας ζωγραφικής του Vincent Van Gogh και ένα ποίημα του Χρίστου Λάσκαρι

 Η Ανάσταση του Λαζάρου του Vincent Van Gogh και του Χρίστου Λάσκαρι

    Σάββατο του Λαζάρου σήμερα και λόγω της ημέρας, θυμήθηκα έναν πίνακα του γνωστού Ολλανδού ζωγράφου Vincent Van Gogh, που με συγκινεί ιδιαίτερα. Στην πραγματικότητα, θυμήθηκα δύο πίνακες, γιατί ο πίνακας του Van Gogh εμπεριέχει τον πίνακα ενός άλλου σημαντικού Ολλανδού ζωγράφου, του Rembrandt. 

     O Van Gogh, έχοντας ως αφετηρία την "Ανάσταση του Λαζάρου" του πολύ παλιότερου χρονικά Rembrandt, ζωγραφίζει τη δική του εκδοχή της  σκηνής της "Ανάστασης". Η αναπαράσταση της "Ανάστασης του Λαζάρου" από τον Van Gogh διαφέρει αισθητά από την "Ανάσταση του Λαζάρου" του Rembrandt.

Vincent Van Gogh, Η Ανάσταση του Λαζάρου (κατά τον Ρέμπραντ), Saint Remy. 1890. Μουσείο Van Gogh. Άμστερνταμ  (βλ. Vincent Van Gogh, Η Ανάσταση του Λαζάρου)

Η σκηνή της Ανάστασης από τον Van Gogh διαδραματίζεται σ' ένα από τα αγαπημένα του "κίτρινα" λιβάδια της γαλλικής υπαίθρου (του Saint Remy), που συνήθιζε να απεικονίζει. Σε αντίθεση από το σκοτεινό πίνακα του Rembrandt, η "Ανάσταση του Λαζάρου" του Van Gogh φωτίζεται από έναν πελώριο ήλιο που προβάλλει στο βάθος, πάνω από τα βουνά του ορίζοντα.  Ο Van Gogh αφαιρεί από τη σκηνή την κεντρική μορφή του Χριστού, ο οποίος στον πίνακα του Ρέμπραντ απεικονίζεται με σηκωμένο το χέρι και με έκφραση δραματικής έντασης, τη στιγμή που εγείρει τον Λάζαρο. Αφαιρεί, επίσης, και άλλα δευτερεύοντα πρόσωπα που παρίστανται ως θεατές της σκηνής της Ανάστασης. Διατηρεί, όμως, δύο γυναικείες μορφές, τις αδελφές του Λαζάρου, τη Μάρθα και τη Μαρία. Μοντέλα για τις δύο μορφές ήταν δύο υπαρκτά γυναικεία πρόσωπα, που ο Van Gogh είχε γνωρίσει στην Arl και τις συναντάμε και σ' άλλους πίνακες του, η κυρία Roulin με το πράσινο φόρεμα και η κυρία Ginoux με το σκούρο ριγωτό φόρεμα. Ο ζωγράφος αποτυπώνει αριστοτεχνικά τον ανθρώπινο πόνο στη μορφή του Λάζαρου, αλλά και στην έκφραση και τις κινήσεις των δύο αδελφών του. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Λάζαρος απεικονίζεται με κόκκινα γένια στο πρόσωπό του. Η λεπτομέρεια αυτή κάνει πολύ πιθανή την άποψη, σύμφωνα με την οποία ο Van Gogh ταυτίζεται με τον Λάζαρο...Μήπως προσδοκά να αναστηθεί όπως ο Λάζαρος; Μήπως περιμένει να αναστηθεί όπως ο Λάζαρος; 

Ή μήπως πίστευε ότι είχε αναστηθεί όπως ο Λάζαρος;

Rembrandt, Η Ανάσταση του Λαζάρου, 1630-1632. Los Angeles County Museum of Art (βλ. Rembrandt, Η Ανάσταση του Λαζάρου).

Θεωρείται ότι ο Van Gogh ζωγράφισε την Ανάσταση του Λαζάρου από ένα χαρακτικό του Rembrandt που του είχε στείλει ο αδελφός του, o Theo.

Rembrandt, Η Ανάσταση του Λαζάρου, 1642. Χαρακτικό. Rijksmuseum Museum. Amsterdam.

O πίνακας του Van Gogh μου θύμισε το ποίημα του Χρίστου Λάσκαρι

Ο αναστημένος Λάζαρος διαλογίζεται

Ακούστηκε πως αναστήθηκα,

πως γύρισα πάλι στη ζωή

και είμαι ζωντανός

όσο και πρώτα.

Μπορεί να είναι κι έτσι.

Όμως,

ας μη γελιόμαστε.

Όσο και να αναστηθείς,

η παγωνιά του πεθαμένου

μένει.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Πάροδος", τ. 4, Ιούλιος 2004, σ. 272.

https://joyofmuseums.com/museums/united-states-of-america/los-angeles-museums/los-angeles-county-museum-of-art/the-raising-of-lazarus/

https://www.greek-language.gr/periodika/mags/parodos/2004/4/123197