Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης: Γενί Τζαμί

   Το Γενί (Νέο) Τζαμί
ή το Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης

   Το Γενί (Νέο) Τζαμί θεωρείται ως ένα από τα χαρακτηριστικά μνημεία της περιόδου της Τουρκοκρατίας στη Θεσσαλονίκη, κατάλοιπο του οθωμανικού παρελθόντος και δείγμα της θρησκευτικής αρχιτεκτονικής της πόλης. Τις αρχές του 20ού αιώνα στην ακόμα οθωμανική Θεσσαλονίκη ο επισκέπτης θα συναντούσε ένα μωσαϊκό θρησκειών. Βέβαια, τρεις ήταν οι  κυρίαρχες αριθμητικά θρησκευτικές ομάδες του πληθυσμού: οι Εβραίοι, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι. Υπήρχαν ακόμα μικρές ομάδες Αρμενίων, Εξαρχικών (Βουλγάρων), Καθολικών, Προτεσταντών.
   Το Γενί Τζαμί ήταν ο λατρευτικός χώρος μιας ιδιότυπης θρησκευτικής ομάδας. Αποτελούσε τέμενος  των εξισλαμισμένων Εβραίων, των επονομαζόμενων Ντονμέδων. Είναι το τελευταίο τζαμί που χτίστηκε στη Θεσσαλονίκη και κατασκευάστηκε έξω από τα τείχη, στην περιοχή του Χαμιντιέ. Χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, το 1902, σε σχέδια του γνωστού Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι (Vitaliano Poselli).

Επιχρωματισμένη φωτογραφία που χρησιμοποιήθηκε ως καρτ ποστάλ. Απεικονίζει το Γενί Τζαμί την περίοδο 1902-1912. Διακρίνεται η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του οικοδομήματος. Τυπικό δείγμα εκλεκτικισμού με στοιχεία αναγέννησης και μπαρόκ, αλλά και βυζαντινές, ισλαμικές και νεοκλασικές επιρροές.

Μία ακόμη όψη του οικοδομήματος. Φωτογραφία της περιόδου 1902-1917. Το κτίριο αποτελεί μαρτυρία του κοσμοπολίτικου ευρωπαϊκού χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ού αιώνα, αλλά ταυτόχρονα και του βυζαντινού και οθωμανικού παρελθόντος. Ο αρχιτέκτων Ποζέλι σχεδίασε και άλλα χαρακτηριστικά κτίρια της πόλης τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, όπως την παλιά Φιλοσοφική Σχολή, τη βίλα Αλλατίνι,  το κτίριο του Γ Σώματος Στρατού, το Διοικητήριο.

Επιχρωματισμένη φωτογραφία των αρχών του 20ού αιώνα. Πίσω από τα δέντρα και τις μπουγάδες των ρούχων διακρίνεται το Γενί Τζαμί. Χτίστηκε σε μια περιοχή όπου κατοικούσαν εξισλαμισμένοι Εβραίοι, οι ντονμέδες. Μετά την ένωση της πόλης με την Ελλάδα, γκρεμίστηκε ο μιναρές και το τέμενος έπαυσε να λειτουργεί ως χώρος λατρείας. Το 1922 στέγασε προσωρινά πρόσφυγες. Από το 1925 έως το 1962 στο κτίριο στεγαζόταν το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Σήμερα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος του Δήμου Θεσσαλονίκης και είναι γνωστό κυρίως με το όνομα Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Σύγχρονη φωτογραφία του κτιρίου. Βρίσκεται στην οδό Αρχαιολογικού Μουσείου. Περιβάλλεται από απρόσωπες πολυκατοικίες. Στο προαύλιό του ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει γλυπτά, κυρίως σαρκοφάγους και ταφικά μνημεία της ρωμαϊκής και πρωτοχριστιανικής εποχής που θυμίζουν ότι το κτίριο κάποτε στέγαζε το Αρχαιολογικό Μουσείο. 

Το εσωτερικό του κτιρίου.

Βλ. Β. Δημητριάδη, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, 1430-1912, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1983.
http://www.monumenta.org/article.php?IssueID=4&lang=gr&CategoryID=3&ArticleID=237

Για τις φωτογραφίες, βλ.

http://culture.thessaloniki.gr/gr/otho.asp?page=2
http://www.thessaloniki.gr/portal/page/portal/DioikitikesYpiresies/PolitistikesYpiresies/DnsiPolitismou/TmimaPolitistikwnKalitexnikwn/Xoroi/GeniTzami