Οι κοινωνικές τάξεις στη ζωγραφική. Πίνακες του Honoré Daumier

Ταξιδεύοντας με τρένο. Πίνακες του Honoré Daumier

   "To βαγόνι της τρίτης θέσης" είναι από τους χαρακτηριστικούς πίνακες του Γάλλου ζωγράφου, λιθογράφου και γλύπτη Honoré Daumier (1808-1879), με θέμα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων. Απεικονίζει ένα στιγμιότυπο με ταξιδιώτες στην τρίτη θέση ενός τρένου. Το βλέμμα του ζωγράφου εστιάζει στις μορφές μίας οικογένειας της εργατικής τάξης που ταξιδεύει, βέβαια, στην τρίτη θέση. Πίσω τους διακρίνουμε να συνωστίζονται πλήθος φτωχών ταξιδιωτών. Η οικογένεια αποτελείται από τρεις γενιές. Αριστερά βλέπουμε μία νεαρή γυναίκα με το μωρό της στην αγκαλιά, δίπλα κάθεται η ηλικιωμένη μητέρα της και δίπλα σ΄αυτήν ένα αγοράκι. Η γλυκιά νεαρή μητέρα κοιτάζει με τρυφερότητα το μωρό της, η ηλικιωμένη μητέρα-γιαγιά έχει σταυρωμένα τα χέρια πάνω στο καλάθι της και ατενίζει στο κενό με στωικότητα και φαίνεται κουρασμένη, ενώ το αγοράκι δείχνει επίσης ταλαιπωρημένο και μάλλον πρέπει να κοιμάται. Ο Daumier, που διακρίθηκε κυρίως ως σατιρικός σκιτσογράφος και χαράκτης,  συνήθιζε να απεικονίζει με ρεαλισμό στιγμιότυπα με πρόσωπα από την πολιτική και κοινωνική ζωή της μετεπαναστατικής Γαλλίας και έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς τις γυναίκες της εργατικής τάξης. Ο πίνακας αυτός, πέρα από το κοινωνικό περιεχόμενο, αποτελεί και μαρτυρία των αλλαγών που έφερε η  εκβημιοχάνιση και η αστικοποίηση στη μετακίνηση των ανθρώπων του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, γιατί εδώ απεικονίζεται το βαγόνι ενός τρένου. Ο σιδηρόδρομος, όπως είναι γνωστό, συνδέεται στενά με τη βιομηχανική επανάσταση. Έγινε το κύριο μέσο της μεταφοράς των εμπορικών και βιομηχανικών προϊόντων, αλλά και της μετακίνησης των λαϊκών στρωμάτων.
   Οι κοινωνικές διακρίσεις αντανακλώνται στο σιδηρόδρομο. Οι επιβάτες, ανάλογα με το εισόδημα, ταξίδευαν λιγότερο ή περισσότερα άνετα, αφού υπήρχαν τα βαγόνια πρώτης, δεύτερης και τρίτης θέσης. 

Honoré Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1862-64. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

   

   Ο Daumier ζωγράφισε τον πίνακα αυτό σε δύο παραλλαγές. Το βαγόνι της τρίτης θέσης  έγινε κατά παραγγελία ενός πλούσιου Αμερικανού φιλότεχνου και συλλέκτη έργων τέχνης, του William Thompson Walters, ο οποίος την περίοδο 1861-1864 είχε φύγει από την Αμερική λόγω του Εμφυλίου Πολέμου και είχε εγκατασταθεί με την οικογένειά του στο Παρίσι όπου γνώρισε τον Daumier. Το 1865 ο Walters επέστρεψε στις ΗΠΑ. 

Honoré Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1863-1865. Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά. Οττάβα.

 Honore Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη. To σκίτσο αυτό βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης που ίδρυσε ο Walters όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ.

 William Thompson Walters (1819-1894). O πλούσιος Αμερικανός βιομήχανος είχε παραγγείλει τους πίνακες του Daumier Βαγόνι τρίτης, δεύτερης και πρώτης θέσης, όταν βρισκόταν στο Παρίσι.

   Κατά παραγγελία του Walters, ο Daumier ζωγράφισε και δύο ακόμα έργα, Το βαγόνι της δεύτερης θέσης και Το βαγόνι της πρώτης θέσης. Οι ταξιδιώτες της δεύτερης και πρώτης θέσης ταξιδεύουν εμφανώς πιο άνετα από τους ταξιδιώτες της τρίτης θέσης, είναι καλοντυμένοι και τα βαγόνια πιο φωτεινά.

Honoré Daumier, Το βαγόνι της δεύτερης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη.

   Στο βαγόνι της πρώτης θέσης βλέπουμε δύο κομψές κυρίες να κάθονται ανάμεσα σε δύο επίσης κομψούς κυρίους. Η μία κυρία κοιτάζει το τοπίο έξω από το παράθυρο, ενώ η άλλη διαβάζει...

Honoré Daumier, Το βαγόνι της πρώτης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη.

http://www.artble.com/artists/honore_daumier/paintings/the_third-class_carriage
http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/436095?rpp=30&pg=1&ft=Daumier&pos=1
http://art.thewalters.org/search/?query=Daumier&type=search&all_fields=true
http://www.gallery.ca/en/see/collections/artwork.php?mkey=116
http://thewalters.org/about/history/william-walters.aspx