Η Ελληνική Ιστορική Εταιρεία διοργανώνει για ακόμη μια φορά το ετήσιο συνέδριό της σε συνεργασία με το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.
Το ΛΒ' Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο διεξάγεται από τις 27 Μαΐου έως τις 29 Μαΐου στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. Η Τελετή Έναρξης γίνεται την Παρασκευή απόγευμα, όπως πάντα, στην Αίθουσα Τελετών του παλιού ιστορικού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής, ενώ οι ανακοινώσεις το Σάββατο και την Κυριακή στις αίθουσες 101 και 102 του νέου κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής.
Το έργο του Ν. Γύζη, Ιστορία (1892) έχει επιλέξει η Ελληνική Ιστορική Εταιρεία ως σήμα του Πανελλήνιου Ιστορικού Συνεδρίου που διοργανώνει κάθε χρόνο στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ.
Αφιερώνω τον πίνακα σ' όσους προσπαθούν να βρουν ποιητική διάσταση εκεί που δεν υπάρχει
J. W. Waterhouse, the Windflowers (οι ανεμώνες)-1902. Δυστυχώς, όπως και οι περισσότεροι πίνακες του Waterhouse, βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή
O John William Waterhouse (Ρώμη 1849-Λονδίνο 1917) είναι Άγγλος ζωγράφος στα έργα του οποίου απεικονίζονται κυρίως αιθέριες γυναικείες μορφές από την ελληνική μυθολογία και ρωμαϊκή αρχαιότητα, αλλά και από την ηρωική εποχή του Αρθούρου.
Οι επιρροές από τους Προ-Ραφαηλίτες ζωγράφους και τον ιμπρεσιονισμό είναι εμφανείς.
Θεωρείται ως ο "μοντέρνος" ή ο "ύστατος" Προ Ραφαηλίτης ζωγράφος, γιατί έζησε την εποχή που το κίνημα των Προ-Ραφαηλιτών είχε αρχίσει να εκπνέει.
Το κίνημα των Προ-Ραφαηλιτών ζωγράφων, με τους οποίους, όπως ίσως καταλάβατε, έχω εμμονή, απηχεί τον ιδεαλισμό της Βικτωριανής περιόδου στην Αγγλία.
J. W. Waterhouse, Spring spreads one green lap of flowers (1910)
J. W. Waterhouse, Gather Ye Rosebuds While Ye May 1909 (Odon Wagner Gallery-Toronto) Υπάρχουν πολλά video με θέμα τα έργα του Waterhouse, γεγονός που αποδεικνύει ότι τα έργα του γοητεύουν. Δείτε, λοιπόν, κάποιους από τους πιο γνωστούς πίνακές του.
Φθάνω στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος με την πρώτη πρωινή πτήση από Θεσσαλονίκη. Παίρνω το μετρό για Χαλάνδρι. Ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι περιβάλλομαι από στίχους του Ελύτη, στίχους αγαπημένους. Βγάζω το σημειωματάριο και τους σημειώνω. Νιώθω καλύτερα. Το άγχος μου έχει διαλυθεί.
Ιδού, λοιπόν, οι στίχοι που σημείωσα στις 21 Μαΐου, ημέρα Σάββατο και ώρα 7.30 το πρωί.
Σας τους αφιερώνω σήμερα, "κάπου ανάμεσα στην Τρίτη και Τετάρτη"...Και επειδή η εμμονή με τον Ηοpper συνεχίζεται...Ιδού και ένας ακόμα πίνακας.
Edward Hopper, Compartment C, Car 293 (1938) Ιδιωτική Συλλογή
Και μια πληροφορία: Οι στίχοι του Ελύτη βρίσκονται αναρτημένοι πάνω από τις θέσεις των επιβατών με πρωτοβουλία της Εταιρείας Συγγραφέων λόγω της επετείου των εκατό χρόνων από τη γέννηση του ποιητή. Στίχοι του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), λοιπόν, για να γίνει ελαφριά η καθημερινότητά μας.
Συνάντησα τη Μαρία στο λεωφορείο. Ήμουν αφηρημένη, όταν αισθάνομαι ένα χέρι να μ΄αγγίζει και μια φωνή: "Kυρία, τι κάνετε;" Αιφνιδιάζομαι, αν και δε θα έπρεπε...Με τη Μαρία μένουμε στην ίδια γειτονιά. Είναι μαθήτριά μου, μάλλον ήταν...Έχει αποφοιτήσει πέρσι, το 2010, από το Πειραματικό του ΑΠΘ.
Συζητάμε...μου λέει τις εντυπώσεις της από το Πανεπιστήμιο. Πώς περνάει το χρόνο της; Μαθαίνει ισπανικά και κάνει χορό. Ρωτάω για τα παιδιά της τάξης...Ήταν μία τάξη πραγματικά "δεμένη", και τα δύο τμήματα. Συνεχίζουν να είναι, συνεχίζουν να κάνουν παρέα. Αύριο βράδυ, μου λέει, θα συναντηθούν. Σκέφτομαι τι ωραία θα ήταν να πήγαινα και εγώ να τους δω, όμως, δυστυχώς δεν μπορώ... Να το κανονίσουμε για μια άλλη φορά, μου λέει, να πούμε και την κυρία Κεφαλά να έρθει...
Μου λείπει το σχολείο, συνεχίζει, μας λείπει το σχολείο...Τι ωραία που ήταν! Εκείνες οι Τετάρτες που είχαμε 3 ώρες συνεχόμενες, Γλώσσα και Λογοτεχνία!
Αναρωτιέμαι είναι δυνατό να θέλουν να ξαναγυρίσουν στο σχολείο.
Με τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριες της Μαρίας έχω περάσει από τις πιο δημιουργικές στιγμές στην εκπαίδευση. Ήμουν πολύ τυχερή που τους συνάντησα. Συναντηθήκαμε για πρώτη φορά στην Τρίτη Γυμνασίου, συνεχίσαμε μαζί στην Πρώτη Λυκείου και ξαναβρεθήκαμε στην Τρίτη Λυκείου, στην πιο δύσκολη χρονιά τους...και εκείνη τη χρονιά που τόσο πιέζονταν από το άγχος των Πανελλαδικών Εξετάσεων, πάλι βρήκαμε τον τρόπο και το χρόνο να κάνουμε κάτι δημιουργικό...ένα ταινιάκι, γυρισμένο με κάμερα κινητού.
Ιδού, λοιπόν, το ταινιάκι της Γ Λυκείου του ΠΣΠΘ, του σχολ. έτους 2009-2010, με αφορμή το θεσμό "Shoot it" του Μουσείου Κινηματογράφου και του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης!
Τίτλος ταινίας: Όσο μπορείς
Σενάριο και σκηνοθεσία της Μαρίας
Με συμμετοχή συμμαθητών και συμμαθητριών της Μαρίας. Γυρισμένο στους χώρους και τη γειτονιά του σχολείου.
Συνεχίζω, όμως, να αναρωτιέμαι. Γιατί αυτά τα παιδιά θέλουν να ξαναγυρίσουν στο σχολείο; Εάν στην αρχή αυτό μου προκάλεσε χαρά...γιατί είναι ωραίο να διαπιστώνεις ότι οι μαθητές αγαπούν το σχολείο τους...Όσο το σκέφτομαι, μάλλον με στενοχωρεί και με προβληματίζει...
Υ.Γ.: Tώρα που θυμάμαι...Και η θεατρική παράσταση για τη Γιορτή του Πολυτεχνείου που κάναμε μαζί ήταν πολύ καλή, αν και είχα κουραστεί πολύ με τις πρόβες...
...Και η τελετή της Αποφοίτησης ήταν υπέροχη και τόσο διαφορετική...
Edward Hopper, Hotel Room (1931)-Museo Thyssen-Bornemisza
Τα έργα του Hopper απεικονίζουν κυρίως τη μοναξιά του ατόμου, πολύ συχνά των γυναικών, στις μεγάλες σύγχρονες πόλεις. Η γυναικεία μορφή κάθεται σκεπτική, βυθισμένη στις σκέψεις της και μάλλον κουρασμένη στην άκρη του κρεβατιού ενός απρόσωπου ξενοδοχείου. Κρατά ένα βιβλίο. Ο χώρος είναι κρύος, ξένος, εκτυφλωτικά φωτεινός. Τι ιστορία αφηγείται ο πίνακας; ο θεατής, ασφαλώς, μπορεί να επινοήσει τη δική του ιστορία. Ο πίνακας αφηγείται πολλές-πολλές ιστορίες...
Το "Δωμάτιο Ξενοδοχείου" είναι ένα από τα τέσσερα έργα του Hopper που περιέχονται στη συλλογή έργων τέχνης του ιδιωτικού Μουσείου Thyssen-Bornemisza. Το Μουσείο βρίσκεται στη Μαδρίτη. Εάν ταξιδέψετε στη Μαδρίτη και έχετε ελεύθερο χρόνο, επισκεφθείτε το. Η συλλογή του περιλαμβάνει εξαιρετικά έργα τέχνης από τον 13ο αιώνα έως τη σύγχρονη εποχή. Μπορείτε, όμως, να ταξιδέψετε στο Μουσείο και μέσω της ιστοσελίδας του.
Βλ. http://www.museothyssen.org/en/thyssen/home
Ενημερώνω όσους ενδιαφέρονται και αγαπούν την ιστορία και πιο συγκεκριμένα την ιστορία της Θεσσαλονίκης, ότι το Κοινοτικό Συμβούλιο της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης διοργανώνει εκδήλωση με θέμα Νεότερες Έρευνες για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στο Εβραϊκό Μουσείο της Θεσσαλονίκης (Αγ. Μηνά 13 και Βενιζέλου) την Κυριακή 22 Μαΐου 2011, στις 11.30 π.μ. Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλαμβάνει τρεις διαλέξεις με θέματα την εκπαίδευση του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, την οικιστική εξέλιξη των Εβραίων της πόλης και τη διάσωση της ισπανοεβραϊκής παράδοσης και γλώσσας.
Οικογένεια Εβραίων της Θεσσαλονίκης με τις ενδυμασίες τους στις αρχές του 20ού αιώνα
Με αφορμή αυτή την εκδήλωση, σας υπενθυμίζω ότι σχεδόν όλοι οι περιηγητές, που πέρασαν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα από τη Θεσσαλονίκη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διασώζουν την εικόνα μίας πόλης πολυεθνικής, πολύγλωσσης, πολυθρησκευτικής, δηλαδή πολυπολιτισμικής με κυρίαρχη αριθμητικά την κοινότητα των Εβραίων. Βέβαια, τα δημογραφικά δεδομένα που παραδίδονται από εκείνη την περίοδο δεν είναι ακριβή ούτε αξιόπιστα. Ωστόσο, διαπιστώνουμε ότι όλοι οι περιηγητές επιβεβαιώνουν πως οι Εβραίοι αποτελούσαν περίπου το ήμισυ του πληθυσμού του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι σύμφωνα μ' ένα ελληνικό εγχειρίδιο (του Γ. Κ. Μωραϊτόπουλου) του 1882, στη Θεσσαλονίκη στα 1870 ζούσαν περίπου 50.000 Εβραίοι, 22.000 Μουσουλμάνοι και 18.000 Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Στην πρώτη απογραφή του Οθωμανικού κράτους (1882-1884) καταγράφονται περίπου 85.000 κάτοικοι, από τους οποίους οι 48.000 δηλώνονται ως Εβραίοι, ενώ στη δεύτερη απογραφή του Οθωμανικού κράτους (1902) από τους 126.000 κατοίκους οι 62.000 ονομάζονται ως Εβραίοι.
Η προκυμαία της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 20ου αιώνα (από τη συλλογή των Καρτ Ποστάλ του Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης)
Σύμφωνα με την πρώτη απογραφή από το ελληνικό κράτος που έγινε το 1913 (αμέσως μετά την ενσωμάτωση της πόλης στην Ελλάδα), σε σύνολο 157.889 καταγεγραμμένων κατοίκων οι 61.439 ήταν Εβραίοι, οι 45.889 ήταν Μουσουλμάνοι και οι 49.956 ήταν Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ενώ καταγράφονται και μικρές ομάδες από Βουλγάρους, Λεβαντίνους και Αρμενίους. Από την άλλη πλευρά, από την απογραφή της Εβραϊκής κοινότητας, η οποία έγινε μετά από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που έπληξε πολλές εβραϊκές συνοικίες και επιχειρήσεις, σε σύνολο 170.000 κατοίκων καταγράφονται περίπου 90.000 Εβραίοι. Δε θέλω να κουράσω με άλλα αριθμητικά δεδομένα. Θα τονίσω μόνο ότι δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι οι Εβραίοι υπερτερούσαν αριθμητικά έναντι των άλλων κοινοτήτων της πόλης και η παρουσία τους είχε σημαντικό ρόλο στη φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης. Βέβαια, η κοινότητα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού σχεδόν σύσσωμη οδηγήθηκε στο στρατόπεδο του Άουσβιτς από όπου ελάχιστοι κατέφεραν να επιβιώσουν και να επιστρέψουν.
Φωτογραφίες επαγγελματιών Εβραίων
Οι περισσότεροι Εβραίοι της κοινότητας της Θεσσαλονίκης ήταν μικροί και μεσαίοι επαγγελματίες, που βιοπορίζονταν με δυσκολία, όπως τενεκετζήδες, τσαγκάρηδες, οπωροπώλες, χαμάληδες, κλπ.
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης ήταν σεφαραδίτικης καταγωγής και οι πρόγονοί τους ήταν φυγάδες κυρίως από την Ισπανία που κατέφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην ανεκτική προς τις θρησκείες Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στα τέλη του 15ου αιώνα οι Καθολικοί μονάρχες της Ισπανίας εξόρισαν όσους Εβραίους αρνήθηκαν να ασπαστούν τον Καθολικισμό. Τότε περίπου 200.000 Ισπανοί Εβραίοι που εξορίστηκαν στην Πορτογαλία, στη βόρεια Ευρώπη και σ’ ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου, ονομάστηκαν Σεφαραδίτες ή Σεφαραδίμ και η ισπανοεβραϊκή γλώσσα τους σεφαραδιτική, σύμφωνα με το Εβραϊκό όνομα της Ισπανίας, Σεφαράδ. Ωστόσο, οι Σεφαραδίτες δεν ήταν οι πρώτοι Εβραίοι που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, αφού εκεί υπήρχε ήδη από την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο μία αρχαία εβραϊκή κοινότητα, η ονομαζόμενη ως "ρωμανιώτικη", η οποία είχε εμπλουτισθεί και με Εβραίους που είχαν φθάσει από διάφορες περιοχές κατά καιρούς.
Το 1943 η ισχυρή σεφαραδιτική κοινότητα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ακολούθησε και πάλι το δρόμο της αναγκαστικής εξορίας, μόνο που αυτή τη φορά η νέα τους μετακίνηση και εγκατάσταση θα σήμαινε και την εξόντωσή τους. Στη φωτογραφία Εβραίοι της Θεσσαλονίκης περιμένουν να επιβιβαστούν στα τρένα για το Άουσβιτς (1943)
Στο θέμα όμως των Εβραίων της Θεσσαλονίκης θα επανέλθουμε και άλλες φορές.
Μόλις πριν από λίγο είδα, μαζί με τη φίλη μου Ευσεβία, μία εξαιρετική θεατρική παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς, το οποίο από τις 3 έως τις 29 Μαΐου φιλοξενεί διάφορα θεατρικά σχήματα στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Θεατρικές Συναντήσεις που ο Δήμος Καλαμαριάς διοργανώνει τα τελευταία χρόνια κάθε Μάιο.
Είδαμε, λοιπόν, το θεατρικό έργο του Ντέννις Κέλλυ, Ορφανά,μία παράσταση που ανέβηκε τη φετινή χειμερινή περίοδο από το Θέατρο του Νέου Κόσμου/Νέα Σκηνή Τέχνης.
Το Θέατρο Νέου Κόσμου ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1995 από το σκηνοθέτη και ηθοποιό Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, ο οποίος έχει αναλάβει και την καλλιτεχνική διεύθυνση του θεατρικού οργανισμού. Από το 1997 το θέατρο απέκτησε μόνιμη στέγη με τρεις αίθουσες στην πρώτη ζυθαποθήκη του ΦΙΞ, ένα διατηρητέο βιομηχανικό κτίσμα από τα τέλη του 19ου αιώνα (οδός Αντισθένους 7 και Θαρύπου).
Όπως πληροφορούμαστε από την ιστοσελίδα του Θεάτρου Νέου Κόσμου, το ενδιαφέρον για το κοινωνικό και πολιτικό ρόλο της τέχνης επηρεάζει τις επιλογές του ρεπερτορίου του. Έτσι, στο Θέατρο έχουν ανεβεί κλασικά ευρωπαϊκά έργα γνωστών δραματουργών (Mπύχνερ, Tσέχοφ, Λόρκα, Στρίντμπεργκ, Mπέκετ κ.ά.) αλλά και πολλά έργα σύγχρονων συγγραφέων, Ελλήνων και ξένων (Pέιβενχιλλ, Mακ Nτόνα, Mπαίρφους, Στήβενς κ.ά.)
Το εξώφυλλο του προγράμματος του θεατρικού έργου Ορφανά που περιέχει και το κείμενο του έργου
Από το σύγχρονο ευρωπαϊκό ρεπερτόριο προέρχεται το έργο του Ντέννις Κέλλυ Ορφανά, αφού είναι ένα έργο που ανέβηκε το 2009 και κέρδισε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Fringe του Εδιμβούργου, ενώ και ο Κέλλυ ανακηρύχτηκε ο καλύτερος ξένος θεατρικός συγγραφέας από το γερμανικό περιοδικό Theater Heute. Ο Ντέννις Κέλλυ θεωρείται ένας από τους σημαντικούς νέους Άγγλους συγγραφείς (γεννήθηκε το 1970) που συνεχίζει την πραγματικά αξιόλογη αγγλική παράδοση ως προς τη συγγραφή θεατρικών έργων.
Τρία είναι τα πρὀσωπα του έργου: Ένα ζευγάρι, ο Ντάννυ και η Έλεν, και ο αδελφός της Έλεν, ο Λίαμ. Στη φωτογραφία από αριστερά: Μιχάλης Οικονόμου (Ντάννυ), Μαρία Κίτσου (Έλεν) και Όμηρος Πουλάκης (Λίαμ). Τρεις απαιτητικοί ρόλοι, τρεις εξαιρετικές ερμηνείες από τρεις νέους ηθοποιούς.
Η υπόθεση του έργου είναι μια "οικογενειακή" ιστορία που καθώς ξετυλίγεται η πλοκή της αποκτά χαρακτηριστικά ψυχολογικού και αστυνομικού θρίλερ.
Αντιγράφω από το κείμενο του έργου την αρχή με τις σκηνοθετικές οδηγίες του συγγραφέα:
To διαμέρισμα της Έλεν και του Ντάννυ.
Δείπνο με κεριά, που έχει διακοπεί.
Η Έλεν και ο Ντάννυ ντυμένοι με τα καλά τους.
Ο Λίαμ, που μόλις έχει μπει μέσα, στέκεται μπροστά τους.
Η μπλούζα του είναι γεμάτη αίματα.
Παύση. Τον κοιτάζουν. Πολλή ώρα.
...και αρχίζει ο διάλογος
Ο μάλλον διαταραγμένος ψυχολογικά Λίαμ εισβάλλει στο διαμέρισμα της παντρεμένης με τον Ντάννυ αδελφής του Έλεν, για να διαταράξει τη φαινομενικά τακτοποιημένη και αρμονική ζωή του ζευγαριού. Η Έλεν και ο Ντάννυ ζουν προστατευμένοι και βολεμένοι στον υποτιθέμενο ωραίο μικρόκοσμό τους. Έχουν τις δουλειές τους, το αγοράκι τους (που λείπει στη γιαγιά του), το αξιοπρεπές και κομψό διαμέρισμά τους, φαίνεται ότι αγαπιούνται, η Έλεν περιμένει παιδί, γεγονός που προκαλεί χαρά στον Ντάννυ. Όμως, ο έξω κόσμος είναι βίαιος. Το ζευγάρι ζει σε μια γειτονιά με ξένους μετανάστες, συμμορίες νεαρών γυρίζουν στους δρόμους και τρομοκρατούν τα βράδια τους φιλήσυχους οικογενειάρχες. Από το διάλογο μαθαίνουμε ότι ο Ντάννυ έχει πέσει θύμα επίθεσης από ομάδα ξένων νεαρών και η Έλεν φοβάται να κυκλοφορεί μόνη της στη γειτονιά. Ο βίαιος έξω κόσμος θα εισβάλει, όμως, βίαια μέσα στο ίδιο το σπίτι τους, όταν θα εμφανιστεί αδελφός της Έλεν, ο Λίαμ, βουτηγμένος στα αίματα, γιατί, όπως ισχυρίζεται, προσπάθησε να βοηθήσει έναν τραυματισμένο που συνάντησε τυχαία στο δρόμο. Στην αρχή, η Έλεν δέχεται την εξήγηση του Λίαμ και προσπαθεί να πείσει τον Ντάννυ να μην ειδοποιήσουν την αστυνομία, για να μη βρεθεί μπλεγμένος ο αδελφός της που στο παρελθόν είχε ποινικό μητρώο λόγω παραβατικής συμπεριφοράς. Η αδελφή έχει αναλάβει την προστασία του αδελφού της από τότε που τα δύο αδέλφια ήταν παιδιά και έμειναν ορφανά, γιατί κάηκαν οι γονείς τους. Η ίδια νιώθει την υποχρέωση να τον προστατεύει, επειδή αυτός από μικρός είχε επιδείξει βίαιη συμπεριφορά και ψυχολογική αστάθεια. Ο Ντάννυ, από την άλλη, ανέχεται τον αδελφό της, επειδή την αγαπά. Καθώς προχωρεί, όμως, ο διάλογος ανάμεσα στους τρεις ήρωες, αποκαλύπτεται ότι ο Λίαμ είναι πολύ περισσότερο μπλεγμένος στην ιστορία με τον τραυματισμένο. Το ζευγάρι αντιλαμβάνεται ότι ο Λίαμ είναι αυτός που έχει επιτεθεί, έχει χτυπήσει, βασανίσει βάναυσα τον άνθρωπο, ο οποίος ήταν ένας φιλήσυχος ξένος οικογενειάρχης που γύριζε το βράδυ από τη δουλειά του στο σπίτι του.
Σκηνή από τη θεατρική παράσταση Ορφανά. Το ζευγάρι προσπαθεί να καταλάβει τι ακριβώς έχει διαπράξει ο Λίαμ.
Τι στάση θα κρατήσει το ζευγάρι, όταν μάθει τι ακριβώς έχει διαπράξει ο Λίαμ; Η Έλεν, χρησιμοποιώντας ακόμα και την εγκυμοσύνή της, ασκεί ψυχολογική πίεση στον Ντάννυ για να επιδείξει συγγενική αλληλεγγύη και να προστατέψει τον αδελφό της. Το ζευγάρι στην προσπάθειά τους, όμως, να προστατέψουν τον «δικό τους άνθρωπο», την οικογένειά τους, θἐτουν σε δοκιμασία τη σχέση τους και κλονίζουν τις βεβαιότητες της ζωής τους. Και καθώς το έργο εξελίσσεται, κορυφώνονται οι συγκρούσεις ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα που αναγκάζονται να παραβιάσουν τις αρχές τους για να καλύψουν την πράξη του Λίαμ. Τελικά, τι είναι ο ρατσισμός και πότε χτυπάει την πόρτα μας; Μήπως προσπαθώντας να προφυλάξουμε τον εαυτό μας και τους δικούς μας από τους “άλλους” κινδυνεύουμε να διαπράξουμε χειρότερα από όσα μπορεί να έχουν κάνει οι "άλλοι" σε μας; Πού μπορεί να οδηγήσει ο φόβος; Ο φόβος για τον άλλο; ...και πάντα θα υπάρχουν άλλοι για εμάς και εμείς θα είμαστε οι άλλοι για κάποιους... Πώς μπορούμε να διαφυλάξουμε τις αρχές μας, όταν είμαστε υπό πίεση; Ποιοι είναι τα ορφανά του έργου; Τα δυο αδέρφια που κάηκαν οι γονείς τους όταν ήταν παιδιά, το ζευγάρι που από τη μια στιγμή στην άλλη βλέπει τον ασφαλή γυάλινο κόσμο του να καταρρέει; όλοι εμείς που ζούμε "απροστάτευτοι" και κινδυνεύουμε κάθε στιγμή να χάσουμε τις αρχές μας, μόλις νιώσουμε να μας απειλούν;
Ένα πραγματικά δυνατό έργο, με δραματικές συγκρούσεις, με ολοκληρωμένους ρόλους-χαρακτήρες, που δεν έχει ως θέμα του μόνο το ρατσισμό και την ξενοφοβία, αλλά και τις σχέσεις ανάμεσα στο ζευγάρι και ανάμεσα στα αδέλφια.
Διονύσιος Σολωμός: μία από τις πιο γνωστές προσωπογραφίες του ποιητή
Για τον Σολωμό έχει σχηματισθεί στη λαϊκή συλλογική συνείδηση η σχεδόν μυθική εικόνα του "εθνικού" ποιητή. Άλλωστε, αυτός υπήρξε ο δημιουργός του "Ύμνου εις την Ελευθερίαν", του Εθνικού Ύμνου. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Σολωμός υπήρξε ένας ρομαντικός ποιητής. Με το ποιητικό του έργο ο ευρωπαϊκός ρομαντισμός έγινε ελληνικός. Διαβάστε το ενδιαφέρον άρθρο του R. Beaton, Σολωμός ο ρομαντικός: Οι διακειμενικές σχέσεις του "Κρητικού" και του "Πόρφυρα".
Και επειδή, πιστεύω, ότι οι εξαιρετικοί λυρικοί στίχοι του Σολωμού δεν είναι αυτοί που έχουν καθαρά εθνικό περιεχόμενο, σας αφιερώνω ένα από τα αγαπημένα μου ποιήματα.
Δ. Σολωμού, Ευρυκόμη
―«Θάλασσα, πότε θέλ’ ιδώ την όμορφη Eυρυκόμη;
Πολύς καιρός επέρασε και δεν την είδα ακόμη.
Πόσες φορές κοιτάζοντας από το βράχο γέρνω
Kαι τον αφρό της θάλασσας για τα πανιά της παίρνω!
Φέρ’ τηνε, τέλος, φέρ’ τηνε». Aυτά ο Θύρσης λέει,
Kαι παίρνει από τη θάλασσα και τη φιλεί και κλαίει·
Η φίλη μου Μαρία Π. έστειλε τον πίνακα και σας τον αφιερώνω.
Γλυκό γαλήνιο ηλιοβασίλεμα στο βουνό μιας λίμνης απεικονίζει το τοπίο. Ο πίνακας είναι του γερμανικής καταγωγής Αμερικανού ζωγράφου Albert Bierstadt (1830-1902)
A. Bierstadt, Sunset over a mountain lake (ιδιωτική συλλογή)
O Bierstadt έγινε γνωστός κυρίως για τους πίνακες με τοπία της αμερικανικής Δύσης. Γεννήθηκε στο Solingen της Γερμανίας και βρέθηκε στη Μασαχουσέτη, όταν οι γονείς του μετανάστευσαν στην Αμερική. Γύρισε στην πατρίδα του τη Γερμανία για να σπουδάσει ζωγραφική στη Σχολή του Düsseldorf. Όταν επέστρεψε στην Αμερική, άρχισε να ταξιδεύει στις δυτικές πολιτείες και να ζωγραφίζει τα μαγευτικά τοπία των απομονωμένων αυτών περιοχών. Νεβάδα, Νεμπράσκα, Καλιφόρνια...Τον γοήτευαν κυρίως οι λίμνες, τα βουνά, τα δάση, τα ποτάμια, οι κοιλάδες.
Εκδηλώσεις μνήμης για τους δολοφονημένους βουλευτές Γιώργη Τσαρουχά και Γρηγόρη Λαμπράκη διοργανώνει η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Κεντρικής-Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με το Μορφωτικό Ίδρυμα της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης στη Θεσσαλονίκη από 9 έως 31 Μαΐου. Στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης (Μέγαρο Μπίλλη, Πλατεία Ιπποδρομίου) φιλοξενείται έκθεση ντοκουμέντων με τον τίτλο "από το τρίκυκλο...στα τανκς", ενώ σειρά ομιλιών και προβολών θα φωτίσουν τις ιστορικές συνθήκες των δύο πολιτικών δολοφονιών και θα αναδείξουν το ρόλο της δημοσιογραφίας στη σχετική έρευνα για τη διελεύκανση των δολοφονιών.
Αύριο οι μαθητές και οι μαθήτριες της Θεωρητικής Κατεύθυνσης εξετάζονται στο μάθημα της Λογοτεχνίας...
Θεωρώ ότι το μάθημα αυτό είναι ίσως το δυσκολότερο μάθημα της Θεωρητικής Κατεύθυνσης, γιατί πρόκειται για ένα μάθημα που στην πραγματικότητα δεν μπορεί να εξετασθεί με στερεοτυπικούς τρόπους...γιατί είναι ένα μάθημα το οποίο δεν απαιτεί να είναι ο εξεταζόμενος μόνο πολύ καλά προετοιμασμένος και να έχει τυπικές γνώσεις, απαιτεί και πολλά άλλα (πχ. γνώση ανάπτυξης του γραπτού λόγου, φαντασία και έμπνευση, προσωπικές κρίσεις και δυνατότητα τεκμηρίωσης)...Για αυτό, ίσως, με βάση τα στατιστικά δεδομένα, έχουμε και τις λιγότερες υψηλές βαθμολογίες σε σχέση με άλλα εξεταζόμενα μαθήματα. Για τη Λογοτεχνία δεν αρκεί να έχουμε διαβάσει και μάθει την εξεταστέα ύλη...χρειάζεται και το "κάτι άλλο", το "κάτι ακόμα παραπάνω...".
Εύχομαι, λοιπόν, σ' όλες και όλους καλή τύχη μ' έναν αγαπημένο πίνακα!
R. Aug. Renoir, La liseuse (η αναγνώστρια), 1874 (Musée d' Orsay-Paris)
...Και κυρίως να μην ξεχάσετε ότι η Λογοτεχνία είναι ένα ή μάλλον πολλά συναρπαστικά ταξίδια σε μαγικούς κόσμους των άλλων...Η Λογοτεχνία είναι Τέχνη. Η ιδιωτική, προσωπική ιστορία του ενός (του δημιουργού-πομπού) με τη λογοτεχνία γίνεται υπόθεση των πολλών (αναγνώστη, δέκτη), δηλαδή όλων, αφορά και αγγίζει όλους μας... Και αυτό είναι πράγματι συγκινητικό και γοητευτικό.
Μακάρι, όλοι όσοι εξετάζεσθε στο μάθημα της Λογοτεχνίας, να γίνετε και αναγνώστες της Λογοτεχνίας, να νιώσετε και να μοιρασθείτε την αίσθηση ότι ανήκετε στη φαντασιακή κοινότητα των αναγνωστών, ότι είσθε μέρος ενός "γνωστού άγνωστου" όλου.
Έχοντας προσπαθήσει να ερμηνεύσουν το ποίημα Τα Αντικλείδια
Το ποίημα, το οποίο έχει ως θέμα του την υφή/τη φύση και τον ορισμό της ίδιας της ποίησης, θέτει ερωτήσεις που φαίνονται δύσκολες, ακόμα και αναπάντητες. Για παράδειγμα: Αν η ποίηση είναι πόρτα, σε τι είναι πόρτα; Όταν κοιτάμε μέσα, σε τι μέσα κοιτάμε. Αν η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή, γιατί χρειαζόμαστε αντικλείδια; Πώς εξηγείται η λογική αντίφαση ότι «η πόρτα δεν άνοιξε ποτέ για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος»; Και τελικά, ποιο είναι το κλειδί για την ποίηση και ποιος το κατέχει;
«...Ίσως όμως κάτι μπορούμε να καταλάβουμε από το νόημα του ποιήματος χωρίς να απαντήσουμε όλες αυτές τις ερωτήσεις. Η ποίηση, μας λέει ο ποιητής, είναι μια πόρτα ανοιχτή. Μερικοί συναντούν την πόρτα και την προσπερνούν. Δεν κοιτάζουν για τίποτα, αλλά και ούτε βλέπουν τίποτα. Αυτοί όμως που βλέπουν κάτι και που συναρπάζονται από τη μαγεία του, προσπαθούν να μπουν μέσα, προσπαθούν να δουν περισσότερα. Η πόρτα (η ποίηση) τότε κλείνει και δεν υπάρχει κλειδί για αυτήν. Αναπόφευκτα μερικοί χάνουν όλη τους τη ζωή ψάχνοντας για το ανύπαρκτο κλειδί που θα τους ανοίξει την πόρτα της ποίησης, θα τους επιτρέψει να εννοήσουν τη φύση της. Δυστυχώς ή ευτυχώς, το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς, είναι αντικλείδια, δηλαδή ποιήματα. Με άλλα λόγια, η κατανόηση του ποιητικού κόσμου, αυτό που προσπαθούμε να αρπάξουμε με το μάτι μας όταν κοιτάμε μέσα, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τα ποιήματα που δημιουργούμε...»
(βλ. Γ. Αναγνωστόπουλος, «Γιώργης Παυλόπουλος-Ποιητής ολίγων λέξεων και πολλών ιδεών», περ. Γράμματα και Τέχνες, τχ. 83 (Φεβρ.-Μάιος 1998), σ. 31-36.
Προσοχή! Πολλοί είναι αυτοί που προσπερνούν και όχι μερικοί.)
«...Το κλειδί είναι ένα, τα αντικλείδια πολλά όμως. Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ για όσους μπόρεσαν να δουν στο βάθος. Το βάθος είναι απροσπέλαστο. Αυτό σημαίνει ότι η ποίηση δεν μπορεί να κατακτηθεί ως ουσία; Ας θυμηθούμε την πλατωνική αντίληψη για το σπήλαιο. Μόλις βγουν οι ψυχές απ’ αυτό και αντικρύσουν το φως της ιδέας, τυφλώνονται από τη λάμψη του. Στιγμιαία μόνο μπορούν να το κοιτάξουν. Τα ποιήματα είναι αντικλείδια,δεν είναι κλειδιά. Είναι αντικλείδια για να ανοίξουμε την πόρτα, που είναι ανοιχτή όσο δεν θέλουμε να τη διαβούμε και που κλείνει, όταν θελήσουμε να την περάσουμε. Αναζητούμε τη μαγεία της ποίησης και μόλις θελήσουμε να γίνουμε κοινωνοί της, η πόρτα κλείνει, όπως όταν πας σε μια πηγή να ξεδιψάσεις και εκείνη στερεύει, όπως δηλ. σε ένα εφιάλτη. Επομένως, ο ποιητής είναι ένας εξόριστος από τον κόσμο της ποιητικής μαγείας. Ανήκει όμως σ’ αυτόν. Γι αυτό και η αγωνιώδης προσπάθεια να διαβεί την κλειστή της πόρτα.Επομένως, η Ποίηση δεν είναι το σύνολο των ποιημάτων που γράφτηκαν από τότε που υπάρχει κόσμος. Είναι αυτό που ποτέ δεν ειπώθηκε και ούτε πρόκειται ποτέ να ειπωθεί...»
(βλ. Τ. Καραγεωργίου, ό.π., σ. 38-39).
Η πόρτα κλείνει γιατί «...η Ποίηση είναι ένα άπιαστο είδωλο».
(βλ. Δ. Ν. Μαρωνίτης,«Τα αντικλείδια της ποίησης», Διαλέξεις, Στιγμή 1992, σ. 135-151)
H ποίηση είναι κάτι το φευγαλέο, ένας κόσμος ομορφιάς και μαγείας που είναι αδύνατο να ανακαλυφθεί πλήρως από κάποιον.
H ποιητική δημιουργία παρουσιάζεται στο ποίημα ως μία ατέρμονη, αέναη προσπάθεια να συλλάβουν οι ποιητές την «αλήθεια» της Ποίησης. Η διαδικασία αυτή αισθητικοποιείται με τον ποιητικό λόγο και συγκεκριμένα με τους εξής εξής τρόπους:
-την αλληγορική αφήγηση και τον ποιητικό μύθο/παραβολή της πόρτας της Ποίησης,
-το σχήμα του κύκλου που χαρακτηρίζει την αφήγηση,
-τη σκηνοθετική σύλληψη/σκηνοθετικούς χειρισμούς,
-τον πεζολογικό τόνο, την απλή γλώσσα και το καθημερινό λεξιλόγιο, την προφορικότητα του λόγου που θυμίζει κουβέντα.
«...Ποίηση είναι μία πόρτα ανοιχτή ως τη στιγμή που θα κοιτάξεις μέσα και πηγαίνεις να μπεις. Την ίδια ακριβώς στιγμή η πόρτα κλείνει. Έκτοτε αυτό που είδες και δεν είδες, αυτό που μόλις πρόφτασες να ιδής και χάθηκε από τα μάτια σου θα σε προκαλεί για κάτι απροσδιόριστο, για κάτι μαγικό. Θέλεις ν’ ανοίξεις πάλι την πόρτα, θέλεις να ξαναϊδείς, όμως κλειδί δεν υπάρχει. Πηγαίνεις λοιπόν και μαθαίνεις την τέχνη του κλειδαρά. Φτιάχνοντας αντικλείδια, ελπίζεις ότι βρίσκεσαι όλο και πιο κοντά στο μυστικό της πόρτας. Θα λέγαμε ότι βρίσκεσαι όλο και πιο κοντά στο ποιητικό σου όραμα. Και δεν ξέρεις αν το κυνηγάς εσύ ή σε κυνηγά εκείνο. Ώσπου κάποτε διαπιστώνεις πως τα αντικλείδια σου είναι τα ποιήματα που φτιάχνεις, για να αποκαλύψεις κάτι που παραμένει πάντα απατηλό και φευγαλέο. Όπως μέσα στα όνειρα...»
Αυτή είναι η ερμηνεία που έδωσε ο ίδιος ο Παυλόπουλος σε συνέντευξή του στο περιοδικόΕλίτροχος. Είναι χαρακτηριστικό ότι και η συνέντευξή του χαρακτηρίζεται από αλληγορικό τόνο. Ονομάζει την τέχνη του ποιητή, την ποιητική, ως τέχνη του κλειδαρά.
Τέλος, σημειώνουμε ότι υπάρχουν διακειμενικά στοιχεία ανάμεσα στο ποίημα Τα Αντικλείδια του Παυλόπουλου και το παρακάτω ποίημα του Κ. Καβάφη.
