Ανδρέας Παβίας, η Σταύρωση

Τα πάθη του Χριστού στη βυζαντινή εικονογραφία. Η σταύρωση

    Η Σταύρωση είναι χωρίς αμφιβολία η πιο δραματική και η πιο συγκινητική σκηνή από τα πάθη του Χριστού που έχουν αποτυπωθεί στη ζωγραφική. Πρόκειται για την εικαστική αναπαράσταση της έσχατης θυσίας για τη σωτηρία της ανθρωπότητας, μία σκηνή υπέρτατου πόνου ψυχικού και σωματικού, μία σκηνή με ισχυρό συμβολισμό, αποτυπωμένη ανεξίτηλα στο φαντασιακό της συλλογικής συνείδησης.

   Στη βυζαντινή εικόνα του Ανδρέα Παβία (1440-1504/12) η σκηνή είναι πολυπρόσωπη και αποτελείται από πολλά επεισόδια που διαδραματίζονται με μεγάλη ένταση σε χρυσό φόντο. Το χρυσό βάθος στη βυζαντινή τέχνη υποδηλώνει τον ουρανό και βέβαια δείχνει ότι πρόκειται για μια τέχνη πέρα έως πέρα ιδεαλιστική και καθόλου ρεαλιστική. Οι μορφές δεν φωτίζονται από εξωτερική πηγή φωτός, είναι αυτόφωτες και υπερβατικές, κινούνται εκτός γήινου χώρου και χρόνου, σ' έναν υπέργειο χωροχρόνο που δεν έχει προοπτική και βάθος.
   Η δραματική πολυπρόσωπη σκηνή αποτελείται από τρία επίπεδα: Στο κάτω μέρος βλέπουμε την Ανάσταση των νεκρών, ενώ δεξιά οι Ρωμαίοι στρατιώτες παίζουν στα ζάρια το πορφυρό ιμάτιο του Χριστού. Στο δεύτερο επίπεδο η Παναγία λιποθυμά μπροστά στη Σταύρωση του γιου της και υποβαστάζεται από τις Άγιες Γυναίκες και τον Ιωάννη, ενώ η Μαγδαληνή αγκαλιάζει τον Σταυρό του μαρτυρίου και προφανώς θρηνεί. Ένα πολύχρωμο πλήθος με ξωτικά ρούχα, πεζοί και ιππείς, συνωστίζονται στο χώρο της Σταύρωσης και περιβάλλουν την κεντρική σκηνή. Στο τρίτο επίπεδο βλέπουμε τους σταυρούς με τα σώματα του Χριστού και των δύο ληστών, ενώ γύρω τους πετούν άγγελοι που θρηνούν σπαρακτικά. Ένα πολυγωνικό οικοδόμημα διακρίνεται στο βάθος αριστερά που μπορεί να είναι ο ναός του Αγίου Τάφου.
      Υπάρχουν ακόμα διάφορες και πολλές λεπτομέρειες που έχουν συμβολικό χαρακτήρα, όπως ο πελαργός πάνω από τον Σταυρό που συμβολίζει τη θυσία του Χριστού για να σώσει τον άνθρωπο από το προπατορικό αμάρτημα.

Ανδρέας Παβίας, Η Σταύρωση. β μισό του 15ου αιώνα. Εθνική Πινακοθήκη.

   Η εικόνα αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά για τη δραματικότητα έργα του Ανδρέα Παβία, που θεωρείται ως ένας από τους κυριότερους αγιογράφους της Κρητικής Σχολής. Οι επιρροές από τη δυτική τέχνη είναι εμφανείς στη σκηνή της Σταύρωσης. Η εκδήλωση του αβάσταχτου πόνου της Παναγίας με τη λιποθυμία δε συνηθίζεται στη βυζαντινή αγιογραφία όπου τα θεία πρόσωπα συγκρατούν τα συναισθήματα και υπομένουν με στωικότητα, κάποιοι από το πολύχρωμο πλήθος θυμίζουν ιππότες, ο ναός είναι μάλλον γοτθικού ρυθμού, ενώ η μορφή του ενός ληστή είναι ίδια με τη μορφή του Χριστού.

http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=546&artwork_id=64349
http://logomnimon.wordpress.com/2013/04/20/ανδρέας-παβίας/