Η μουσική στην ποίηση και τη ζωγραφική. Μία γυναίκα παίζει πιάνο. Ένα ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη και πίνακες ζωγραφικής του Αμερικανού Childe Hassam

Κώστας Καρυωτάκης, Αφιέρωμα

  Από τα "Νοσταλγικά", δώδεκα ποιήματα που ανήκουν στη συλλογή "Νηπενθή" (1906) του Κώστα Καρυωτάκη, επιλέγω το ποίημα με τον τίτλο "Αφιέρωμα". Είναι ένα ποίημα μνήμης.  Μνήμης της απώλειας. Το ποιητικό υποκείμενο  θυμάται μία γυναικεία φιγούρα να παίζει πιάνο. Έχουν περάσει χρόνια! η εικόνα της στιγμής του μακρινού παρελθόντος επανέρχεται αχνά, αναβιώνει στο παρόν και εξαδινακεύεται. Είναι μία εικόνα με φως, με χρώμα και μουσική... Μία εικόνα που κινητοποιεί τις αισθήσεις, που απευθύνεται στις αισθήσεις. Μία εικόνα που συνθέτεται από εμπειρίες αισθήσεων: όραση ("ασημένιο", "εφωσφόριζαν γαλάζα"), ακοή (πιάνο, νότες, πλήχτρα, μελωδία, τραγουδήσει, εκελάηδησαν αηδόνια, θροΐζει), αφή (χέρι-μετάξι, γύρη στα δάχτυλα).  Μία εικόνα που συγχέει το πραγματικό με το φανταστικό. Αλλά, τι σημασία έχει αν η γυναικεία μορφή έπαιξε μόνο πιάνο ή αν τραγούδησε; Το ποιητικό υποκείμενο "ακούει" ένα τραγούδι που του θυμίζει αηδόνια...Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η στιγμή χάθηκε και αυτό που έμεινε είναι η αίσθηση της στιγμής και η γλυκιά θλίψη της απώλειας της νιότης...

Childe Hassam, Στο πιάνο. 1902. Μουσείο Τέχνης του Cincinnati.

   Είναι πολλοί οι καλλιτέχνες που έχουν απεικονίσει γυναίκες να παίζουν πιάνο. Επιλέγω τρεις πίνακες του Αμερικανού ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Childe Hassam.

Childe Hassam. Αυτοσχεδιασμός. 1899. Smithsonian Συλλογή.

Ασημένιο το μέτωπο. Και ωραία
τα μάτια σου εφωσφόριζαν γαλάζα.
Το πιάνο καθώς άνοιγες, δυο νέα
τριαντάφυλλα τρεμίζανε στα βάζα.

μα οι κρόταφοί σου ρόδα πλέον ωραία.

Επάλευαν τα χέρια σου, εκερδίζαν·
τα πλήχτρα υποχωρούσανε· τις νότες,
τη μελωδία σαν έπαθλο χαρίζαν.

Ακούαμε. Και τα αισθήματα, δεσμώτες
που την ελευτερία τους εκερδίζαν.

Δεν θυμούμαι καλά, πέρασαν χρόνια,
πώς είχες όμως λέω και τραγουδήσει·
εξόν αν εκελάηδησαν αηδόνια.
Λάλο ή βουβό, το χείλο σου είναι βρύση,
ελάφια κουρασμένα εμέ τα χρόνια.

Η πεταλούδα πάντα θα πετάξει
αφήνοντας στα δάχτυλα τη γύρη.
Θρόισμα το αντίο, το χέρι σου μετάξι,
κι εχάθηκες. Από το παραθύρι
η πεταλούδα πάντα θα πετάξει...

Childe Hassam, Η σονάτα. 1893. Πινακοθήκη. Nelson Atkins 

http://karyotakis.awardspace.com/poems/nepenthe/afieroma.htm

http://search.nelson-atkins.org/collections/objectview.cfm?Start=33&ret=3&objectid=18606&2db12c05e79d194d-7E371A8A-AFE2-CBF4-
0F978FBEE0F69263

http://americanart.si.edu/collections/search/artwork/?id=10072

http://www.cincinnatiartmuseum.org/art/explore-the-collection?id=17996449