"Ήμουν το πρωτολούλουδο του Απρίλη". Ποιήματα για την Άνοιξη και τον Απρίλιο της Μαρίας Πολυδούρη.

Μαρία Πολυδούρη. Η ποιήτρια του Απριλίου

   Καθώς εκπνέει και φέτος ο Απρίλης, σκέφτομαι την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη. Είναι η ποιήτρια της Άνοιξης, του Απριλίου. Γεννήθηκε στις 1 Απριλίου του 1902 και πέθανε στις 29 του ίδιου μήνα του 1930. "Ήμουν το πρωτολούλουδο του Απρίλη", λέει ένας στίχος από το ποίημά της η "Αγάπη του ποιητή", το οποίο δεν εκδόθηκε όσο ήταν εν ζωή η ποιήτρια.

Η Μαρία Πολυδούρη σε εξοχικό καφενείο παρέα με τον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (αριστερά). Η ίδια διαβαβάζει ένα βιβλίο. Η αγάπη και ο ανεκπλήρωτος έρωτας της για τον ποιητή καθόρισαν την πορεία της ζωής της, αλλά συνέβαλαν και στη μεταθανάτια φήμη της.

Μαρία Πολυδούρη, η αγάπη του ποιητή

Μ᾿ ἀπάντησες στὸ δρόμο σου, Ποιητή.

Ἤμουν τὸ πρωτολούλουδο τοῦ Ἀπρίλη.

Ἡ δίψα τῆς ἀγάπης ποὺ ζητεῖ

σοῦ φλόγιζε τὴ σκέψη καὶ τὰ χείλη.

Ἤμουν τὸ πρωτολούλουδο. Κλειστὴ

τότε ἡ πηγὴ τῶν στοχασμῶν μου, ἐμίλει

μόνο ἡ καρδιά μου ἀθώα καὶ λατρευτή,

ὅταν τὸ πρῶτο βλέμμα μου εἶχες στείλει.

Μὲ τὸν καιρό, τὸν πόθο σου σ᾿ ἐμὲ

νὰ φανερώσης σίμωσες. Ὠιμέ,

εἴμασταν μιᾶς γενιᾶς παιδιά. Ἡ καρδιά μας

Ἀγάπαε μὲ τὸ πάθος ποὺ ζητᾶ

νὰ πάρη, τὸ αἰσθανθήκαμε φρικτὰ

καὶ πήραμεν ἀλλοῦθε τὴ ματιά μας.

Η Μαρία Πολυδούρη σοβαρή, στοχαστική και μελαγχολική ακουμπά σ' ένα κορμό δέντρου. Φορά ένα αιθέριο φόρεμα...Γύρω στα 1920. Φωτογραφία από το ΕΛΙΑ (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο).

Η Μαρία Πολυδούρη στην εξοχή. Γύρω στα 1920. Καπνίζει τσιγάρο. Φωτογραφία από το ΕΛΙΑ (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο).

Μαρία Πολυδούρη (1902-1928). Ποιητική φωνή βαθύτατα λυρική με γνήσιο και πηγαίο αίσθημα. Τόνος εξομολογητικός, ένταση και πάθος, ποίηση που εκφράζει τα αισθήματα που βιώνει το ποιητικό υποκείμενο, βιώματα και αισθήματα που αποκτούν μορφή ποιητική και γίνονται τραγούδι. Η ζωή ταυτίζεται με τον έρωτα και την ποίηση και η ποίηση βιώνεται ως πραγματικότητα.

Η Μαρία Πολυδούρη εξαντλημένη από τη φυματίωση κάθεται σε μία σέιζ λογκ. Στην αγκαλιά της έχει ανοιχτό ένα βιβλίο. Δίπλα της ακουμπισμένη μία ομπρέλα. 1926. Φωτογραφία από το ΕΛΙΑ (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο). Στο ποίημά της "Σωτηρία" (ήταν το όνομα του νοσοκομείου στο οποίο νοσηλεύτηκε, όταν αρρώστησε από φυματίωση), μιλά για μία πολυθρόνα...

Μαρία Πολυδούρη, Σωτηρία 

Ἂς περάσει πιὰ ἡ μέρα μὲ τὸ φῶς της.

Ἡ νύχτα γιατί τόσο ἀργοπορεῖ;

Στῶν πεύκων τὶς σκιὲς μία πολυθρόνα

μὲ καρτερεῖ...

Η Μαρία Πολυδούρη σε εξοχικό τοπίο, μόλις και διακρίνεται ανάμεσα στα δέντρα. 1926. Φωτογραφία από το ΕΛΙΑ (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο). Το ποιητικό σύμπαν της Πολυδούρη αποτελείται από φυσικά τοπία, τα οποία αποτελούν το πλαίσιο εντός του οποίου εκφράζονται τα αισθήματα του ποιητικού υποκείμενου. Ως ποιήτρια του νεορομαντισμού η Πολυδούρη αισθητικοποιεί τα συναισθήματα και την ψυχική της κατάσταση με εικόνες από τη φύση. 

Μαρία Πολυδούρη, Τι θέλει τούτη η Άνοιξη

Τι θέλει τούτη η Άνοιξη...
Σαλεύουν
αόρατα, πανάλαφρα
των δέντρων τα κλαδιά.
Τι θέλει η μυρωδιά
που μας χτυπά απαλότατα
με αμυγδαλιάς ανθόκλωνο
την καρδιά...

(Μια νέα περνά ζυγίζοντας
στα δάχτυλα
ένα κορμί, φτερό.
Κι’ όπως σιεί ρυθμικά
μια κατάλευκη ομπρέλλα,
είναι πουλί.

Ένας νέος αράθυμος
συλλογιέται γλυκά,
σα να πέρασε πλάι του
πεταλούδα μυρόβολη,
το φιλί).

(Τρέμει κάτι το αδύναμο
κι’ όλο μένει
σαν κουτσό... κοντοφτέρουγο...)
Λυπημένη
τη μάτια μας ρουφά
το ανοιξιάτικο απόγευμα
και χλωμαίνει.
Ξαφνικά, κάποιο σκίρτημα
στη γαλήνη
και σα λυγμός παράφορος.

Ένα πιάνο ξεσπά
το δικό μας εναντίωμα
με κλειστό στόμα.

Τι θέλει πάλιν η Άνοιξη...
Τι να μας φέρει ακόμα...

Από τη συλλογή "Hχώ στο χάος"

Maurice Denis, Απρίλης. 1892.  H Άνοιξη του 1928 και ο μήνας Απρίλιος έφεραν στη Μαρία Πολυδούρη τον θάνατο. Η ίδια μάλλον τον περίμενε...

Μαρία Πολυδούρη, σαν πεθάνω 

Θὰ πεθάνω μίαν αὐγούλα μελαγχολικὴ τοῦ Ἀπρίλη,

ὅταν ἀντικρὺ θἀνοίγῃ μέσ᾿ στὴ γάστρα μου δειλὰ

ἕνα ρόδο - μία ζωούλα. Καὶ θὰ μοῦ κλειστοῦν τὰ χείλη

καὶ θὰ μοῦ κλειστοῦν τὰ μάτια μοναχά τους, σιωπηλά.

Θὰ πεθάνω μίαν αὐγούλα θλιβερὴ σὰν τὴν ζωή μου,

ποὺ ἡ δροσιά της, κόμποι δάκρι θὰ κυλάῃ πονετικὸ

στὸ ἅγιο χῶμα ποὺ μὲ ρόδα θὰ στολίζῃ τὴ γιορτή μου,

στὸ ἅγιο χῶμα ποὺ θὰ μοῦ εἶνε κρεβατάκι νεκρικό.

Ὅσα ἀγάπησα στὰ χρόνια τῆς ζωῆς μου θὰ σκορπίσουν

καὶ θἀφανιστοῦν μακριά μου, σύννεφα καλοκαιριοῦ.

Ὅσα μ᾿ ἀγαπῆσαν μόνο θἄρθουν νὰ μὲ χαιρετίσουν

καὶ χλωμὰ θὰ μὲ φιλοῦνε σὰν ἀχτίδες φεγγαριοῦ.

Θὰ πεθάνω μίαν αὐγούλα μελαγχολικὴ τοῦ Ἀπρίλη.

Ἡ στερνὴ πνοή μου θἄρθη νὰ στὸ πῆ καὶ τότε πιά,

ὅση σοῦ ἀπομένει ἀγάπη, θἆναι σὰ θαμπὸ καντύλι

- φτωχὴ θύμηση στοῦ τάφου μου τὴν ἀπολησμονιά.

Από την ποιητική συλλογή "Χαμόγελα".

Μaurice Denis, Απρίλιος. 1897.

Η Μαρία Πολυδούρη (αριστερά) με τη Σχολή Θεάτρου σε εκδρομή στην εξοχή. 1-05-1925.

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/maria_polydoyrh/anekdota_poihmata.htm

https://el.wikisource.org/wiki/Ανέκδοτα_ποιήματα_(Πολυδούρη)

http://www.lifo.gr/team/selides/46710
http://www.artnet.com/artists/maurice-denis/past-auction-results
http://annagelopoulou.blogspot.gr/2013/07/blog-post_13.html
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/maria_polydoyrh/oi_trillies_poy_sbhnoyn.htm
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/maria_polydoyrh/xamogela.htm

Ο Άγιος Γεώργιος στην τέχνη. Εικόνες της μεταβυζαντινής περιόδου

Ο Άγιος Γεώργιος στη μεταβυζαντινή αγιογραφία

Σήμερα ήταν η εορτή του Αγίου Γεωργίου, ενός αγίου ιδιαίτερα αγαπητού, ενός αγίου τροπαιοφόρου, υπερασπιστή, μαχόμενου, αγωνιστή και νικητή. Για αυτό, σκέφτηκα κάποιες εικόνες αφιερωμένες στον δημοφιλή άγιο, του οποίου το όνομα είναι ιδιαίτερο διαδεδομένο.

   Επιλέγω τρεις εικόνες που προέρχονται από τον Ελληνισμό της περιφέρειας. Τρεις εικόνες που αναφέρονται στη δρακοντομαχία του αγίου και αφηγούνται το πιο γνωστό του θαύμα, τη νικηφόρα μάχη του με τον δράκοντα.

Νικόλαος Καντούνης (1768-1834), Άγιος Γεώργιος. Μουσείο Βυζαντινού και Χριστιανικού Πολιτισμού. Αθήνα. Οι μορφές αποδίδονται ρεαλιστικά, αλλά η ατμόσφαιρα είναι ρομαντική. Υπέροχα εκφραστικό το γλυκύτατο βλέμμα του αλόγου που κοιτάζει προς τον ουρανό.

   Είναι η τυπική απεικόνιση του Αγίου Γεωργίου. Ο άγιος παριστάνεται έφιππος τη στιγμή που καρφώνει με το δόρυ τον δράκοντα. Στα δεξιά του βλέπουμε ένα πύργο που θυμίζει Δυτική φεουδαρχία, ενώ στην εικόνα υπάρχουν και ενδείξεις τοπίου. Η εικόνα φέρει την υπογραφή "χειρ Νικολάου Καντούνη ιερέως". Ο Νικόλαος Καντούνης (1768-1834) ήταν Ζακύνθιος με καταγωγή από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια. Εργάστηκε στη Ζάκυνθο όπου ήταν Ορθόδοξος ιερέας. Ωστόσο, είναι εμφανής η επιρροή της Δυτικής τεχνοτροπίας στο έργο του. Ο ζωγράφος κινείται έξω από την ατμόσφαιρα της βυζαντινής παράδοσης. Γεγονός που δικαιολογείται από το γεγονός ότι τα Επτάνησα βρίσκονταν πάντα κοντά στις πολιτιστικές επιρροές από τη Δύση, λόγω γεωγραφικής θέσης, αλλά και λόγω της Βενετοκρατίας.

     Από μία Βενετοκρατούμενη περιοχή προέρχεται και η παρακάτω εικόνα. Από την Κρήτη.

Γεώργιος Κλόντζας, Άγιος Γεώργιος ο Δρακοντοκτόνος. Β᾽μισό του 16ου αιώνα. Μουσείο Βυζαντινού και Χριστιανικού Πολιτισμού. Αθήνα. 

Στην παραπάνω εικόνα αποδίδεται αριστοτεχνικά μία σκηνή από το μύθο του Αγίου Γεωργίου. Σύμφωνα με το μύθο, η πόλη Αλαγία βρισκόταν υπό την κυριαρχία ενός δράκοντα, ο οποίος εμπόδιζε την ύδρευσή της, γιατί είχε υπό τον έλεγχό του την πηγή της υδροδότησης. Οι κάτοικοι, για να έχουν νερό, αναγκάστηκαν να του προσφέρουν τακτικά μία νεαρή κοπέλα. Στην εικόνα ο άγιος Γεώργιος με στρατιωτική στολή και έφιππος σκοτώνει τον φτερωτό δράκοντα με το δόρυ του και διασώζει την κόρη του βασιλιά της πόλης. Στο βάθος δεξιά, βλέπουμε τον βασιλιά και τη βασίλισσα να κρατούν το στέμμα και τα κλειδιά της πόλης για να τα προσφέρουν στον άγιο από ευγνωμοσύνη. Ευγενείς και στρατιώτες συμπληρώνουν την πολυπρόσωπη σύνθεση. Τα κτίρια και κάστρο της πόλης θυμίζουν Δύση. Πιθανόν απεικονίζεται ο Χάνδακας (το σημερινό Ηράκλειο).

...Και τέλος ένα αριστούργημα, ένα πραγματικό κομψοτέχνημα. Ο άγιος Γεώργιος ο δρακοντοκτόνος. Χρυσοκέντητη εικόνα σε πολύτιμο οστρεοκόσμητο πλαίσιο. Από την Αργυρούπολη του Πόντου. 

Μοναχή Αγάθη, Ο Άγιος Γεώργιος ο δρακοντοκτόνος. 1729. Μουσείο Μπενάκη. 

http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/icons/?bxm=1585

http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/icons/?bxm=1555

http://www.benaki.gr/eMP-Collection/eMuseumPlus?service=ExternalInterface&module=collection&viewType=detailView&objectId=312003

https://logomnimon.wordpress.com/2013/05/02/γεώργιος-κλόντζας/

Το Πασχαλινό τραπέζι. Πίνακες Ρώσων ζωγράφων

Το  Πασχαλινό τραπέζι

    Οι μέρες του Πάσχα έχουν περάσει. Τελειώνει η εβδομάδα της Διακινησίμου.  Ας αποχαιρετήσουμε το Πάσχα με πίνακες Ρώσων ζωγράφων που απεικονίζουν το πασχαλινό τραπέζι της ρωσικής παράδοσης.

Aleksandr Makovsky, Το Πασχαλινό Τραπέζι. 1915-1916.

Stanislav Zhukovski (1873-1944), Πασχαλινό τραπέζι. 1911. Ιδιωτική Συλλογή.

Stanislav Zhukovski (1873-1944), Πασχαλινό τραπέζι. 1912. Εθνική Πινακοθήκη της Ουκρανίας. Κίεβο. Από το ανοιχτό παράθυρο διακρίνουμε το δάσος.

Ο Stanislav Zhukovski απεικονίζει σε διάφορες παραλλαγές το πασχαλινό τραπέζι. Χρωματιστά αυγά, ανοιξιάτικα πολύχρωμα λουλούδια, διάφορα γλυκά και φρούτα και φυσικά σαμοβάρι για τσάι...

Stanislav Zhukovski (1873-1944), Πασχαλινό τραπέζι. 1915. Πινακοθήκη Tretyakov. Μόσχα.

Nikolaj Bogdanov Belsky (1868-1945), Πασχαλινό τραπέζι. Ιδιωτική Συλλογή. Ένας υπέροχος πίνακας με νεκρή φύση από ένα μεγάλο ζωγράφο.

Boris Kustodiev, Πασχαλινό φιλί. 1912. Ιδιωτική Συλλογή. Φιλιούνται για τις πασχαλινές ευχές. Ο άντρας κρατά κόκκινο αυγό. Διακρίνουμε το πασχαλινό τραπέζι με τα αυγά.

http://www.the-athenaeum.org/art/list.php?m=a&s=tu&aid=6208

http://www.artnet.com/artists/nikolai-petrovich-bogdanov-belsky/easter-table-Ndv9TCFRIOy3rXspbkkBiw2

https://en.wikipedia.org/wiki/Boris_Kustodiev

Πίνακες του Maurice Denis για το Πάσχα και ένα ποίημα για την αγάπη του Νικηφόρου Βρεττάκου

Πίνακες για το Πάσχα  του Maurice Denis και ο Μικρός Κορυδαλλός του Νικηφόρου Βρεττάκου

 ´Εγινε η Ανάσταση και πέρασε η πρώτη ημέρα της Ανάστασης, η Ημέρα της Αγάπης...

Το Μυστήριο της Ανάστασης στην καρδιά της Άνοιξης, το μήνα Απρίλιο, συναρπάζει τον Γάλλο συμβολιστή ζωγράφο Maurice Denis (1870-1943). Σκηνές της Αναστάσεως σε μυστηριακά ανοιξιάτικα τοπία απεικονίζουν οι παρακάτω πίνακες του Denis. Εικόνες  ονειρικές,  μαγικές,  ποιητικές μας μεταφέρουν σ᾽ένα φανταστικό ουτοπικό χώρο...Γυναίκες που μαζεύουν λουλούδια, για να τα προσφέρουν στον τάφο του Χριστού, αιθέριες λευκοφορεμένες μορφές, χορευτικές φιγούρες που μαθαίνουν το χαρμόσυνο νέο της Ανάστασης, το νέο της ελπίδας και της αγάπης για όλον τον κόσμο. Από τη γαλήνη και τη σιωπή του τάφου, έρχεται η χαρά της Ανάστασης, το τραγούδι της Αγάπης...

Maurice Denis, Το πρωί της Ανάστασης στα μεγάλα δέντρα. 1928.

Maurice Denis, Άγιες γυναίκες δίπλα στον τάφο. 1894.

...και επειδή η Ανάσταση είναι η Γιορτή της Αγάπης, θυμήθηκα στίχους του Νικηφόρου Βρεττάκου.

"...Και η σιωπηλή παρουσία σου μ' έμαθε πως σιωπή δεν υπάρχει.
Άκουσα να θροΐζει η ψυχή σου όπως ένας πευκώνας το καλοκαίρι.
Τα δάχτυλά σου μ' αγγίξαν σαν ένα σμήνος πουλιών.
Κι όταν χαμογελάς ακούω μιαν άρπα.
Κι όταν σκέφτεσαι ακούω που σκέφτεσαι.
Κι όταν αγαπάς τα παιδιά που ευλόγησεν ο Ιησούς, πάλι, ακούω.
Κι ακούω το ρόδινο σύννεφο όταν ακουμπάει στο βουνό.
Κι ακούω το στάχυ όταν πίνει μια σταγόνα νερού.
Κι όταν τη νύχτα κοιτάζεις τον ουρανό
ακούω τ' αστέρι που πλέει μες στο βλέμμα σου.

Maurice Denis, Το μυστήριο του Πάσχα. 1891. Ινστιτούτο Τέχνης. Σικάγο.

Maurice Denis, To πρωινό της Ανἀστασης ή το Μυστήριο της Ανάστασης. 1891.

Κι είναι αυτό που ακούω πολύ δυνατότερο
απ' αυτό που γράφω κι απ' αυτό που μπορώ να σου ειπώ.
Όλα είναι γραμμένα. Αρκεί να μπορεί να διαβάζει η καρδιά
τα ψηφία της κτίσεως. Οι στίχοι είναι αντίλαλοι.
Απόψε τελειώσανε όλες οι λέξεις μου.
Ακούω το ποτάμι ζητώντας να ξεκλέψω τα λόγια του.
Αφουγκράζομαι στο άπειρο το χαίρε των κόσμων
που παραπλέουν ο ένας τον άλλο – χαιρετιώνται κι αποχωρίζονται.
Αλλά η γλώσσα του σύμπαντος έχει μια μόνο λέξη.
Όλα λένε: «Αγάπη». Κι όταν γράφω «αγάπη» δεν έχω πια άλλο.
Αλλά εγώ σ' αγαπώ. Και γι' αυτό κομματιάζω
τη λέξη «αγάπη» σε χιλιάδες ρινίσματα
και ζυμώνω τα χρώματα, όχι σα να 'ναι να ειπώ ή να γράψω,
αλλά
σα να 'μαι ο παντοκράτορας ενός μεγάλου περβολιού
και να θέλουν τα χέρια μου να υφάνουνε κρίνα.

Aπόσπασμα από το ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου, Ο χορός του κορυδαλλού

Maurice Denis, Το πρωινό του Πάσχα. 1891-93.

Μaurice Denis, Απρίλιος ή το Μυστήριο του Πάσχα. 1897.

https://www.wikiart.org/en/maurice-denis/easter-morning-or-easter-mystery

http://www.the-athenaeum.org/art/list.php?s=tu&m=a&aid=1743&p=2

http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/133862?search_no=3&index=21

http://greek-translation-wings.blogspot.gr/2010/09/blog-post_17.html
http://www.artnet.com/artists/maurice-denis/matin-de-pâques-aux-grands-arbres-yhSHa7zb0Gk81SpmjkZTgw2

Ο Χριστός και τα παιδιά. Γιάννης Ρίτσος, Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού

Καλή Ανάσταση με τη φωνή ενός μικρού παιδιού!...

...Ας ακούσουμε τη φωνή του ποιητικού υποκειμένου από το Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού του Γιάννη Ρίτσου. Απευθύνεται στον Χριστό...

Fritz von Uhde, Aφήστε τα παιδιά να έλθουν σε μένα. 1883.

«...Χριστέ μου, γιατί φόρεσες αυτό το πένθιμο μακρύ φουστάνι κι αυτά τ’ αγκάθια στο κεφάλι σου; Χαθήκαν τα λουλούδια;
Ή τάχατε, αν φορούσες παπαρούνες πάνου στ’ αχτένιστα μαλλιά δε θα σ’ ανοίγανε την πόρτα τ’ ουρανού;
Μη χαμογελάς που’ χω κ’ εγώ δεμένο το κεφάλι.
Είναι που γλίστρησα προχτές μέσα στα βάτα κυνηγώντας πεταλούδες.
Έλα να πιαστούμε απ’ το χέρι σαν παιδιά και να πάμε στους αγρούς να σε μάθω φλογέρα.
Δεν ταιριάζουν στο νέο πρόσωπό σου οι ρυτίδες της μητέρας όταν αφήνει μια στιγμή τη δουλειά και κοιτάζει απ’ το παράθυρο το νέο φεγγάρι.
Πάμε να σου κόψω τα λυπημένα μαλλιά σου με το ίδιο μεγάλο ψαλίδι
που κουρεύουν τα πρόβατα.
Και, να δεις, ο Θεός θα μας αγαπήσει, θα μας βάλει να κάτσουμε στα πόδια του και θα χαμογελάσει γλυκά καθώς εμείς θα στολίζουμε τα μακριά μουστάκια του με μαργαρίτες.
Κι όταν βραδιάσει θα ζέψουμε το μικρό του τ’ αμάξι που το σέρνουν
οι γρύλλοι και θα περάσουμε στη μέση του παράδεισου ενώ οι άγγελοι θ’ ανάβουν τ’ αστέρια για να φωτίζουν τα παιδάκια που μείνανε κάπου στον κάμπο...».

Απόσπασμα 

Γιάννης Ρίτσος, Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού (1938)

Edward Atkinson Hornel, Πασχαλινά αυγά που κυλάνε. 1905. Calderdale Metropolitan Borough Council.

olling Easter E

http://www.the-athenaeum.org/art/list.php?m=a&s=tu&aid=3593
https://artuk.org/discover/artworks/rolling-easter-eggs-21356

Νικηφόρος Βρεττάκος, Τα γόνατα του Ιησού. Σαλβαντόρ Νταλί, Η Σταύρωση

Νικηφόρος Βρεττάκος, τα γόνατα του Ιησού

και η Σταύρωση του Σαλβαντόρ Νταλί

 Το κρατούσα "φυλαγμένο" αυτό το ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου...Με συγκινεί βαθύτατα το βλέμμα του ποιητή στο σταυρό το μαρτυρίου, το βλέμμα του ποιητή στα γόνατα του Ιησού... Στη Σταύρωση υποφέρει το Σώμα. Ο "άνθρωπος Χριστός" πρέπει να υπερνικήσει τον αβάσταχτο πόνο του σώματός του...Γνωρίζει τη θεϊκή του φύση, γνωρίζει ότι ήρθε για να αναστηθεί, ότι ο πόνος θα περάσει... Η γνώση αυτή όμως δεν τον ανακουφίζει. Ο σωματικός, όμως, πόνος, γίνεται πόνος ψυχής... τον καταβάλλει... και καθώς χάνει τη σωματική του δύναμη, αισθάνεται να τον εγκαταλείπουν και οι ψυχικές του δυνάμεις...γιατί τελικά στον Σταυρό είναι άνθρωπος...

Salvador Dali, H Σταύρωση (Corpus Hypercubes), 1954. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Νέα Υόρκη. Μοναδικό, εξαιρετικό έργο δια χειρός ενός σουρεαλιστή ζωγράφου. Το βλέμμα του ζωγράφου στο σώμα του Χριστού, που αποδίδεται όμως υπερεαλιστικά, εξωπραγματικά, ιδεαλιστικά σχεδόν...ένα σώμα γλυπτού, χωρίς αίμα...

Καρφωμένα στ' αγριόξυλο του σταυρού, σχηματίζουν 
μι' αμβλεία γωνία.
Είναι τα ίδια τα γόνατα 
που προβάτιζαν, παίζοντας, γύρω απ' το κόκκινο 
φουστάνι της μάνας του, 
όταν ήτανε βρέφος δέκα μηνών.

Που αργότερα, έφηβος, τ' ακούμπαγε κάτω 
στη γη πριονίζοντας το ξύλο ενός κέδρου. 
Που λύθηκαν κι έπεσαν, ένας σωρός, 
—μια νύχτα που η άνοιξη ήταν αβάσταγη 
και μύριζε η γης κι ο ουρανός λεμονάνθι— 
στο Όρος των Ελαιών.

Κι είναι ακόμη τα γόνατα 
που κάθιζε, αμίλητος, δυο δυο τα παιδιά 
κι απλώνοντας δίπλα του, πάνω στη γη, 
το απέραντο χέρι του, τα φίλευεν 
ένα λουλουδάκι —
κομμένο 
απ' τον πλούτο του σύμπαντος.

Salvador Dali, Ο Χριστός στον Σταυρό του Αγ. Ιωάννη. 1951. Kelvingrove Πινακοθήκη Τέχνης και Μουσείο. Γλασκόβη. Από τα πιο δημοφιλή έργα της Πινακοθήκης. Πρόκειται για ένα εμβληματικό έργο τέχνης, πολύ σπάνιο ως προς τη σύλληψη του θέματος. Ο Νταλί εμπνεύστηκε το έργο από το μεσαιωνικό σχέδιο ενός Ισπανού μοναχού του 16ου αιώνα. Κάτω από το Σταυρό απεικονίζεται μία ιδανική θαλασσινή εικόνα, το ισπανικό λιμάνι Ligat, η γενέτειρα του Νταλί.

http://www.metmuseum.org/art/collection/search/488880
http://www.glasgowlife.org.uk/museums/kelvingrove/about/collection-highlights/Pages/Christ-of-St-John-on-the-Cross.aspxhttp://www.csgimages.org.uk/indexplus/gallery/Highlights.html?s=FhGPthcpZdp&f=7&vf=1

Ποιήματα για τη Μεγάλη Εβδομάδα. Νίκος Γκάτσος, Μέρες Επιταφίου και Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco)

Νίκου Γκάτσου, Μέρες Επιταφίου

   

   Οδεύομεν προς το τέλος της Μεγάλης Εβδομάδας, της Εβδομάδας των Παθών του Κυρίου. Για αυτό, "Μέρες Επιταφίου" από τον ποιητή Νίκο Γκάτσο πλαισιωμένες από πίνακες του μοναδικού Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco), H Παρθένος Μαρία. 1585. Μουσείο Καλών Τεχνών. Στρασβούργο.

Μεγάλη Δευτέρα

Περίμενέ με μάνα μου περίμενέ με ακόμα

ώσπου να φτάσει η άνοιξη στο παγωμένο χώμα.

Περίμενέ με μάνα μου σαν το πουλί του νότου

που σμίγει μάτι και φτερό να βρει τον ουρανό του.

Περίμενέ με μάνα μου κάποια Παρασκευή σου

στην πύλη του παράδεισου στο φρέαρ της αβύσσου.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (EL Greco), Μαρία Μαγδαληνή. 1585- 1590. Moυσείο Cau Ferrat.

Μεγάλη Τρίτη

Κάτω απ’ τα λάβαρα της Ρώμης

στην τέντα της Μαγδαληνής

εσύ πατέρας της συγγνώμης

κι εμείς παιδιά της ηδονής.

Βραχνή ακούστηκε η κραυγή

στα καπηλειά της πολιτείας

εσύ αμνίον για σφαγή

κι εμείς κριοί της αμαρτίας.

Δε σε πτοήσαν οι Πιλάτοι

ούτ’ ο καιρός που ειν΄ εγγύς

εσύ στων ουρανών τα πλάτη

κι εμείς παρείσακτοι της γης.

Μεγάλη Τετάρτη

Τετάρτη των τεφρών και των παθών

ο θάνατος δεν έχει παρελθόν.

Τετάρτη των ψυχών και των αγγέλων

ο θάνατος δεν έχει ούτε μέλλον.

Του σύμπαντος ηχεί το εκκρεμές

ξυπνήστε ν’ αποδώσουμε τιμές.

Φανήκαν οι ουράνιοι στρατηλάτες

σα σκοτεινού Ρουβίκωνα Γαλάτες.

Της γης αναθαρρήσαν οι πληγές.

Πότε θ’ ανάψει ο ήλιος πυρκαγιές

να κάψουν το παλάτι του Ηρώδη

και τ’ άνθος του κακού να γίνει ρόδι.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco), o Χριστός στο όρος των Ελαιών. 1600-1610. Μουσείο Καλών Τεχνών. Λιλ Γαλλίας. Ένα αριστούργημα. 

Μεγάλη Πέμπτη

Αυτός που κρέμασε τον ήλιο

στο μεσοδόκι τ’ ουρανού

κρέμεται σήμερα σε ξύλο

ίλεως Κύριε γενού!

Και στ’ ασπαλάθια της ερήμου

μια μάνα φώναξε: «παιδί μου»!

Με του Απριλιού τ’ αρχαία μάγια

με των δαιμόνων το φιλί

μπήκε στο σπίτι κουκουβάγια

μπήκε κοράκι στην αυλή.

Κι όλα τ‘ αγρίμια στο λαγκάδι

πήραν το δρόμο για τον Άδη.

Θα ξανασπείρει καλοκαίρια

στην άγρια παγωνιά του νου

αυτός που κάρφωσε τ’ αστέρια

στην άγια σκέπη τ’ ουρανού.

Κι εγώ κι εσύ κι εμείς κι οι άλλοι

θα γεννηθούμε τότε πάλι.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco), o Χριστός προσεύχεται. 1595-1597. Eθνική Πινακοθήκη. Πράγα.

Μεγάλη Παρασκευή

Βαριά τα βήματά μου σέρνω

στο φως της μέρας το θαμπό

κρίνα της άνοιξης σου φέρνω

και στο σταυρό σου τ’ ακουμπώ

φίλε δακρυοπότιστε

των πρωτίστων πρώτιστε.

των πρωτίστων πρώτιστε.

Άρρωστος κύλησε ο αιώνας

κι ο ήλιος βγαίνει μισερός

σαν το φτερό της χελιδόνας

που το σακάτεψε ο καιρός

φίλε τρισμακάριστε

των αρίστων άριστε.

των αρίστων άριστε.

Σήμερα ο Άδης ηνεώχθη

γεφύρι εγίνη ο Γολγοθάς

και στου θανάτου εσύ την όχθη

άφατο δρόμο ακολουθάς

έγγιστε κι ανέγγιστε

των μεγίστων μέγιστε.

των μεγίστων μέγιστε.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco), Ο Χριστός αίρων τον σταυρόν του μαρτυρίου. 1577-1587. Μητροπολιτικο Μουσείο Τέχνης. Νέα Υόρκη.

Μέγα Σάββατον

Όλα στερέψαν σιγά σιγά.

Τα περιστέρια πετούν αργά

σε λίμνες άνυδρες βάλτους υγρούς

σε διψασμένους κήπους κι αγρούς.

Πίσω απ’ τους λόφους τους χαμηλούς

με τους προφήτες και τους τρελούς

στέκουν παράμερα τρία παιδιά

σα γλαροπούλια στην αμμουδιά.

Μες στων καιρών την ανημποριά

διώξε το γρέγο και το βοριά

και ξαναγύρισε ήλιε στη γη

με του θριάμβου σου την κραυγή.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco-Εργαστήριο, O Χριστός στον Σταυρό με τις δύο Μαρίες και τον Άγ. Ιωάννη. 1588. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα.

http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/1975.1.145/
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:El_Greco_-_Mary_Magdalen_in_Penitence_-_WGA10476.jpg
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=70947
https://www.google.com/culturalinstitute/beta/asset/christ-in-prayer/5AHZprvuMSroDg
http://www.pba-lille.fr/Collections/Chefs-d-OEuvre/Peintures-XVI-sup-e-sup-XXI-sup-e-sup-siecles/Jesus-au-jardin-des-oliviers
http://museusdesitges.cat/ca/colleccions/colleccio-santiago-rusinol-0

Προσευχή. Ένα ποίημα του Γιάννη Βαρβέρη και πίνακες του Θεόδωρου Ράλλη

Γιάννης Βαρβέρης, Το κερί

Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909), Εσωτερικό εκκλησίας. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα.

Θεόδωρος Ράλλης, Ικεσία. 1909. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα.

Αυτό το κερί που άναψα
περαστικός από τον οίκο Σου
δεν είναι η προσευχή μου
για να Σε φτάσει εκεί ψηλά
δεν είναι οι παρακλήσεις μου
ούτε βεβαίως καμιά ελπίδα
που εναπέθεσα σε Σένα.
Η καθαρότητα της ύλης του
δε συμβολίζει το ακηλίδωτο
της πρόθεσής μου
και η μαλακή υφή του
καθόλου δεν υπόσχεται
την εύπλαστη μεταστροφή μου
στη μετάνοια
όπως οι αλληγορίες εγγράματων πιστών Σου
ξέρουν να τυλίγουν.
Μπορεί να μοιάζει μ' όλα τ' άλλα
όμως αυτό
ανάφτηκε για να Σου πει
πως ευτυχώς
στέκομαι εδώ αβοήθητος
και πως ακόμα
όσο μπορώ θα λάμπω.

Από την ποιητική συλλογή του Γιάννη Βαρβέρη,  «Ο άνθρωπος μόνος»,  εκδ. Κέδρος, 2009.

http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=64489