Τρόπος εξέτασης του μαθήματος «Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» Γ ΓΕΛ Πανελ. Εξετάσεις 2019-20

▼

Κυριακή 22 Ιανουαρίου 2017

Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός στη ζωγραφική. Πορτρέτα του Λένιν

Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός. Προσωπογραφίες του Λένιν

   Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ, γνωστότερος ως Βλαντίμιρ Ιλίτς Λένιν (22 Απριλίου 1870 – 21 Ιανουαρίου 1924), ανεξάρτητα από αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί με τις πολιτικές του θέσεις, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς της παγκόσμιας ιστορίας, αφού αναδείχθηκε σε ηγέτη του ρωσικού μπολσεβικικού κόμματος της Κομμουνιστικής Διεθνούς και κυρίως της Ρωσικής Επανάστασης του 1917, ενός από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα.   Υπήρξε, επίσης ο πρώτος επικεφαλής της Σοβιετικής Ένωσης (1922-1924), του νέου πολιτικειακού σχήματος που προέκυψε από τη ρωσική επανάσταση. Επειδή στις 21η Ιανουαρίου είναι η επέτειος του θανάτου του (πέθανε στις 21-01-1924), σκέφτηκα να παρουσιάσω κάποιες προσωπογραφίες του Λένιν από Ρώσους, ή μάλλον καλύτερα, Σοβιετικούς ζωγράφους που ανήκουν στο κίνημα του λεγόμενου σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Παρά το γεγονός ότι παλιότερα ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός και οι εκπρόσωποί του επικρίθηκαν έντονα από τους κριτικούς τέχνης του Δυτικού Κόσμου και τα έργα τους υποτιμήθηκαν από τους φιλότεχνους, ευτυχώς εδώ και χρόνια έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται η αξία τους. Πρόκειται, αναμφισβήτητα, για αξία ιστορική, γιατί εκφράζουν και αντανακλούν την εποχή τους και το πολιτικό περιβάλλον από το οποίο προέρχονται, αλλά και για αξία αισθητική/καλλιτεχνική, αφού πολλοί από αυτούς τους καλλιτέχνες υπήρξαν εμπνευσμένοι δημιουργοί με υψηλής ποιότητας τεχνική.
Isaak Israelivich Brodsky, Ο Λένιν και η Διακήρυξη. 1919. Kρατικό Ιστορικό Μουσείο. Μόσχα.  Ένα εμβληματικό πορτρέτο του Λένιν από τον Isaak Brodsky (1884-1939), ενός από τους πρώτους εκπροσώπους του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ο Λένιν χωρίς το γνωστό κασκέτο με το οποίο συνήθως απεικονίζεται, στέκεται καλοντυμένος μπροστά σε ένα βαθύ κόκκινο παραπέτασμα, που πρέπει να είναι η κουρτίνα παράθυρου. Το ένα χέρι του ακουμπά στο χαρτί της διακήρυξης, ενώ από την άκρη της σηκωμένης κουρτίνας φαίνεται το πλήθος να τον περιμένει να εκφωνήσει λόγο.


   Οι απεικονίσεις του Λένιν από τους Σοβιετικούς καλλιτέχνες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού είναι πραγματικά αμέτρητες.  Πίνακες ζωγραφικής με πορτρέτα του και σκηνές από την ζωή και τη δράση του κατά τη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης και των πρώτων χρόνων της Σοβιετικής Ένωσης, προπαγανδιστικές αφίσες, εικόνες σε διάφορα έντυπα και κινηματογραφικές ταινίες αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της επίσημης προσπάθειας του καθεστώτος να εξιδανικεύσει τη μορφή του πρώτου του ηγέτη και να τον χρησιμοποιήσει ως σύμβολο που θα συντελούσε στη διαμόρφωση Σοβιετικής συνείδησης, θα πρόσφερε όραμα στις νέες γενιές και θα αποτελούσε παράγοντας ενότητας για τους ανομοιογενείς πληθυσμούς του αχανούς κράτους. 
   Επιλέγω να σας παρουσιάσω κάποια από τα έργα του ζωγράφου Ιsaak Israelivich Brodsky (1884-1939), ο οποίος ζωγράφισε μεγάλο αριθμό έργων με θέμα τον Λένιν, αλλά και άλλες ηγετικές προσωπικότητες της Ρωσικής Επανάστασης και της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και δύο πίνακες του Nikolaj Baskakov (1918-1993) και ένα πίνακα του Aleksandr Gerasimov (1881-1963).

Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν στη διαδήλωση των εργατών Putilov το Μάιο του 1917. 1929. Ένα υπέροχο βιομηχανικό τοπίο των αρχών του 20ού αιώνα αποτελεί το πλαίσιο αυτού του πίνακα. Πλήθος εργατών ακούει "μαγεμένο" το αγωνιστικό κάλεσμα του Λένιν, ο οποίος διακρίνεται πάνω στο βήμα στο βάθος.
Isaak Israelivich Brodsky,  O Λένιν την Πρωτομαγιά του 1920. Μία ακόμη σκηνή πλήθους με τον Λένιν σε πρώτο πλάνο να στέκεται μπροστά στο πλήθος για να εκφωνήσει λόγο.

Γραμματόσημο της ΣοβιετικήςΈνωσης του έτους 1970 με τον πίνακα του Brodsky για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του ηγέτη. 1870-1970. Ο πίνακας αυτός έγινε και γραμματόσημο το 1970.


Isaak Israelivich Brodsky, Ο Λένιν στη Μόσχα με φόντο το Κρεμλίνο. 1924. Αυτό το ολόσωμο πορτρέτο του Λένιν  έγινε από τον Belsky τη χρονιά του θανάτου του ηγέτη.

Isaak Israelivich Brodsky, Ο Λένιν μπροστά από το Σμόλυ (Smoly) όπου είχε εγκατασταθεί η ηγεσία των Μπολσεβίκων στην Αγ. Πετρούπολη, όταν ξεκίνησε η επανάσταση. 
Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν στο Gorky (Γκόρκυ).
Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν με φόντο το Volkhov. 1927.


Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν στο Smoly (Σμόλυ). 1930. Πινακοθήκη του Tretyakov. Μόσχα. 

Μου αρέσει ιδιαίτερα αυτή η σκηνή. Αποπνέει μία αίσθηση μελαγχολίας και μοναξιάς. Ο Λένιν μόνος στο δωμάτιο σε περισυλλογή κρατά σημειώσεις. Ο Brodsky απεικονίζει με εξαιρετικό ρεαλισμό το εσωτερικό του δωματίου με τα λιτά έπιπλα, το δάπεδο, τις εφημερίδες στο τραπέζι. Οι πτυχές του καλύμματος των πολυθρόνων και του υφάσματος του κοστουμιού του Λένιν αποδεικνύουν την υψηλή τεχνική του ζωγράφου. Ο γερασμένος άνδρας της εικόνας θα μπορούσε να είναι ένας συγγραφέας, ένας στοχαστής, ένας ποιητής, κάποιος που γράφει ένα γράμμα...δεν υπάρχει η ένδειξη ότι είναι ένας μεγάλος ηγέτης...είναι ένας απλός, συνηθισμένος άνθρωπος.
Isaak Israelivich Brodsky, Το Μαυσωλείο του Λένιν στη Μόσχα. 1924.  Υπάρχει ακόμα στη Μόσχα, ενθύμιο της προσπάθειας "αγιοποίησης"-"θεοποίησης" ενός μεγάλου ηγέτη. 

Isaak Israelivich Brodsky,  Η κηδεία του Λένιν. 1925.  Μπροστά στη σωρό του ηγέτη διακρίνονται γνωστά πρόσωπα της Ρωσικής Επανάστασης, ξεχωρίζουν οι άσπονδοι "σύντροφοι" Στάλιν και Τρότσκυ.

Αleksandr Gerasimov (1881-1963),  Ο Λένιν στο βήμα. Γύρω στα 1930. Κρατικό Ιστορικό Μουσείο. Mόσχα. Σε αντίθεση με τη μελαγχολική διάθεση του πίνακα του Brodsky το 1930, στη δραματική αυτή εικόνα του Gerasimov κυριαρχεί πνεύμα ενθουσιασμού και αγωνιστικότητας. Εδώ ο Λένιν είναι ο ηγέτης της επανάστασης, ο οραματιστής και ο εμπνευστής, αυτός που δυναμικά υψώνεται, σχεδόν αιωρείται πάνω στο μπαλκόνι, έτοιμος να οδηγήσει ψηλά το παλλόμενο πλήθος.. Φυσικά, το κόκκινο χρώμα κυριαρχεί, ενώ ο Λένιν συναρπάζει και συναρπάζεται!

Nikolaj Baskakov (1918-1993), Ο Λένιν στο Σμόλυ. Σκέψεις. 1974. Πενήντα χρόνια μετά το θάνατό του, ο Λένιν συνέχιζε να αποτελεί "ιδέα" του μεγάλου ηγέτη, σύμβολο του "σκεπτόμενου" ηγέτη,  που στοχάζεται για το παρόν και το μέλλον της χώρας και του λαού του.  Άλλωστε, ο γρήγορος θάνατος και η σύντομης διάρκειας εξουσία του στη Σοβιετική Ένωση δεν επέτρεψαν τη φθορά, αντίθετα διευκόλυναν την εξιδανίκευση και την ηρωποίησή του...Δεν ξέρουμε τι αποφάσεις θα έπαιρνε, πώς θα αντιδρούσε και πώς θα ενεργούσε...Ενώ για τον Στάλιν γνωρίζουμε...

Nikolaj Baskakov (1918-1993), Ο Λένιν στο γραφείο του στο Κρεμλίνο. 1960.  Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την επανάσταση ο Λένιν απεικονίζεται εντός ενός απλού γραφείου ως ηγέτης που εργάζεται ακούραστα, ως ηγέτης της υπευθυνότητας... H σκηνή πρέπει να είναι γύρω στα τέλη του 1921, όταν η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων είχε μεταφερθεί από την Αγ. Πετρούπολη στη Μόσχα. Ο Λένιν εργάζεται στο γραφείο του. Υπαγορεύει μάλλον κάτι στη γραμματέα του. Υπέροχη θέα από το ανοιχτό παράθυρο του γραφείου του!


στις

4 σχόλια:

  1. Rosa Mund23 Ιανουαρίου 2017 στις 11:37 π.μ.

    Εκτός από τους ωραίους πίνακες υπάρχει και το υπέροχο βιβλίο "Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά" του Παδούρα. Και βεβαίως βεβαίως ποιήματα, όπως:

    Ο Μαγιακόφσκι γράφει για το Λένιν

    (…)

    Θα θάψουμε τον πιο απλό άνθρωπο
    απ’ όλους όσους έζησαν στη γη.
    Απλός ναι, αλλ’ όχι σαν κι αυτούς
    που το βλέμμα τους
    πηγαίνει να καταλήξει στη λεκάνη τους.
    Με μια ματιά που επόπτευε ολάκερη τη γη,
    αγκάλιαζε αυτό που ο χρόνος σκέπαζε ξανά.
    Σαν και σας και σαν εμένα, ίδιος κι απαράλλαχτος,
    μόνο που στην άκρη των ματιών του,
    ο στοχασμός περισσότερο ζαρώνει το πετσί,
    και που τα χείλια του είναι πιο σκληρά και ειρωνικά.
    Δεν είχε τη σκληράδα του σατράπη πάνω στ’ άρμα
    που σε συντρίβει με μια μόνο κίνηση
    των χαλιναριών.
    Ανθρώπινος, τρυφερός για το σύντροφο,
    για τον εχθρό, η σκληράδα του σιδέρου.
    Είχε, όπως έχουμε και μεις, αδυναμίες,
    κ’ είχε γιατρευτεί απ’ τις αρρώστιες,
    δίχως ποτέ να πλαγιάσει.
    Έτσι, εμένα το μπιλλιάρδο, το μάτι μου γυμνάζει.
    Γι’ αυτόν ήταν σκάκι, των αρχηγών
    το ταιριαστό παιχνίδι.
    Και περνώντας απ’ το σκάκι
    στον πραγματικό εχθρό,
    αλλάζοντας μ’ ανθρώπους τα χτεσινά τα πιόνια
    έβαλε την εργατική διχτατορία
    πάνω από τις φυλακές και τα κάστρα του κεφαλαίου.
    1925

    ΥΓ. Το ποίημα αυτό γράφηκε για την πρώτη επέτειο του θανάτου του Λένιν. Στα 1934, η Έλσα Τριολέ και ο Λουί Αραγκόν, διάλεξαν μερικούς στίχους κι έκαναν ελεύθερη απόδοση στα Γαλλικά. Το περιεχομενο και όχι η φόρμα των στίχων αυτών είναι που μετράει, είπαν. Εδώ η μετάφραση είναι από την ελεύθερη γαλλική απόδοση. Εκδόσεις Χάος και Κουλτούρα

    https://ilesxi.wordpress.com/2012/04/14/%CE%BF-%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%86%CF%83%CE%BA%CE%B9-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%B5%CE%B9-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CE
    %BB%CE%AD%CE%BD%CE%B9%CE%BD/

    ΣΤΟ ΛΕΝΙΝ

    Λένιν, μονάχο του αντηχεί, βουίζει τ’ όνομά σου
    πλιότερο απ’ όλες της παλιάς Ρωσίας τις καμπάνες.
    Γέμισε από το τράνταγμα, γέμισε η πλάση ακέρια
    κι ο βρόντος τα σαράβαλα χτυπάει των καθεστώτων,
    έτσι π’ ακόμα κι ο κουφός ν’ ακούσει τον αχό του.
    Τρέμει ο αφέντης σύγκορμος, αναγαλλιάζει τώρα
    κάθε φτωχός, ανήμπορος και νιώθει τώρα ατσάλι
    τα μπράτσα, βλέποντας αργά αργά να ξεκολλιούνται,
    να πέφτουν σιδερόδετα χιλιόχρονα αγκωνάρια.

    Ο διαλεχτός μιανής φυλής μην ήσουν κι ο Μεσίας
    αυτός που γράφουν τα χαρτιά, της μοίρας τα γραμμένα;
    Όχι, ήσουν γκάστρι της οργής, κόκκινης ώρας γέννα.
    Ζεστή καρδιά σε λεύτερο, σ’ αντρίκιο στήθος ήσουν,
    που γράφει (φέρνει) των απόκληρων το πλήρωμα του χρόνου.

    Κι όπως στυλώθηκες στης γης ολόρθος τα θεμέλια,
    το χέρι ή πόδι του χωρίς ακόμα να του αγγίξουν,
    ο παντοδύναμος θεός σωριάστη αμέσως χάμου.
    Κι τσάροι τί ν’ απόγιναν, οι τσάροι οι φουκαράδες;
    Θέριευε η επανάσταση στα χεροπάλαμά σου
    τα σιδερένια και πετάει παντού το μήνυμά σου
    Λένιν, βροντάει σαν αστραπή και σαν αστροπελέκι:
    κόσμε φτωχέ, κόσμε ραγιά, δικά σου είν’ όλα τώρα,
    παλάτια, γης και λευτεριά, τα δίκια, τα χαράμια.
    Χτύπα εκεινούς που στ’ άρπαξαν και πάρτους τα κλεμμένα.

    Στείρα ως τα τώρα είταν η γης, η γης η πλούσια, Λένιν,
    μα σαν την άδραξες εσύ στην αγκαλιά σου, ανοίγει
    μεμιάς η μήτρα η καρπερή κι απ’ τον Αρχάγγελο ίσα
    με την Οντέσα αρίφνητα χυθήκαν τ’ αγαθά της.

    Και γκρεμιστής κι οδηγητής, άπραγο Σλάβο πήρες
    εσύ κι απ’ τον ανέγνωμο, τον άμοιρο χωριάτη
    καινούργιο, τρισελεύθερο δημιούργησες εργάτη
    Λένιν, εσύ που στύλωσες μια γιγαντένια αγάπη
    στην οικουμένη, πέθανες; Όχι, ποτέ! Πεθαίνουν
    μονάχα οι άψυχοι. Άλλαξες και γίνηκες βλαστήμια
    κι αίμα φλογάτο μέσα μας, η ελπίδα και το φως μας
    και πίστη ακόμα γίνηκες, και πίστη, κοσμοπλάστη.

    Γιώργος Κοτζιούλας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αννα Αγγελοπούλου23 Ιανουαρίου 2017 στις 8:52 μ.μ.

    Πράγματι, έχουν γραφεί πολλά ποιήματα για τον Λένιν. Του Μαγιακόφσκυ το ήξερα. Του Κοτζιούλα, όμως, όχι. Ευχαριστώ πολύ για ακόμη μια φορά. Καλή μας εβδομάδα! Θα επανέλθω στο θέμα, γιατί υπάρχουν και αμέτρητοι πίνακες...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Rosa Mund27 Ιανουαρίου 2017 στις 6:05 μ.μ.

    Μα τι λέω; "Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά" του Παδούρα αναφέρεται σαφώς στον Τρότσκι.
    Λάθος χοντρό, που το σκέφτηκα μετά, αλλά ξέχασα να το διορθώσω εγκαίρως. Το βλέπω και ντρέπομαι για λογαριασμό μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή