Νάρκισσοι. Ένα ποίημα της Μελισσάνθης και πίνακες ζωγραφικής με νάρκισσους

Νάρκισσοι

Νάρκισσοι: Tα λουλούδια της πρώιμης Άνοιξης.

Henri Fantin-Latour, Λουλούδια της Άνοιξης. 1873. Ξεχωρίζουν οι  λευκοί και κίτρινοι νάρκισσοι.

  Από τον Φεβρουάριο άρχισαν να ανθίζουν οι νάρκισσοι στο μπαλκόνι μας. Στην αρχή πετάχτηκαν προς τα πάνω μέσα από το χώμα της γλάστρας, όπου ήταν κρυμμένοι οι βολβοί τους, τα πράσινα μακρόστενα φύλλα τους. Με αιφνιδίασαν, γιατί είχα ξεχάσει ότι σε εκείνες τις γλάστρες είχαν μείνει οι βολβοί τους από την προηγούμενη χρονιά.  Γρήγορα άρχισαν να παίρνουν ύψος...παρακολουθούσα τα φύλλα τους καθημερινά να υψώνονται πάνω από το χώμα... στη συνέχεια στην κορυφή τους εμφανίστηκαν τα μπουμπούκια και άνοιξαν σε κίτρινα ανθάκια με λεπτή ευωδιά. 

 Νάρκισσοι! Είναι από πρώτα λουλούδια που προμηνύουν τον ερχομό της Άνοιξης. Ανθίζουν στα τέλη του Χειμώνα και στις αρχές του Μαρτίου...Οι δικοί μου είναι κίτρινοι, αλλά υπάρχουν και σε λευκό χρώμα, ακόμα και σε ροζ ή κόκκινο...

Henri Fantin-Latour, νάρκισσοι σε βάζο με λευκή οπαλίνα. 1875.

Yπάρχουν πολλοί πίνακες ζωγραφικής που απεικονίζουν νάρκισσους.  Ακολουθεί μία μικρή επιλογή από αγαπημένους μου πίνακες με θέμα το λουλούδι νάρκισσο.

William Henry Margetson (1861-1940), Ποτίζοντας τους νάρκισσους.

Charles Webster Hawthorne (1872-1930), Νάρκισσοι, 1910.

Paul Gustav Fischer, Ημέρα των Γενεθλίων. Η κόρη του ζωγράφου, Χάριετ, τακτοποιεί νάρκισσους σ΄ένα βάζο στο τραπέζι. 1905.

Carl Thomsen (1847-1912), Κοπέλα που τακτοποιεί νάρκισσους. 1894.

Michael Ancher, Η κόρη του ζωγράφου Helga ζωγραφίζει νάρκισσους. 1896.

  Το λεπτό αυτό λουλούδι συνδέεται μ' ένα αρχαιοελληνικό μύθο, του οποίου η πιο γνωστή εκδοχή διασώζεται από τον Λατίνο ποιητή Οβίδιο στο έργο του "Μεταμορφώσεις". Σύμφωνα με τον Οβίδιο, ο Νάρκισσος ήταν ένας πανέμορφος νέος από τη Βοιωτία, παιδί του ποταμού Κηφισσού και της Νύμφης Λειριόπης. Ο ωραίος νέος δεσμεύτηκε από την ίδια του την ομορφιά, την οποία ανακάλυψε όταν καθρεφτίστηκε στα νερά του ποταμού και είδε το είδωλό του στο νερό. Αφιερώθηκε στον αυτοθαυμασμό της εξωτερικής του εμφάνισης και αγνόησε τον έρωτα που του εκδήλωσε η Νύμφη Ηχώ, η οποία μαράζωσε επειδή το ερωτικό της κάλεσμα δεν βρήκε ανταπόκριση από τον Νάρκισσο. Ενώ, λοιπόν, η φωνή-ερωτικό κάλεσμα της Ηχούς εξασθενούσε, εκείνος γοητευμένος από την εικόνα του στο νερό του ποταμού μεταμορφώθηκε στο λουλούδι Νάρκισσος. Η γοητεία που άσκησε η αντανάκλαση της εικόνας του εαυτού του τον οδήγησε τελικά στον θάνατο και στην ανικανότητα να ανταποκριθεί στον έρωτα ενός άλλου προσώπου.  Η υπερβολική εκδήλωση του αυτοθαυμασμού και ο έρωτας του ίδιου του εαυτού μας, που γίνεται πάθος και δεν επιτρέπει να ανταποκριθούμε συναισθηματικά στις σχέσεις μας με τους άλλους, ονομάζεται "Ναρκισσισμός". 

 Ο μύθος του Νάρκισσου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για διάφορους καλλιτέχνες. 

Caravaggio, Νάρκισσος, 1597-1599. Εθνική Πινακοθήκη Αρχαίας Τέχνης. Ρώμη. Ο Νάρκισσος καθρεφτίζεται στο νερό και παγιδεύεται στο είδωλό του.

Follower of Giovanni Antonio Boltraffio, Νάρκισσος. Γύρω στα 1500. Εθνική Πινακοθήκη. Λονδίνο. Ο Νάρκισσος μαγεύεται από την εικόνα του.

 Η ποιήτρια Μελισσάνθη έχει γράψει ένα εξαιρετικό ποίημα με θέμα τον Νάρκισσο του αρχαίου μύθου. Το ποιητικό υποκείμενο παρουσιάζει μία άλλη εκδοχή...Ο Νάρκισσος  ονειρευόταν, αναζητούσε την ομορφιά και όταν την αναγνωρίζει στο είδωλο-πρόσωπό του, τρομάζει, απελπίζεται, γιατί συνειδητοποιεί ότι αυτή η "παγωμένη" εικόνα είναι πρόσκαιρη και προσωρινή και δεν πρόκειται να παραμείνει αναλλοίωτη από τη φθορά...

Μελισσάνθη, Νάρκισσος

Κανείς δεν ξέρει την αληθινή ιστορία του ΝάρκισσουΟνειρευόταν την ομορφιάκι έσκυβε πάνω απ’ το νερόνα την γνωρίσει στο πρόσωπό τουΈβλεπε φύλλα κι ανταύγειεςέναν ανάστροφο, υδάτινο ουρανόσκιές και λάμψεις απατηλέςκι ονειρευόταν πάντα.Κάποτε τρόμαξε τόσοΣαν είδε την ανάστροφή του εικόνα—μέσα σε κύκλο κλειστόβλέμμα ακίνητο, παγωμένοστο θάνατο δοσμένο, πρόσωποπαραμορφωμένο, φαγωμένο από τη σήψηΤον λύγισε τόσο βαθιά η απελπισίαπου πνίγηκε μες στο νερόΣαν φάνηκε το απελπισμένο πρόσωπό τουστο θάνατο ήτανε πράγματι ωραίοαλλιώτικα ζωντανό.Γιατί όπως στα όνειρα και στους μύθουςόλα μπορεί να κρύβουν μια διπλή σημασία—κι ο θάνατος να σημαίνει ζωή—

Μες στην ψυχή μας, όπως στην ψυχή του κόσμουόλα καθρεφτίζονται ανάστροφακαθώς το δέντρο στο ποτάμι.
Μελισσάνθη. 1965. Το φράγμα της σιωπής. Αθήνα: Δίφρος. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Μελισσάνθη. 1986. Οδοιπορικό. Ποιήματα 1930–1984. Αθήνα: Καστανιώτης.

John William Waterhouse, Ηχώ και Νάρκισσος. 1903. Walker Art Gallery.
Για το ποίημα, βλ. http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/mythology/browse.html?text_id=293Για τις εκδοχές του μύθου, βλ. http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/metamorfoseis/page_186.htmlhttps://www.valentine.gr/linkOfTheMonth_gr-march2006.phpΓια τον Ναρκισσισμό, βλ.http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CE%BD%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82&dq=καιhttp://users.uoa.gr/~nektar/science/cognitive/narcissism.htm
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Charles_Webster_Hawthorne_(1872_-_1930)_Daffodils.jpghttps://en.wikipedia.org/wiki/Narcissus_(Caravaggio)https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Follower_of_Giovanni_Antonio_Boltraffio_-_Narcissus.jpghttps://www.nationalgallery.org.uk/paintings/follower-of-giovanni-antonio-boltraffio-narcissushttps://commons.wikimedia.org/wiki/File:John_William_Waterhouse_-_Echo_and_Narcissus_-_Google_Art_Project.jpghttps://commons.wikimedia.org/wiki/File:Carl_Thomsen_Arranging_daffodils_1894.jpghttps://www.facebook.com/photo.php?fbid=10218533259464973&set=gm.2302067549804318&type=3&theater&ifg=1https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%BF%CF%82_(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)