Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016

Στη βεράντα. Πίνακες του John Lavery και του J. Singer Sargent

Στη βεράντα

Καλοκαίρι! Εποχή για βεράντα. Ένα μικρόκοσμο κρύβουν ή αποκαλύπτουν οι βεράντες το καλοκαίρι. Είναι η επέκταση του εσωτερικού χώρου, η έξοδος του "μέσα", η έκθεση της ιδιωτικότητας σε κοινή θέα...Για αυτό δύο πίνακες που απεικονίζουν πολυπρόσωπες σκηνές σε βεράντες...

John Lavery, Στην Βεράντα. 1912. Ιδιωτική Συλλογή. Mάλλον σούρουπο στην εξοχή, σε μία καταπράσινη βεράντα με θέα τον κήπο.


John Singer Sargent, Στη βεράντα. 1921-22. Ιδιωτική Συλλογή. Μία πρωινή σκηνή στη βεράντα ενός εξοχικού σπιτιού.
 Οι γυναίκες κεντούν, η μία έχει ανοίξει στην αγκαλιά της και ένα βιβλίο, ο άνδρας ξαπλωμένος αναπαυτικά χαίρεται τη ραστώνη του καλοκαιριού. Είναι μία σκηνή από την ισόγεια βεράντα εξοχικής κατοικίας στο νησί του  Ironbound στο Μaine όπου ο καλλιτέχνης συνήθιζε να κάνει διακοπές.

   ...και θα συνεχίσω με δύο πίνακες Ελλήνων ζωγράφων. Ο πρώτος είναι από τους αγαπημένους μου. Ονειρική ατμόσφαιρα σε μία βεράντα με θέα την Ακρόπολη (για το περιεχόμενο του πίνακα, βλ. http://annagelopoulou.blogspot.gr/2013/03/blog-post_23.html).

Ιάκωβος Ρίζος, Στην ταράτσα ή αθηναϊκή βραδιά. 1897. Εθνική Πινακοθήκη. Ο αξιωματικός διαβάζει ποίηση στις δύο κοπέλες.

Μάρκος Ζαβιτζιάνος (1884-1923), Στο μπαλκόνι. Εθνική Πινακοθήκη. Μία λευκοφορεμένη γυναίκα κεντά στο καγκελόφρακτο μπαλκόνι του σπιτιού της με θέα τη θάλασσα.


Τρίτη 28 Ιουνίου 2016

Με ηλιοτρόπια. Πίνακες ζωγραφικής του John George Brown και του Michael Peter Ancher

Γυναίκες με ηλιοτρόπια

    Συνεχίζω με πίνακες ζωγραφικής που απεικονίζουν ηλιοτρόπια. Ένα υπέροχο πορτρέτο του Νορβηγού ζωγράφου Michael Peter Ancher.

Michael Peter Ancher, Κοπέλα με ηλιοτρόπια. 1889. Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας. Αδιόρατη μελαγχολία και περίσκεψη...


John George Brown, Κοριτσάκι με ηλιοτρόπια. 1880. Ιδιωτική Συλλογή. Κρατά ομπρέλα και φορά καπέλο.  Ένα καπέλο στολισμένο με λουλούδια, ανάμεσά τους διακρίνουμε ηλιοτρόπια.

Κυριακή 26 Ιουνίου 2016

Ηλιοτρόπια από το Θερινό Φροντιστήριο του Γιάννη Ρίτσου. Ποίημα για το καλοκαίρι και την ποίηση.

Γιάννης Ρίτσος, Ηλιοτρόπια και κήποι με ηλιοτρόπια του Κλοντ Μονέ


Καλοκαίρι. Τέλη Ιουνίου. Ηλιοτρόπια στους αγρούς. Μεγάλα και εκτυφλωτικά, όπως εκτυφλωτικός είναι και ο ήλιος του Καλοκαιριού, ορθώνουν το ανάστημά τους, στρέφουν το πρόσωπό τους προς τον ουρανό...

Κλ. Μονέ, Ο κήπος του σπιτιού στο Vetheuil. 1880-1881. Μουσείο Norton Simon. Pasadena. Ο Μονέ περνούσε τα καλοκαίρια του στο σπίτι αυτό, τον κήπο του οποίου έχει απεικονίσει πολλές φορές. Ο διάδρομος με τα σκαλοπάτια περιβάλλεται από μεγάλα και εκτυφλωτικά ηλιοτρόπια....

Γιάννης Ρίτσος, ηλιοτρόπια

Μεγάλα, εκτυφλωτικά ηλιοτρόπια σ' έρημους κήπους.
Τα χίλια μάτια του μεσημεριού κίτρινα.
Κίτρινη λάμψη, κίτρινη αδειοσύνη του καλοκαιριού
καίγοντας πέτρες, καλαμπόκια, σώματα. Η ποίηση
τυφλωμένη απ' το φέγγος, γυρεύει έναν ίσκιο,
φτιάχνει έναν ίσκιο, γίνεται πιο φως.

Κλ. Μονέ, Ο κήπος του σπιτιού στο Vetheuil. 1880-1881. Εθνική Πινακοθήκη. Ουάσινγκτον.

Κράτα τοΚράτα το

Τρίτη 21 Ιουνίου 2016

Στη θάλασσα. Ένα ποίημα του Κώστα Ουράνη.

Κώστας Ουράνης,  Στη θάλασσα
Εποχή για θάλασσα... Για αυτό, ένα ποίημα του Κώστα Ουράνη που με συγκινεί πολύ. Το συνοδεύουν σκηνές στην ακροθαλασσιά από τον Βρετανό ζωγράφο της Βικτωριανής εποχής George Elgar Hicks (1824-1914). Δεν μπόρεσα, όμως, να αποφύγω και ένα πίνακα του του αγαπημένου μου Edvard Munch.

Ω Θάλασσα! σαν ήμουνα παιδί, εξεκινούσα
απ’ το μικρό μου το χωριό κι ερχόμουνα σε σένα
κι από ‘να βράχο κοίταζα, ρεμβαστικά, για ώρες
τα κύματά σου κάτω μου να σκάζουν αφρισμένα.

John Elgar Hicks (1824-1914), Παιδί ντυμένο με ναυτικά. Δημοτική Πινακοθήκη Τέχνης του Σαουθάμπτον. 

George Elgar Hicks, Παιδί που παίζει με μωρό στην παραλία. Δημοτική Πινακοθήκη Τέχνης του Σαουθάμπτον. 
Μέσα μου σάλευε η ψυχή για μακρινά ταξίδια
κι ονειρευόμουνα λαμπρές, μεγάλες πολιτείες
όπου θα ζούσα μια ζωή φανταχτερή, παρόμοια
μ’ εκείνη που σε ξενικές εδιάβαζα ιστορίες.


George Elgar Hicks (1824-1914), Παρέα παιδιών στην παραλία. Δημοτική Πινακοθήκη Τέχνης του Σαουθάμπτον. 
Τώρα, από κείνον τον καιρό έχουν περάσει χρόνια,
τα βήματά μου έσυρα σε πλήθος ξένους τόπους
και γνώρισα όλες τις ζωές και όλους τους ανθρώπους
και, κουρασμένος, έρχομαι σήμερα να ξεχάσω
της ταραγμένης μου ζωής τη μάταιη ιστορία

μες τη δική σου, ω Θάλασσα, μεγάλη ανησυχία!

Edvard Munch, Μελαγχολία. 1894-1896. Μουσείο Munch. Μπέργκεν. Θα μπορούσε να είναι ένα από τα αγόρια που έπαιζαν στην ακροθαλασσιά.


George Elgar Hicks,  Στην παραλία. 1878. Δημοτική Πινακοθήκη Τέχνης του Σαουθάμπτον. Θα μπορούσε να είναι ένα από τα κορίτσια που έπαιζαν στην ακροθαλασσιά.

Ακόμα μία εκδοχή της ίδιας σκηνής.


George Elgar Hicks,  Στην παραλία. 1879. Ιδιωτική Συλλογή.


Βλ. Κώστας Ουράνης, Ποιήματα, εκδ. Εστία, Αθήνα, 2009, σ. 117.

Κυριακή 19 Ιουνίου 2016

Ελληνικός ιμπρεσιονισμός. Παιδιά που παίζουν στην παραλία. Πίνακες του Περικλή Πανταζή και του Θεόφραστου Τριανταφυλλίδη και το "Ευλογημένο καράβι" του Θεόφραστου Τριανταφυλλίδη

Ελληνικός ιμπρεσιονισμός. Στην  παραλία

  Θα συνεχίσω με ταξίδια στη θάλασσα, ταξίδια συμβολικά, ταξίδια ονειρεμένα και φανταστικά. Αφορμή της ανάρτησης ένας πίνακας ενός αγαπημένου ζωγράφου, του Περικλή Πανταζή (1849-1884) που συνειρμικά με οδήγησε σ' ένα αγαπημένο ποιηματάκι των παιδικών μου χρόνων, "To ευλογημένο καράβι" του Ζαχαρία Παπαντωνίου.
   Μία υπέροχη θαλασσινή σκηνή δια χειρός ενός σημαντικού ζωγράφου της νεοελληνικής τέχνης, ο οποίος θεωρείται ο πρώτος που ξέφυγε από τον Ακαδημαϊσμό της Σχολής του Μονάχου και πέρασε στην επιρροή του τότε μοντέρνου κινήματος, του γαλλικού ιμπρεσιονισμού. Μετά από τις σπουδές του στην Αθήνα και το Παρίσι, εγκαταστάθηκε στο Βέλγιο (έχοντας συστατική επιστολή του Γάλλου ζωγράφου Μανέ) όπου και διακρίθηκε για το έργο του.
  Δύο κομψοντυμένες γυναίκες περπατούν στην παραλία, η μία κρατά ροζ ομπρέλα. Πίσω τους και σε πρώτο πλάνο βλέπουμε τρία παιδάκια, ένα κορίτσι και δύο αγόρια να παίζουν με ένα καραβάκι, ένα ιστιοφόρο. Σύμβολο του ταξιδιού και της ενηλικίωσης το καράβι, ήταν κάποτε αγαπημένο παιχνίδι των παιδιών που ονειρεύονταν τη φυγή από τον κόσμο των ανηλίκων στον κόσμο των ενηλίκων και περίμεναν ανυπόμονα την ώρα της ανεξαρτησίας από τους δεσμούς της οικογένειας για να ριχτούν στην περιπέτεια της ζωής και να ζήσουν τη συγκίνηση του ταξιδιού στο άγνωστο...

Περικλής Πανταζής, Στην παραλία, 1879. Συλλογή Εμφιετζόγλου. Κτήμα του Βορρέ. Το καράβι παιχνίδι στην παραλία, ενώ στο βάθος διακρίνουμε (από τον καπνό) να ταξιδεύει στη θάλασσα ένα πραγματικό καράβι-ατμόπλοιο.

Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Το ευλογημένο καράβι

«Πού πας, καραβάκι, με τέτοιον καιρό;
Σε μάχεται η θάλασσα, δεν τη φοβάσαι;
Άνεμοι σφυρίζουν και πέφτει νερό,
πού πας, καραβάκι, με τέτοιον καιρό;»
 
«Για χώρα πηγαίνω πολύ μακρινή.
Θα φέξουνε φάροι πολλοί να περάσω.
Βοριάδες, νοτιάδες θα βρω, μα θα φτάσω
με πρίμο αγεράκι, μ’ ακέριο πανί.»
 
 «Κι οι κάβοι αν σου στήσουν τη νύχτα καρτέρι;
Απάνω σου αν πέσει το κύμα θεριό
και πάρει τους ναύτες και τον τιμονιέρη;
Πού πας, καραβάκι, με τέτοιον καιρό;»
 
«Ψηλά στο εκκλησάκι του βράχου, που ασπρίζει,
για μένα έχουν κάμει κρυφή λειτουργία·
ορθός ο Χριστός το τιμόνι μου αγγίζει,
στην πλώρη μου στέκει η παρθένα Μαρία.»

Περικλής Πανταζής, Στην παραλία. 

Περικλής Πανταζής, Στην παραλία. 

   Ο Πανταζής έχει ζωγραφίσει τη σκηνή με παιδιά να παίζουν στην παραλία σε διάφορες παραλλαγές και εκδοχές... (Βλ. επίσης στο http://annagelopoulou.blogspot.gr/search/label/Περικλής%20Πανταζής%20%28Periclès%20Pantazis%29)

Περικλής Πανταζής, Στην ακτή. Ιδιωτική Συλλογή.

...και δύο ακόμα πίνακες με παιδιά στην παραλία, ενός επίσης σημαντικού Έλληνα ζωγράφου, του Θεόφραστου Τριανταφυλλίδη (1881-1955), που θεωρείται από τους εισηγητές του μοντερνισμού στη νεοελληνική τέχνη. Τα έργα του απηχούν επιρροές από τον ιμπρεσιονισμό, αλλά κάποιες φορές κινούνται στην ατμόσφαιρα του εξπρεσιονισμού. Για το ιδιαίτερο έργο του Θρασύβουλου Τριανταφυλλίδη, βλ. και άλλες αναρτήσεις στο http://annagelopoulou.blogspot.gr/search/label/Θεόφραστος%20Τριανταφυλλίδης

Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, Παιδάκια στην παραλία. 


Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, Παιδιά στην παραλία. 1919. Εθνική Πινακοθήκη.

http://www.snhell.gr/kids/content.asp?id=22&cat_id=2
http://www.eikastikon.gr/zografiki/pantazis.html

Παρασκευή 17 Ιουνίου 2016

Το καράβι στην ποίηση και τη ζωγραφική. Ταξιδεύοντας στο όνειρο με το "Μεθυσμένο Καράβι" του Αρθούρου Ρεμπώ και τις θαλασσογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη και του Ιωάννη Αλταμούρα

Αρθούρος Ρεμπώ, Το μεθυσμένο καράβι 


   Σήμερα επιθυμώ μία θαλασσινή, "ταξιδιάρικη", ανάρτηση.

  Το μεθυσμένο καράβι του Ρεμπώ, ένα εμβληματικό κείμενο του συμβολισμού, ενός εμβληματικού εισηγητή του μοντερνισμού στην ποίηση, έχει μεταφρασθεί στα ελληνικά πολλές φορές σε διάφορες εκδοχές από διάφορους γνωστούς και λιγότερο γνωστούς ποιητές. Από τις διάφορες μεταφραστικές δοκιμές επιλέγω τη μετάφραση  ενός σημαντικού, αλλά άγνωστου στο ευρύ κοινό Έλληνα ποιητή, του Αλέξανδρου Μπάρα, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1948 στο περιοδικό Νέα Εστία (τεύχος 504, σ. 825-827)
(βλ. ποιήματα για καράβια και θαλασσινά ταξίδια του Μπάρα στο http://annagelopoulou.blogspot.gr/2016/04/henry-bacon.html).  Πρόκειται για τη μετάφραση ενός ποιητή, που "ονειρευόταν" τη φυγή από την πραγματικότητα και τα φανταστικά ταξίδια σε τόπους απόμακρους και ίσως ανύπαρκτους, θαλασσινά ταξίδια με καράβια που ποτέ δεν αναχωρούσαν...
   Η μετάφραση του Μπάρα περιέχεται στο βιβλίο ενός επίσης σημαντικού αλλά άγνωστου Έλληνα ποιητή. Βλ. Καίσαρ Εμμανουήλ, Προσεγγίσεις στη γαλλική ποίηση, Πρόσπερος, Αθήνα 1986, σελ. 55-58. Ο Καίσαρ Εμμανουήλ, έχει επίσης μεταφράσει το "Μεθυσμένο Καράβι" του Ρεμπώ.

Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907), Θαλασσογραφία, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου της Κύπρου.

...Και βέβαια οι θαλασσογραφίες με "μεθυσμένα" καράβια του Ιωάννη Αλταμούρα και του Κωνσταντίνου Βολανάκη, νομίζω ότι θα μπορούσαν να πλαισιώσουν το ποίημα...

Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907), Καράβι στο φως του φεγγαριού. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου της Κύπρου.

Στο ποίημα του Ρεμπώ το ποιητικό υποκείμενο ταυτίζεται με το "μεθυσμένο καράβι" μιλά σε πρώτο πρόσωπο για τις περιπέτειες της ζωής. Ας ακούσουμε, λοιπόν, τη "φωνή" του καραβιού να μιλά για τα ταξίδια του...

Σε Ποταμούς ατάραχους καθώς αργοκατέβαινα,
μ’ αφήκαν αρυμούλκητο οι αγγαρεμένοι ανθρώποι:
Κάποιοι έξαλλοι Ερυθρόδερμοι, γυμνούς αφού τους κάρφωσαν
στα παρδαλά τους ξόανα, τους τόξευαν κατόπι.

Έγνοια καμμιά για πλήρωμα δεν είχα εγώ, γεννήματα
φλαμανδικά κι εγγλέζικα μπαμπάκια είχα φορτίο.
Μιά και με τους ανθρώπους μου τελειώσαν τα καθέκαστα,
όπου ’θελα κι οι Ποταμοί μ’ αφήκανε να φύγω.
Παιδί εγώ κακοτράχαλο, του κεφαλιού μου κάνοντας,
πέρσυ το μισοχείμωνο ρίχτηκα μες στο σάλο
τον άγριο των παλιρροιών! Και του έκπλου μου οι Χερρσόνησες
δε θα θυμούνται αναβρασμό ποτέ τους πιο μεγάλο.


Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907), Φρεγάτα στο σεληνόφως.

Η καταιγίδα ευλόγησε τις ναυτικές αγρύπνιες μου.
Δέκα νυχτιές, λαφρή φελλό, χωρίς ν’ αποθυμήσω
το ηλίθιο μάτι των φανών, με χόρεψαν τα κύματα
που μοίρα τους ν’ αργοκυλάν από πνιγμένους πίσω.

Πράσινο αφρόν ερούφηξεν η πλώρη μου η ελάτινη,
σαν το χυμό ξυνόμηλου παιδί όταν το δαγκώνει,
από κρασιά κι απ’ έμετους μ’ εξέπλυνεν η θάλασσα,
σκορπώντας μου στη μάνητα κι αρπάγες και τιμόνι.

Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907), Καράβι στο φεγγαρόφωτο.

Οι ξεσκισμένοι απ’ αστραπές γνωστοί μού είν’ ουρανόθολοι
τα ρέματα κι οι σίφουνες, γνωστό μου και το βράδι
κι η αυγή που σα φτερούγισμα περιστερών είν έξαλλη,
κι είδα όσα νόμισε γνωστά τ’ ανθρώπινο κοπάδι.

Την πράσινη ονειρεύτηκα νυχτιά, τα έκθαμβα χιόνια της,
στα μάτια του νερού φιλιών μετάδοση αργοπόρων,
τον κυκλισμό των άρρητων χυμών και την εγρήγορση
τη γαλανή και κίτρινη των ωδικών φωσφόρων.
Τον ήλιο είδα κατάστιχτο με φρίκες υπερκόσμιες
ν’ αλλάζει νέφη δυσμικά σε πάγους ιοχρόους,
τα κύματα να στέλνουνε κατάμακρα τα ρίγη τους
καθώς οι αρχαίοι ερμηνευτές της τραγωδίας τους γόους.

Μήνες οι φουσκοθαλασσιές να τρων το βράχο αγνάντεψα,
δαμάλινες αφρίζουσες μεγάλες υστερίες,
ξέροντας πως του Ωκεανού το ρύγχος δεν θα δάμαζαν
οι φωτοβηματίζουσες θαλασσινές Μαρίες.

Ιωάννης Αλταμούρας (1852-1878), Δαμάζοντας την καταιγίδα.




Ιωάννης Αλταμούρας (1852-1878), Περιμένοντας την παλίρροια
Ήλιους θαμπούς, πάγους, νερά μαργάρινα, διάπυρους
ουρανούς και ξεβράσματα σε μυχούς κόλπων όπου
τ’ αφανισμένα από κοριούς γιγάντια φίδια πέφτουνε
δυσώδη πάν’ απ’ τα ραιβά ξερόδεντρα του τόπου.
Θ’ αποθυμούσα νά ’δειχνα στα παιδιά τα χρυσόψαρα,
τα ωραία τα ψάρια τα ωδικά του γαλανού αυτού πλάτους.
Άνθινοι αφροί κυλήσανε και με κατευοδώσανε
κι άρρητοι ανέμοι κάποτες μού εδώσαν τα φτερά τους.


Κι άλλοτε πάλι η θάλασσα, ζωνών και πόλων μάρτυρας,
με του λυγμού της το ρυθμό καθώς γλυκοκυλούσα,
μου ανέβαζεν ανθούς σκιών τίς κίτρινές της μέδουσες
και σα γυναίκα που έπεσε στα γόνατα ηρεμούσα.

Χερσόνησος λικνίζοντας στις όχθες μου τις έριδες,
την κόπρο κιτρινόφθαλμων πουλιών που εθορυβούσαν,
κι έλαμνα ενώ κατέβαιναν απ’ τα σχοινιά μου ανάμεσα
πνιγμένοι που το λίκνο τους στα βάθη αποζητούσαν…

Κωνσταντίνος Βολανάκης 1837-1907), Ακτή. 3. 


Ιωάννης Αλταμούρας (1852-1878), Στο καρνάγιο.

Λοιπόν, ναυάγιο τέτοιο εγώ, κάτ’ απ’ ορμίσκων πλόκαμους,
σε μοναξιές που εχάθηκεν άπτερου αιθέρα ερήμου,
εγώ που των Χανσεατών τα πλοία κι οι Μονίτορες
το μεθυσμένο από νερό θ’ απόφευγαν σκαρί μου,
λεύτερο πια, μενεξελιά φορώντας ομιχλώματα,
εγώ που τους πλινθόχρωμους τρυπούσα ουρανοθόλους,
ήλιου λειχήνες έμπλεο και βλέννες κυανότητας,
είδη πολύ επιθυμητά στους ποιητές σας όλους,

πού ’φευγα με μηνοειδείς ηλεχτρικές κατάστιχτο,
τρελή σανίδα ιππόκαμποι που την ακολουθούσαν,
ενώ τους πόντιους ουρανούς, χοάνες φλογερότατες,
οι Ιούλιοι με χτυπήματα ροπάλων εγκρεμούσαν,
εγώ, πού ’τρεμα ακούοντας μίλια μακριά να οργάζουνε
τ’ αβυσσαλέα Μάελστρομ κι οι Βεεμώθ κατόπι,
εγώ, ο πολύς ταξιδευτής των γαλανών εκτάσεων,
κατάβαθά μου λαχταρώ τη γηραιάν Ευρώπη.

Είδα αστρικά αρχιπέλαγα, νησιά με στερεώματα
παροξυσμών που είν’ ανοιχτοί για κάθε ναύτη δρόμοι:
Σ’ απύθμενες τέτοιες νυχτιές κοιμάσαι κι εξορίζεσαι,
ω σμάρι από χρυσά πουλιά, μελλοντική εσύ ρώμη;

Ιωάννης Αλταμούρας (1852-1878), Δαμάζοντας τα κύματα.

Μ’ αλήθεια, εθρήνησα πολύ. Όλες οι αυγές αφόρητες,
πικρός ο ήλιος και φριχτό το κάθε είναι φεγγάρι.
Σε νάρκωση μεθυστική ο αψύς με βύθισε έρωτας.
Να σπάσει πια η καρίνα μου! Το κύμα να με πάρει!
Αν της Ευρώπης λαχταρώ κάποια νερά, τα στάσιμα
θαμπά νερά αποθύμησα που ενώ γλυκοβραδιάζει,
με θλίψη αφήνει ένα παιδί σ’ αυτά το καραβάκι του,
τόσο λεπτό, που ωσάν Μαγιού πεταλουδούλα μοιάζει.

Δεν το μπορώ πιά, ω κύματα, λουσμένο μες στα θάλπη σας,
τα μπάρκα εγώ του μπαμπακιού να παραβγώ κι ακόμα
σημαίες αλαζονικές ν’ αντιπερνάω και φλάμπουρα
και κάτω από των ποντονιών να κολυμπάω το σκώμμα!

Ιωάννης Αλταμούρας (1852-1878), Δαμάζοντας τα κύματα.


http://users.sch.gr/symfo/sholio/kimena/xeni/rebo_methismeno.htm
http://zbabis.blogspot.gr/2015/10/5.html
https://apsida.cut.ac.cy/items/browse?search=Βολανάκης&submit_search=Search
https://paletaart.wordpress.com/2012/07/07/βολανάκης-κωνσταντίνος-konstantinos-volanakis-1837-1907/
https://paletaart.wordpress.com/2012/06/22/αλταμούρας-ιωάννης-altamouras-ioannis-1852-1878/

Κυριακή 12 Ιουνίου 2016

Γυναίκες που διαβάζουν. Πίνακες του John Lavery και "Τα βιβλία" του Κώστα Ουράνη

Το βιβλίο σε πίνακες του.John Lavery και ένα ποίημα του Κώστα Ουράνη για τα βιβλία.

   Στα τέλη του 19ου αιώνα-αρχές του 20ού και στην περίοδο του Μεσοπολέμου, για τις δεσποινίδες και τις κυρίες των ανωτέρων κοινωνικών τάξεων η ανάγνωση βιβλίων ήταν μία ενασχόληση της καθημερινής "ρουτίνας". Πολλοί ζωγράφοι απεικόνιζαν στιγμιότυπα γυναικών με βιβλία... Είναι πάμπολλοι οι πίνακες με θέμα την ανάγνωση βιβλίων από κορίτσια, κοπέλες, ώριμες και γηραιές κυρίες. Και είναι αδυναμία μου η αναζήτηση αυτών των έργων και ο εμπλουτισμός της συλλογής μου. Δεν ξέρω τι περιέχουν τα βιβλία που κρατούν και διαβάζουν οι αναγνώστριες των εικόνων (υποθέτω ρομαντικά μυθιστορήματα και ποιήματα), δεν είμαι σίγουρη ότι πράγματι αγαπούν την ανάγνωση και τα βιβλία, ότι απολαμβάνουν το διάβασμα... Μπορεί το βιβλίο να είναι μόνο ένα αξεσουάρ... Μπορεί, όμως, για κάποιες από αυτές, να ήταν ο μόνος τρόπος διαφυγής, η μόνη διέξοδος από το προκαθορισμένο πλαίσιο μίας ζωής για την οποία άλλοι αποφάσιζαν, το μόνο μέσο για να "ταξιδέψουν" μακριά και να γνωρίσουν άλλους τόπους και άλλους κόσμους... 
   Το βλέμμα των ζωγράφων ελκύεται από την έκφραση των γυναικών που "ταξιδεύουν" στις σελίδες ενός βιβλίου και στους φανταστικούς "τόπους" των ηρώων της αφήγησης (εμφανώς πολύ λιγότεροι είναι τα έργα ζωγραφικής που απεικονίζουν άνδρες να διαβάζουν).
   Γιατί, το διάβασμα ενός βιβλίου είναι ένα "ταξίδι" φαντασίας. "Ας ανοίξουμε τα βιβλία μας και ας ταξιδέψουμε...", έλεγε μία φιλόλογός μου, όταν μας δίδασκε λογοτεχνία.
     Γιατί με τα βιβλία "ταξιδεύουμε"...Το βιβλίο είναι "ταξίδι"...
   Ας ταξιδέψουμε, λοιπόν, με πίνακες του Ιρλανδού John Lavery (1856-1941) και με το ποίημα του Κώστα Ουράνη "Τα βιβλία".

John Lavery, Η Δεσποινίς Auras διαβάζει το κόκκινο βιβλίο, 1900. Πινακοθήκη του Pym. Λονδίνο. Ένα κόκκινο βιβλιαράκι είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της αισθαντικής δεσποινίδας Auras. Ένα εξαιρετικό πορτρέτο, δείγμα της άριστης τεχνικής του Lavery στην προσωπογραφία.

Κώστας Ουράνης, Τα βιβλία

Με τους παλιούς και σκοτεινούς μάγους (όπου μπορούσαν,
με φίλτρα, σολομωνικές και με την αλχημεία,
να ξέρουνε το κάθε τί, να 'ναι παντού οπού θέλουν,
να κάνουνε τ' αδύνατα) — μοιάζουνε τα Βιβλία.

Κάθε που πιω απ’ τα φίλτρα τους και μπω στη συντροφιά τους, 
του Χρόνου και της Έκτασης οι νόμοι σταματάνε, 
υψώνουμαι έξω απ’ τη Ζωή για μπαίνω μέσα σ' όλα 
κ' οι Αιώνες απ’ τα μάτια μου τα εκστατικά περνάνε.

Μπορώ να παίρνω την ψυχή ανθρώπων πεθαμένων 
και την πικρή τους ή λαμπρή να ξαναζώ ιστορία, 
κάνω δική μου των λαών την άπειρη σοφία
κι όταν σαλεύει μέσα μου της αλλαγής ο πόθος, 
όπως του Γκαίτε οι μάγισσες κ' εγώ, καβαλλικεύω 
ένα Βιβλίο — και στον πλατύ τον κόσμο ταξιδεύω.

Κώστας Ουράνης, Ποιήματα, εκδόσεις "Εστία", Αθήνα 2009,  σ. 227.

John Lavery, Η πράσινη αιώρα. 1910. Ιδιωτική Συλλογή. Ξαπλωμένη μπρούμυτα στην αιώρα του κήπου, περιβαλλόμενη από βαθύ πράσινο,  βυθίζεται στο μαγικό κόσμο της ανάγνωσης...

John Lavery, Alice, 1919. Μουσείο Ulster. Eθνικά Μουσεία Βορ. Ιρλανδίας. Σ' ένα σκοτεινό δωμάτιο...διαβάζει με προσήλωση... Οι λευκές σελίδες του βιβλίου και το λευκό πουκάμισο του κοριτσιού γίνονται πηγή φωτός για τη εικόνα.


John Lavery (1856-1941), Γυναίκα με κόκκινο φόρεμα διαβάζει μπροστά σε πισίνα. 1936. Κομψότατη και μυστηριώδης,  έχει γυρίσει την πλάτη στο κοινό...και διαβάζει το βιβλίο της... Ένας υπέροχος πίνακας που φωτίζεται από το θερμό χρώμα του φορέματος.

John Lavery (1856-1941),  Η Λέιντι Simon . Μουσείο  Τέχνης της Τάξης του Αγίου Αντωνίου. Mία αριστοκρατική κυρία κάθεται στην πολυθρόνα. Κρατά ένα βιβλίο και μας κοιτάζει χαμογελαστή. Ένα ακόμα εξαιρετικό πορτρέτο μίας γυναίκας με βιβλίο.

Παρασκευή 10 Ιουνίου 2016

Κάτω από την κερασιά. Ένας πίνακας του John Lavery

Κάτω από την κερασιά του Ιρλανδού ζωγράφου John Lavery

   Eίναι ένας αγαπημένος πίνακας ενός αγαπημένου ζωγράφου, του Ιρλανδού John Lavery (1856-1941). Απεικονίζει ένα γαλήνιο στιγμιότυπο στην εξοχή της γαλλικής κωμόπολης Grez στις όχθες του ποταμού Loing . Μία οικογένεια απολαμβάνει την ομορφιά του τοπίου κάτω από την ανθισμένη κερασιά. Διακρίνουμε στην όχθη τη βάρκα με την οποία προφανώς έχουν κάνει βόλτα στο ποτάμι. Στα νερά του ποταμού καθρεφτίζονται τα δέντρα και η γέφυρα με τις καμάρες. Η γυναίκα ακουμπισμένη νωχελικά στο φράκτη, φαίνεται να ρεμβάζει, ο άνδρας στηρίζεται στο κουπί της βάρκας και το κοριτσάκι  με τις δύο ξανθές πλεξούδες κάθεται στο καροτσάκι.

John Lavery, Κάτω από την κερασιά στο Crez. 1884. Μουσείο Ulster. Εθνικά Μουσεία της Β. Ιρλανδίας.

   Ο John Lavery έχει ζωγραφίσει πολλές εικόνες από την κωμόπολη του Grez, στην οποία τα καλοκαίρια συγκεντρώνονταν καλλιτέχνες από διάφορες χώρες της Ευρώπης, για να ζωγραφίσουν τα τοπία της εποχής.

John Lavery, Στη γέφυρα του Grez. 1884. Εθνικά Μουσεία της Ιρλανδίας. Δουβλίνο.

John Lavery, Η γέφυρα του Grez. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

John Lavery, Η γέφυρα του Grez. 1900-1901. Ιδιωτική Συλλογή.

Τετάρτη 8 Ιουνίου 2016

Μ' ελαφρά βήματα. Ένα ποίημα αγάπης από τον Ανέστη Ευαγγέλου

Ποίημα για την αγάπη: Ανέστης Ευαγγέλου, Μ' ελαφρά βήματα


  Το τρυφερό ποίημα του γλυκύτατου ποιητή Ανέστη Ευαγγέλου "Μ᾽ελαφρά βήματα" θέλω εδώ και καιρό να μοιρασθώ μαζί σας. Ήρθε λοιπόν η ώρα της αναρτησης. Aς το διαβάσουμε πλαισιωμένο με πίνακες ζωγραφικής δύο Προραφαηλιτών καλλιτεχνών: του Frank Dicksee και της Μαρίας Σπάρταλη Στίλμαν.

Frank Dicksee (1853-1928), Ένα ευαίσθητο φυτό. Ιδιωτική Συλλογή. Φροντίζει με προσοχή το "ευαίσθητο" φυτό...


Μ' ελαφρά βήματα έρχεται η αγαπημένη μου,

χαράματα, όταν ξυπνάνε τα πουλιά.

Την παίρνει 

αγιάζι τρυφερό, το εύθραυστο σώμα,

κι έρχεται να συνάξει τ' άνθη

κι ανάμεσα στη χλόη να πλανηθεί

κι απ' την πηγή
γαλάζιο, αμόλυντο, να πιει νερό.
Μ' ελαφρά βήματα έρχεται η αγαπημένη μου
κι εγώ,
το πιο τρελό από τα πουλιά, την τραγουδώ.

Μαρία Σπάραλη Στίλμαν, Ταΐζοντας τα περιστέρια στην αγροικία της περιοχής της Οξφόρδης. Ιδιωτική Συλλογή.

...και  μία "art nouveau" εικόνα-καρτ ποστάλ της Ελ. Σονρέλ. 

Ελίζαμπεθ Σονρέλ, γυναίκα στον κήπο με λουλούδια. 1900-1901. Ιδιωτική Συλλογή.


Σάββατο 4 Ιουνίου 2016

Εικόνες ζωγραφικής με παιδιά και κεράσια.

Παιδιά με κεράσια

   Αρχές Ιουνίου! Διανύουμε την εποχή των κερασιών. Τα κεράσια ωριμάζουν στα τέλη Μαΐου και αρχές Ιουνίου. Για αυτό, θα συνεχίσω με απεικονίσεις κερασιών.  "Παιδιά με κεράσια" είναι το θέμα των εικόνων που ακολουθούν. Ελκυστικά τα κεράσια για τα μικρά και μεγάλα παιδιά!... κόκκινα, γυαλιστερά, τραγανά, ζουμερά, λαχταριστά, προκλητικά για φαγητό και παιχνίδι, σχεδόν αισθησιακά!
    Ας δούμε, λοιπόν, παιδιά που μαζεύουν κεράσια, που τρώνε κεράσια, που παίζουν και στολίζονται με κεράσια.
      Θα ξεκινήσω μ' ένα γνωστό έργο, το "αγόρι με κεράσια" του Νικόλαου Γύζη, ενός από τους κορυφαίους ζωγράφους της νεοελληνικής ζωγραφικής και εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου.

Νικόλαος Γύζης, Αγόρι με κεράσια. 1888. Ιδιωτική Συλλογή. Κρατά στις χούφτες του κεράσια και τα τρώει, όπως φαίνεται από το φουσκωμένο μάγουλο.

Édouard Manet, Αγόρι με κεράσια. 1859. Μουσείο Τέχνης Calouste Gulbenkian. Λισαβόνα.

John Everett Millais, Ώριμο κεράσι. 1879. Ιδιωτική Συλλογή. Ένας διάσημος πίνακας του Προραφαηλίτη ζωγράφου Μillais. Πουλήθηκε πανάκριβα σε δημοπρασία.

Frederick Leighton, Μητέρα και κορίτσι (Κεράσια). 1864-65. Μουσείο του Blackburn. Μία πανέμορφη εικόνα που απεικονίζει τρυφερό στιγμιότυπο ανάμεσα σε μητέρα και κόρη. Το κοριτσάκι ταΐζει κεράσια τη μητέρα του.

   Ο Γάλλος ζωγράφος Paul Seignac έχει απεικονίσει αρκετές καθημερινές σκηνές με παιδιά και κεράσια.

Paul Seignac, Μαζεύοντας κεράσια. Ιδιωτική Συλλογή. Το κοριτσάκι μαζεύει στην ποδιά του τα κεράσια από τα κλαδιά που τινάζει η μητέρα του.

 Paul Seignac, Μετά το μάζεμα των κερασιών. Ιδιωτική Συλλογή. Τα παιδάκια και η μητέρα έχουν μαζέψει κεράσια και έχουν επιστρέψει στο σπίτι. Διαλέγουν κεράσια από το καλάθι. Το ένα κοριτσάκι βάζει τα κεράσια σε πιάτο, ενώ το άλλο στη ποδιά του.


 Paul Seignac, Το πιάτο των κερασιών. Ιδιωτική Συλλογή. Η ίδια σκηνή σε παραλλαγή...

 Paul Seignac, Ζυγίζοντας κεράσια. Ιδιωτική Συλλογή. Τα παιδιά παίζουν με τα κεράσια...Αναπαράσταση  μανάβικου. Στη σκηνή βλέπουμε το ένα κοριτσάκι σε ρόλο μανάβη να ζυγίζει κεράσια και τα άλλα δύο σε ρόλο αγοραστών...

Paul Seignac (1826-1904), Ταΐζει κεράσια. Ιδιωτική Συλλογή. Ταΐζει κεράσια τον αδελφό της.

Paul Seignac, Ώριμα κεράσια. 1860-1870. Ιδιωτική Συλλογή. Υπό το βλέμμα των τριών παιδιών αδειάζει το καλάθι με τα ώριμα κεράσια στο τραπέζι της κουζίνας.

Frederick Morgan (1847-1924), Μαζεύοντας κεράσια. Ιδιωτική Συλλογή. Έχει ανεβεί στον πέτρινο φράκτη, μαζεύει κεράσια από τα κλαδιά της κερασιάς και τα ρίχνει στην ποδιά των κοριτσιών που τον περιμένουν κάτω. Στην παρέα των παιδιών και ένας σκύλος. 

Frederick Morgan (1847-1924), Μαζεύοντας κεράσια. Ιδιωτική Συλλογή. Μια χαρούμενη παρέα μικρών κοριτσιών που μαζεύουν κεράσια.

Frederick Morgan (1847-1924), Κεράσια σκουλαρίκια. Ιδιωτική Συλλογή. Ένα κοριτσάκι και ένα αγοράκι μπροστά σε μια πιατέλα με κεράσια. Το κοριτσάκι σε ρόλο μεγάλης γυναίκας,  φοράει κεράσια-σκουλαρίκια στα αυτιά. Τα κεράσια γίνονται σύμβολο του γυναικείου κοσμήματος και της θηλυκότητας..

Frederick Morgan (1847-1924), Κεράσια σκουλαρίκια. Ιδιωτική Συλλογή. Ένα κοριτσάκι και ένα αγοράκι παίζουν στην εξοχή. Το αγοράκι δίνει στο κοριτσάκι κεράσια-σκουλαρίκια για τα αυτιά.

Pierre Bonnard, Τρώγοντας κεράσια. 1894. Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας. Δουβλίνο. Ένα παιδάκι τρώει κεράσια μαζί με τη γιαγιά του.