Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2012

Πίνακες ζωγραφικής με θέμα το Χειμώνα: Π. Γκωγκέν, χιονισμένα τοπία

Χιονισμένα τοπία του Π. Γκωγκέν (Paul Gauguin)

    Περιμένοντας, επιτέλους, να χιονίσει στη Θεσσαλονίκη, σας αφιερώνω ακόμα μερικούς πίνακες με χειμωνιάτικο θέμα...Αυτή τη φορά αναζήτησα κάποια χιονισμένα τοπία του Γάλλου μεταϊμπρεσιονιστή ζωγράφου Πωλ Γκωγκέν (1848-1903). Θυμόμουν δύο πίνακες του που είχα δει στο Musée d' Orsay...
   Ξέρω ότι οι περισσότεροι τον έχουμε συνδέσει με τα πολύχρωμα έργα που ζωγράφισε κυρίως στην Πολυνησία...Έχει, όμως, ζωγραφίσει και χιονισμένα τοπία στην εξοχή. Φαίνεται ότι τα παιχνίδια του φωτός στο λευκό χιόνι γοήτευσαν και τον Γκωγκέν. Ιδού, λοιπόν, κάποια από τα χιονισμένα του τοπία.

P. Gauguin, Το χωριό Breton υπό το χιόνι. 1894.  Musée d' Orsay. Παρίσι

P. Gauguin, Χιονισμένο χωριό. 1894. Ιδιωτική Συλλογή.

P. Gauguin, Το Seine. Το λιμάνι της Ιένα. Καιρός με χιόνι. 1875.  Musée d' Orsay. Παρίσι.

P. Gauguin, Χιόνι στο Vaugirard. 1879. Μουσείο Καλών Τεχνών. Βουδαπέστη

P. Gauguin, O κήπος με χιόνι. 1879. Νy Carsberg Glyptothek στην Κοπεγχάγη.

P. Gauguin, Ο κήπος με χιόνι. Οδός Carcel. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

P. Gaugin, Ο κήπος με χιόνι. 1883. Νy Carsberg Glyptothek στην Κοπεγχάγη.

P. Gauguin, Osny. Οδός του Pontoise. Χειμώνας. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

http://www.musee-orsay.fr/en/collections/index-of-works/resultat-collection.html?no_cache=1&zoom=1&tx_damzoom_pi1%5Bzoom%5D=0&tx_damzoom_pi1%5BxmlId%5D=000302&tx_damzoom_pi1%5Bback%5D=en%2Fcollections%2Findex-of-works%2Fresultat-collection.html%3Fno_cache%3D1%26zsz%3D9
http://www.musee-orsay.fr/en/collections/index-of-works/resultat-collection.html?no_cache=1&zoom=1&tx_damzoom_pi1%5Bzoom%5D=0&tx_damzoom_pi1%5BxmlId%5D=020555&tx_damzoom_pi1%5Bback%5D=en%2Fcollections%2Findex-of-works%2Fresultat-collection.html%3Fno_cache%3D1%26zsz%3D9
https://www.kulturarv.dk/kid/VisVaerk.do?vaerkId=105251
https://www.kulturarv.dk/kid/VisVaerk.do?vaerkId=105256
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=2131 1879
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=1840
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=1841
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=1822
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=2130

Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2012

Τρία ερωτικά διηγήματα ( Υπό την βασιλικήν Δρυν, Έρως Ήρως, Ο Έρωτας στα χιόνια) του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σε παράλληλη ανάγνωση με το διήγημά του "Όνειρο στο κύμα"

Τρία ερωτικά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σε παράλληλη ανάγνωση με το διήγημά του Όνειρο στο κύμα

   Τώρα που ολοκληρώσαμε τη διδασκαλία του διηγήματος του Αλ. Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα, προτείνω στους μαθητές και τις μαθήτριες της Λογοτεχνίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ Λυκείου του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης να διαβάσουν τρία ακόμα ερωτικά διηγήματα του ίδιου συγγραφέα.
     Εννοώ τα παρακάτω μικρά αριστουργήματα: 1. Aλεξ. Παπαδιαμάντη, Υπό την βασιλικήν δρυν (βλ. http://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/ppd_drus.html).  2. Αλεξ. Παπαδιαμάντη, Έρως Ήρως (βλ. http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/alexandros_papadiamantis/erws_hrws.htm). 3. Αλεξ. Παπαδιαμάντη, Ο Έρωτας στα χιόνια (βλ. http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/alexandros_papadiamantis/o_erwtas_sta_xionia.htm).


Γιώργος Κόρδης, Όνειρο στο κύμα. Από την εικονογράφηση του βιβλίου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Διηγήματα της αγάπης, έκδ. Αρμός, Αθήνα 1998.


    ...Kαι επειδή χθες στο μάθημα αναρωτηθήκαμε εάν ο Παπαδιαμάντης πράγματι είχε βιώσει έναν παρόμοιο ονειρικό έρωτα μ' αυτόν που περιγράφει ο αφηγητής στο Όνειρο το κύμα, παραθέτω το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του Κ. Μουλά Ο Παπαδιαμάντης αυτοβιογραφούμενος, που ίσως μπορεί να μας βοηθήσει να απαντήσουμε ή να μην απαντήσουμε το ερώτημα.

    “Για τους έρωτές του δεν ξέρουμε παρά ελάχιστα πράγματα, κυρίως όσα αφήνει ο ίδιος να διαφανούν εδώ κι εκεί μες στα διηγήματά του…Σε τι ποσοστό μεταφέρονται εδώ πραγματικά βιώματα του Παπαδιαμάντη θα ήταν δύσκολο να καθορίσουμε με ακρίβεια…Ό, τι μπορούμε να ξέρουμε λοιπόν με βεβαιότητα δεν είναι οι έρωτες του Παπαδιαμάντη, αλλά ο ερωτισμός του…Η όραση, αυτόνομη, γίνεται τις περισσότερες φορές το κύριο μέσο διαφυγής για την ανεκπλήρωτη επιθυμία. Η θέα του γυμνού γυναικείου σώματος, κυρίαρχη φαντασίωση του Παπαδιαμάντη (βλ. Όνειρο στο κύμα) είναι η μόνη δυνατή προσέγγιση του απαγορευμένου καρπού…Πουθενά δε θα βρούμε τη φυσιολογική διέξοδο της επιθυμίας σαν συγκατάθεση δύο υπάρξεων που μπαίνουν συνειδητά και ελεύθερα στο ερωτικό παιχνίδι. Ο Γιωργής δεν κατακτά την Αρχόντω παρά με τη φαντασία του  (βλ. Έρως Ήρως). Ο αφηγητής στο Όνειρο στο Κύμα θα αγγίξει το σώμα της γυμνής κόρης μόνο μισοπνιγμένο και αναίσθητο…Χρειάζεται πάντοτε μία κατάσταση άγνοιας, αναισθησίας ή αδράνειας από τη γυναικεία πλευρά για να εκδηλωθεί ανεμπόδιστα η αντρική επιθυμία, όταν δεν χαλιναγωγείται και δεν μεταρσιώνεται θεληματικά (βλ. Έρως-Ήρως, ο Γιωργής καταστέλλει το πάθος του). Πολλές φορές, ο ερωτισμός του συγγραφέα μεταφέρεται στη φύση και αγκαλιάζει τα άψυχα αντικείμενα σαν ανθρωπόμορφα υποκατάστατα του γυναικείου κορμιού (βλ. Παν. Μουλάς, Ο Παπαδιαμάντης αυτοβιογραφούμενος, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1981, σ. νβ-νγ).

Αλ. Παπαδιαμάντη, Υπό την βασιλικήν δρυν
   Στο διήγημα Υπό την βασιλικήν Δρυν αναγνωρίζουμε αμέσως την πρωτοπρόσωπη αναδρομική ομοδιηγητική-αυτοδιηγητική  αφήγηση και τα ηθογραφικά στοιχεία της γραφής του Παπαδιαμάντη που έχουμε συναντήσει και στο Όνειρο στο Κύμα. Ο ώριμος πλέον αφηγητής θυμάται με νοσταλγία την παιδική του ηλικία στη φύση και τις εκδρομές που έκανε στην εξοχή όπου εθαύμαζε το δέντρο του τίτλου (βασιλική δρυς). Στο κεντρικό επεισόδιο του διηγήματος ο αφηγητής-παιδί, αφού πρώτα κυλισθεί ευτυχισμένος στη χλόη, στις παπαρούνες και τα αγριολούλουδα, θα ξαπλώσει κουρασμένος κάτω από τη σκιά του δένδρου και θα κοιμηθεί. Στον ύπνο του θα ονειρευτεί τη μεταμόρφωση του δένδρου σε μία γυναικεία ερωτική μορφή. Διαβάζουμε μία εξαίσια περιγραφή που μπορεί να συγκριθεί με τις ποιητικές περιγραφές στο Όνειρο στο Κύμα.
"... Ήμην κατάκοπος, κάθιδρος και πνευστιών. Άμα έφθασα, ερρίφθην επί της χλόης, εκυλίσθην επάνω εις παπαρούνες και χαμολούλουδα. Αλλ΄ όμως ησθανόμην κρυφήν ευτυχίαν, ονειρώδη απόλαυσιν. Ερρέμβαζον αναβλέπων εις τους κλώνάς της τους κραταιούς, και ηνοιγόκλειον ηδυπαθώς τα χείλη εις την πνοήν της αύρας της, εις τον θρουν των φύλλων της. Εκατοντάδες πουλιών ανεπαύοντο εις τους κλώνάς της, έμελπον τρελά τραγούδια… Δρόσος, άρωμα και χαρμονή εθώπευον την ψυχήν μου….
     Ήμην αποσταμένος, και δεν είχον κοιμηθεί καλά την νύκτα. Ο ύπνος μού έλειπεν. Εις την σκιάν του πελωρίου δένδρου, εν μέσω των μηκώνων του των κατακοκκίνων, ο Μορφεύς ήλθε και μ΄εβαυκάλησε, και μοι έδειξεν εικόνες, ως εις περίεργον παιδίον.
     Μου εφάνη ότι το δένδρον –έσωζον καθ΄ύπνον την έννοιαν του δένδρου– μικρόν κατά μικρόν μετέβαλλεν όψιν, είδος και μορφήν. Εις μίαν στιγμήν η ρίζα του μου εφάνη ως δύο ωραίαι εύτορνοι κνήμαι, κολλημέναι η μία επάνω εις την άλλην, είτα κατ΄ολίγον εξεκόλλησαν κι εχωρίσθησαν εις δύο· ο κορμός μού εφάνη ότι διεπλάσσετο και εμορφούτο εις οσφύν, εις κοιλίαν και στέρνον, με δύο κόλπους γλαφυρούς, προέχοντας· οι δύο παμμέγιστοι κλάδοι μού εφάνησαν ως δύο βραχίονες, χείρες ορεγόμεναι εις το άπειρον, είτα κατερχόμεναι συγκαταβατικώς προς την γην, εφ΄ης εγώ εκείμην· και το βαθύφαιον, αειθαλές φύλλωμα, μου εφάνη ως κόμη πλουσία κόρης, αναδεδημένη προς τ΄ άνω, είτα λυομένη, κυματίζουσα, χαλαρουμένη προς τα κάτω.
     Το πόρισμά μου, το εν ονείρω εξαχθέν, και εις λήρον εν είδει συλλογισμού διατυπωθέν, υπήρξε τούτο: «Α! δεν είναι δένδρον, είναι κόρη· και τα δένδρα, όσα βλέπομεν, είναι γυναίκες!»
     Όταν μετ΄ολίγον εξύπνησα, ως συνέχειαν του ονείρου έσχον εν νώ την ανάμνησιν της ιστορίας του τυφλού, τον οποίον ο Χριστός εθεράπευσε, καθώς είχον ακούσει τον διδάσκαλόν μας εις την Ιεράν Ιστορίαν: «Καταρχάς μεν είδε τους ανθρώπους ως δένδρα· δεύτερον δε τους είδε καθαρά…»
     Πλην δεν εξύπνησα ακόμη, πριν ακούσω τι έλεγε το φάσμα· η κόρη – η δρυς, είχε λάβει φωνήν και μοι έλεγεν:
     -Ειπέ να μου φεισθούν, να μη με κόψουν….δια να μη κάμω ακουσίως κακόν. Δεν ειμ΄ εγώ νύμφη αθάνατος· θα ζήσω όσον αυτό το δένδρον…
     Εξύπνησα έντρομος, κι έφυγον… Ήτο ήδη μεσημβρία, και ο ήλιος εμεσουράνει…. Έκαιεν υψηλά, υπεράνω της κορυφής της δρυός, ήτις ήτο σκιά αδιαπέραστος… Από τον αντικρινόν λόφον ήκουσα φωνήν να με καλεί εξ ονόματος.
     Ήτο εις μικρός βοσκός, με την κάππαν του, με την στραβολέκαν του, και με δέκα αίγας, τας οποίας ωδήγει. Μου εφώναξεν ότι ο πατήρ μου με ανεζήτει ανήσυχος, και, να τρέξω, να φθάσω ταχέως εκεί κάτω….

     Δεν ενόησα τίποτε από το μαντικόν όνειρον. Αργότερα εδιδάχθην από εγχειρίδιον Μυθολογίας ότι η Αμαδρυάς συναποθνήσκει με την δρυν, εν ή ευρίσκεται ενσαρκωμένη…
     Μετά πολλά έτη, όταν ξενιτευμένος από μακρού επέστρεψα εις το χωρίον μου, κι επεσκέφθην τα τοπία εκείνα, τα προσκυνητάρια των παιδικών αναμνήσεων, δεν εύρον πλέον ουδέ τον τόπον ένθα ήτο ποτε η Δρυς η Βασιλική, το πάγκαλον και μεγαλοπρεπές δένδρον, η νύμφη η ανάσσουσα των δρυμώνων.
     Μία γραία με την ρόκαν της, με δύο προβατίνας τας οποίας έβοσκεν εντός αγρού πλησίον, ευρίσκετο εκεί, καθημένη έξωθεν της μικράς καλύβης της.
     Όταν την ηρώτησα τι είχε γίνει το «Μεγάλο Δέντρο», το οποίον ήτον ένα καιρόν εκεί, μοι απήντησεν:
     -Ο σχωρεμένος ο Βαργένης το έκοψε…μα κι εκείνος δεν είχε κάμει νισάφι με το τσεκούρι του· όλο θεόρατα δέντρα, τόσα σημαδιακά πράματα… Σαν το ΄κοψε κι ύστερα, δεν είδε χαΐρι και προκοπή. Αρρώστησε, και σε λίγες μέρες πέθανε… Το Μεγάλο Δέντρο ήτον στοιχειωμένο."

          

Αλ. Παπαδιαμάντης, Έρως Ήρως. Διήγημα, Εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη 2003.


    Στο διήγημα Έρως Ήρως ακούμε από τη "φωνή" του τριτοπρόσωπου αφηγητή την ιστορία του ανεκπλήρωτου έρωτα του νεαρού Σκιαθίτη ναύτη Γιωργή. Στην τελευταία σκηνή ο Γιωργής μεταφέρει με τη βάρκα στην οποία δουλεύει, τη νιόπαντρη αγαπημένη του με τον άνδρα και τη μητέρα της. Καθώς πλέουν στη θάλασσα, φαντάζεται ότι ο ίδιος έχει βουλιάξει τη βάρκα και έχει πνίξει τους επιβάτες. Σώζει μόνο την αγαπημένη του που τη βγάζει σε ερημική παραλία για να χαρούν τον έρωτά τους. Στο τέλος ο ναύτης επανέρχεται από τη φαντασία στην πραγματικότητα, χωρίς να κάνει κάτι από ό,τι φαντάστηκε και έχοντας χαλιναγωγήσει το πάθος του. 
Διαβάζουμε: “Κατέστειλε το πάθος, επραΰνθη, κατενύγη, έκλαυσε κ' εφάνη ήρως εις τον έρωτά του — έρωτα  χριστιανικόν, αγνόν, ανοχής και φιλανθρωπίας.”.
Δημήτριος Μοράρος, Έρως Ήρως
Αλ. Παπαδιαμάντη, Ο έρωτας στα χιόνια. Διήγημα-Με Δεκαπέντε ζωγραφιές του Δημήτρη Μοράρου, εκδόσεις Μυγδονία, Αθήνα 2000.

   Άφησα για το τέλος την συγκινητική ιστορία του διηγήματος  Ο Έρωτας στα χιόνια. Η φωνή του τριτοπρόσωπου αφηγητή μας διηγείται την τραγική κατάληξη του ανεκπλήρωτου έρωτα ενός μοναχικού και απόκληρου μεσήλικα, του μπαρμπα Γιαννιού, που έχει ερωτευθεί την παντρεμένη γειτόνισσά του. Μία άγρια χειμωνιάτικη νύχτα ο Μπαρμπα Γιαννιός, μεθυσμένος, περνά αργά τα μεσάνυχτα έξω από το σπίτι της...Και εκεί τρεκλίζει και πέφτει ζαλισμένος στο έδαφος... Πεθαίνει καλυμμένος από το χιόνι και παγωμένος από το κρύο του χειμώνα και της "ρημαγμένης καρδιάς" του στο δρόμο έξω από την πόρτα του ερωτικού ινδάλματός του. Παραθέτω την τελευταία τραγική σκηνή:
"...Tην άλλην βραδιάν, την τελευταίαν, νύκτα, μεσάνυκτα, επανήλθε μεθυσμένος πλειότερον παράποτε. Δεν έστεκε πλέον εις τα πόδια του, δεν εκινείτο ουδ’ ανέπνεε πλέον.
     Xειμών βαρύς, οικία καταρρέουσα, καρδία ρημασμένη. Mοναξία, ανία, κόσμος βαρύς, κακός, ανάλγητος. Yγεία κατεστραμμένη. Σώμα βασανισμένον, φθαρμένον, σωθικά λυωμένα. Δεν ημπορούσε πλέον να ζήση, να αισθανθή, να χαρή. Δεν ημπορούσε να εύρη παρηγορίαν, να ζεσταθή. Έπιε διά να σταθή, έπιε διά να πατήση, έπιε διά να γλιστρήση. Δεν επάτει πλέον ασφαλώς το έδαφος.
     Hύρε τον δρόμον, τον ανεγνώρισεν. Eπιάσθη από το αγκωνάρι. Eκλονήθη. Aκούμβησε τις πλάτες, εστύλωσε τα πόδια. Eμορμύρισε:
     ― Nα είχαν οι φωτιές έρωτα!... Nα είχαν οι θηλιές χιόνια...
     Δεν ημπορούσε πλέον να σχηματίση λογικήν πρότασιν. Συνέχεε λέξεις και εννοίας.
     Πάλιν εκλονήθη. Eπιάσθη από τον παραστάτην μιας θύρας. Kατά λάθος ήγγισε το ρόπτρον. Tο ρόπτρον ήχησε δυνατά.
     ― Ποιος είναι;
     Ήτο η θύρα της Πολυλογούς, της γειτόνισσας. Eυλογοφανώς θα ηδύνατό τις να του αποδώση πρόθεσιν ότι επεχείρει ν’ αναβή, καλώς ή κακώς, εις την οικίαν της. Πώς όχι;
     Eπάνω εκινούντο φώτα και άνθρωποι. Ίσως εγίνοντο ετοιμασίαι. Xριστούγεννα, Άις-Bασίλης, Φώτα, παραμοναί. Kαρδιά του χειμώνος.
     ― Ποιος είναι; είπε πάλιν η φωνή.
     Tο παράθυρον έτριξεν. O μπαρμπα-Γιαννιός ήτο ακριβώς υπό τον εξώστην, αόρατος άνωθεν. Δεν είναι τίποτε. Tο παράθυρον εκλείσθη σπασμωδικώς. Mίαν στιγμήν ας αργοπορούσε!
     O μπαρμπα-Γιαννιός εστηρίζετο όρθιος εις τον παραστάτην. Eδοκίμασε να είπη το τραγούδι του, αλλ’ εις το πνεύμα του το υποβρύχιον, του ήρχοντο ως ναυάγια αι λέξεις:
     «Γειτόνισσα πολυλογού, μακρύ-στενό σοκάκι!...»
     Mόλις ήρθρωσε τας λέξεις, και σχεδόν δεν ηκούσθησαν. Eχάθησαν εις τον βόμβον του ανέμου και εις τον στρόβιλον της χιόνος.
     ― Kαι εγώ σοκάκι είμαι, εμορμύρισε... ζωντανό σοκάκι.
     Eξεπιάσθη από την λαβήν του. Eκλονήθη, εσαρρίσθη, έκλινε και έπεσεν. Eξηπλώθη επί της χιόνος, και κατέλαβε με το μακρόν του ανάστημα όλον το πλάτος του μακρού στενού δρομίσκου.
     Άπαξ εδοκίμασε να σηκωθή, και είτα εναρκώθη. Eύρισκε φρικώδη ζέστην εις την χιόνα.
     «Eίχαν οι φωτιές έρωτα!... Eίχαν οι θηλιές χιόνια!»
     Kαι το παράθυρον προ μιας στιγμής είχε κλεισθή. Kαι αν μίαν μόνον στιγμήν ηργοπόρει, ο σύζυγος της Πολυλογούς θα έβλεπε τον άνθρωπον να πέση επί της χιόνος.
     Πλην δεν τον είδεν ούτε αυτός ούτε κανείς άλλος. K’ επάνω εις την χιόνα έπεσε χιών. Kαι η χιών εστοιβάχθη, εσωρεύθη δύο πιθαμάς, εκορυφώθη. Kαι η χιών έγινε σινδών, σάβανον.
     Kαι ο μπαρμπα-Γιαννιός άσπρισεν όλος, κ’ εκοιμήθη υπό την χιόνα, διά να μη παρασταθή γυμνός και τετραχηλισμένος, αυτός και η ζωή του και αι πράξεις του, ενώπιον του Kριτού, του Παλαιού Hμερών, του Tρισαγίου."


Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Διηγήματα της αγάπης. Εικονογράφηση Γιώργος Κόρδης, Εκδ. Αρμός, Αθήνα 1998.


http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/alexandros_papadiamantis/
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/alexandros_papadiamantis/o_erwtas_sta_xionia.htm
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/alexandros_papadiamantis/erws_hrws.htm
http://www.mikrosapoplous.gr/extracts/papad_oneiro_sto_kyma.html#
http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=448&author_id=33
http://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/ppd_drus.html
http://www.moraros.gr/dhm_mor/ektheseis_2010.htm

Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2012

Αρκαδισμός και βουκολική-ποιμενική ποίηση με αφορμή το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη "Όνειρο στο κύμα"

Αρκαδισμός και βουκολική-ποιμενική ποίηση 

Fr. Boucher, Μία φθινοπωρινή ποιμενική σκηνή. 1749. Συλλογή Wallace. Λονδίνο.

    Στο ποιητικό διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα μπορούμε να ανιχνεύσουμε χαρακτηριστικά στοιχεία του Αρκαδισμού και της ποιμενικής-βουκολικής ποίησης. Με αφορμή, λοιπόν, αυτό το κείμενο που διδάσκεται στη Λογοτεχνία της Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ Λυκείου, παραθέτω κάποιες βασικές πληροφορίες για το καλλιτεχνικό κίνημα του Αρκαδισμού και το ποιμενικό λογοτεχνικό είδος.
   Ο Αρκαδισμός  είναι φιλολογικός όρος που συναντάται συχνά στην ξένη λογοτεχνία και που αναφέρεται στην ειδυλλιακή ζωή των ποιμένων της Αρκαδίας κατά την αρχαιότητα, προβάλλοντας τη χώρα της Αρκαδίας ως μία ουτοπία και ως το όραμα ενός φανταστικού χαμένου τόπου όπου οι άνθρωποι ζούσαν ευτυχισμένοι και ελεύθεροι στη φύση. Το όραμα όμως αυτό διατηρείται ζωντανό στη σκέψη και τη μνήμη των ανθρώπων που αναπολούν και νοσταλγούν τη χαμένη ευτυχία της "φυσικής" τους ζωής. 
  O Αρκαδισμός πήρε την ονομασία του από την αρχαία Αρκαδία, περιοχή της Πελοποννήσου. Από την αρχαιότητα η Αρκαδία ήταν γνωστή ως μια ιδιαίτερα ορεινή και δυσπρόσιτη χώρα, με  κοιλάδες και λαγκαδιές που περιβάλλονται από ψηλά βουνά. Οι κάτοικοί της ήταν κυρίως βοσκοί προβάτων και αιγών, ένας λαός αγροτικός και τραχύς που ζούσε απλά και ξέγνοιαστα μέσα στο φυσικό περιβάλλον των κοιλάδων και των βουνών. Οι Αρκάδες ποιμένες είχαν τη συνήθεια να παίζουν το μουσικό όργανο αυλό (είδος φλογέρας) κατά τη διάρκεια της βοσκής και να συνθέτουν τραγούδια που μιλούσαν για τους έρωτες των βοσκών στη φύση. Έτσι, στην περιοχή δημιουργήθηκε μία παράδοση δημοτικής ποιμενικής-βουκολικής ποίησης. Την παράδοση αυτή εξέφραζε και  ο ντόπιος θεός Πάνας, ο οποίος σύμφωνα με τη μυθολογία ανακάλυψε τον ομώνυμο αυλό.
  Η βουκολική–ποιμενική ποίηση και μουσική των Αρκάδων βοσκών άρχισε να εμπνέει σημαντικούς ποιητές της αρχαιότητας, που έγραψαν στίχους στους οποίους ποιμένες τραγουδούσαν και αντάλασσαν τραγούδια μέσα σε ένα όμορφο, γαλήνιο και γνήσιο φυσικό τοπίο, απαλλαγμένο από κάθε επικίνδυνη εξωτερική παρέμβαση. Το τοπίο αυτό παρέπεμπε σε μια επίγεια "Αρκαδία" συνώνυμη με ένα τόπο παραδείσου όπου ο άνθρωπος μπορεί να βρει γαλήνη,  ευδαιμονία και ευτυχία. Επομένως, όρος Αρκαδία χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα φανταστικό και παραδεισένιο, ουτοπικό τόπο. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, αναπτύχθηκε το λογοτεχνικό είδος της βουκολικής-ποιμενικής ποίησης, της οποίας το κύριο θέμα ήταν οι έρωτες μεταξύ ποιμένων.
   Πατέρας της βουκολικής-ποιμενικής ποίησης θεωρείται ο Έλληνας ποιητής της Ελληνιστικής περιόδου Θεόκριτος (310-250 π.Χ.) που γεννήθηκε στις Συρακούσες. Ο Θεόκριτος έζησε για κάποιο διάστημα στη νήσο Κω και στην Αλεξάνδρεια της Αίγυπτου την εποχή του Πτολεμαίου ΙΙ.  Αν και άνθρωπος της πόλης ο ίδιος, στο έργο του αναπολεί τη φύση και αναφέρεται με νοσταλγία στους βοσκούς της παιδικής του ηλικίας και στην όμορφη εξοχή της πατρίδας του. Στα ποιήματά του με τίτλο Ειδύλλια, που έγραψε ενώ ήταν στην στην Αλεξάνδρεια, ποιμένες αφηγούνται τις ερωτικές τους περιπέτειες μέσα σ’ ένα ιδανικό φυσικό τοπίο.
   Τρεις αιώνες αργότερα ο Βιργίλιος (70-19 π.Χ.), ο μεγαλύτερος Ρωμαίος ποιητής, εμπνεύστηκε από τα "Ειδύλλια" για να γράψει στα Λατινικά δέκα ποιητικά αριστουργήματα της βουκολικής ποίησης, γνωστά σαν  "Εκλογές" ή "Βουκολικά"  Αντίθετα από τον Θεόκριτο, ο οποίος  είχε τοποθετήσει τους ποιμένες του στη Σικελία, ο Βιργίλιος τους επανέφερε στην Αρκαδία, μια Αρκαδία όμως που έμοιαζε εντυπωσιακά με την Βόρεια Ιταλία από όπου ο ίδιος καταγόταν. Και το έργο του Ρωμαίου ποιητή Οβίδιου (43π.Χ.-17μ.Χ.) χαρακτηρίζεται από στοιχεία Αρκαδισμού.
   Επομένως, ένα από τα τυπικότερα χαρακτηριστικά του ποιμενικού-βουκολικού λογοτεχνικού είδους ή των ποιμενικών ειδυλλίων είναι ότι έχει ως θέμα τη ζωή των βοσκών και τους έρωτές τους στην εξοχή. Από τη γένεσή του το ποιμενικό είδος είναι μία λογοτεχνία φυγής. Τόσο στα Ειδύλλια του Θεόκριτου όσο και στις Εκλογές του Βιργιλίου εκφράζεται η διάθεση φυγής από τον κυνικό και σκληρό κόσμο της μεγάλης πόλης και η επιστροφή στη φύση. Ιδιαίτερα, η νοσταλγία της επιστροφής στο «φυσικό» τρόπο ζωής, σ’ ένα φανταστικό κόσμο ιδανικής απλότητας στη φύση είναι η ουσία του Αρκαδισμού. Υπό την επιρροή του Χριστιανισμού, το ιδεώδες του Αρκαδισμού αποκτά τη διάσταση της επιστροφής στο χαμένο Παράδεισο, σε μία Εδέμ.
   Με το πέρασμα των αιώνων - και ειδικότερα κατά την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό - ο αρκαδικός μύθος έμελε να επηρεάσει βαθιά την ευρωπαϊκή κουλτούρα, δημιουργώντας φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά ρεύματα. Ιδιαίτερα, κατά την Αναγέννηση η Αρκαδία νοήθηκε ως μια ιδεατή χώρα όπου βασιλεύει η επίγεια ευτυχία και κυριαρχούν οι αρχές του ανθρωπισμού, η γαλήνη, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η απλότητα. Έτσι, η ιδεατή Αρκαδία έμελε να εξυμνηθεί σε πληθώρα ποιητικών και πεζών έργων βουκολικής έμπνευσης, τα ποιμενικά ειδύλλια και τα ποιμενικά δράματα. Ήδη από τις αρχές του 14ου αι. οι Δάντης, Πετράρχης και Βοκκάκιος, επηρεασμένοι από τον Βιργίλιο, έγραψαν βουκολικά ειδύλλια, προσαρμόζοντάς τα στο πνεύμα της αναγεννησιακής Ιταλίας. Λίγο αργότερα το αρκαδικό ιδεώδες βρήκε εξέχουσα έκφραση στην περίφημη Ιταλική Αρκαδική Ακαδημία της Ρώμης, ένα αξιόλογο πνευματικό και καλλιτεχνικό κίνημα που ξεκίνησε αρχικά στη Ρώμη το 1656 από μια ομάδα ανθρώπων των γραμμάτων υπό την κηδεμονία της Βασίλισσας Χριστίνας της Σουηδίας. Η Χριστίνα, έχοντας ασπαστεί τον καθολικισμό και παραιτηθεί του θρόνου, εγκαταστάθηκε στη Ρώμη και υποστήριξε τις τέχνες.  Μεταξύ των επιφανών μελών της Αρκαδικής Ακαδημίας ήταν οι μουσικοί συνθέτες Σκαρλάτι (1660 - 1725) και Κορέλι (1653 - 1713), ενώ μαζί της συνεργάστηκε και ο Χέντελ (1685-1759).
N. Poussin, Et in Arcadia ego (Και στην Αρκαδία εγώ είμαι) ή οι Ποιμένες της Αρκαδίας, 1637-1638. Λούβρο.


Ο Γάλλος ζωγράφος Ν. Πουσέν (Nicolas Poussin, 1594-1665), στηριζόμενος στο καλλιτεχνικό ρεύμα του Αρκαδισμού, ζωγράφισε ένα από τους σημαντικότερους πίνακές του, που είναι γνωστός με τον τίτλο "Οι ποιμένες της Αρκαδίας" ή  "ET IN ARCADIA EGO" και εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου. Ο πίνακας αυτός αναπαριστά με στοχαστική και μελαγχολική διάθεση τρεις Αρκάδες ποιμένες να στέκονται συμμετρικά γύρω από ένα τάφο με φόντο ένα όμορφο τοπίο. Ένας από αυτούς είναι γονατισμένος στο έδαφος και διαβάζει τη λατινική επιγραφή "Et in Arcadia Ego", που είναι χαραγμένη πάνω στον τάφο. "Et in Arcadia Ego" σημαίνει κατά λέξη "και εγώ στην Αρκαδία". Ο δεύτερος βοσκός φαίνεται να συζητά για την επιγραφή με μια νέα που στέκεται κοντά του. Ο τρίτος στέκεται δίπλα σκεπτικός. Όλες οι μορφές του πίνακα είναι αρχαιότροπα ντυμένες.
Ο καλλιτέχνης είχε ήδη φιλοτεχνήσει πιο πριν και έναν άλλον, λιγότερο γνωστό, πίνακα με το ίδιο θέμα. Υπάρχουν δύο κύριες και διαφορετικές ερμηνείες της επιγραφής αυτής. Είτε "Ακόμα και στην Αρκαδία, εγώ, ο Θάνατος, υπάρχω" ή "και εγώ (ο άνθρωπος στον τάφο) στην Αρκαδία έζησα". 
Ν. Poussin, Αρκάδιοι ποιμένες. Περίπου 1627-1630. Βρίσκεται στο Clatsworth. Ιδιωτική Συλλογή.

  Στοιχεία αρκαδισμού μπορούμε να ανιχνεύσουμε στα κείμενα του Γάλλου φιλοσόφου Μ. Μονταίν (1533-1592) και του Ελβετού φιλοσόφου του διαφωτισμού Ζ. Ζ. Ρουσό (1712-1778). Ιδιαίτερα, στο παιδαγωγικό σύγγραμμα του Ρουσό, Αιμίλιος. Τον 19ο αιώνα ο Γκαίτε (1749-1832) υμνεί την Αρκαδία στο γνωστό έργο Φάουστ. Ο Γκαίτε συνδέει ποιητικά τον ρομαντικό μεσαίωνα της Δυτικής Γερμανίας με τη κλασσική ιδιοφυία των Ελλήνων, τοποθετώντας το γάμο του Φάουστ και της Ελένης της Τροίας σε ένα μεσαιωνικό κάστρο "Αρκαδία" της Σπάρτης (τρίτη πράξη του δευτέρου μέρους). Αναφορά στο αρκαδικό ιδεώδες κάνουν επίσης και ο Γερμανός ποιητής Σίλλερ (1759-1805) και Γερμανός φιλόσοφος Νίτσε (1844-1900). Σημαντική είναι επίσης η η επιρροή της Αρκαδίας στο ποιητικό κίνημα του ρομαντισμού.
     Αρκετοί ζωγράφοι επηρεάστηκαν από το κίνημα του Αρκαδισμού. Σας παρουσιάζω μερικούς πίνακες του Αμερικανού ρομαντικού ζωγράφου Th. Cole με αρκαδικά τοπία.

Τh. Cole, Στον κήπο της Εδέμ. 1828. Μάλλον σε ιδιωτική συλλογή.
     
Th. Cole, Η πορεία της Αυτοκρατορίας. Απομόνωση. 
1836.  Ιστορική Κοινότητα της Ν. Υόρκης

Th. Cole, Το αρκαδικό όνειρο. 1838. Μουσείο Τέχνης του Denver.



Πίνακες ζωγραφικής με θέμα το Χειμώνα: Τσάιλντ Χάσαμ (Childe Hassam), περπατώντας σε χιονισμένες πόλεις

Εικόνες από χιονισμένες πόλεις του Childe Hassam

    ...Kαι επειδή σήμερα κάνει πολύ κρύο και θα ήθελα να χιονίσει πραγματικά πολύ και να σκεπάσει το χιόνι τα πάντα, συνεχίζω να σας παρουσιάζω κάποιους πίνακες με "χιονισμένα θέματα".
      Είναι κάποιες από τις πραγματικά πολλές σκηνές με στιγμιότυπα από χιονισμένες  μεγαλουπόλεις που έχει αποτυπώσει ο Αμερικανός ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Τσάιλντ Χάσσαμ (1859-1935).
       Ένας από τους πιο γνωστούς και αγαπημένους πίνακες του Hassam. Μία ονειρεμένη λευκή πόλη αργά το απόγευμα, λίγο πριν νυχτώσει. Οι άμαξες στους χιονισμένους δρόμους, οι περαστικοί που περπατούν στο χιόνι, τα φώτα της πόλης στο βάθος έχουν ανάψει, οι αχνές γραμμές των κτιρίων...Είναι η Βοστώνη χιονισμένη!
Childe Hassam, Μια πόλη fairyland. 1886. Ιδιωτική Συλλογή.

Δύο ακόμα σκηνές δρόμου από τη χιονισμένη Βοστώνη!

Childe Hassam, Το Common της Βοστώνης στο λυκόφως. 1885-1886. Πινακοθήκη Καλών Τεχνών της Βοστώνης.

Childe Hassam, Διασχίζοντας το Common το βράδυ μέσα στο χιόνι. 1885-1886. Μουσείο Florence Griswold στο Old Lyme.

...Και καθώς τα χρόνια περνούν, οι σκηνές των χιονισμένων δρόμων των μεγαλουπόλεων συνεχίζουν να γοητεύουν το βλέμμα του Childe Hassam. Κομψές γυναικείες φιγούρες περπατούν μέσα στο χιόνι, ανασηκώνουν ελαφρά τη φούστα τους, προσέχουν να μη γλιστρήσουν...Αχνές σιλουέτες, άγνωστες και μυστηριώδεις περαστικές...

Childe Hassam,  Σκηνή δρόμου. Χριστουγεννιάτικο πρωινό. 1892. Museum Smith college.

Childe Hassam, Χειμώνας. Central Park. 1901. Ιδιωτική Συλλογή.

Childe Hassam, Νωρίς το βράδυ μετά τη χιονόπτωση. Γύρω στα 1906. Maier Museum of Art at Randolph College στη Virginia των ΗΠΑ.

http://maier.randolphcollege.edu/Obj35?sid=2135&x=244491
http://www.the-athenaeum.org/art/full.php?ID=19898
http://museums.fivecolleges.edu/detail.php?museum=sc&t=objects&type=all&f=&s=Hassam&record=2
http://www.mfa.org/collections/object/boston-common-at-twilight-32415
http://www.mfa.org/collections/object/boston-common-at-twilight-32415
http://collections.flogris.org/Obj20407?sid=51156&x=40643336
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=36080

Για πίνακες του Hassam με παρόμοιο θέμα, βλ. http://annagelopoulou.blogspot.com/2011/12/childe-hassam.html

Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2012

Τα σπίτια του Β. Βαν Γκόγκ: V. Van Gogh, Λευκό σπίτι μέσα στη νύχτα

V. Van Gogh, Λευκό σπίτι μέσα στη νύχτα

    Είναι σίγουρα ένας μαγικός πίνακας που αποτυπώνει την ψυχική θύελλα του Βίνσεντ Βαν Γκογκ λίγο πριν το θάνατό του. Όταν κοιτάζω το σπίτι μέσα στη νύχτα να περιβάλλεται από τον ουρανό, νιώθω ότι αυτό δονείται, ότι τα παράθυρά του με κοιτάζουν διαπεραστικά...τα κόκκινα παράθυρα είναι το βλέμμα του Βαν Γκογκ που καλεί την προσοχή μας...

V. Van Gogh, Λευκό σπίτι μέσα στη νύχτα. Ιούνιος 1890. Βρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ της Αγ. Πετρούπολης.

Ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε το έργο έξι μήνες πριν το θάνατό του, όταν πήγε στο Auvers-Sur-Oise το Μάιο του 1890. Τότε ζωγράφισε μία σειρά από σπίτια...Υπήρχε, άραγε, κάποια ελπίδα για το ξεκίνημα μίας νέας ζωής και για ανάκαμψη της υγείας του;  Ένα φωτεινό αστέρι προβάλλει  πάνω από το σπίτι που μοιάζει να κινείται στο πέλαγος του ουρανού...

V. Van Gogh, Σπίτια στο Auvers. Μάιος 1890. Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστόνη.

V. Van Gogh, Σπίτια στο Auvers. Ιούνιο 1890. Μουσείο Τέχνης. Toledo, Ohio.

Τρίτη 24 Ιανουαρίου 2012

Πίνακες ζωγραφικής με θέμα το Χειμώνα: Κλ. Μονέ, το τρένο στο χιόνι.

Κλ. Μονέ, τρένο μέσα στο χιόνι

   Σας παρουσιάζω ακόμα έναν πίνακα του Γάλλου ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Κλ. Μονέ με χειμωνιάτικο θέμα. Απεικονίζει χιονισμένη σκηνή. Ένα τρένο προβάλλει στο χιονισμένο σιδηροδρομικό σταθμό....

Κλ. Μονέ, τρένο μέσα στο χιόνι. 1875. Μουσείο Μαρμοτάν (Musée Marmottan-Paris).


http://www.marmottan.com/english/collections-musee/claude-monet.asp

Ο έρωτας στην ποίηση: Γιώργος Σαραντάρης, ήταν ο δρόμος μας ελαφρός

...Φυσικά και δεν έχω λησμονήσει την ποίηση του γλυκύτατου Γιώργου Σαραντάρη...
Ιδού, λοιπόν, ακόμα ένα δικό ποίημα.


Γιώργος Σαραντάρης, Ήταν ο δρόμος μας ελαφρός

Ήταν ο δρόμος μας ελαφρός
Είχαμε το νου γεμάτο έρωτα
Για όμορφες γυναίκες
Και τις θύμησες νωπές
Μας προβόδαγε ο χτύπος
Της χαράς άλλων ανθρώπων
Μας ακλούθαε η προσευχή
Τόσων κοριτσιών...

Τ' άλογα μας φέρναν οι άνεμοι
Τα φιλιά σχεδόν
Βλέπαμε φλόγες τις χώρες
Όπου διαβαίναμε
Αγαπούσαμε το χώμα
Τον αγέρα τα ονείρατά μας
Αλλά πιο τρελά
Τον ορίζοντα.

Γ. Σαραντάρης, Ποιήματα, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 1998, σ. 186.

Κυριακή 22 Ιανουαρίου 2012

Ο Χειμώνας στη ζωγραφική: Κλ. Μονέ, χειμωνιάτικα τοπία της Νορβηγίας

Κλ. Μονέ, χειμωνιάτικα τοπία στη Νορβηγία

    Ίσως δεν είναι πολύ γνωστό ότι ο Γάλλος ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Κλ. Μονέ ζωγράφισε μία σειρά χειμωνιάτικων χιονισμένων τοπίων κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Νορβηγία το 1895.
    Το Φεβρουάριο του 1895 ο Μονέ συνόδευσε το γιο της γυναίκας του, Jacques Hoschedé, στο ταξίδι που έκανε για επαγγελματικούς σκοπούς στο Όσλο (τότε ονομαζόταν Χριστιανία)της Νορβηγίας. Έμεινε στη Νορβηγία για δύο μήνες και έζησε το βαρύ σκανδιναβικό χειμώνα. Ο Hoschedé πήγε το Μονέ στο χωριό των νορβηγικών φιορδ Sandvika όπου διέμενε μία κοινότητα καλλιτεχνών. Εκεί ο Γάλλος ζωγράφος ζωγράφισε χιονισμένα τοπία του χωριού και το βουνό Kolsaas.
   Ιδού, λοιπόν, κάποια από τα χιονισμένα νορβηγικά τοπία του Μονέ.
Κλ. Μονέ, Το χωριό Sandvika με χιόνι στη Νορβηγία. 1895. Ινστιτούτο Τέχνης στο Σικάγο (Chicago art institute).

Κλ. Μονέ, Τα κόκκινα σπίτια στο Bjornegaard της Νορβηγίας. 1895. Musée Marmottan (Paris).

Κλ. Μονέ, Τα σπίτια στο χιόνι. Νορβηγία. 1895. Ιδιωτική Συλλογή.

Κλ. Μονέ, Το βουνό Kolsaas. Νορβηγία. 1895. Ιδιωτική Συλλογή.

Κλ. Μονέ, Το βουνό Kolsaas. Νορβηγία. 1895.  Musée Marmottan (Paris).


Κλ. Μονέ, Το βουνό Kolsaas. Νορβηγία. 1895. Musée d' Orsay (Paris).

http://www.artic.edu/artexplorer/search.php?tab=1&resource=86998
http://www.artic.edu/artexplorer/search.php?resource=220&tab=2
http://www.musee-orsay.fr/en/collections/index-of-works/resultat-collection.html?no_cache=1&zoom=1&tx_damzoom_pi1%5Bzoom%5D=0&tx_damzoom_pi1%5BxmlId%5D=00129
0&tx_damzoom_pi1%5Bback%5D=en%2Fcollections%2Findex-of-works%2Fresultat-collection.html%3Fno_cache%3D1%26zsz%3D9
http://www.monetpainting.net/painting_thumbnails.php?search_by=snow

Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2012

Μυρτιώτισσα, Στον έφηβο του Μαραθώνα

    Μυρτιώτισσα, Στον έφηβο του Μαραθώνα


   Στον Έφηβο του Μαραθώνα φέρει ως τίτλο ένα ποίημα της Μυρτιώτισσας, το οποίο είναι εμπνευσμένο από το γνωστό άγαλμα της κλασσικής εποχής που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Προέρχεται από την ποιητική συλλογή Δώρα της αγάπης.

Απ' του βυθού τα μυστικά παλάτια,
μια μέρα που τα κύματα βογκούσαν,
φτωχού ψαρά σε πήραν τα πλεμάτια,
και ξέφυγες απ΄τα κρυφά παλάτια,
ενώ οι σειρήνες γύρω σου θρηνούσαν.

Μες στο νερό τόσες χιλιάδες χρόνια,
δεν έχασες την παιδική σου χάρη,
η ομορφιά σου πάναγνη κι αιώνια,
απάνου απ' τις χιλιάδες τόσα χρόνια,
πρόβαλε σαν τ' Αυγούστου το φεγγάρι!

Το ελληνικό το φως σε χαιρετάει,
το χώμα, τα βουνά σ' αναγνωρίζουν,
τ' αγέρι χάδια γύρω σου σκορπάει,
κι ενώ το γλυκό φως σε χαιρετάει,
όλο θαρρείς μπροστά σου γονατίζουν.

Κι εσύ πό' χες κλεισμένο στην ψυχή σου
σα φυλαχτό, της Αττικής το θάμα,
λαχτάρησες στ' αντίκρισμα της γης σου,
κι ανοίχτηκες σα λούλουδο η ψυχή σου
να πιει τ' αγέρι και το φως αντάμα!

Γλυκό παιδί! κάτι σου λείπει ωστόσο
για νά' ναι πλέριο τ' αναγάλλιασμά σου.
Ω! να μπορούσα εγώ να σου το δώσω
τ' αγαπητό παιχνίδι σου, που τόσο
νοσταλγικά τ' αποζητά η ματιά σου!


Ο Έφηβος του Μαραθώνα. Γύρω στα 340-330 π.Χ.  Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

    Είναι το χάλκινο άγαλμα έφηβου αθλητή που βρέθηκε το 1925 στη θαλάσσια περιοχή του Μαραθώνα. Θεωρείται από τα αριστουργήματα της γλυπτικής της ύστερης κλασικής περιόδου και ανήκει στη σχολή του Πραξιτέλη. Παριστάνει έναν έφηβο νικητή σε κάποιον αγώνα, όπως υποδηλώνει η ταινία στην κεφαλή του. Στο δεξί σηκωμένο χέρι του κρατούσε κάποιο αντικείμενο που έχει χαθεί. Άγνωστο είναι επίσης και το αντικείμενο που κρατούσε στο αριστερό του χέρι, προς το οποίο στρέφει την κεφαλή και φαίνεται ότι προσηλώνει το βλέμμα του.

H ποιήτρια Μυρτιώτισσα στο "Όνειρο εαρινής πρωίας" του Ντ' Αννούντσιο, σε σκηνοθεσία Χρηστομάνου στο Δημοτικό Θέατρο.

Βλ. Άπαντα Μυρτιώτισσας, πρόλογος Τάσου Αθανασιάδη-εισαγωγή Αντρέα Καραντώνη, εκδόσεις Alvin Redman Hellas, Αθήνα 1965, σ. 124

http://www.namuseum.gr/collections/sculpture/classical/classic19-gr.html

Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2012

Πίνακες ζωγραφικής με θέμα το σχολείο: εικόνες από τη σχολική ζωή

Εικόνες από τη σχολική ζωή

Σας παρουσιάζω μερικούς πίνακες με θέμα σκηνές από τη σχολική ζωή. Μικρά παιδιά "φυλακισμένα" σε φτωχικές αίθουσες διδασκαλίες αγροτικών σχολείων. Δάσκαλοι αυστηροί, καθισμένοι σε έδρα,  επιπλήττουν, τιμωρούν, χτυπούν τον αδιάβαστο μαθητή. Άραγε τι μάθαιναν-εάν μάθαιναν κάτι- τα παιδιά σ' αυτά τα σχολεία; 

J. Steen, To σχολείο του χωριού. 1665. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης του Δουβλίνου.

J. Steen, Το σχολείο του χωριού ή σχολείο για αγόρια και κορίτσια. 1670. Εθνική Πινακοθήκη της Σκοτίας. Εδιμβούργο.

   Παγωμένη, χιονισμένη ημέρα στο "γκρίζο" Ντύσελντοφ. Τα παιδιά έχουν τελειώσει το μάθημά τους και φεύγουν από το σχολείο υπό το βλέμμα του αυστηρού δασκάλου. Οι μαθητές είναι μόνο αγόρια.
Benjamin Vautier (1829-1898), Σκηνή χιονιού. Τα παιδιά φεύγουν από το σχολείο. 1850. Victoria and Albert Museum στο Λονδίνο.

  Ο νεαρός μαθητής κλαίει. Γιατί, άραγε; Ο φίλος και συμμαθητής του ακουμπά προστατευτικά το χέρι στον ώμο του. Προσπαθεί να τον παρηγορήσει. Μία τρυφερή και ταυτόχρονα σκληρή σκηνή από τη σχολική ζωή... Τα παιδιά συχνά επιδεικνύουν σκληρότητα. Τα κορίτσια τον κοιτούν με περιέργεια και ίσως κοροϊδευτικά. Ένα αγόρι δεν πρέπει ποτέ να κλαίει δημοσίως. 
Friedrich Edouard Meyerheim (1808-1878), Μαθητές παρακολουθούν ένα αγόρι να κλαίει. 1861. 
Ιδιωτική Συλλογή.

    Δύο μάλλον παρόμοιες σκηνές από αμερικάνικα αγροτικά σχολεία. Θυμίζουν την παλιά τηλεοπτική σειρά "Μικρό σπίτι στο λιβάδι". Μία αίθουσα φτωχική με ξύλινους πάγκους -θρανία, μαθητές και μαθήτριες διαφόρων ηλικιών, μία η δασκάλα. Έξω από τα παράθυρα διακρίνονται τα λιβάδια και η φύση να καλούν τους μαθητές στην ελευθερία.
Winslow Homer (1836-1910), Ένα σχολείο του χωριού (Αγροτικό σχολείο). 1871. St. Luis Art Museum. 

H. Edw. Lamson (1841-1919), Ένα σχολείο του χωριού (Αγροτικό σχολείο). 1890. Πινακοθήκη Τέχνης του Πανεπιστημίου του Γέηλ (Yale University Art Gallery).

Ο έρωτας στην ποίηση: Μυρτιώτισσα, Οφηλία


    Η τραγική ηρωίδα του Σαίξπηρ Οφηλία στο γνωστό έργο του Άμλετ ενέπνευσε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα για το παρακάτω ποίημα.

Η ποιήτρια Μυρτιώτισσα (1885-1968). Ψευδώνυμο της Θεώνης Δρακοπούλου

Οφηλία

Απόψε θα ντυθώ τη χάρη σου, Οφηλία,
και τα τετράξανθά σου τα μαλλιά,
και, σαν το χιόνι αγνή, λευκή σαν οπτασία,
με την αγάπη σου θα κάνω γνωριμία.

Η νεκρωμένη μου καρδιά θα λαχταρήσει
στου Πρίγκηπα τα λόγια τα βαθειά,
-ποιος ξέρει- και ίσως τότε ξαναζήσει,
όταν στα γόνατά μου θ' ακουμπά.

Απόψε θα ντυθώ την τρέλλα σου, Οφηλία,
και, φορτωμένη λούλουδα σημαντικά
θ' αρχίσω μια παράξενη κρυφή ομιλία
με τους ανθρώπους και τ' αγερικά.

Ο αδερφός μου, οι φίλοι μου, ο έρωτάς μου
για μένα θα ‘ναι πεθαμένοι πια,
και μόνο το τρελλό τραγούδι της καρδιάς μου
του νου μου θα ξυπνάει τη σκοτεινιά.

Μα όταν από το παλάτι θα γλιστρήσω
στο δάσος και στα διάφανα νερά
της λίμνης, τη θωριά σου θ' αντικρίσω
μες στη δική μου τραγική θωριά.

Ω, πες μου, πώς να μην επιθυμήσω
αφού τόσο σε νιώθω γι' αδελφή,
μέσα στη λουλουδένια σου μορφή
τη μορφή μου για πάντα να την κλείσω ;

Δε μου ταιριάζει, πες γλυκιά Οφηλία,
απόψε, τραγουδώντας θλιβερά,
και τη δική μου ψυχική μανία
να σβήσω στα παλάτια τα υγρά
και να γευτώ μ' εσέ την ηρεμία;

J.J. Lefebvre (1836-1911), Οφηλία. Αχρονολόγητο.