Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2017

Ο Ηρακλής κι εμείς. Ένα ποίημα του Γιάννη Ρίτσου για την εξορία

Ο Γιάννης Ρίτσος στην εξορία

   Ο Γιάννης Ρίτσος (1929-1990) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας με έργο μεγάλο, πολυδιάστατο και πολύμορφο. Η πολιτική του ταυτότητα καθόρισε ριζικά την πορεία της ζωής του και επηρέασε την ποίησή του. Πολλές φορές συνελήφθη, εκτοπίστηκε, εξορίστηκε, κρατήθηκε κατ' οίκον περιορισμό, λόγω της αριστερής ιδεολογίας. Τον Ιούλιο του 1948 συνελήφθη και εκτοπίστηκε στο Κοντοπούλι της Λήμνου, στη συνέχεια, τον Μάιο του 1949 μεταφέρθηκε στην Μακρόνησο όπου έμενε ως το 1950, ενώ την περίοδο 1951-1952 ήταν εξόριστος στο νησί Άη Στράτη.. Παρά τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης και την ασθενή υγεία (είχε προσβληθεί σε νεανική ηλικία από φυματίωση και είχε νοσηλευτεί στο σανατόριο "Σωτηρία" στην Αθήνα), ο Ρίτσος αρνήθηκε να υπογράψει "δήλωση μετανοίας" για την ιδεολογία του και παρέμεινε στην εξορία (1948-1952),  όπου συναντήθηκε και με άλλους αριστερούς καλλιτέχνες, όπως για παράδειγμα τον ηθοποιό Μάνο Κατράκη, τους ποιητές και συγγραφείς Τάσο Λειβαδίτη, Γιάννη Καρούζο, Άρη Αλεξάνδρου, Μενέλαο Λουντέμη κ.ά.  Εικόνες από την εξορία αποτυπώνονται στα ποιητικά  κείμενα, αλλά και σε σχέδια που ζωγράφιζε, όταν ήταν εξόριστος.
   Κατά την περίοδο της δικτατορίας (1967-1974) εξορίστηκε στη Γυάρο, στη συνέχεια εκτοπίστηκε στη Λέρο και τη Σάμο, ενώ τέλος έμεινε σε κατ'οίκον περιορισμό στην Αθήνα.

Από αριστερά: Μάνος Κατράκης, Γιάννης Ρίτσος, Μάνθος Κέτης στη Μακρόνησο.
 1949-1950.

Ο Γιάννης Ρίτσος στην εξορία. Άη Στράτης. 1951.

Την περίοδο του εκτοπισμού του στη Λέρο ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το παρακάτω αρχαιόθεμα ποίημα "Ο Ηρακλής κι εμείς"...

Γιάννης Ρίτσος, Ο Ηρακλής κι εμείς

Μεγάλος και τρανός, σου λένε, τέκνο Θεού, κι ένα σωρό δασκάλοι από πάνω: —ο γερο-Λίνος, γιος του Απόλλωνα, ναν του μαθαίνει γράμματα· ο Εύρυτοςτην τέχνη του τοξότη· ο Εύμολπος, γιος του Φιλάμμωνα,τραγούδι και λύρα· και, το πιο σπουδαίο απ’ όλα, ο γιος του Ερμή, ο Αρπάλυκος,που τα παχιά, τα τρομερά του φρύδια πιάναν το μισό του κούτελο,του ’μαθε για τα καλά την τέχνη των Αργείων: — την τρικλοποδιά· — με τούτηνκερδίζονται τα πιο πολλά, στην πυγμαχία, στην πάλη, και στα Γράμματα ακόμα.Όμως εμείς, τέκνα θνητών, δίχως δασκάλους, με δικιά μας μόνο θέλησημ’ επιμονή κι επιλογή και βάσανα, γίναμε αυτό που γίναμε. Καθόλουδε νιώθουμε πιο κάτου, μήτε χαμηλώνουμε τα μάτια. Μόνεςπεργαμηνές μας: τρεις λέξεις: Μακρόνησος, Γυάρος και Λέρος. Κι αν αδέξιοιμια μέρα σάς φανούν οι στίχοι μας, θυμηθείτε μονάχα πως γραφτήκανκάτω απ’ τη μύτη των φρουρών, και με τη λόγχη πάντα στο πλευρό μας.Κι ούτε χρειάζονται δικαιολογίες, —πάρτε τους γυμνούς, έτσι όπως είναι,—πιότερα ο Θουκυδίδης ο στεγνός θα σας πει απ’ τον περίτεχνο τον Ξενοφώντα.
Λέρος, 23.III.68
"Μόνες περγαμηνές μας: τρεις λέξεις: Μακρόνησος, Γυάρος και Λέρος". Από αριστερά: Μάνος Κατράκης, Γιάννης Ρίτσος, Δημήτρης Φωτιάδης, Μενέλαος Λουντέμης στον Άη Στράτη. 1951.

Ο Γιάννης Ρίτσος στον Άη Στράτη. 1952.


Ο Γιάννης Ρίτσος στη Μακρόνησο. Ο δεύτερος καθισμένος από αριστερά. Δίπλα του από δεξιά ο Μάνος Κατράκης. 1950.

Δύο ποιητές στην εξορία. Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Τάσος Λειβαδίτης στον Άη Στράτη. 1951. 


Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μάνος Κατράκης εξόριστοι στη Μακρόνησο. 1949-1950.

Ο Γιάννης Ρίτσος (στο κέντρο) στον Άη Στράτη. 1951-1952.

Ο Γιάννης Ρίτσος με εξόριστους στον Άη Στράτη. 1952.

Ο Γιάννης Ρίτσος στο Καρλόβασι της Σάμου. 1968.


4 σχόλια:

  1. Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο.
      Πράγματι, ιστορικές...και δεν πρέπει να ξεχνάμε...

      Διαγραφή


  2. ΣΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ
    Αφιερωμένο στον Γληνό ( Οκτώβρης 1935 )

    Μας σιδερώσανε τα χέρια
    και μας κλείσαν ολούθε μαλιγχέρια.

    Μας μετρήσανε κάπου εξηνταριά,
    και μιας ζυγιάσαν την ψυχή -βαριά!

    Μούδιασε σφιχτόδετα καιρό
    χέρι δεξί με χέρι αριστερό.

    Μουδιασμένο και τ' άλλο μας που εκράτει
    βαλίτσα ή δέμα για τον ΄Αη Στράτη.

    Κατάχαμ' Αρετή , Μυαλό και Νιάτα
    τον κάλλιον ο χειρότερος επάτα.

    Τυχερέ, κείνο τ' άθλιο δειλινό
    σε δέσαν με το δάσκαλο Γληνό,

    Μεγάλα μάτια αστραφτερά στητός
    κι ατάραχος πάνου απ'τη Μοίρα αυτός.
    Κοιτούσε την ερχόμενη ευδία
    σα νευρικός από την αηδία.

    Μαζί μας τελευταίοι με το βαπόρι
    πρεζάκηδες, αλάνια, λαθρεμπόροι
    ξεπίτηδες, για να φανεί πως ίσια,
    λογιούνται η λευτεριά με τα χασίσια.

    Μα το καλογεράκι απ' τ' ΄Αγιον ΄Ορος
    πού πέταξε τα ράσα, ο θεοφόρος
    και το πιάσανε νύχτα στην Ομόνοια
    με ξουρισμένα χείλια και σαγόνια,

    μαζί μας δεν τον δέσανε. Βλακεία
    να πομπέψουν Πατρίδα και Θρησκεία.

    ΄Ετσι μας εφόρτωσαν στο βαπόρι
    τους πατριώτες οι πατριδεμπόροι.

    Εξορία στο λαό, χέρια δεμένα,
    για νάρθει ο Εξορισμένος απ' τα ξένα,

    να χωρίσει το ΄Εθνος και να βάλει
    τη μια μεριά να πολεμάει την άλλη.

    ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ


    ***


    Το συρματόπλεγμα, η βροχή, ο άνεμος
    της θάλασσας η βουή μόνιμη κι αμετάθετη
    σαν ένας τοίχος φυλακής
    το σάπιο πανί του αντίσκηνου:
    κανένα χώρισμα,
    Καθώς διάβαινες την πόρτα,
    συχνά δεν ξεχώριζες
    αν μπαίνεις ή αν βγαίνεις. ΄Εκανε κρύο.

    ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ...και τα δύο εξαιρετικές επιλογές, όπως πάντα. Ευχαριστώ θερμά από καρδιάς!

    ΑπάντησηΔιαγραφή