Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Σάββατο 31 Ιανουαρίου 2015

Οι κοινωνικές τάξεις στη ζωγραφική. Πίνακες του Honoré Daumier

Ταξιδεύοντας με τρένο. Πίνακες του Honoré Daumier

   "To βαγόνι της τρίτης θέσης" είναι από τους χαρακτηριστικούς πίνακες του Γάλλου ζωγράφου, λιθογράφου και γλύπτη Honoré Daumier (1808-1879), με θέμα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων. Απεικονίζει ένα στιγμιότυπο με ταξιδιώτες στην τρίτη θέση ενός τρένου. Το βλέμμα του ζωγράφου εστιάζει στις μορφές μίας οικογένειας της εργατικής τάξης που ταξιδεύει, βέβαια, στην τρίτη θέση. Πίσω τους διακρίνουμε να συνωστίζονται πλήθος φτωχών ταξιδιωτών. Η οικογένεια αποτελείται από τρεις γενιές. Αριστερά βλέπουμε μία νεαρή γυναίκα με το μωρό της στην αγκαλιά, δίπλα κάθεται η ηλικιωμένη μητέρα της και δίπλα σ΄αυτήν ένα αγοράκι. Η γλυκιά νεαρή μητέρα κοιτάζει με τρυφερότητα το μωρό της, η ηλικιωμένη μητέρα-γιαγιά έχει σταυρωμένα τα χέρια πάνω στο καλάθι της και ατενίζει στο κενό με στωικότητα και φαίνεται κουρασμένη, ενώ το αγοράκι δείχνει επίσης ταλαιπωρημένο και μάλλον πρέπει να κοιμάται. Ο Daumier, που διακρίθηκε κυρίως ως σατιρικός σκιτσογράφος και χαράκτης,  συνήθιζε να απεικονίζει με ρεαλισμό στιγμιότυπα με πρόσωπα από την πολιτική και κοινωνική ζωή της μετεπαναστατικής Γαλλίας και έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς τις γυναίκες της εργατικής τάξης. Ο πίνακας αυτός, πέρα από το κοινωνικό περιεχόμενο, αποτελεί και μαρτυρία των αλλαγών που έφερε η  εκβημιοχάνιση και η αστικοποίηση στη μετακίνηση των ανθρώπων του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, γιατί εδώ απεικονίζεται το βαγόνι ενός τρένου. Ο σιδηρόδρομος, όπως είναι γνωστό, συνδέεται στενά με τη βιομηχανική επανάσταση. Έγινε το κύριο μέσο της μεταφοράς των εμπορικών και βιομηχανικών προϊόντων, αλλά και της μετακίνησης των λαϊκών στρωμάτων.
   Οι κοινωνικές διακρίσεις αντανακλώνται στο σιδηρόδρομο. Οι επιβάτες, ανάλογα με το εισόδημα, ταξίδευαν λιγότερο ή περισσότερα άνετα, αφού υπήρχαν τα βαγόνια πρώτης, δεύτερης και τρίτης θέσης. 

Honoré Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1862-64. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.
   
   Ο Daumier ζωγράφισε τον πίνακα αυτό σε δύο παραλλαγές. Το βαγόνι της τρίτης θέσης  έγινε κατά παραγγελία ενός πλούσιου Αμερικανού φιλότεχνου και συλλέκτη έργων τέχνης, του William Thompson Walters, ο οποίος την περίοδο 1861-1864 είχε φύγει από την Αμερική λόγω του Εμφυλίου Πολέμου και είχε εγκατασταθεί με την οικογένειά του στο Παρίσι όπου γνώρισε τον Daumier. Το 1865 ο Walters επέστρεψε στις ΗΠΑ. 

Honoré Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1863-1865. Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά. Οττάβα.

 Honore Daumier, Το βαγόνι της τρίτης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη. To σκίτσο αυτό βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης που ίδρυσε ο Walters όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ.

 William Thompson Walters (1819-1894). O πλούσιος Αμερικανός βιομήχανος είχε παραγγείλει τους πίνακες του Daumier Βαγόνι τρίτης, δεύτερης και πρώτης θέσης, όταν βρισκόταν στο Παρίσι.

   Κατά παραγγελία του Walters, ο Daumier ζωγράφισε και δύο ακόμα έργα, Το βαγόνι της δεύτερης θέσης και Το βαγόνι της πρώτης θέσης. Οι ταξιδιώτες της δεύτερης και πρώτης θέσης ταξιδεύουν εμφανώς πιο άνετα από τους ταξιδιώτες της τρίτης θέσης, είναι καλοντυμένοι και τα βαγόνια πιο φωτεινά.

Honoré Daumier, Το βαγόνι της δεύτερης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη.

   Στο βαγόνι της πρώτης θέσης βλέπουμε δύο κομψές κυρίες να κάθονται ανάμεσα σε δύο επίσης κομψούς κυρίους. Η μία κυρία κοιτάζει το τοπίο έξω από το παράθυρο, ενώ η άλλη διαβάζει...

Honoré Daumier, Το βαγόνι της πρώτης θέσης. 1864. The Walters Art Museum. Βαλτιμόρη.

2 σχόλια:

  1. ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΑΝΘΟΥΣ

    Κορίτσι λαϊκής πολυκατοικίας
    μεγάλωσες κι ομόρφυνες ανάμεσα από δυο λεκάνες
    στη μια τρίχες και σαπουνάδες
    από ξυρίσματα ποδιών δεκαπεντάχρονων κοριτσιών
    στην άλλη τα νερά της νύχτας.
    Άνθος που φύτρωσες εκεί που δεν φυτρώνουν άνθη
    αλλά απροσδόκητα φασόλια
    σ’ έκοψα και σε ρίχνω πάνω σε παρέλαση εργατικής πρωτομαγιάς.
    Άνθος δωματίου με τέσσερα κρεβάτια που
    δεν επιτρέπει βήματα δεν επιτρέπει όνειρα
    δεν επιτρέπει να περάσει μέσα ο ήλιος να περάσουν τραγούδια.
    Κορίτσι που έχεις μια μαμά που αδιαφορεί για σένα
    ένα μπαμπά που σ’ ερωτεύεται
    μιαν αδελφή που σε μισεί μόνο και μόνο για την ομορφιά σου.
    Κορίτσι που τη «ζώνη» που φορείς
    πρώτο παράσημο μικρής πουκαμισούς
    μη τη θυμάσαι
    δεν το μπορεί να σου κερδίσει την ελπίδα.
    Πρόσεξε το χαμόγελό μου το χαμόγελο εκείνων
    που έμαθαν το τραγούδι της οργής και της αγάπης.

    ΘΩΜΑΣ ΓΚΟΡΠΑΣ, (από τη συλλογή ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, εκδόσεις Πορεία 1980)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Eυχαριστώ για ακόμη μια φορά για το ποίημα, Rosa.
      Καλό Σαββατοκύριακο!

      Διαγραφή