Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Πέμπτη 31 Μαΐου 2012

Το σχολείο στη ζωγραφική: Πίνακες με θέμα τη σχολική ζωή

Πίνακες ζωγραφικής με θέμα το σχολείο και τη σχολική ζωή

   Επειδή μία ακόμα σχολική χρονιά τελειώνει και οι μαθητές περιμένουν τις διακοπές, ιδού δύο πίνακες ζωγραφικής με θέμα τη σχολική ζωή.

     Το σχολείο έχει σχολάσει και οι μαθητές ετοιμάζονται να βγουν έξω από την τάξη. Είναι ένας πίνακας της Καναδέζας ζωγράφου Elizabeth Forbes που έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής στην Αγγλία, στην Κορνουάλη.
Elizabeth Forbes, Το σχολείο σχολάει. 1889. Penlee House Gallery and Museum. Cornwall.

    Ο Γερμανός ζωγράφος Carl Spitzweg απεικονίζει μια στιγμή ξέγνοιαστης σχολικής ζωής. Μία ομάδα μαθητών ενός μοναστηριακού σχολείου πηγαίνει εκδρομή στην εξοχή...
Carl Spitzweg, Το σχολείο της μονής βγαίνει έξω. 1860. Neue Pinakothek. München.

Πίσω στο βάθος διακρίνονται οι δύο μοναχές με τις ομπρέλες που συνοδεύουν τα παιδιά.

Ένας ακόμα πίνακας από τη Νέα Πινακοθήκη του Μονάχου. Λέγεται το Νηπιαγωγείο και απεικονίζει παιδάκια να παίζουν ξέγνοιαστα σ᾽ ένα ανοιξιάτικο κήπο.
Johann Sperl, Το νηπιαγωγείο. 1889. Neue Pinakothek. München

Τρίτη 29 Μαΐου 2012

Μάτση Χατζηλαζάρου: ποιήματα ελληνικού υπερρεαλισμού

  Ποιήματα της Μάτσης Χατζηλαζάρου,  της πρώτης Ελληνίδας υπερρεαλίστριας ποιήτριας


    Το 1946 η Μάτση Χατζηλαζάρου παίρνει διαζύγιο από τον Ανδρέα Εμπειρίκο (είναι το τρίτο της διαζύγιο σε διάστημα δέκα χρόνων) και φεύγει με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου στο Παρίσι. Ταξιδεύει στο Παρίσι μαζί με τον τότε σύντροφό της, τον ποιητή Ανδρέα Καμπά, ωστόσο, μάλλον, όταν φθάνουν στο Παρίσι, δεν είναι πια ζευγάρι. Η Μάτση ανακαλύπτει μόνη της το Παρίσι, κινείται στα στέκια των καλλιτεχνών και φαίνεται ότι τυχαία, σ᾽ένα καφενείο του Μονπαρνάς, γνωρίζει τον Ισπανό ζωγράφο Ξαβιέρ Βιλατό που ήταν ανεψιός του Πικάσο. Τον ερωτεύεται και ζει μαζί του για οκτώ χρόνια, έως το 1954.
   Η ίδια η Μάτση θυμάται για εκείνη την περίοδο της ζωής της: "Όταν έφυγα στο Παρίσι, 25 ετών, μέθυσα μ´αυτά που βρήκα εκεί. Ζούσα με τον ανεψιό του Πικασό κι έπεσα με τα μούτρα σε όλα τα καινούρια πράγματα. Όταν με ρωτούσαν στο Ινστιτούτο, "γιατί θέλετε να πάτε στη Γαλλία;", είπα πολύ απλά "θέλω απλώς να δω και ν᾽αγγίξω με το χέρι μου έναν Ματίς κι έναν Πικάσο". Κι έγινε ακριβώς αυτό. Πιστεύω ότι εκείνο που κατά βάθος επιθυμούμε περισσότερο, γίνεται...".

Πάμπλο Πικάσο, Γυναίκα με μπλε καπέλο. 1901. Ιδιωτική Συλλογή.

Ιδού λοιπόν κάποια αποσπάσματα από τα ποιήματα που έγραψε η Μάτση Χατζηλαζάρου αυτή την περίοδο στο Παρίσι. Πρόκειται για ποίηση μεθυστική, συνειρμική και λυρική ταυτόχρονα, ποίηση μιας γυναίκας που δονεί και δονείται...

    Το 1949 εκδίδει στο Παρίσι την ποιητική συλλογή  Cinq Fois (Πέντε Φορές). Η έκδοση, που περιέχει πέντε ποιήματα, κοσμείται με έξι χαλκογραφίες του Βιλατό. 

Απόσπασμα από το ποίημα 3o Figure (Πορτραίτο 92 εκ. Χ 73 εκ.
από τη συλλογή Cinq Fois

γυναίκα που ντύνεται σ᾽ένα δωμάτιο ξενοδοχείου δε
βιάζεται  σταματάει συχνά μπροστά στον καθρέφτη

Ναι σταθείτε
έρχομαι αμέσως
άραγε πήρα το κλειδί μου την ταυτότητά μου
και το μάτι μου το λαμπερό για τις μέρες της βροχής
ναι προτιμώ νά᾽χω το μάτι μου στην τσέπη
όπου φτάνει το χέρι
στην Ελλάδα είχα κάμποσα από δαύτα
τα φορούσα στο λαιμό μου
ανάκατα με άλλα κοχύλια
ένα σαλιγκάρι ένα μάτι ένα φρέσκο φυστίκι
ένα μάτι ένα ποτήρι κρασί
ένα μάτι μια μάλλινη θαλασσιά κλωστή
ένα μάτι ένα μάτι
ουφ αηδία το "μάτι"
εκείνο που πρέπει να πω
θα ᾽τανε της τάξης των κύκλων
που μια μύγα διαγράφει
σαν πετάει μες στο δωμάτιό μου
ναι ναι
για μας ο ουρανός
και οι εκστάσεις της κάθε γκέλας
ή μπούμεραγκ ή ερωτικού καλειδοσκοπίου
"μάτι" κι αυτά
μα δεν τον χωνεύω πια τούτον
τον κρυπτοδιανοούμενο κρυπτοεγκαφαλικό
της ψευτοαποκάλυψης
εγώ θέλω να᾽μαι καρέκλα
και καμηλοπάρδαλις και φωνή πουλιού
και παράθυρο τζάμι κάσα και ό,τι άλλο
...
Πάμπλο Πικάσο,  Γυναίκα μπροστά στον καθρέπτη. 1932. Museum of Modern Art (MOMA).
N. York.

...
αναστενάζει
μα αλίμονό μου
αγαπάω τα μαλλιά σου
χωρίς να᾽μαι η χωρίστρα σου
ούτε για μια μέρα
αγαπάω το χέρι σου
και δεν είμαι η μυρουδιά
του τσιγάρου και του νεφτιού
πάνω στα δάχτυλά σου
και ποτέ δε με κατάπιες
ζεστή γουλιά καφέ
μόλις χυμένη μες στο φλυτζάνι
θα᾽τανε καλοκαίρι   κοντά στη θάλασσα
η άκρη του χοντρού φλυτσανιού δροσερή
ανάμεσα στα χείλια σου

μας εσείς λακκούβες με τη θάλασσα
συγκρατήστε το πρόσωπό μου εκείνο
του μικρού αμήχανου κοριτσιού
καθώς σκάλιζε ανάμεσα στα βράχια
με την άμπωτη
μετά η θάλασσα ξανανέβαινε
ζυγοδεμένη στα μικρά καβούρια
στους φελλούς στις γαρίδες
κι εκείνο το πρόσωπο
δε μου το ξαναδώσατε ποτέ
αναγκάστηκα λοιπόν να φκιάσω διαφορετικό πανί
για τη βάρκα μου
μα εσύ που με περιμένεις
και με κοιτάς
εσύ που με φοράς στο λαιμό σου
όπως ο στρατιώτης το φυλαχτό του
μη χαϊδεύεις πια τα μαλλιά μου
τη Δευτέρα κιόλας
κάθε φούλι στους ανθοπώλες του Παρισιού πέθανε
όταν με είπες Μάτση
...

Ανρί Ματίς, Γυναίκα στα μπλε. 1937. Rhiladelphia Museum of Art.

   Το 1951 εκδίδεται στην Αθήνα η συλλογή της Μάτσης Χατζηλαζάρου Κρυφοχώρι που επίσης κοσμείται από 4 χαλκογραφίες του Βιλατό. Η συλλογή περιέχει τα ποιήματα Πρωί, Απόγευμα, Βράδυ, Οδυρμός, Άσμα. Η ίδια η Χατζηλαζάρου έχει μιλήσει για την επιρροή του Βιλατό σ᾽αυτή τη συλλογή. Θεωρεί ότι ο Βιλατό της έμαθε το λυρικό λόγο.

Από τη συλλογή Κρυφοχώρι

πρωί

Θυμήθηκε τα γριγριά
που αντιλαλούν και φέγγουνε
σε μεγάλη διαδρομή καημών
από τον εαυτό της
μακριά στα νερά της Βάρκιζας
όμως έσερνε μαζί έναν στίχο

τα γριγριά αντιλαλούν και φέγγουν

μην επιμένεις εδώ
ισχνή μου λέξη γριγριά
τα γάμμα-ρο  και τα γιώτα
δε φωτάνε κανένα βυθό
δε βαράνε γδούπους πάνω στη θάλασσα
μηδέ τα συνερίζεται ο μπάτης
όταν ξεμουδιάζει το πρωινό
και ένα ένα φυσάει
άστρα φάρους και λάμπες
γριγριά
τι με παιδεύεις
φτάνουνε οι θύμησες
αρρώστια είν᾽ τα λόγια τους
τι με κατατρέχεις
αναβοσβήνεις μπροστά μου
άμα λιγώνουμαι στον καναπέ
φύγε γριγριά φύγε
δε μπορώ άλλο
χάνουμαι
                                           
(H Mάτση "παίζει" με τη λέξη γριγριά. Η γάτα της ονομαζόταν Γριγρία).

Πάμπλο Πικάσο, Γυναίκα στα πράσινα. 1901. The Metropolitan Museum of Art. Ν. York.

Από τη συλλογή Κρυφοχώρι

βράδυ

Συγυρίζοντας κάτι μπαούλα
ανακάλυψε πως
μαζί της δεν έσερνε μόνο
το στίχο της Βάρκιζας
αλλά και λίγην άμμο
που᾽τριζε σιγά σιγά
μες στον ποδόγυρο
ενός φουστανιού
γι᾽αυτό λέει
πάντα ακούω το άγχος
εκείνης της ώρας
που όλα θρυμματίστηκαν
κι έγιναν ένα
με την αμμουδιά
σάπια και άχρηστη
είμαι εδώ μόνη
πάνω στα τελευταία
συντρίμμια ζωής που ξέρω
η πίκρα μου η θλίψη
πλέουνε συνεχώς
κατά τη θάλασσα
σαν τα ψόφια ψάρια
που κατηφορίζει ο Σηκουάνας
Γριγρία τι νιαουρίζεις τώρα
θέλεις να βγεις
έλα   ανοίγω την πόρτα
φύγε και συ
δε χωράνε πια τα ψέματα


Βλ. Χ. Δανιήλ, ...Ιούς, Μανιούς, ίσως και Aqua Marina. Μάτση Χατζηλαζάρου, η πρώτη Ελληνίδα υπερρεαλίστρια, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2011.

http://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=36865.0
http://www.philamuseum.org/collections/permanent/55720.html
http://www.moma.org/collection/object.php?object_id=78311
http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/61.85
http://www.wikipaintings.org/en/pablo-picasso/woman-with-blue-hat-1901

Κυριακή 27 Μαΐου 2012

Η ποίηση στους Προραφαηλίτες ζωγράφους: Μία ιστορία από το Δεκαήμερο του Βοκάκιου


S. J. W. Waterhouse, Μία ιστορία από το Δεκαήμερο του Βοκάκιου, Μαγεμένος Κήπος

   Η ουτοπία του Δεκαήμερου, του ποιητικού έργου που συνέθεσε ο Ιταλός (καταγόταν μάλλον από τη Φλωρεντία)  Τζ. Βοκάκιο (1313-1375) την περίοδο 1350-53,  αποτέλεσε η πηγή έμπνευσης του αγαπημένου μου S. J. W. Waterhouse για τους δύο παρακάτω πίνακες που ζωγράφισε στο τέλος της ζωής του. Είναι γνωστό ότι οι Προραφαηλίτες ζωγράφοι αγαπούσαν ιδιαίτερα τις ιστορίες και τα ποιητικά έργα του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.
    Το Δεκαήμερο του Βοκάκιου είναι μία πολυεπίπεδη ποιητική αφήγηση στην οποία εναλλάσσονται συνεχώς οι αφηγηματικές "φωνές". Στην αφήγηση εμπεριέχονται εκατό ιστορίες που αφηγούνται οι ήρωες της κύριας ιστορίας του ποιήματος. Δέκα νέοι άνθρωποι (επτά γυναίκες και τρεις άνδρες) καταφεύγουν από τη Φλωρεντία, που είχε χτυπηθεί από πανούκλα, στην εξοχή και ζουν για δύο εβδομάδες σε μία ονειρεμένη εξοχική έπαυλη με όμορφους κήπους, μακριά από τον εφιάλτη της θανατηφόρας αρρώστιας της πόλης. 
  Για δέκα βραδιές (τις υπόλοιπες ημέρες από τις δύο εβδομάδες ασχολούνται με θρησκευτικά καθήκοντα) οι δέκα νέοι διηγούνται από μία ιστορία ο καθένας τους. Έτσι, στο Δεκαήμερο περιέχονται εκατό ιστορίες, αφού οι δέκα νέοι αφηγούνται από μία ιστορία επί δέκα ημέρες. Για την κάθε ημέρα ένας από τους νέους γίνεται κατά κάποιον τρόπο ο "βασιλιάς" ή η "βασίλισσα" και αποφασίζει τι θα κάνουν για να περάσουν ευχάριστα την ημέρα τους, κατευθύνει τις συζητήσεις τους, τους χορούς και τα τραγούδια τους, και κυρίως επιλέγει το θέμα της ιστορίας που πρέπει να διηγηθεί ο καθένας (π.χ. εάν η ιστορία θα έχει ως θέμα έναν έρωτα με αίσιο τέλος ή το αντίθετο, κλπ.). Η ημέρα τελειώνει πάντα μ´ ένα τραγούδι που άδει ένας από τους νέους. Τα τραγούδια αυτά θεωρούνται από τα ωραιότερα λυρικά άσματα που έχει συνθέσει ο Βοκάκιο.
    Στον παρακάτω πίνακα ο Waterhouse παρουσιάζει την ομάδα των νέων να κάθονται σ᾽ ένα ειδυλλιακό περιβάλλον, στον κήπο της εξοχικής έπαυλης, και να ακούν την αφήγηση μίας ιστορίας.  Ο Waterhouse απεικονίζει αριστοτεχνικά την κομψότητα και την επιτήδευση του τρόπου ζωής της μεγαλοαστικής τάξης της Φλωρεντίας, έτσι όπως την αποτυπώνει ο Βοκάκιο στο έργο του.
  
S. J. W. Waterhouse, Μία ιστορία από το Δεκαήμερο του Βοκάκιου. 1916. Lady  Lever Art Gallery. Liverpool.

    Στον παρακάτω πίνακα ο Waterhouse απεικονίζει τη σκηνή του Μαγεμένου Κήπου, που προέρχεται από μία ιστορία του Δεκαήμερου. H ιστορία έχει ως θέμα την απόπειρα του Ansaldo να σαγηνεύσει την Dianora, η  οποία είναι όμως παντρεμένη με τον Gilberto. Σε μια στιγμή αδυναμίας η Dianora δέχεται να παραδοθεί στον έρωτα του Ansaldo με τον όρο αυτός να μεταμορφώσει ένα χειμωνιάτικο κήπο του Ιανουαρίου σε ανοιξιάτικο κήπο του Μαΐου με φρούτα και λουλούδια. O Ansaldo, με τη βοήθεια ενός μάγου, πετυχαίνει αυτό που η Dianora πίστευε ότι ήταν ακατόρθωτο: μεταμορφώνει το χειμωνιάτικο κήπο σε ανοιξιάτικο, ενώ έξω, στον "αληθινό" κόσμο πέφτει χιόνι. Η Dianora ομολογεί το γεγονός στον άνδρα της Gilberto και αυτός της προτείνει να τηρήσει την υπόσχεση που είχε δώσει στον Ansaldo. Τελικά, όμως, ο Ansaldo, έχοντας διαπιστώσει ότι η Dianora επιθυμεί να μείνει πιστή στο σύζυγό της, την αποδεσμεύει από την υποχρέωση να τηρήσει την υπόσχεσή της. 

     Έκπληκτη η Dianora βλέπει τα λουλούδια να έχουν ανθίσει στον κήπο, ενώ είναι Ιανουάριος...
S. J. W. Waterhouse, Μαγεμένος κήπος. 1917. Lady  Lever Art Gallery. Liverpool.

Παρασκευή 25 Μαΐου 2012

Μάτση Χατζηλαζάρου: μία ποιήτρια του ελληνικού υπερρεαλισμού

Μάτση Χατζηλαζάρου (1914-1987): η Ελληνίδα ποιήτρια του υπερρεαλισμού

    Η Μάτση Χατζηλαζάρου (το πλήρες όνομά της ήταν Μαρία Λουκία) γεννήθηκε το 1914 στη Θεσσαλονίκη σε μία από τις πιο εύπορες και αριστοκρατικές οικογένειας της τότε πρόσφατα ενσωματωμένης στο ελληνικό κράτος πόλης. Η οικογένειά της είχε σχέσεις με τους πλούσιους Εβραίους έμπορους της Θεσσαλονίκης, Μοδιάνο και Αλλατίνη. Ο παππούς της Περικλής Χατζηλαζάρου, ισχυρός παράγων της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της πόλης με σημαντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες, είχε παντρευτεί Αμερικανίδα και διετέλεσε από το 1870 έως το 1908 υποπρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, ενώ στη συνέχεια ανέλαβε ως πρόξενος ο γιος του Κλέων, ο πατέρας της Μάτσης. Ο Κλέων, ο οποίος είχε σπουδάσει νομικά στη Γερμανία και τις ΗΠΑ, ήταν ανώτερο στέλεχος της Τράπεζας της Ανατολής και πρέπει να είχε υποστηρίξει οικονομικά το ελληνικό προξενείο της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος κατέλυσε στο αρχοντικό της οικογένειας Χατζηλαζάρου που βρισκόταν στην συνοικία των Εξοχών ή των Πύργων, στην ανατολική πλευρά της πόλης όπου είχαν ανεγερθεί νεοκλασικά κτίρια από εύπορους Θεσσαλονικείς.


Η λεωφόρος Εξοχών στη Θεσσαλονίκη αμέσως μετά την ενσωμάτωση της πόλης στην Ελλάδα. Ονομάστηκε Λεωφόρος Βασιλ. Όλγας.

Η Λεωφόρος Βασιλίσσης Όλγας. Εδώ βρισκόταν το αρχοντικό της οικογένειας Χατζηλαζάρου. Από μία πολυεθνική πόλη της άλλοτε Οθωμανικής αυτοκρατορίας η Μάτση θα βρεθεί στην Αθήνα, την πρωτεύουσα του εθνικού ελληνικού κράτους και στη συνέχεια στο Παρίσι, στο κέντρο της πρωτοπορίας.

    Η διασύνδεση της οικογένειας Χατζηλαζάρου με τη βασιλική οικογένεια της Ελλάδας πιστοποιείται και από το γεγονός ότι ο νονός της Μαρίας Λουκίας, δηλαδή της Μάτσης, του δεύτερου παιδιού του Κλέωνα και της Βιργινίας Χατζηλαζάρου, ήταν ο Κωνσταντίνος. Όταν στις 18-03-1913 δολοφονήθηκε ο βασιλιάς Γεώργιος στη Θεσσαλονίκη, η σορός του μεταφέρθηκε στην ισόγεια αίθουσα του μεγάρου Χατζηλαζάρου για λαϊκό προσκύνημα.
Φωτογραφία της εποχής που απεικονίζει το σημείο δολοφονίας του βασιλιά Γεωργίου Α στη Θεσσαλονίκη.
    
  Κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, το 1917, ο πατέρας της Μάτσης αναγκάζεται, λόγω των φιλοβασιλικών φρονημάτων, να διαφύγει μαζί με την οικογένειά του στη Νότιο Γαλλία και την Ιταλία, επειδή στη Θεσσαλονίκη είχε εγκατασταθεί η κυβέρνηση της Εθνικής Άμυνας με πρωθυπουργό τον Ελευθ. Βενιζέλο που είχε έρθει σε ρήξη με τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Η οικογένεια Χατζηλαζάρου επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη με τη λήξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου (τέλη του 1918), για να ξαναφύγει οριστικά το 1920-21 και να εγκατασταθεί στην Αθήνα. 
   Κατά τη δεκαετία του 1920 η Μάτση ταξιδεύει συχνά μαζί με την οικογένειά της στο εξωτερικό, ενώ κατά τη συνήθη τακτική των εύπορων οικογενειών, αρχίζει μαθήματα κατ᾽οίκον, τα οποία όμως σταμάτησε λόγω της οικονομικής καταστροφής του πατέρα της. Το 1931, η δεκαοκτάχρονη Μάτση παντρεύεται τον αδελφό μίας φίλης της, τον Καρλ Σούρμαν, βαυαρικής καταγωγής, με τον οποίο χωρίζει πέντε χρόνια αργότερα. Το 1934 πεθαίνουν οι ξεπεσμένοι οικονομικά γονείς της, που φαίνεται ότι ήταν και οι δύο εξαρτημένοι από τη μορφίνη. Η Μάτση την περίοδο εκείνη εργαζόταν στο Κατάστημα "Λαϊκές Τέχνες" του Καραπάνου όπου σύναψε βαθιά φιλία με τη διευθύντρια του καταστήματος Εριφύλη Καρτάλη.

   
Η Μάτση Χατζηλαζάρου με φίλες της στην εξοχή (δεκαετία του 1930).

     Το 1937 παντρεύεται με τον αρχιτέκτονα κήπων και γεωπόνο Σπ. Τσαούση, αλλά ένα χρόνο αργότερα χωρίζει. Η Μάτση, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τη συναισθηματική αστάθεια, που, ίσως οφείλεται στο θάνατο των γονιών της, κυρίως του πατέρα της με τον οποίο ήταν στενά συνδεδεμένη, καταφεύγει στη νέα επιστήμη που μόλις είχε γίνει γνωστή στην Ελλάδα, την ψυχανάλυση. Τότε φαίνεται ότι γνωρίζει τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο, έναν από τους πρώτους Έλληνες που άσκησαν την ψυχανάλυση στην Αθήνα. 

Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975): Ήταν γόνος παλιάς εφοπλιστικής οικογένειας, γεγονός που του έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδέψει και να σπουδάσει στην Ευρώπη.  Κατά τη διάρκεια των σπουδών του τη δεκαετία του 1920 ήλθε σε επαφή με τα κινήματα της πρωτοπορίας του μοντερνισμού. Πιο συγκεκριμένα, γνώρισε την ψυχανάλυση και το κίνημα του υπερρεαλισμού, όταν μετά από τις σπουδές του στη Λωζάνη και το Λονδίνο, πηγαίνει στο Παρίσι (1926) όπου θα συνδεθεί με τον κύκλο των υπερρεαλιστών και ιδιαίτερα τον ποιητή Αντρέ Μπρετόν. Ο Εμπειρίκος, επιστρέφοντας από το Παρίσι στην Αθήνα, θα παρουσιάσει στο τότε μάλλον έκπληκτο και αμήχανο ελληνικό κοινό το κίνημα του υπερρεαλισμού αλλά και την εφαρμογή της ψυχανάλυσης, ασκώντας ο ίδιος το επάγγελμα του ψυχαναλυτή, παρά το ότι δεν διέθετε δίπλωμα γιατρού.

   Στα 1939-1940, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, η σχέση της Μάτσης Χατζηλαζάρου με τον ποιητή και ψυχαναλυτή Ανδρέα Εμπειρίκο οδηγεί σε γάμο. Φαίνεται ότι και οι δύο γόνοι μεγαλοαστικών οικογενειών της ελληνικής διασποράς αλληλογοητεύθηκαν. Από τα κείμενά τους αντιλαμβανόμαστε ότι έζησαν έναν ισχυρό έρωτα. Το ταξίδι του μέλιτος έγινε στο Ναύπλιο από όπου διασώζονται φωτογραφίες των δύο ερωτευμένων. Τόσο η Μάτση όσο και ο Εμπειρίκος αγαπούσαν τη φωτογραφία και τους άρεσε να φωτογραφίζουν και να φωτογραφίζονται. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι αργότερα ο Εμπειρίκος ασχολήθηκε με την τέχνη της φωτογραφίας.

Μία από τις πιο γνωστές φωτογραφίες που απεικονίζεται η Μάτση στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου όπου το ζευγάρι έμενε στο Ναύπλιο. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Εμπειρίκο.

Η πιο ωραία φωτογραφία της Μάτσης στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου όπου το ζευγάρι έμενε στο Ναύπλιο. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Εμπειρίκο.


Μία ακόμα φωτογραφία της Μάτσης στο ξενοδοχείο του Ναυπλίου, τραβηγμένη από τον Εμπειρίκο.

Φωτογραφία του Ανδρέα Εμπειρίκου, τραβηγμένη από τη Μάτση.


Ο Ανδρέας Εμπειρίκος σε πιθάρι. Μία υπερρεαλιστική φωτογραφία τραβηγμένη από τη Μάτση.

    Ο Ανδρέας Εμπειρίκος μύησε τη Μάτση στο μαγικό κόσμο της ποίησης και γενικά της τέχνης του υπερρεαλισμού. Στο σπίτι του διοργάνωνε εκθέσεις Γάλλων υπερρεαλιστών ζωγράφων, συγκεντρώνονταν νεαροί ποιητές και καλλιτέχνες, διάβαζαν ποιήματα και κείμενα για την τέχνη, συζητούσαν...Στα χρόνια της Κατοχής η Μάτση με τον Εμπειρίκο συνεχίζουν να κινούνται στα καλλιτεχνικά στέκια της εποχής και να διοργανώνουν συναντήσεις με νεωτερικούς λογοτέχνες και διανοούμενους. Στο σπίτι του Εμπειρίκου κάθε Πέμπτη βράδυ συγκεντρώνονται και συζητούν για την τέχνη ο Γκάτσος, ο Τ. Παπατσώνης, ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο Εγγονόπουλος, ο Ελύτης, ο Κακναβάτος, ο Παπαδίτσας, ο Κατσίμπαλης και πολλοί άλλοι. Επίσης, κατά τη διάρκεια της Κατοχής η Μάτση,  μαζί πάντα με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, βοήθησε τον Γιώργο Καρτάλη, ηγετικό στέλεχος της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΚΚΑ, παρέχοντάς του καταφύγιο.
    Η Μάτση γνωρίζει συναρπαστικές εμπειρίες και φαίνεται να βιώνει έντονες συγκινήσεις.  Στον υπερρεαλισμό βρίσκει αυτό που αναζητούσε στη μέχρι τότε άστατη πορεία της, την αληθινή ουσία της ζωής πέρα από τις συμβάσεις της λογικής και τις αναστολές κάθε είδους. Αρχίζει να πειραματίζεται με την αυτόματη γραφή, να κρατά σημειώσεις και να τολμά ποιητικές δοκιμές. Ζει έντονα στον κόσμο ενός ποιητή, συναναστρέφεται  με ποιητές, δεν κινείται μόνο στο χώρο της ποίησης, αλλά αρχίζει και η ίδια να αισθάνεται έντονα την επιθυμία για ποιητική δημιουργία. Το 1944 εμφανίζεται στη λογοτεχνία με την υπερρεαλιστική ποιητική συλλογή Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης, την οποία υπογράφει  ως Μάτση Ανδρέου. Περιέχει 18 άτιτλα ποιήματα, αφιερωμένα Στον Ανδρέα.

Μία υπερρεαλιστική "πόζα" της Μάτσης, τραβηγμένη από τον Εμπειρίκο.

   Αναρωτιόμαστε εάν με την αφιέρωσή της εννοεί τον Ανδρέα Εμπειρίκο ή το νέο της έρωτα, έναν επίσης ποιητή, τον Ανδρέα Καμπά, ή μήπως τα αφιερώνει και στους δύο. H Μάτση γνώρισε και ερωτεύτηκε τον, κατά πέντε χρόνια νεότερό της, ποιητή Ανδρέα Καμπά το 1943.  Εγκαταλείπει το άνετο σπίτι του Εμπειρίκου και αποφασίζει να συζήσει σ᾽ ένα υπόγειο με το νέο της έρωτα, αδιαφορώντας για τις υλικές στερήσεις και την οικονομική ανέχεια. Ο Εμπειρίκος θα στηρίξει τις επιλογές της και θα συνεχίσει να τη βοηθά όποτε του το ζητούσε.
   Το 1946, δύο χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, η Μάτση παίρνει επίσημα διαζύγιο από τον Ανδρέα Εμπειρίκο (είναι το τρίτο διαζύγιο) και φεύγει μαζί με τον Ανδρέα Καμπά και άλλους Έλληνες διανοοούμενους, λόγιους, ποιητές και καλλιτέχνες για να σπουδάσει στο Παρίσι με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου. Ο Εμπειρίκος τη βοηθά να εξασφαλίσει την υποτροφία με συστατικές επιστολές. Στο Παρίσι, όμως, δε θα συνεχίσει τη ζωή της μαζί με τον Καμπά. Θα συναντήσει και θα ερωτευτεί έναν Ισπανό κυβιστή ζωγράφο, ανεψιό του Πάμπλο Πικάσο, τον Ξαβιέρ Βιλατό με τον οποίο θα συζήσει οκτώ περίπου χρόνια (έως το 1954). Χάρη στο Βιλατό, η Μάτση θα έχει την ευκαιρία να κινηθεί στους καλλιτεχνικούς κύκλους της πρωτοπορίας στο Παρίσι και να γνωρίσει από κοντά τον Πικάσο.

Η Μάτση με τη γάτα της Γριγρία. Ξυλογραφία του Βιλατό.


Mία πολύ γνωστή φωτογραφία του 1948 από το διάσημο φωτογράφο Fr. Capra. Απεικονίζει τον Π. Πικάσο στη παραλία να κρατά την ομπρέλλα στην τότε σύντροφό του,  Frαnçoise Gilot. Πίσω στο βάθος διακρίνεται ο ανεψιός του Πικάσο, ο Βιλατό. Η Μάτση είχε στενή σχέση με τη Gilot και διατηρούσε αλληλογραφία μαζί της, όπως φαίνεται από τα γράμματα που διασώθηκαν.

    Στο Παρίσι η Μάτση δημοσιεύει ποιήματα και μεταφράσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά. Το 1954 χωρίζει με τον Βιλατό με τον οποίο, όμως, διατηρεί πολύ στενή φιλική σχέση ως το τέλος της ζωής της, ακόμα και όταν αυτός παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια. Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα (1957-1958) φαίνεται ότι η Μάτση συνδέθηκε και με το γνωστό φιλόσοφο Κορνήλιο Καστοριάδη.


Η Μάτση με τον Καστοριάδη στο Παρίσι.

    Το 1949 εκδίδει στο Παρίσι την ποιητική συλλογή Cinq Fois (5 Φορές) που περιέχει πέντε ποιήματα με ξυλογραφίες του Ξ. Βιλατό. Τα ποιήματά της προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση στους ελληνικούς ποιητικούς κύκλους της πρωτοπορίας, ενώ γίνεται και μία εκπομπή στο ελληνικό ραδιόφωνο για το έργο της. Το 1951 εκδίδεται στην Αθήνα η συλλογή της Κρυφοχώρι, η οποία επίσης κοσμείται με ξυλογραφίες του Βιλατό. Την ίδια περίοδο αρχίζει και η ενασχόλησή της με μεταφράσεις αρχαίας ελληνικής (π.χ. Πίνδαρος) αλλά και δημοτικής ποίησης στα γαλλικά. Το 1954 εκδίδει στο Παρίσι τη συλλογή La Frange des Mots (Τα λόγια έχουν κρόσια), αφιερωμένη στο Βιλατό, με τον οποίο, όπως ήδη αναφέραμε χωρίζει αλλά διατηρεί φιλική σχέση μαζί του.
   Το 1958 η Μάτση επέστρεψε στην Αθήνα και ως το 1964 εργάστηκε στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού. Στη συνέχεια ξαναγυρίσε στο Παρίσι, όπου δούλεψε στο εκεί κατάστημα του οίκου Βαράγκη. Από το 1973 και ως το τέλος της ζωής της, το 1987 έζησε μάλλον μόνη και απομονωμένη στην Αθήνα και εργάστηκε στην υπηρεσία δημοσίων σχέσεων της Εμπορικής Τράπεζας. Το 1979 επανεμφανίζεται με τη συλλογή Έρως Μελαχρινός που την κοσμεί μία ξυλογραφία του Βιλατό. Στη συλλογή συγκεντρώνει τα ποιήματα προηγούμενων συλλογών και 20 ποιήματα της ενότητας Εκεί-πέρα εδώ, γραμμένα αρχικά στα γαλλικά, τα οποία δεν είχε δημοσιεύσει.


Η Μάτση στέλνει με αφιέρωση ένα αντίτυπο του βιβλίου στο Μάνο Χατζιδάκι. Αυτός, ενθουσιασμένος και συγκινημένος από τον ποιητικό της λόγο,  διαβάζει στην εκπομπή του στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας απόσπασμα από το βιβλίο της, ένα κείμενο που θα συμπεριλάβει και στον τόμο Τα σχόλια του Τρίτου, μια νεοελληνική μυθολογία. Ο Χατζιδάκις θα γράψει και ένα κείμενο για τη Μάτση Χατζηλαζάρου στο περιοδικό Αντί, όταν αυτή πέθανε το 1987. Γνώριζε τη Μάτση από την περίοδο της Κατοχής, τότε που αυτή ήταν ερωτευμένη με τον Ανδρέα Καμπά. Ο Χατζιδάκις γράφει για τη Μάτση εκείνης της εποχής: "...Σαν ήμουν πολύ νέος, τη ζούσα από μακριά. Ήταν φίλη του φίλου μου Ανδρέα Καμπά. Και ήταν απλησίαστη. Ένα αληθινό ερωτικό όνειρο, έτσι καθώς γελούσε, γέρνοντας το κεφάλι της στον ώμο του Ανδρέα. Πάντα ξεχνούσε τ᾽όνομά μου. Δεν ήμουν μέσα στην τροχιά της. Μα εγώ τη ζούσα από μακριά κι επαναλάμβανα τους στίχους της, την ώρα που επέστρεφα το βράδυ σπίτι μου..."


    Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 η Μάτση συνεχίζει να δημοσιεύει ποιήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά και ανθολογίες. Το 1985, δύο χρόνια πριν από το θάνατό της, δημοσιεύει τη δίγλωσση συλλογή Το δίχως άλλο. Αντίστροφη αφιέρωση-Dédicace à rebours που περιλαμβάνει τα πέντε παλιά ποιητικά κείμενά της μεταγραμμένα στα ελληνικά και τα νέα ποιήματα Αντίστροφη αφιέρωση και Dédicace à rebours. Λένε ότι στην Αντίστροφη αφιέρωση μιλά για τον Ανδρέα Εμπειρίκο, η επιρροή του οποίου στη ζωή και το ποιητικό της έργο υπήρξε καθοριστική. 
Ενδεικτική Βιβλιογραφία


• Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη, «Μάτση Χατζηλαζάρου: Το κερδισμένο ποίημα», Αντί351, 17/7/1987, σ.38-41.
• Αντωνίου Δ.Ι., «Για τη Μάτση Χατζηλαζάρου», Αντί351, 17/7/1987, σ.33.
• Δικταίος Άρης, Αναζητητές προσώπου, σ.171-173. Αθήνα, Φέξης, 1963.
• Κακναβάτος Έκτωρ, «Η ποίησή μας είναι η ζωή», Αντί351, 17/7/1987, σ.42-43.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Μάτσης Ανδρέου: Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης», Νέα Γράμματα4, ετ.Β΄, 7/1944, σ.321-322.
• Ξύδης Αλέξανδρος, «Μνήμη Μάτσης Χατζηλαζάρου», Αντί351, 17/7/1987, σ.36-37.
• Φραντζή Άντεια, «Αντί – δωρο», Αντί351, 17/7/1987, σ.44-46.
• Χατζιδάκις Μάνος, «Για τη Μάτση Χατζηλαζάρου - που έφυγε το απόγευμα της Τρίτης στις 16 Ιουνίου του ’87», Αντί351, 17/7/1987, σ.35.
Εργογραφία (επιλεκτική)
• Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης (με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου), Ίκαρος,  Αθήνα, 1944.
Δύο διαφορετικά ποιήματα (με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου), περιοδ. Τετράδιο, τχ. 1, Αθήνα 1945. 
Cinq Fois, Guy Lévis Mano, Paris 1949.
Chants Populaires des Grecs (μετάφραση στα γαλλικά ελληνικών δημοτικών τραγουδιών), Guy Lévis Mano, Paris 1951.
Κρυφοχώρι, Τετράδιο, Αθήνα 1951.
La frange des mots, Guy Lévis Mano, Paris 1954.
Αποσπάσματα από τον Πίνδαρο (μετάφραση στα γαλλικά), περ. Mercure de France, Janvier-Avril 1956.
• Έρως Μελαχρινός .Αθήνα, Ίκαρος,  Αθήνα 1979.
21 τρίστιχα, περ. Η λέξη, τχ. 11, Ιανουάριος 1982.
7Χ3. Εφτά γραπτά στα ελληνικά-sept textes en français-seven writings in english, Kείμενα, Αθήνα 1984.
• 9 του Σεπτέμβρη του 1980, ΑΜΗΤΟΣ, στη μνήμη Φώτη Αποστολόπουλου, Αθήνα, 1984.
Το δίχως άλλο – Αντίστροφη Αφιέρωση – Dédicace à rebours Κείμενα, Αθήνα 1985.
Ποιήματα 1944-1985, Ίκαρος, Αθήνα 1989

Το φωτογραφικό βιογραφικό λεύκωμα-βιβλίο του Χρήστου Δανιήλ που παρουσίαζει τη συναρπαστική ζωή της Μάτσης Χατζηλαζάρου, παραθέτοντας και αρκετά αποσπάσματα από το ποιητικό της έργο.

Χαβιέ Βιλατό, Προσωπογραφία. 1946. Ιδιωτική Συλλογή.

O ζωγράφος Javier Vilato (1921-2000) στο εργαστήριό του. Ο Βιλατό γεννήθηκε στη Βαρκελώνη, αλλά έζησε πολλά χρόνια στο Παρίσι. Πολλά έργα του Βιλατό βρίσκονται σε μεγάλα μουσεία και σε ιδιωτικές συλλογές. Μετά το θάνατο της Μάτσης Χατζηλαζάρου, ο Βιλατό δώρισε προς τιμήν της μνήμης της τρεις πίνακές του σε ελληνικές πινακοθήκες.

Ξ. Βιλατό, Προσωπογραφία της Μάτσης Χατζηλαζάρου. 1951.  Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Ακούστε τη Μάτση Χατζηλαζάρου να διαβάζει στίχους από την ποίησή της και δείτε τις υπέροχες φωτογραφίες από το βιβλίο του Χρ. Δανιήλ.



Για λεπτομέρειες σχετικά με τη ζωή και το έργο της Μάτσης Χατζηλαζάρου, βλ. Χρήστος Δανιήλ, ...Ιούς, Μανιούς, ίσως και Aqua Marina. Μάτση Χατζηλαζάρου, η πρώτη Ελληνίδα υπερρεαλίστρια, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2011.

Βλ. επίσης,
http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=611
http://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=36865.0
http://matsihatzilazarou.wordpress.com/
http://www.lifo.gr/team/retrolifo/25811
http://www.askart.com/askart/v/javier_vilato/javier_vilato.aspx
http://www.poiein.gr/archives/13129/index.html
http://barcelonacultura.bcn.cat/en/we-inform/barcelona-pays-homage-painter-javier-vilato,-picassos-nephew
http://w3.bcn.es/V01/Serveis/Noticies/V01NoticiesLlistatNoticiesCtl/0,2138,1653_35144087_3_1633937771,00.html?accio=detall&home=HomeBCN&nomtipusMCM=Noticia
http://www.mmca.org.gr/mmst/en/collection.htm?m=1&l=22;254
http://www.arsmagazine.com/news/top/201203091218/picasso-through-the-lens

Τρίτη 22 Μαΐου 2012

E. Manet, Πίνακες με λουλούδια σε βάζα

Πίνακες του   με λουλούδια σε βάζα

    Είναι μία δημοφιλή σειρά έργων του Γάλλου ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Edw. Manet που απεικονίζουν κρυστάλλινα βάζα με λουλούδια. Ποιος αστός δε θα ήθελε να έχει στο σαλόνι του σπιτιού του έναν τέτοιο πίνακα; Ωστόσο, καθώς τα βλέπω, αν και πανέμορφα, μου προκαλούν θλίψη αυτά τα κομμένα λουλούδια, τα καταδικασμένα να μαραθούν...


Ed. Manet, Παιώνιες σε βάζο. 1864. Musée d' Orsay.

Ed. Manet, Λουλούδια σε κρυστάλλινο βάζο. 1882. National Gallery of Art. Washington.

Ed. Manet, Τριαντάφυλλα σε ποτήρι σαμπάνιας. 1882. Burrell collection. Glasgow.

Ed. Manet, Μπουκἐτο από λουλούδια. 1882. Murauchi Art Museum. Tokyo.

Ed. Manet, Βρύα τριαντάφυλλα σε βάζο. 1882.

Ed. Manet, Τριαντάφυλλα και τουλίπες σε βάζο. 1882. Ιδιωτική Συλλογή.

Ed. Manet, Τριαντάφυλλα σε κρυστάλλινο βάζο. 1882. Musée d' Orsay.

Ed. Manet, Γαρύφαλλα και κληματίδες. 1882. Musée d' Orsay.

Ed. Manet, Πασχαλιές και τριαντάφυλλα. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

Ed. Manet, Τριαντάφυλλα σε κρυστάλλινο βάζο. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

Δευτέρα 21 Μαΐου 2012

H Άνοιξη στους πίνακες του S. L. Alma Tadema

Πίνακες του S. L. Alma Tadema με θέμα την Άνοιξη.

   Είναι ένας από τους πιο γνωστούς και δημοφιλείς πίνακες του Sir Lawrence Alma Tadema (1834-1912). Απεικονίζει μια ανοιξιάτικη γιορτή σε ρωμαϊκό δρόμο. Μία πομπή κυρίως γυναικών και παιδιών που φέρουν πολύχρωμα λουλούδια και φορούν λουλουδένια στεφάνια στα μαλλιά κατεβαίνουν τα μαρμάρινα σκαλιά. Από τις στέγες και τα παράθυρα των επιβλητικών ρωμαϊκών κτιρίων το πλήθος επευφημεί πανηγυρικά την πομπή. Ο Tadema παρουσίαζει το έθιμο της Βικτωριανής εποχής στην Αγγλία να στέλνουν τα παιδιά να μαζέψουν λουλούδια την 1η Μαΐου, την Πρωτομαγιά. Μόνο που μεταφέρει τη σκηνή στην αρχαία Ρώμη. Είναι γνωστό ότι ο Tadema συνήθιζε να απεικονίζει πανηγυρικές πολυπληθείς σκηνές από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα. Οι πανοραμικές αυτές απεικονίσεις της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαίας ζωής προκάλεσαν αργότερα το ενδιαφέρον των κινηματογραφιστών του Χόλυγουντ. Μερικές από τις σκηνές της κινηματογραφικής ταινίας "Κλεοπάτρα" (1934) είναι εμπνευσμένες από τον πίνακα Άνοιξη του Tadema.

S. L. Alma Tadema, Άνοιξη. 1894. Μουσείο Π. Γκετύ. Los Angeles.

    O Tadema έχει ζωγραφίσει και άλλους πίνακες με θέματα εμπνευσμένα από την εποχή της Άνοιξης και τις περισσότερες φορές τοποθετημένα στην εξιδανικευμένη αρχαία και ελληνική ρωμαϊκή αρχαιότητα.

S. L. Alma Tadema, Λουλούδια της Άνοιξης. Ιδιωτική Συλλογή.

Πανέμορφος πίνακας! Mία αιθέρια γυναικεία μορφή κάθεται σε μαρμάρινο περβάζι. Σημειώνει κάτι στο τετράδιο ή το βιβλίο της. Πίσω της ένα ανθισμένο δένδρο και στον ορίζοντα η θάλασσα.
S. L. Alma Tadema, O χρόνος είναι στην Άνοιξη. Όλα πάνε καλά με τον κόσμο. 1902. Ιδιωτική Συλλογή.

  Είναι ένας από τους πιο αγαπημένους μου πίνακες του Tadema. Μία νεαρή γυναίκα, ντυμένη με υπέροχο αέρινο φόρεμα, μαζεύει μαργαρίτες στους κήπους της βίλας Μποργκέζε.
S. L. Tadema, Flora. Άνοιξη στους κήπους της βίλας Μποργκέζε. 1877. Ιδιωτική Συλλογή.

S. L. Alma Tadema, Η υπόσχεση της Άνοιξης. 1890. Ιδιωτική Συλλογή.

S. L. Alma Tadema, Η φωνή της Άνοιξης. 1908-1910. Ιδιωτική Συλλογή.

http://www.getty.edu/art/gettyguide/artObjectDetails?artobj=680
http://www.artmagick.com/pictures/picture.aspx?id=5818&name=the-years-at-the-spring-alls-right-with-the-world
http://www.artmagick.com/pictures/picture.aspx?id=5821&name=flora-spring-in-the-gardens-of-the-villa-borghese
http://www.artmagick.com/pictures/picture.aspx?id=5824&name=promise-of-spring
http://www.wikipaintings.org/en/sir-lawrence-alma-tadema/the-voice-of-spring-1910
http://www.wikipaintings.org/en/sir-lawrence-alma-tadema/spring-flowers
http://www.alma-tadema.org/
http://www.artrenewal.org/pages/artist.php?artistid=8

Κυριακή 20 Μαΐου 2012

Μάτση Χατζηλαζάρου: ποιήματα της πρώτης Ελληνίδας υπερρεαλίστριας ποιήτριας



Ποιήματα της Μάτσης Χατζηλαζάρου

   Η Μάτση Χατζηλαζάρου (1914-1987) θεωρείται η πρώτη Ελληνίδα υπερρεαλίστρια ποιήτρια.

Μάτση Χατζηλαζάρου, Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης
(επιλογή-αποσπάσματα)

Σε περιβάλλω με μια μεγάλη αναμονή.
Σε περιέχω όπως τ᾽αραχωβίτικο κιούπι το λάδι.
Σε ανασαίνω όπως ο θερμαστής του καραβιού ρουφάει
μες στα πλεμόνια του το δειλινό το μπάτη.
Σ᾽αγρικώ με την ίδια διάθεση που ο Ερυθρόδερμος
κολλάει το αυτί του χάμω, για ν᾽ακούσει
το καλπασμό του αλόγου.

Σκέπτομαι μια ζωή πως θα᾽τανε βαριά σα σήμερα,
μονάχα αν έλειπες ταξίδι. Το πρωί σκέπτομουμαι
τα μέλη σου σφιχτοδεμένα-και κάπως εντοπίζω
την αγκαλιά σου. Το βράδυ βλέπω τα χείλια σου σαν το δαγκωμένο φρούτο.
Έλα, η μέρα είναι τόσο ωραία-τα ποιήματα που
αγαπώ θέλω να ζήσω μαζί σου. Μπορούσα τόσο πράγματα
να τα μετατρέψω σε χαρά και να σ᾽τα δώσω.
Κάθε στιγμή μπορούσα να σου την κάνω μουσική
πρωτόγονη, γούνα μαλακιά, ζεστή, ηλεκτρισμένη, που
βουλιάζει βαθιά μέσα. Χορός τέλεια ελεύθερος, αντί από
μέλη να᾽χεις φτερά, και πάλι φτερά ονείρου. Ή μυρουδιές
-μήπως θέλεις μυρουδιές; Τότε θα᾽ναι μυρουδιές δροσερές,
σαν μικροί καταρράκτες όλο πολυτρίχι- ή σαν γιαλός
το πρωινό όπου βγαίνει και λιάζεται το φύκι, ο σταυρός,
ο αχινός-και το κύμα στην αμμουδιά δεν είναι σοβαρό,
μα παίζει. Πέρα βέβαια η θάλασσα έχει μιαν απαλή τραγικότητα.

...

Την πιο ηδονική αφή την έχει το σταφύλι το πρωί,
σαν είναι δροσερό και σκεπασμένο με κείνη την άχνη
τη λεπτή. Πιάνω την κοιλιά σου, με τα τρία μου δάχτυλα,
και μου γεννιέται πάλι η εικόνα της δροσιάς του αμπελιού.

Λες κι ήτανε χθες βράδυ ακρογιάλι το σώμα μου,
τα χέρια σου δυο μικρά τρυφερά καβούρια.

Δεν θέλω ανεμώνες κόκκινες, μαβιές και άσπρες, θέλω
να χώσω τη μούρη μου μες στα μαλλιά σου, πού᾽ναι
σα χόρτα στην άκρη του ποταμού.

Τα λουλούδια των δέντρων είναι τα πουλιά.

Το σιγανό κελάηδισμα της θάλασσας είναι η πτώση
της βροχής στο τελευταίο τεμπέλικο κύμα του ακρογιαλιού.
Τη μυρωδιά του ήλιου τη χύνει το σφιγμένο πεπόνι.
Η ποίησή μας είναι η ζωή.

J. W.. Waterhouse, Ανεμώνες. 1903. Ιδιωτική Συλλογή.



Μάτση Χατζηλαζάρου, Χαμόγελα

Λόγια για τη σύγχρονη μουσική επονομαζόμενη "Swing"

Από το χαμόγελό σου πετάξανε
Δέκα πουλιά, στους ώμους μου επάνω
Το χαμόγελό σου το κρατάς
Όπως ένα παιδί τη ναυτική του ψάθα.

Μια ανεμώνη τινάχτηκε
Μέσα στην αγκαλιά μου
Πίσω απ᾽τα παραθυρόφυλλα γελάει μια αχτίδα
Η θάλασσα αναμοχλεύει τ᾽άσπρα της χαλικάκια
Όλες οι πεταλούδες φέρνουν τα χαμόγελά σου

Δυο κόκκινες χάντρες κύλησαν
Από μιας κοπέλας το λαιμό
Οι λυγαριές αναστενάζουν μες στη ρεματιά
Χορεύουμε, χορεύουμε, η μουσική μας είναι η σελήνη
Όλες οι πεταλούδες φέρνουν τα χαμόγελά σου.

Όταν μεθάει το κρασί
Το πίνω μες τα χείλια σου
Ο ήλιος σηκώνεται προτού ξυπνήσει το φιλί.
Η παλάμη σου ανοίγει όταν σκάει το σύκο
Όλες οι πεταλούδες φέρνουν τα χαμόγελά σου.

Από το χαμόγελό σου πετάξανε
Δέκα πουλιά, στους ώμους μου επάνω
Το χαμόγελό σου το κρατάς
Όπως ένα παιδί τη ναυτική του ψάθα.

P. A. Renoir, Χορεύοντας στην πόλη. 1882-83. Musée d' Orsay.