Μαθητές και μαθήτριες . Ένα ποίημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ και παλιές φωτογραφίες του David Seymour

Για το σχολείο και τη μάθηση. Ένα ποίημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ και παλιές φωτογραφίες με  Έλληνες μαθητές από τον David Seymour

David Seymour, Μαθητές. Ελλάδα. 1948. © David Seymour/Magnum Photos.

  Σεπτέμβριος! Ο μήνας της επιστροφής στο σχολείο για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Άνοιξαν ακόμα μία χρονιά τα σχολεία...Όπως κάθε χρόνο, αρχίζουν τα μαθήματα... 

   Για αυτό, ένα ποίημα του Γερμανού θεατρικού συγγραφέα και ποιητή Μπερτολτ Μπρεχτ, που απευθύνεται στους μαθητές που "τίποτα δε θέλουν να μάθουν", σ' αυτούς που δε θέλουν να πάνε στο σχολείο. ...Και μαζί με τους στίχους του Μπρεχτ, φωτογραφίες του Πολωνοαμερικανού φωτογράφου David Seymour (1911-1959) που διασώζουν εικόνες μαθητών και σχολείων από τη μεταπολεμική Ελλάδα, την Ελλάδα της Περιόδου του Εμφυλίου Πολέμου. Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της φωτογραφικoύ Πρακτορείου Μagnum με έδρα το Παρίσι, στην οποία ανήκε ο Seymour και μάλιστα υπήρξε  από τα ιδρυτικά της μέλη. 

David Seymour, Μαθητής. Ελλάδα. 1948.  © David Seymour/Magnum Photos.

Ένα κουρεμένο κεφαλάκι προσπαθεί να μάθει ανάγνωση...

David Seymour, Μαθητής. Ελλάδα. 1948. © David Seymour/Magnum Photos.
Στο ξύλινο τραπέζι προσπαθεί να γράψει στην πλάκα...Μπροστά μας, σε πρώτο πλάνο η πάνινη σάκα, η σχολική τσάντα των φτωχών.

Μπ. Μπρεχτ, Aκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε

Aκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε.

Απ’ αυτό βγάζω το συμπέρασμα πως είσαστε εκατομμυριούχοι.

Το μέλλον σας είναι σιγουρεμένο – το βλέπετε

μπροστά σας σ’ άπλετο φως. Φρόντισαν

οι γονείς σας για να μη σκοντάψουνε τα πόδια σας

σε πέτρα.. Γι’ αυτό τίποτα δε χρειάζεται

να μάθεις. Έτσι όπως είσαι

εσύ μπορείς να μείνεις.

 David Seymour,  Aίθουσα σχολείου σε χωριό κοντά στη Θεσσαλονίκη. 1948. © David Seymour/Magnum Photos.

David Seymour,  Aίθουσα σχολείου σε χωριό κοντά στη Θεσσαλονίκη. 1948.  © David Seymour/Magnum Photos.
Μαθητές στριμωγμένοι σε μικρά ξύλινα θρανία προσπαθούν να μάθουν γράμματα...

Κι έτσι κι υπάρχουνε ακόμα δυσκολίες, μιας κι οι καιροί

όπως έχω ακούσει είναι ανασφαλείς,

τους ηγέτες σου έχεις, που σου λένε ακριβώς

τι έχεις να κάνεις για να πας καλά.

Έχουνε μαθητέψει πλάι σε κείνους

που ξέρουν τις αλήθειες που ισχύουνε

για όλους τους καιρούς

μα και τις συνταγές που πάντα βοηθάνε.

David Seymour, Μαθήτρια. Ελλάδα. 1948. © David Seymour/Magnum Photos.

David Seymour, μαθητές πρόσφυγες από τον Εμφύλιο Πόλεμο διαβάζουν γράμματα. Ελλάδα. 1948. © David Seymour/Magnum Photos.

Μιας και για σένα γίνονται τόσο πολλά

δε χρειάζεται ούτε δαχτυλάκι να κουνήσεις.

Βέβαια, αν τα πράματα ήταν διαφορετικά

Η μάθηση θα ‘τανε υποχρέωσή σου.

Αυτό θέλω να τους πω

David Seymour, Μαθητές. Ελλάδα. 1948. © David Seymour/Magnum Photos.

Αναρωτιέμαι: γιατί να συζητάω μαζί τους;

ψωνίζουνε τη γνώση για να την πουλήσουν.

θέλουν να μάθουνε πού υπάρχει γνώση φτηνή

που να μπορούνε ακριβά να την πουλήσουν. Γιατί

να ενδιαφερθούνε να γνωρίσουν ό,τι

ενάντια στην αγοραπωλησία μιλάει;

Θέλουνε να νικήσουν.

Στη νίκη ενάντια τίποτα δε θέλουνε να ξέρουν.

Δε Θέλουνε άλλοι να τους καταπιέζουν,

Θέλουνε να καταπιέζουνε οι ίδιοι.

Δε θέλουνε την πρόοδο.

Θέλουνε την υπεροχή.

Πειθαρχούνε σ’ όποιον

τους υπόσχεται πως θα μπορούνε να διατάζουν.

Θυσιάζονται

για να μπορέσει να μείνει όρθιος ο βωμός της θυσίας.

Τι να τους πω, σκέφτηκα. Αυτό

θέλω να τους πω, αποφάσισα.»

(Από τη συλλογή «Ποιήματα», σε μετάφραση Νάντιας Βαλαβάνη) 

 David Seymour, Ελληνικό σχολείο χωριού. 1948.  © David Seymour/Magnum Photos. Παιδιά φτωχοντυμένα στις σκάλες του χωριού τους.

David Seymour, παιδιά με τις σάκες επιστρέφουν από το σχολείο στο χωριό. Ελλάδα. 1948. © David Seymour/Magnum Photos.

David Seymour, Γυμναστικές επιδείξεις των μαθητών μπροστά στο κατεστραμμένο σχολείο του χωριού Χορτιάτης της Θεσσαλονίκης. 1948. © David Seymour/Magnum Photos. Ο Seymour είχε επισκεφθεί και το χωριό Χορτιάτης, το οποίο είχαν καταστρέψειτα τάγματα ασφαλείας και οι Γερμανοί το 1944, λίγο πριν εγκαταλείψουν την περιοχή. Η καταστροφή και η σφαγή μεγάλου αριθμού άμαχου πληθυσμού του χωριού αποτελεί μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες της περιόδου της Κατοχής. Το 1948 το κτίριο του σχολείου ήταν ακόμα ερείπιο, όπως δείχνει η φωτογραφία του Seymour. 

O πολωνικής καταγωγής φωτογράφος και ρεπόρτερ David Seymour (1911-1956).  Υπέγραφε τις φωτογραφίες του με το όνομα Chim. Σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Κάλυψε φωτογραφικά τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο από την πλευρά των Δημοκρατικών. Στην περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε εγκατασταθεί στις Η.Π.Α.

To 1947 ίδρυσε μαζί με τους φίλους φωτογράφους Henri Cartier Bresson, Robert Capa και George Rodger το Φωτογραφικό Πρακτορείο "The Magmum. Το 1948 ανέλαβε να καλύψει φωτογραφικά την εκστρατεία της Γιούνισεφ για μέριμνα, περίθαλψη, στέγαση, διατροφή και εκπαίδευση των παιδιών της Μεταπολεμικής Ευρώπης. Οι φωτογραφίες του μεταφέρουν θλιβερές εικόνες της κατεστραμμένης Ευρώπης από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Βομβαρδισμένες πόλεις, κατεστραμμένα χωριά από τους Γερμανούς αλλά και τις εμφύλιες διαμάχες, εξαθλιωμένοι πληθυσμοί, πρόσφυγες, φτώχεια, υποσιτισμός, αρρώστιες...Τα μεγάλα θύματα ήταν βέβαια τα παιδιά του Πολέμου, πολλά από τα οποία είχαν στερηθεί τα σπίτια και τη θαλπωρή της οικογένειας τους, αφού οι γονείς τους είχαν χαθεί ...Το 1956 σκοτώθηκε από ελεύθερο σκοπευτή στο Σουέζ, όπου βρισκόταν για φωτορεπορτάζ.

http://pro.magnumphotos.com/C.aspx?VP3=SearchResult_VPage&STID=2S5RYDYF70BY#/SearchResult&STID=2S5RYDYF70BY&VBID=2K1HZS5ETRS4H&POPUPIID=2TYRYDCZ12LG&POPUPPN=49

http://pro.magnumphotos.com/C.aspx?VP3=CMS3&VF=MAGO31_10_VForm&ERID=24KL53Z58C#/CMS3&VF=MAGO31_10_VForm&ERID=24KL53Z58C&FRM=SubHeaderFrame:MAGO31_12

https://www.icp.org/browse/archive/constituents/chim-david-seymour?all/all/all/all/0