Εικόνες-φωτογραφίες από τον πόλεμο του 1940. Οι γυναίκες του 1940 πλέκουν. Φωτογραφίες της Βούλας Παπαϊωάννου

Εικόνες-φωτογραφίες από τον πόλεμο του 1940.
Οι γυναίκες πλέκουν για τους στρατιώτες που πολεμούν στο χιονισμένο αλβανικό μέτωπο.

...Συνεχίζω επετειακά με αφορμή παλιές φωτογραφίες της Βούλας Παπαϊωάννου από την περίοδο 1940-1941.
  Η Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, εισήλθε επίσημα στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στις 28 Οκτωβρίου του 1940, αφού πρώτα δέχθηκε επίθεση στα ελληνοαλβανικά σύνορα από  τον ιταλικό στρατό.  Οι Έλληνες στρατιώτες αναγκάστηκαν να πολεμήσουν στις ορεινές απρόσιτες περιοχές της Βορείου Ηπείρου (το ίδιο, βέβαια, ίσχυε και για τους αντιπάλους τους) σε μια άκρως δύσκολη από άποψη καιρικών συνθηκών εποχή. Τον τελευταίο μήνα του Φθινόπωρου το κρύο ήταν ήδη αισθητό στις μεθοριακές αυτές περιοχές, ενώ ο Χειμώνας ήταν μακρύς, βαρύς και παγωμένος με θύελλες και χιόνια που μπορεί να διαρκούσαν ακόμα και τους πρώτους μήνες της Άνοιξης. Οι παρακάτω φωτογραφίες απεικονίζουν στιγμιότυπα από την πορεία του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο και αποτελούν αναμφισβήτητες μαρτυρίες για τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες από άποψη μορφολογίας του εδάφους και καιρικών συνθηκών που έπρεπε να αντιμετωπίσει ο ελληνικός στρατός.

Ενώ χιονίζει, ο ελληνικός στρατός προελαύνει νικηφόρα στο αλβανικό μέτωπο.  Τα χιόνια που περιβάλλουν τον παγωμένο δρόμο και η βαριά ενδυμασία των στρατιωτών (με κάπες, κουκούλες και ομπρέλες) μαρτυρούν το δυνατό κρύο. Φωτογραφία από το αρχείο του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

 Φορτωμένοι οι Έλληνες οπλίτες πορεύονται στα δύσβατα αλβανικά χιονισμένα βουνά.

Φωτογραφία από το αρχείο του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

 Μια υπέροχη από αισθητικής άποψη φωτογραφία που απεικονίζει την "κίνηση"  και το "πυρ" Ελλήνων στρατών σε χιονισμένη πλαγιά βουνού στο αλβανικό μέτωπο. Μαύρες κουκίδες στο λευκό χιόνι οι ανώνυμοι και άγνωστοι στρατιώτες αφήνουν τα ίχνη τους στην ιστορία. Η φωτογραφία μπορεί να είναι υπέροχη, οι συνθήκες όμως ασφαλώς δεν ήταν υπέροχες. Κρύο και χιόνι! ... και φυσικά στην ηρωική πορεία προς την κορυφή του βουνού οι στρατιώτες μπορεί μαζί με τη νίκη να συναντούσαν και το θάνατο. 

Μια ακόμη φωτογραφία-μαρτυρία για τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετώπισε ο ελληνικός στρατός.

   Οι παραπάνω φωτογραφίες, ασφαλώς, δεν τραβήχτηκαν από τη Βούλα Παπαϊωάννου (1898-1990). Mια γυναίκα φωτογράφος, και μάλιστα εκείνη την εποχή, δεν μπορούσε να παρακολουθήσει από κοντά στρατιωτικές επιχειρήσεις και να αποθανατίσει με το φακό της στιγμιότυπα από το πολεμικό μέτωπο. Για αυτό, η Βούλα Παπαϊωάννου φωτογραφίζει μόνο "εικόνες" του πολέμου από την καθημερινή ζωή του άμαχου πληθυσμού στα μετόπισθεν και κυρίως στην πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, την Αθήνα. Η κήρυξη του πολέμου του 40 αποτέλεσε στροφή στην πορεία του έργου της φωτογράφου, η οποία εγκαταλείπει τις φωτογραφίσεις αρχαίων μνημείων, αρχαιολογικών τόπων, γραφικών τοπίων και ανθρώπων της ελληνικής υπαίθρου και στρέφει το ενδιαφέρον της σε σκηνές και στιγμιότυπα που αποτελούν μαρτυρίες και εικόνες για τον τρόπο ζωής του άμαχου πληθυσμού της Αθήνας κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Κατοχής. 

    Οι παρακάτω φωτογραφίες της Βούλας Παπαϊωάννου αποτελούν εικόνες-μαρτυρίες για τον τρόπο που οι γυναίκες της πρωτεύουσας- και προφανώς και άλλων αστικών κέντρων της χώρας-στάθηκαν στο πλευρό των Ελλήνων στρατιωτών που πολεμούσαν μέσα στον παγωμένο χειμώνα στα χιονισμένα βουνά του αλβανικού μετώπου. Πώς; Πλέκοντας και ράβοντας ρούχα που θα τους κρατούσαν ζεστούς και θα τους προστάτευαν από τον παγετό. Στη φωτογραφία, που ακολουθεί, η Παπαϊωάννου φωτογραφίζει μια αφίσα του πολέμου του 40 να κοσμεί τη βιτρίνα κεντρικού ζαχαροπλαστείου. Πρόκειται για τη γνωστή αφίσα με την εικόνα μιας γυναίκας να πλέκει για τους στρατιώτες, την οποία είχε ζωγραφίσει η νεαρή τότε χαράκτρια της Σχολής Καλών Τεχνών Βάσω Κατράκη. Τέτοιες αφίσες κοσμούσαν το Χειμώνα του 1940-41 πολλές βιτρίνες καταστημάτων και δημοσίων κτιρίων.

Βούλα Παπαϊωάννου, Αφίσα του πολέμου. Aθήνα. 1940-41. Φωτογραφικά αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.

Αφίσα της χαράκτριας Βάσως Κατράκη που καλεί τις Ελληνίδες να πλέξουν ζεστά ρούχα για τους στρατιώτες. Η αφίσα αυτή διακρίνεται στη φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου.

Βούλα Παπαϊωάννου, Ομαδικό πλέξιμο. 1940-41. Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου

 Μπενάκη.

   Στην παραπάνω και την παρακάτω φωτογραφία ο φακός της Παπαϊωάννου αποθανατίζει γυναίκες να πλέκουν και να ράβουν ομαδικά για τους στρατιώτες σε εξωτερικό χώρο μια ηλιόλουστη ημέρα. Πλέκουν και ράβουν ρούχα για συζύγους, αδελφούς και άλλα συγγενικά πρόσωπα, φίλους, γνωστούς και άγνωστους που μάχονταν πολύ μακριά και όχι κάτω από τις αχτίνες του ήλιου του Αττικού ουρανού.

Βούλα Παπαϊωάννου, Ομαδικό ράψιμο. 1940. Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.

Βούλα Παπαϊωάννου, Προετοιμασία ρουχισμού για το μέτωπο. 1940. Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.

Βούλα Παπαϊωάννου, Προετοιμασία αποστολής ρουχισμού για το μέτωπο στην κεντρική αποθήκη του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. 1940. Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.

Μια ακόμα φωτογραφία, εμφανώς "στημένη", που απεικονίζει καλοντυμένες και καλοχτενισμένες νεαρές γυναίκες να πλέκουν χαμογελαστές πλεκτά για τους στρατιώτες. Η μία κρατά επιδεικτικά την εφημερίδα "Η Νίκη" που προφανώς μιλά με ενθουσιασμό για τις νίκες του ελληνικού στρατού. Άραγε, μπορούν να φανταστούν τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετώπιζαν οι στρατιώτες για τους οποίους προορίζονταν τα πλεκτά τους;

Και δύο  αφίσες της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας, της γνωστής ΕΟΝ,  του δικτατορικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, που καλεί τις Ελληνίδες να πλέξουν κάλτσες για τους στρατιώτες.

http://www.army.gr/default.php?pname=POREIA_PROS_TO_METOPO&la=1

http://pheidias.antibaro.gr/1940/photos.htm

http://www.benaki.gr/index.asp?id=1020103&lang=gr

http://www.photodiodos.gr/v/library/greeks/papaioannou/

http://www.ioannismetaxas.gr/Fotografies.html