Άννα Αγγελοπούλου: Η γέννηση του Χριστού στη ζωγραφική. Georges De La Tour, o Νεογέννητος Χριστός

Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.

Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...

Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;

Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...

Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.

Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!

Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου 2013

Η γέννηση του Χριστού στη ζωγραφική. Georges De La Tour, o Νεογέννητος Χριστός

Georges De La Tour, Η γέννηση του Χριστού

Aς καλωσορίσω την ημέρα των Χριστουγέννων με έναν πραγματικά ατμοσφαιρικό πίνακα που χαρακτηρίζεται από νατουραλισμό αλλά ταυτόχρονα και πνευματικότητα. Είναι ο Νεογέννητος Χριστός του Γάλλου ζωγράφου της εποχής του μπαρόκ Georges De La Tour (1593-1652). O De La Tour απεικονίζει με καθαρές γραμμές και γεωμετρικά σχήματα μία απόλυτη μινιμαλιστική σκηνή με πρωταγωνιστές τρία αγαπημένα ιερά πρόσωπα. Υπό το ημίφως του κεριού η Παναγία κρατά τρυφερά στην αγκαλιά της με προσήλωση τον νεογέννητο Χριστό, ενώ δίπλα της στέκεται και κοιτάζει με δέος και σεβασμό η μητέρα της και γιαγιά του θείου βρέφους, η Άννα.

Georges De La Tour, Ο νεογέννητος Χριστός. 1645-1648. Musée des Beaux Arts-Rennes.

Τα πρόσωπα φωτίζονται από το φως του κεριού που κρατά στο ένα χέρι της η Άννα, η οποία έχει πάρει τη θέση του Ιωσήφ που συναντάμε στους παραδοσιακούς πίνακες με θέμα τη θεία οικογένεια. Στον πίνακα του De La Tour βλέπουμε δύο μητέρες, τη μητέρα της μητέρας και τη μητέρα του Χριστού να κοιτάζουν με τρυφερή αφοσίωση το νεογέννητο βρέφος που κοιμάται γαλήνια και μακάρια.

Georges De La Tour, O Nεογέννητος Χριστός. 1645-1648. Musée des Beaux Arts-Rennes. Λεπτομέρεια.

Ο φωτισμός του πίνακα που προέρχεται από τη φλόγα του κεριού είναι υπέροχος και δημιουργεί ατμόσφαιρα ονείρου και μυστηρίου. Φωτίζει τα σοβαρά πρόσωπα των μορφών και τα ρούχα τους. Εστία φωτός είναι επίσης το λευκό πουκάμισο της Άννας και οι λευκές φασκιές του μωρού.

Georges De La Tour, O Nεογέννητος Χριστός. 1645-1648. Musée des Beaux Arts-Rennes. Λεπτομέρεια.

Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του κοιμισμένου μωρού και τα δάχτυλα των γυναικών αποδίδονται πιστά, σχεδόν φωτογραφικά στην κάθε τους λεπτομέρεια, γεγονός που αποδεικνύει ότι το έργο χαρακτηρίζεται από νατουραλισμό. Μπορούμε να διακρίνουμε τις ζάρες και τις "φλεβίτσες" του δέρματος...

Georges De La Tour, Η Αγία Άννα με τον νεογέννητο Χριστό. 1645-1650. Πινακοθήκη Τέχνης του Οντάριο (Art Gallery of Ontario).

Ο Georges De La Tour (1593-1692), αν και δεν είναι γνωστός στο ευρύ κοινό, υπήρξε ασφαλώς ένας εξαιρετικά εμπνευσμένος καλλιτέχνης που γεννήθηκε, έζησε και διακρίθηκε για το έργο του στην επαρχία της Λωραίνης, η οποία άλλοτε ήταν τμήμα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αλλά κάποια στιγμή απορροφήθηκε από το βασίλειο της Γαλλίας. Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε τον φασκιωμένο νεογέννητο Χριστό στην αγκαλιά της γιαγιάς του Άννας. Η Άννα κοιτάζει με γλυκύτατη τρυφερότητα τον κοιμισμένο Χριστό υπό το φως του κεριού. Τα χαρακτηριστικά των προσώπων των δύο μορφών αποδίδονται επίσης φωτογραφικά με νατουραλισμό. Η Άννα κρατά σηκωμένο το ένα χέρι της, όπως και στον πρώτο πίνακα.

Georges De La Tour, H προσκύνηση των ποιμένων. Γύρω στα 1645. Mουσείο Λούβρο.

Ατμοσφαιρική είναι η σκηνή της προσκύνησης των ποιμένων που απεικονίζεται και στον παραπάνω πίνακα. Και σ' αυτή τη σκηνή ο φωτισμός έρχεται από τη φλόγα του κεριού που κρατά ο Ιωσήφ στην άκρη δεξιά του πίνακα. Ο De La Tour στήνει τις σκηνές του με δραματικό, θεατρικό τρόπο. Συνηθίζει να φωτίζει τα πρόσωπα των σκηνών με το φως ενός κεριού, με αποτέλεσμα τα έργα του να χαρακτηρίζονται από υποβλητικότητα και δραματικότητα.

Ο De La Tour γεννήθηκε στη μικρή μεσαιωνική κωμόπολη της Λωρραίνης Vic -sur- Seille, αλλά εγκαταστάθηκε και έζησε στην πόλη, επίσης της Λωρραίνης, Lunéville από την οποία καταγόταν η γυναίκα του. Ζωγράφισε κυρίως θεολογικού περιεχομένου πίνακες καθώς και σκηνές από την καθημερινή ζωή. Ήταν ο επίσημος ζωγράφος της αυλής του Δούκα της Λωρραίνης, ενώ η φήμη του ξεπέρασε τα όρια του Δουκάτου και έφθασε ως το Παρίσι και στην αυλή του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΓ και του Καρδινάλιου Ρισελιέ. Δεν γνωρίζουμε πολλά για τη ζωή του, ενώ τα περισσότερα έργα του καταστράφηκαν από φωτιά που ξέσπασε στο εργαστήριο του. Το ενδιαφέρον για το έργο του De La Tour ενεργοποιήθηκε από τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν οι κριτικοί της τέχνης άρχισαν να αναζητούν την επιρροή του Ιταλού Καραβάτζιο σε ζωγράφους εκτός Ιταλίας. Ο Georges De La Tour θεωρήθηκε ως ένας από αυτούς τους ζωγράφους στο έργο του οποίου ήταν εμφανής η επιρροή του Καραβάτζιο.