Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Κυριακή 22 Μαρτίου 2015

Εικόνες από την ελληνική επανάσταση. Ο δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια

Ο θάνατος του Ιωάννη Καποδίστρια

    ...Επειδή πλησιάζει η επέτειος της ελληνικής επανάστασης, τον θυμήθηκα, τον Ιωάννη Καποδίστρια (1776-1831), τον κερκυραίο κόμη, που έγινε για λίγα χρόνια (1827-1831) ο πρώτος κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
     Ο Ιωάννης Καποδίστριας είναι μία από τις αγαπημένες μου μορφές της ελληνικής επαναστατικής περιόδου. Ασφαλώς, δεν του άξιζε ο θάνατος που του επιφύλασσε η ζωή. Δολοφονήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831, ένα κυριακάτικο πρωινό, έξω από την εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο (την τότε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους) όπου είχε πάει για να παρακολουθήσει την κυριακάτικη λειτουργία. Η πολιτική ιστορία του ελληνικού κράτους άρχιζε με μία πολιτική δολοφονία, τη δολοφονία του πρώτου του κυβερνήτη.
      Ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταγόμενος από οικογένεια ευγενών της Κέρκυρας, υπήρξε πολιτικός και διπλωμάτης με καριέρα ευρωπαϊκής ακτινοβολίας. Υπηρέτησε την αυτόνομη Ιόνιο Πολιτεία (1800-1807) και κατόπιν εντάχθηκε στο Ρωσικό διπλωματικό σώμα (1809-1822) όπου έφθασε στη θέση του Γραμματέα των Εξωτερικών (δηλαδή του Υπουργού) και έγινε έμπιστος του Τσάρου. Αποχωρώντας από τη ρωσική πολιτική, έζησε για ένα διάστημα στην Ευρώπη όπου συνέταξε το ομοσπονδιακό σύνταγμα της Ελβετίας (η ομοσπονδιακή οργάνωση της Ελβετίας σε καντόνια, που εισηγήθηκε ο Καποδίστριας, ισχύει έως σήμερα).
      Το 1827 εκλέχθηκε Κυβερνήτης της Ελλάδος από την Τρίτη Επαναστατική Εθνική Συνέλευση, που διεξήχθη στην Τροιζήνα. Αγωνίστηκε για τη διεθνή αναγνώριση του ελληνικού κράτους και τον καθορισμό των ελληνικών συνόρων (πρωτόκολλα του Λονδίνου, 1830), ενώ στο εσωτερικό προσπάθησε να συγκροτήσει σε οργανωμένο κράτος μία περιοχή με δομές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η συμβολή του στην οργάνωση της οικονομίας, παιδείας, δικαιοσύνης, κοινωνικής πρόνοιας, ασφάλειας και άλλων κρατικών και κοινωνικών τομέων υπήρξε αναμφισβήτητα πολύ σημαντική. Ωστόσο, τα μέτρα, που επιχείρησε να λάβει και να εφαρμόσει για να δημιουργήσει μία οργανωμένη πολιτεία με νόμους και κανόνες, συνάντησαν τις αντιστάσεις και την αντίδραση ομάδων και φατριών του πληθυσμού του ελληνικού κράτους, κυρίως όσων είχαν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο συμμετοχή στον επαναστατικό αγώνα και προσδοκούσαν να προστατέψουν, να διατηρήσουν, να εξασφαλίσουν,  να εδραιώσουν ή και να αυξήσουν συμφέροντα και προνόμια στις νέες πολιτικές συνθήκες.

Διονυσίου Τσώκου (1814 ή 1820-1862), Προσωπογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.  Ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας και η πολιτική που ακολούθησε ενόχλησε κύκλους του εξωτερικού και του εσωτερικού.

    Επιλέγω να παρουσιάσω πίνακες που απεικονίζουν το στιγμιότυπο της δολοφονίας του Καποδίστρια από μέλη της γνωστής οικογένειας κοτζαμπάσηδων της Μάνης, της οικογένειας Μαυρομιχάλη (δολοφονήθηκε από πατέρα και γιο, τον αδελφό και ανεψιό του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη που είχε φυλακισθεί). Η στιγμή της δολοφονίας απεικονίζεται με δραματικότητα και ένταση ως σκηνή τραγωδίας.

Δ. Τσόκου (1822-1864), Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια. Γύρω στα 1850. Μουσείο Μπενάκη. 

  Ο Ζακυνθηνός ζωγράφος Διονύσιος Τσώκος, ένας από τους κυριότερους "εθνικούς" ζωγράφους της μετεπαναστατικής Ελλάδας απεικονίζει τη στιγμή με μία πολυπρόσωπη σκηνή σε δύο παραλλαγές. Η δραματικότητα των κινήσεων των ατόμων που συνθέτουν το πλήθος και οι εκφράσεις τους υπογραμμίζουν το απροσδόκητο του τραγικού συμβάντος.

Διονυσίου Τσόκου (1814/1820-1862), Η δολοφονία του Καποδίστρια. Ελληνική Κοινότητα της Τεργέστης.

Χαράλαμπος Παχής (1844-1891), Η δολοφονία του Καποδίστρια. Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας.  

  Με μία δραματική σκηνή αποτυπώνει το γεγονός και ο Κερκυραίος ζωγράφος Χαράλαμπος Παχής, ένας από τους κύριους εκποσώπους της Επτανησιακής Σχολής στη ζωγραφική. Οι κινήσεις και οι εκφράσεις των προσώπων είναι ασφαλώς μελοδραματικές και δίνονται με υπερβολή. Θυμίζουν σκηνή τραγικής όπερας, θα έλεγα, με τον Καποδίστρια στο κέντρο της σκηνής. Ο δρόμος (καντούνι) και τα σπίτια της Κέρκυρας απεικονίζονται με ρεαλισμό, όπως και οι ενδυμασίες του πλήθους. Εντυπωσιακά συννεφιασμένος στο βάθος ο ουρανός υπογραμμίζει το θλιβερό γεγονός.

Αγνώστου, Η δολοφονία του Καποδίστρια. Μουσείο Μπενάκη.

  Η δολοφονία του Καποδίστρια έχει απεικονισθεί με δραματική ένταση που φθάνει στην υπερβολή και από διάφορους ανώνυμους λαϊκούς ζωγράφους. Η δημιουργία τέτοιων εικόνων δείχνει την απήχηση που είχε το γεγονός στη λαϊκή συλλογική συνείδηση.

Αγνώστου, Η δολοφονία του Καποδίστρια. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αθήνα.

2 σχόλια:

  1. Συμπληρωματικά από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη:

    Η επιθετική αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια ήταν πολυπρόσωπη, οξύτατη και πολυεπίπεδη. Με τον Μιαούλη εναντίον του, με τις συνωμοτικές συγκεντρώσεις των προεστών στην Ύδρα, με την εμπρηστική αρθρογραφία των Πολυζωΐδη και Θεοκλήτου Φαρμακίδη εις την εφημερίδα «Απόλλων» με τους φλογερούς στίχους του ποιητή Αλέξανδρου Σούτσου κατά του «τυράννου» Καποδίστρια, με τους διαλόγους του Κοραή, τα αντικαποδιστριακά και επαναστατικά κινήματα στη Μάνη με τους Μαυρομιχαλαίους, στην Ρούμελη με τον Καρατάσο και τα νησιά του Αιγαίου με επικεφαλής τους «Ελεύθερους Χίους» από την Σύρα και πολλά άλλα, διαμόρφωσαν ένα πνιγηρό σκηνικό που εμπόδιζε πλέον κάθε προσπάθεια του Καποδίστρια να κυβερνήσει ομαλά την πολύπαθη χώρα μας.

    Έτσι, μέσα σ’ αυτό το κλίμα η οικογενειακή αντιπαράθεση των Μαυρομιχαλαίων με τον Κυβερνήτη και το περιβάλλον του ( κύρια με τον αδελφό του Καποδίστρια τον Αυγουστίνο) που είχε οδηγήσει την ισχυρή ηγεμονική οικογένεια της Μάνης με τους διωγμούς που υπέστη, όχι μόνο σε πολιτικό και ηθικό, αλλά κυρίως, σε οικονομικό αδιέξοδο έδωσαν την αφορμή να σχεδιαστεί και να γίνει ο φόνος του Καποδίστρια από την οικογένεια Μαυρομιχάλη, σύμφωνα με τον άγραφο μανιάτικο νόμο του «γδικιωμού».

    Γι’ αυτό και τον φόνο του Κυβερνήτη αποφάσισαν να τον κάνουν οι πρώτοι και άριστοι της οικογένειας που ονειρευόντουσαν να γίνουν Εθνικοί ήρωες, μιμητές των τυραννοκτόνων της αρχαίας Αθήνας του Αρμόδιου και του Αριστογείτονα και όχι άλλοι συγγενείς, αφοσιωμένοι φίλοι ή πληρωμένοι φονιάδες, που θα τους ήταν πανεύκολο, γιατί ο Καποδίστριας κυκλοφορούσε ελεύθερος και σχεδόν αφρούρητος μέσα στο Ναύπλιο. Γι’ αυτό μόλις έγινε ο φόνος δημοσιεύτηκαν οι στίχοι του δηλωμένου εχθρού του Καποδίστρια Αλεξ. Σούτσου:


    « Μιμητής του Αρμόδιου και Αριστογείτωνος νέος
    σκέπασε, Μαυρομιχάλη το σπαθί σου με μυρσίνη,
    τον προδότη της Πατρίδος κτύπα,
    κτύπα και γενναίως πέθανε καθώς εκείνοι».


    Και κανείς τότε δεν ήταν σίγουρος ότι οι στίχοι αυτοί είχαν γραφτεί μετά τον φόνο ή πριν από τον συνωμότη ποιητή Αλέξανδρο Σούτσο στην προσπάθειά του με πολλούς άλλους να παρουσιάσει την οικογενειακή έχθρα των Μαυρομιχαλαίων κατά του Καποδίστρια σε ιερό αγώνα κατά της τυραννίας και πείθοντας με ιδεολογήματα και πατριωτικές κορώνες τους – όντως πατριώτες στον Αγώνα για την απελευθέρωση της από τους Τούρκους – Μπεηζαντέ Γιωργάκη και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, να τους οπλίσει τα χέρια και να τους οδηγήσει στο αποτρόπαιο έγκλημα που δεν σκότωσε μόνο τον πρώτο Κυβερνήτη της χώρας αλλά και τις ελπίδες και τις προσπάθειες για την ανόρθωσή της.

    http://argolikivivliothiki.gr/2010/12/04/mavromichalis/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πάντα με γοήτευε η μορφή του Καποδίστρια, Σίγουρα υπάρχουν πολλές σκοτεινές πτυχές στην υπόθεση της δολοφονίας του.

      Διαγραφή