Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2016

Εικόνες από τη Θεσσαλονίκη. Πολύκλειτος Ρέγκος και Τόλης Νικηφόρου

Πολύκλειτος Ρέγκος και Τόλης Νικηφόρου. Εικόνες της Θεσσαλονίκης στο έργο ενός ζωγράφου και ενός ποιητή.

Πολύκλειτος Ρέγκος, Άη Δημήτριος. 1935.

Πολύκλειτος Ρέγκος, η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Χαρακτικό.

   Επειδή σήμερα εορτάζει η Θεσσαλονίκη τον πολιούχο της Άγιο Δημήτριο και την απελευθέρωσή της από τον ελληνικό στρατό κατά τον πρώτο βαλκανικό πόλεμο, σκέφτηκα να παρουσιάσω κάποιες εικόνες-όψεις της πόλης, έτσι όπως παρουσιάζονται στα έργα του Πολύκλειτου Ρέγκου (1903-1984), ενός σημαντικού μοντερνιστή ζωγράφου και χαράκτη που πέρασε πολλά χρόνια της ζωής του στη Θεσσαλονίκη (γεννήθηκε  στη Νάξο, αλλά από το 1913 εγκαταστήθηκε με την πατρική οικογένειά του μόνιμα στη Θεσσαλονίκη.
    Θα συνοδέψω τους πίνακες με τους στίχους ενός ποιητή από τη Θεσσαλονίκη, του Τόλη Νικηφόρου (γεννήθηκε το 1938). Επιλέγω δύο ποιήματα από την ποιητική συλλογή  "Μυστικά και θαύματα ο ανεξερεύνητος λόγος της ουτοπίας (2007).  Τα ποιήματα διακρίνονται από βαθύτατη νοσταλγία για τη Θεσσαλονίκη παλιότερων εποχών, ενώ για την πόλη σκιαγραφείται μία εικόνα "ουτοπίας", την οποία φαίνεται να ενσταρνίζεται και ο Πολύκλειτος Ρέγκος,

Πολύκλειτος Ρέγκος, η Πλατεία Δικαστηρίων. Θεσσαλονίκη.

Πολύκλειτος Ρέγκος, όψη της Θεσσαλονίκης.

Τόλης Νικηφόρου, Κίτρινο ξωτικό κόκκινος χρόνος 

το ξωτικό της Εγνατίας που χάθηκε
καμιά φορά το σούρουπο ξαναγυρίζει
λουσμένο στα θολά νερά του χρόνου

στο κίτρινό του πέρασμα μες στην ομίχλη
στο χώμα στρώνονται και πάλι οι ράγες
αρχίζει από το χτες ένα ταξίδι ατέλειωτο
ακούγεται μια μουσική
και ξεπροβάλλουν σπίτια σιωπηλά
μια ελευθερία παράνομη
στην κόκκινη καρδιά του χρόνου

στο κίτρινο του πέρασμα μες στην ομίχλη
δακρύζει κείνο το τίποτα της νιότης μας
που ήταν τα πάντα

το ξωτικό της Εγνατίας που χάθηκε
καμιά φορά το σούρουπο ξαναγυρίζει
στις γειτονιές που δεν υπάρχουν πια
κι από το Χαριλάου ως το Βαρδάρι
χτυπάει το καμπανάκι του
σαν φωτισμένο τραμ και σαν κορίτσι
που υπόσχεται τον ουρανό

Πολύκλειτος Ρέγκος, ένα πορτρέτο στην Παλιά Θεσσαλονίκη. 1928. Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης.

Ν’ ακούγεται από μακριά μια φυσαρμόνικα 

ν’ ακούγεται από μακριά μια φυσαρμόνικα
και να χαμογελάει μια γλάστρα στο μπαλκόνι
αργά μες στο ψιλόβροχο να ξημερώνει Κυριακή

το χώμα να μυρίζει γειτονιά
και ο ταμπλάς ξεροψημένο σάμαλι
ένας χαρταετός να υψώνεται πάνω απ’ τα κάστρα

νωχελικά να κατεβαίνεις την Αριστοτέλους
να κάθεσαι σε καφενείο της παραλίας
πίσω απ’ τα τζάμια να ρουφάς
αργά, πολύ αργά τον τούρκικο
και να καπνίζεις ένα, δύο, τρία τσιγάρα
με τον καπνό να σε τυλίγει σαν ομίχλη
κοιτάζοντας τα ψαροκάικα και πιο βαθιά τη θάλασσα

ν’ ακούγεται από μακριά μια φυσαρμόνικα

χρώματα σκοτεινά να αναδύονται στο φως
να ονειρεύεσαι ταξίδια

Πολύκλειτος Ρέγκος, Κρίνα από το Σέιχ Σου. 1936.

Πολύκλειτος Ρέγκος, Η καμάρα. 1939.

Πολύκλειτος Ρέγκος, Άη Δημήτριος. 1939.

2 σχόλια:

  1. ...κείνο το τίποτα της νιότης μας
    που ήταν τα πάντα...

    Χρόνια πολλά στην πόλη σας που την έχουν δοξάσει με όλους τους τρόπους ζωγράφοι και ποιητές. Ανάμεσά τους και ο Τόλης Νικηφόρου, γνήσιο τέκνο της.
    Όσο για τη φυσαρμόνικά του, όλη η νοσταλγία μαζεμένη στο αγαπημένο ποίημα.



    γενέθλια πόλη,1

    αγιόκλημα και ψάθινες καρέκλες
    για να τσιμπολογάνε τα παιδιά
    απ’ τα χουνάκια με τα τυπωμένα φύλλα
    κι από το καλοτάξιδο πανί της Αίγλης
    σπόρια ονείρου

    εκεί στο τέρμα της ανηφοριάς
    ο ήλιος ν’ αμολάει απλόχερα τους ήχους
    από τα κατρακύλια και τα ξύλινα πατίνια
    στο καλντερίμι της Αγνώστου Στρατιώτου

    αριστερά και δεξιά πιο κάτω
    ν’ απλώνεται η πλατεία ουρανός
    με τα αρχαία λουτρά του Παραδείσου
    και τ’ άσπρα σύννεφά της ν’ ανεμίζουν
    σημαία στο καμπαναριό του Άη Δημήτρη

    μέσα απ’ τη γη να ξεπροβάλλει
    η ανθισμένη Παναγία Χαλκέων
    όλα στη θέση τους αμετακίνητα
    όπως το χέρι του πατέρα
    τους εφιάλτες στο σκοτάδι όταν έδιωχνε

    η φλόγα απ’ το δαδί να λαμπαδιάζει
    στο πρωινό δωμάτιο του χειμώνα
    κάθε κατώφλι μια ζεστή ποδιά
    και ο βαρδάρης άγριος παγερός και οικείος
    ένας μεγάλος αδερφός, μια βεβαιότητα

    διαρκώς να αλλάζουν και να μένουν
    όλα στη θέση τους αμετακίνητα
    αμετακίνητη η Πλατεία Δικαστηρίων
    απ’ όπου ξεκινούσε κι όπου τέλειωνε
    η Εγνατία Οδός αυτού του κόσμου

    ΤΟΛΗΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ (από τη συλλογή Το διπλό άλφα της αγάπης, 1994)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ναι. Είναι πράγματι υπέροχος στίχος. Όπως και στο ποίημα που επέλεξες μου αρέσει πάρα πολύ η τελευταία στροφή. Θα θυμηθώ να το αναρτήσω μια χειμωνιάτικη ημέρα. Καλό βράδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή