Η μουσική στη ζωγραφική: Γεώργιος Ιακωβίδης, Παιδική συναυλία, παιδική παραφωνία

Γεώργιος Ιακωβίδης: παιδικές συναυλίες

 Γ. Ιακωβίδης, Παιδική συναυλία. 1900. Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (National Gallery-Athens). Ο πίνακας κέρδισε το χρυσό βραβείο στη Διεθνή Έκθεση του 1900 στο Παρίσι.

   Είναι πολύ γνωστός αυτός ο πίνακας του Ιακωβίδη (1853-1932) και τον αγαπώ πολύ. Ένα ζεστό κίτρινο-πορτοκαλί χρώμα φωτίζει την πανηγυρική-εορταστική, χαρούμενη παιδική σκηνή που διαδραματίζεται στο εσωτερικό ενός φωτεινού μάλλον χωριάτικου δωματίου (πρέπει να είναι βαυαρικό σπίτι, αφού ο Ιακωβίδης κατά την περίοδο 1877-1900 ζει στο Μόναχο όπου πρώτα τελειοποιεί τις σπουδές του στη ζωγραφική και στη συνέχεια σταδιοδρομεί ως ζωγράφος). Το φως διαχέεται από τα δύο ανθοστόλιστα με γλάστρες παράθυρα (το ένα στο κέντρο και το άλλο στα αριστερά) και πλημμυρίζει τα πάντα στο χώρο. Τα πρόσωπα γίνονται γλυκύτατα, σχεδόν αγγελικά, τα ρούχα διαφανή και αιθέρια, τα έπιπλα καθρεφτίζονται στο ξύλινο δάπεδο, η κουρτίνα αιωρείται και αγκαλιάζει τον τοίχο, το δωμάτιο ετοιμάζεται να απογειωθεί και να ταξιδέψει σαν ένα "κίτρινο σύννεφο". 

   Ο αριστοτεχνικοί φωτισμοί και τα χρώματα του πίνακα "περιλούζουν" έξι παιδικές μορφές και μία νεαρή κοπέλα, που πιθανόν είναι η μητέρα του μικρότερου ή ίσως και όλων τους. Τα τέσσερα αγόρια παίζουν ξυπόλυτα μουσική, δίνουν δηλαδή συναυλία. Ο πρώτος καθιστός σε ξύλινη καρέκλα παίζει τύμπανο, ο δεύτερος φυσάει δυνατά τη σάλπιγγα, ο τρίτος κάθεται σε ξύλινο πάγκο και φαίνεται να παίζει μάλλον φυσαρμόνικα...και τέλος, υπάρχει ένας τέταρτος "μουσικός" που στέκεται λίγο παράμερα και φυσάει με δύναμη όχι αληθινό όργανο, αλλά ένα ποτιστήρι. Οι ακροατές της παιδικής  συναυλίας είναι γυναίκες, είναι δηλαδή ακροάτριες. Ένα όμορφο ξανθό κοριτσάκι με πρόσωπο σχεδόν εξαϋλωμένο από το φως κάθεται μπροστά στο κεντρικό παράθυρο και ακούει, η νεαρή μητέρα ακούει επίσης καθιστή μπροστά στο αριστερό παράθυρο, κρατώντας το μικρότερο κοριτσάκι που φοράει ένα ροδί φόρεμα (έχει σχεδόν το ίδιο χρώμα με το ποτιστήρι) και απλώνει χαρούμενο τα χέρια του προς τους μουσικούς. Μία εικόνα οικογενειακής θαλπωρής και χαράς, αν δεχθούμε ότι όλα τα πρόσωπα ή κάποια από αυτά ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Η εικόνα αποτυπώνει με χάρη, τρυφερότητα και χιούμορ μία σκηνή του καθημερινού οικογενειακού βίου απλών ανθρώπων. 

    Ο λαμπερός πίνακας του 1900 είναι η παραλλαγή ενός παλιότερου πίνακα του 1894-1896 με παρόμοιο θέμα, αλλά πιο σκοτεινά ή ψυχρά χρώματα. Ο Ιακωβίδης ξαναζωγράφισε τον πίνακα με φωτεινά χρώματα για να τον στείλει στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού του 1900 όπου και βραβεύτηκε. Στο έργο αυτό ξεπερνά τον ακαδημαϊκό ρεαλισμό από τον οποίο ξεκίνησε και αγγίζει τα όρια του ιμπρεσιονισμού.  Άλλωστε, στο Μόναχο ο Ιακωβίδης είχε βρεθεί υπό την επιρροή των Γερμανών ιμπρεσιονιστών ζωγράφων Max Liebermann και Fritz von Unde.

   Το θέμα του πίνακα είναι σύνηθες για τη θεματογραφία των έργων του Ιακωβίδη. Οι ηθογραφικές οικογενειακές σκηνές με πρωταγωνιστές μικρά χαριτωμένα, ζαβολιάρικα παιδιά με μητέρα ή τη γιαγιά και παππού ανήκουν στα αγαπημένα θέματα του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου. Οι πίνακες μ' αυτά τα θέματα εμφανίζονται από τη δεκαετία του 1880 και καλύπτουν μία εικοσαετία έως το 1900, όταν έρχεται από το Μόναχο στην Ελλάδα.

Γ. Ιακωβίδης, Παραφωνία ή Παιδικό κονσέρτο ή Η γιαγιά και τα εγγονάκια της. 1894. Ιδιωτική Συλλογή.

   Ο Ιακωβίδης ζωγράφισε το θέμα της παιδικής συναυλίας για πρώτη φορά το 1894 και εξέθεσε για πρώτη φορά τον πίνακα σε έκθεση στο Μόναχο (1894). Εδώ τα παιδιά δίνουν τη συναυλία τους για τη γιαγιά και όχι για τη μητέρα με το κοριτσάκι. Το μεγαλύτερο κοριτσάκι μπροστά στο παράθυρο υπάρχει και σ΄αυτόν τον πίνακα. Λείπει, όμως, το αγόρι με το ποτιστήρι. Ο πίνακας αυτός εκτέθηκε για δεύτερη φορά στην Αθήνα το 1896 στη διάρκεια των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων (1896). Τα χρώματά του, σε σχέση με την παραλλαγή του 1900, είναι εμφανώς πιο σκούρα και ψυχρά...Στον πίνακα του 1900 όλα γίνονται φωτεινά και η ενόχληση της γιαγιάς αντικαθίσταται από το χαρούμενο όμορφο πρόσωπο της νεαρής μητέρας με το μικρό κοριτσάκι...
   Στην αναδρομική έκθεση των έργων του Ιακωβίδη που διοργανώθηκε από την Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών το 2005 οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά και τους δύο πίνακες του Ιακωβίδη με θέμα την παιδική συναυλία.

 

Ο λογοτέχνης και κριτικός Εμμανουήλ Ροΐδης (1836-1904) άσκησε κριτική στα γκρίζα και ψυχρά χρώματα του πρώτου πίνακα (1896). 

   Σε άρθρο του στην εφημερίδα Ακρόπολις (1-6-1896) με τον τίτλο "Η εν Ελλάδι ζωγραφική" ο Ροΐδης γράφει για τον πίνακα του Ιακωβίδη: "...δεν θα αποχωριζόμεθα όμως της εικόνος ταύτης μετ' αναλόγου της αξίας της λύπης, δια τον λόγον ότι δεν προσπίπτει ευχάριστον εις την όρασιν ημών το είδος του χρωματισμού αυτής...από το δωμάτιον εκείνο, το οποίον τόσον τελείως απεικόνισεν ο κ. Ιακωβίδης, εν μόνον πράγμα ελλείπει, μία καλή πυρά δια να το ζεσταίνη".

Βλ. Γεώργιος Ιακωβίδης (κατάλογος εκθέσεως που διοργανώθηκε από τη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης το 2001), Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001.
Γεώργιος Ιακωβίδης-Αναδρομική (κατάλογος εκθέσεως), Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα 2005
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=372&artwork_id=61219
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artid=288
http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/02/27022000.pdf
http://www.peri-grafis.com/ergo.php?id=940