Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Πέμπτη 13 Οκτωβρίου 2016

Το δωμάτιο. Ένα ποίημα της Λένας Παππά και πίνακες του Vilhelm Hammershøi

Το Δωμάτιο

    Επιστρέφω σ' ένα από παλιά αγαπημένο μου ζωγράφο, τον Δανό Vilhelm Hammershøi- (1864-1916). Μου τον θύμισε το ποίημα της Λένας Παππά "Το Δωμάτιο".

Vilhelm Hammershøi (1864-1916),  Η Ίντα στη λευκή καρέκλα. Ιδιωτική Συλλογή. Ίντα είναι το όνομα της γυναίκας του ζωγράφου. 

 Ο Vilhelm Hammershøi είναι ζωγράφος των εσωτερικών χώρων. Απεικονίζει τις περισσότερες φορές το εσωτερικό του σπιτιού του, δωμάτια και διαδρόμους. Το μοντέλο του είναι πάντα μία μόνη γυναίκα που στέκεται ακίνητη μέσα στη σιωπή του εσωτερικού χώρου, έχοντας την πλάτη γυρισμένη στο κοινό. Σπάνια μας δείχνει το πρόσωπό της. Τα δωμάτια του Δανού καλλιτέχνη είναι ατμοσφαιρικά, σχεδόν απόκρυφα, αποπνέουν μυστήριο και μαγεία. Η χρήση του φωτισμού και κυρίως των φωτοσκιάσεων   δημιουργούν μία αίσθηση εξωπραγματικού, μία αίσθηση ονείρου. Η πραγματικότηα της καθημερινής ζωής της νεαρής γυναίκας στο εσωτερικό του σπιτιού της γίνεται όνειρο.                 

Το Δωμάτιο
Μες στο κλειστό δωμάτιο, μπορείς να βρεις
ό,τι δεν τόλμησες ποτέ να ονειρευτείς,
και ό,τι μέσα σου βαθιά αγάπησες
κι όμως ποτέ δεν είδες να βγαίνει αληθινό.
Όλα είν εκεί, εκεί υπάρχουν όλα
μες το κλειστό δωμάτιο όλα ή τίποτα.
Αγάλματα Θεών λησμονημένων
και της Ελένης το πουκάμισο.
Vilhelm Hammershøi, Eσωτερικό δωματίου. 1899. Πινακοθήκη Tate Britain. Λονδίνο.
Όλα είν' εκεί κι άλλα πολλά, που κάποτε φαντάστηκες
Ο φόβος του Χριστού στον κήπο της Γεσθημανή
τα βήματα της θλίψης του, της αίγλης του το φως
το αίμα των θυσιασμένων και οι χαμένοι στόχοι τους
το ψύχος το δριμύ των χωρισμών, των χωρισμών.
Το διαμαντένιο αηδόνι του βασιλιά της Κίνας
σινιάλα από φάρους που σβηστήκαν
και μαγικά τοτέμ απ άγνωστες φυλές
Κι εφηβικά κορμιά και καλοκαίρια γαλανά
θάνατοι και φωτιές κι αόρατη ομορφιά
κι αόρατη ομορφιά.
Μες στο κλειστό δωμάτιο υπάρχουν όλα
αν έχεις μάτια να τα δεις, αν έχεις χέρια να τα αγγίξεις
Μπορείς να βρεις κλειδί να ξεκλειδώσεις τη σιωπή τους
Αρκεί να πας, αρκεί να πας ολάνοιχτος
γυρεύοντάς τα.
Vilhelm Hammershøi, Η Ίντα στο δωμάτιο. 1897. Ιδιωτική Συλλογή.

2 σχόλια:

  1. Ένα δωμάτιο, μια ζωή ολόκληρη. Υπέροχο το γνωστό ποίημα της Λένας Παππά, υπέροχοι οι πίνακες του Vilhelm Hammershøi.
    Ας δούμε και το δωμάτιο του Νίκου Εγγονόπουλου.

    ENOIKIAZETAI

    μέσα σ’ αυτό το δωμάτιο
    παρέδωσε το πνεύμα
    η ωραία αθηναία κόρη
    ξαπλωμένη στα μεταξωτά χιράμια
    — τα ξανθά μαλλιά ξέπλεκα γύρω στην κερένια κεφαλή —
    ενώ απ’ τ’ ανοιχτό παράθυρο
    ακούγονταν
    οι καμπάνες της Αγια-Σωτήρας
    που βάραγαν
    εσπερινό
    ως την επομένη ξημέρωνε
    η εορτή
    του προφήτη Σαμουήλ
    σ’ αυτό μέσα το δωμάτιο

    συνουσιάστηκαν τα δυο φοβερά τέρατα
    κι’ ευφραίνονταν
    μ’ αγκομαχητά κι’ άγρια γρυλίσματα
    κι’ αγριοφωνάρες
    λες και βουργάροι υλοτόμοι
    τα βάλανε με θεόρατα ελάτια
    ή μάλλον
    ( κ α λ ύ τ ε ρ ο )
    να εγκρεμιζόντουσαν
    βουνά

    μέσα σ’ αυτό το δωμάτιο
    η γηραιά δέσποινα
    πέρασε χρόνια και χρόνια
    ανίας :
    κουνούσε ανεπαίσθητα τα τρεμάμενα χέρια
    προσπαθώντας στο σκοτεινιασμένο
    και θολό μυαλό
    να ξαναφέρη εικόνας των παλαιών της μεγαλείων
    ίσαμε τη μέρα
    που με βηματάκια αργά
    ξεκίνησε— την εξεκίνησαν —
    για το γεροκομείο

    μέσα εδώ εγεννηθήκαν τρία παιδιά
    — γόνοι τιμίας κι’ ευυπολύπτου οικογενείας —
    που χάθηκαν
    — τόπο δεν έπιασε κανένας τους —
    ο ένας πήγε στην Αμερική
    ο άλλος πέθανε κακήν κακώς — μπεκρής —
    κι’ ο τρίτος είναι κάπου ακόμη

    φαροφύλακας
    εδώ — ναι εδώ μέσα : σε τούτο το δωμάτιο —
    σκότωσε χέρι άτιμο εκείνο
    τον παλληκαρά
    «να τιμωρήση — λέει — εν τω προσώπω του την αναρχία»
    κι’ έγειρ’ η λεύκα και σωριάστηκε χαμαί
    και κείνη η μουντή κηλίδα
    του πατώματος
    κει πέρα στη γωνιά
    είναι το αίμα που ποτάμι χύνονταν απ’ την πληγή
    και τίποτα ποτέ
    δεν είταν δυνατό
    να τηνέ καθαρίση απ’ τα σανίδια

    όμως αρκεί ώς εδώ : τί πάω να κάμω ;
    πόσο δε θάτανε κοπιαστικό
    ίσως κι’ αδύνατο
    πάντως ατέλειωτο
    και μάταιο ακόμη κι’ ανιαρό
    να σημειώσω τώρα με τόση λεπτομέρεια
    την ιστορία την ατέλειωτη
    αυτού του δωματίου

    (άλλοτε έμπαζαν κρεββάτια
    άλλοτε τάβγαζαν
    άλλοτε κει ήταν σκρίνιο
    ύστερα ντουλάπα
    έπειτα κασσσέλα
    άλλοτε στα παράθυρα είχανε βαρειά παραπετάσματα
    άλλοτε τα τζάμια έμεναν γυμνά με μόνα τα παντζούρια
    σε κείνη τη γωνιά μια είχανε τα εικονίσματα
    άλλες φορές παντού κρέμονταν κάντρα)

    να : άνθρωποι κι’ άνθρωποι περάσανε και φύγανε
    κι’ άλλοι — πολλοί— εδώ μέσα γεννηθήκαν
    κι’ άλλους πάλι εδώ μέσα τους βάλανε στην κάσσα
    και τί δεν άκουσαν οι τοίχοι αυτοί
    φωνές οδύνης
    και φωνές χαράς
    είδανε και βαφτίσια
    μουγκές απελπισιές
    και στεφανώματα

    (θα το ξεχνούσα : και πιάνο εδώ μέσα αντήχησε παίζοντας αβρά τη Romance du Mal-Aimé)

    έζησα κι’ εγώ — ο γράφων — μέσ’ σε τούτο το δωμάτιο
    χρόνια πολλά — φτωχά — κι’ ως πάντα
    κι’ εδώ γιομάτος πάθος ασχολήθηκα
    με τη ζωγραφική την ποίηση
    τη γλυπτική
    αλλά και τη φιλοσοφία και τον έρωτα
    κι’ έμεινα ώρες καθισμένος
    — να καπνίζω —
    σε κει δα το παράθυρο
    κυττάζοντας
    άλλοτε τον ουρανό
    κι’ άλλοτε το δρόμο

    και τώρα πρέπει — φευ — κι’ εγώ να φεύγω
    — δεν αποκλείεται άλλωστε να μου μέλλονται καλύτερα —

    πάλι το ενοικιάζουν το δωμάτιο

    Bruges, 1956
    Νίκος Εγγονόπουλος, «Καφενεία και κομήτες ύστερα από τα μεσάνυχτα», Ποιήματα, Ίκαρος, 1999, σ. 310-313.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Υπέροχο και το "Ενοικιάζεται" του Νίκου Εγγονόπουλου!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή