Παίζοντας με την ποίηση: Δ.Ι.Αντωνίου, ένας ποιητής, φίλος του Σεφέρη

Παίζοντας με την ποίηση: Ο ποιητής Δημήτρης Αντωνίου (1906-1994) "Θα πάθεις πάλι με ποίηση παίζοντας˙ είν' σαν φάρμακο: πρέπει δόση να ξέρεις, στη γιατρειά από φαρμάκι." Είναι το υπ. αριθμ. 30 από τα Τάνκα του Δημήτρη Αντωνίου, με το οποίο εκφράζει εύγλωττα την άποψή του για την ποίηση.  "Με ανοιξιάτικη σε είδα βροχή να περνάς και τα χρώματα  του κόσμου χορεύοντας μαζί μου σε πήρανε..." Είναι το υπ. αριθμ. 5 από τα Τάνκα του Δημήτρη Αντωνίου "Πέφτει πριν δέσει τ' ολάνοιχτο λουλούδι σαν πεφτάστερο μια μέρα μεσημέρι στ' αδιάφορο χέρι σου." Είναι το υπ. αριθμ. 6 από τα Τάνκα του Δημήτρη Αντωνίου "Είπε: δεν το είπα κι ούτε που το σκέφτηκα... Κι αυτός της είπε: μπορεί όπως λες, δεν τό' πες μα όχι δεν το σκέφτηκες." Είναι το υπ. αριθμ. 22 από τα Τάνκα του Δημήτρη Αντωνίου Τα παραπάνω Τάνκα της περιόδου 1938-1962 περιέχονται στο βιβλιαράκι του Δ. Ι. Αντωνίου, Χάι-Κάι και Τάνκα, εκδοτική Ερμής, Αθήνα 1972.  Τα Χάι-Κάι (Χαϊκού) και Τάνκα είναι είδος της Ιαπωνικής ποίησης. Ποιητής "χαμηλόφωνος" και "ελάσσων", ο Δημήτρης Αντωνίου κινήθηκε στους κύκλους της Γενιάς του 30 και του λογοτεχνικού περιοδικού Νέα Γράμματα. Συνδέθηκε φιλικά με το Γιώργο Σεφέρη.    Ο Δημήτριος Αντωνίου γεννήθηκε το 1906 στην Μπέιρα της Μοζαμβίκης όπου είχε εγκατασταθεί η οικογένειά του. Καταγόταν από μεγάλη ναυτιλιακή οικογένεια της Κάσου. Πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στη γενέτειρά του και στο Σουέζ και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του το 1912. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ασχολήθηκε παράλληλα με την εκμάθηση ξένων γλωσσών και ερασιτεχνικά με την ορυκτολογία, τη βοτανική, την εντομολογία, τη ζωολογία, τη μουσική.     Από το 1928 ακολούθησε στρατιωτική καριέρα στην εμπορική ναυτιλία και έφτασε ως το βαθμό του πλοιάρχου. Κατά τη διάρκεια του ελληνογερμανικού πολέμου υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στο αντιτορπιλικό Κείος. Νέος μπήκε στον κύκλο του Παλαμά και γνωρίστηκε με τους Κωνσταντίνο Τσάτσο, Γιώργο Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη και τους άλλους λογοτέχνες της λεγόμενης γενιάς του Τριάντα, με τους οποίους συμπορεύτηκε στην ανανέωση του ελληνικού ποιητικού λόγου.     Στην ποίηση πρωτοεμφανίστηκε το 1936 από τις σελίδες του περιοδικού Νέων Γραμμάτων με τη δημοσίευση ποιημάτων που κρίθηκαν ευνοϊκά από το Γιώργο Σεφέρη. Εξέδωσε τρεις ποιητικές συλλογές: Ποιήματα (1939), Ινδίες (Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης - 1967), Χάι-Κάι και Τάνκα (Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης - 1972), ενώ πολλά έργα του (ποιήματα, λογοτεχνικά δοκίμια, μεταφράσεις) βρίσκονται δημοσιευμένα σε εφημερίδες και περιοδικά.     Πέθανε το 1994. Στον πρώτο τόμο των Δοκιμών (1906-1947) ο Σεφέρης αναφέρεται με θετικά σχόλια στον ποιητή Δημήτρη Αντωνίου και την ποίησή του.  Βλ. τα κείμενα  του Σεφέρη με τον τίτλο Ο θαλασσινός φίλος μας και  Σημειώσεις για μια ομιλία στα παιδιά (στο κείμενο αυτό μιλά για δύο νέους ποιητές τον Δ. Ι. Αντωνίου και τον Οδυσσέα Ελύτη): Γ. Σεφέρης, Δοκιμές, πρώτος τόμος (1936-1947), εκδ. (5η) Ίκαρος, Αθήνα 1984, σ. 47-49 και 166-178. Ο Γ. Σεφέρης, ο Δημήτρης Αντωνίου, ο Γιώργος Κατσίμπαλης και η Μάρω Σεφέρη στη Ρόδο το 1955. Η φωτογραφία από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Γράφει ο Σεφέρης για την ποίηση του Αντωνίου:  "...Η ποιητική φωνή του Αντωνίου είναι πλασμένη από άσκηση και στερήσεις. Δεν θα του βρούμε πουθενά λέξεις που δεν έχουν σημασία ή βάρος. Ίσως για αυτό άνθρωποι που συνήθισαν να αντικρίζουν την ποιητική γλώσσα όπως την καθημερινή μας κουβέντα, είπαν τον Αντωνίου σκοτεινό. Στην καθημερινή μας κουβέντα λέμε άπειρα πράγματα χωρίς σημασία. Ενώ στον ποιητικό λόγο τίποτα δεν μπορεί να ζήσει χωρίς σημασία, ούτε και η παραμικρή λεπτομέρεια..."  "...H ουσία της ποίησης του Αντωνίου ανάγεται σ' ένα αιώνιο θέμα. Θέμα παμπάλαιο, αφού είναι το ίδιο με το θέμα της Οδύσσειας. Θέμα πανελλήνιο, αφού ο Έλληνας είναι ο πιο ταξιδεμένος άνθρωπος του κόσμου. Το θέμα αυτό είναι η μοίρα του ανθρώπου που ταξιδεύει..." "... Σπάνια ήθελε να δημοσιέψει. Κάποτε που ταξίδευα μαζί του τον παρακολουθούσα πώς έγραφε. Τους στίχους του τους σημείωνε πάνω στο κουτί των σιγαρέτων του. Τους ξαναδούλευε άπειρες φορές μες στο μυαλό του. Κι έπειτα, πολύ αργότερα, όταν έφτανε στο λιμάνι, τους αντέγραφε. Θυμάμαι την πρώτη φορά που μου έδειξε την καμπίνα του. Σε μια γωνιά ήταν στοιβαγμένα άπειρα αδειανά κουτιά σιγαρέτων. Ήταν τα χειρόγραφά του...". Από τις Δοκιμές, τόμος πρώτος, σ. 170-172. Ο Δ. Ι. Αντωνίου. Βηρυττός 1955. Από το φωτογραφικό αρχείο του Γ. Σεφέρη. (βλ. Οι φωτογραφίες του Γιώργου Σεφέρη, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2000, σ. 112). Ο Γιώργος Σεφέρης είχε αφιερώσει στο φίλο του ποιητή Δ. Ι. Αντωνίου το ποίημα με το ναυτικό τίτλο Σιρόκο 7 Λεβάντε από τη συλλογή Τετράδιο Γυμνασμάτων Σιρόκο 7 Λεβάντε Στὸν Δ. Ι. Ἀντωνίου Πράγματα ποὺ ἀλλάξαν τὴ μορφή μας βαθύτερα ἀπ᾿ τὴ σκέψη καὶ περισσότερο δικά μας ὅπως τὸ αἷμα καὶ περισσότερο βυθίσανε στὴν κάψα τοῦ μεσημεριοῦ πίσω ἀπὸ τὰ κατάρτια Μέσα στὶς ἁλυσίδες καὶ στὶς προσταγὲς κανεὶς δὲ θυμᾶται Οἱ ἄλλες μέρες οἱ ἄλλες νύχτες σώματα, πόνος καὶ ἡδονὴ ἡ πίκρα τῆς ἀνθρώπινης γύμνιας κομματιασμένη πιὸ χαμηλὴ κι ἀπὸ τὶς πιπεριὲς σὲ σκονισμένους δρόμους καὶ τόσες γοητεῖες καὶ τόσα σύμβολα στὸ τελευταῖο κλωνάρι στὸν ἴσκιο τοῦ μεγάλου καραβιοῦ ἴσκιος ἡ μνήμη. Τὰ χέρια ποὺ μᾶς ἄγγιξαν δὲ μᾶς ἀνήκουν, μόνο βαθύτερα, ὅταν σκοτεινιάζουν τὰ τριαντάφυλλα ἕνας ρυθμὸς στὸν ἴσκιο τοῦ βουνοῦ, τριζόνια νοτίζει τὴ σιωπή μας μὲς στὴ νύχτα γυρεύοντας τὸν ὕπνο τοῦ πελάγου γλιστρώντας πρὸς τὸν ὕπνο τοῦ πελάγου. Στὸν ἴσκιο τοῦ μεγάλου καραβιοῦ τὴν ὥρα ποὺ σφύριξε ὁ ἐργάτης ἄφησα τὴ στοργὴ στοὺς ἀργυραμοιβούς. Πήλιο, 19 Αὐγούστου 1935 Για το ποίημα, βλ. http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/various.htm#ΣΙΡΟΚΟ_7_ΛΕΒΑΝΤΕ

Ενδεικτική Βιβλιογραφία για τη ζωή και το έργο του Δ.Ι.Αντωνίου • Αργυρίου Αλεξ., «Δ.Ι.Αντωνίου», Η ελληνική ποίηση · Νεωτερικοί ποιητές του Μεσοπολέμου, σ.200-201 (της εισαγωγής) και 298 (της ανθολογίας). Αθήνα, Σοκόλης, 1979. • Ασλανίδης Ε.Γ., «Για μια φράση πριν απ’ τις Ινδίες», Η λέξη48, 10/1985, σ.797-801. • Βούρτσης Ι.Μ., «Ο ποιητής Δ.Ι.Αντωνίου», Ο Πολίτης43, 7/1981, σ.74-75 και 76-78. • Βούρτσης Ι.Μ., Βιβλιογραφία Δ.Ι.Αντωνίου. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1982. • Ελύτης Οδυσσέας, Ανοιχτά Χαρτιά, σ.287-288, 291-292, 302-303, 310,399. Αθήνα, 1974. • Θέμελης Γιώργος, «Δ.Αντωνίου», Η νεώτερη ποίησή μας, σ.88-89. Αθήνα, Φέξης, 1963. • Καραντώνης Ανδρέας, «Δημήτριος Ι. Αντωνίου», Φυσιογνωμίες· Τόμος δεύτερος, σ.271-287. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977. • Μιχαηλίδης Κ.Μ., «Η νεοελληνική λογοτεχνία στα τελευταία είκοσι χρόνια», Μακεδονικές Ημέρες3, 3/1938, ετ.Στ΄, σ.101. • Μυλωνογιάννης Γ.Μ., «Η νεοελληνική λογοτεχνία στα τελευταία είκοσι χρόνια», Μακεδονικές Ημέρες2, 2/1938, ετ.Στ΄, σ.55. • Παπανικολάου Μ., «Ανοιχτή επιστολή στον Κλ.Παράσχο», Νεοελληνικά Γράμματα167, 10/2/1940, σ.4. • Ο Ποιητής Δ.Ι.Αντωνίου · Άρθρα: Γ.Σεφέρη, Ζ.Λορεντζάτου, Κλ.Παράσχου, Γ.Μ.Μυλωνογιάννη, Κ.Δ.Τσάτσου, Γ.Θεοτοκά, Α.Καραντώνη. Αθήνα, τυπ. Φ.Κωνσταντινίδη & Κ.Μιχαλά, 1961. • Πολίτης Κ., «Η νεοελληνική λογοτεχνία στα τελευταία είκοσι χρόνια», Μακεδονικές Ημέρες1, 1/1938, ετ.Στ΄, σ.13. • Σαραντάρης Γ., «Η νεοελληνική λογοτεχνία στα τελευταία είκοσι χρόνια», Μακεδονικές Ημέρες1, 1/1938, ετ.Στ΄, σ.15. • Σεφέρης Γ., «Διάλογος πάνω στην ποίηση», Τα Νέα Γράμματα 8-9, 8-9/1938, σ.634 (ανατύπωση στο ΔοκιμέςΑ΄, σ.366. Αθήνα, 1974). • Σεφέρης Γ., «Σιρόκο 7 Λεβάντε [Ποίημα του Δ.Ι.Αντωνίου]», Τετράδιο Γυμνασμάτων 1928-1937, σ.23. Αθήνα, 1940. • Σταμάτης Κώστας Μιχ., «Δημήτριος Ι. Αντωνίου», Νέα Εστία135, 15/4/1994, ετ.ΞΗ΄, αρ.1603, σ.546-547. • Χατζηφώτης Ι.Μ., «Αντωνίου Δημήτριος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας2. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. • Χριστιανόπουλος Ντίνος, «Η παρουσίαση ελλήνων ποιητών από τον Kimon Friar, στο περιοδικό “Poetry”», Νέα Αλήθεια, 15/1/1953. • χ.σ., «Αντωνίου Δημήτριος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό1. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1983. • Miller Henry, Ο Κολοσσός του Μαρουσιού · μετάφραση Α.Καραντώνη, σ. 35-37, 40, 210. Αθήνα, 1974. • Pontani F.M., «Η σύγχρονη ελληνική ποίηση», Ο Αιώνας μας 6, 7/1951, ετ.Ε΄, σ.119. (μετάφραση της Ρ.Μπούμη - Παπά). • Vitti Mario, Η γενιά του ’30 · Ιδεολογία και μορφή, σ.218. Αθήνα, 1977. Αφιερώματα περιοδικών • Κανάλι 14, αρ.7, 1-2/1982. • Μανδραγόρας 8-9, 7-12/1995. Δ. Ι. Αντωνίου, Ποιήματα, επιμέλεια Μ. Μαυρολέων, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1998. Ποιήματα του Δ. Ι. Αντωνίου από την παραπάνω έκδοση μπορείτε να βρείτε αναρτημένα στο Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού. Βλ. http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=78 Το επιστημονικό ενδιαφέρον για το έργο του Δ.Ι.Αντωνίου παραμένει ζωντανό.  Αυτό φαίνεται από την παραπάνω έκδοση: Δ. Ι. Αντωνίου, Ποιήματα, έκδ. Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού, Αθήνα 2010 (δημοσιευμένα ποιήματα και ποιήματα από το αρχείο του ποιητή που δεν έχουν δημοσιευτεί μέχρι σήμερα). Για τη βιογραφία του Δ. Ι. Αντωνίου, βλ. http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=105