Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Παρασκευή 31 Μαρτίου 2017

Η Άνοιξη στη ζωγραφική. Γυναίκες με λουλούδια του Αμερικανού ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Robert Lewis Reid

Πορτραίτα γυναικών με λουλούδια του Αμερικανού ιμπρεσιονιστή
Robert Lewis Reid

  Εκπνέει ο Μάρτης ...και έρχεται ο Απρίλιος...Βρισκόμαστε στην καρδιά της Άνοιξης. Η μέρα μεγαλώνει κάθε μέρα και γίνεται πιο φωτεινή! Οι αχτίνες του ήλιου δυναμώνουν....Δέντρα σε ανθοφορία, λουλούδια παντού...Χρώματα και ευωδιές... Κύματα και δονήσεις. Η φύση αναγεννάται για ακόμη μία χρονιά...
 Για αυτό, ας δούμε πίνακες του Αμερικανού ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Robert Lewis Reid (1862-1929), που απεικονίζουν πορτρέτα γυναικών σε Ανοιξιάτικα τοπία...

Robert Lewis Reid, Γυναίκα στη βεράντα με λουλούδια. 1906. Σε περισυλλογή και περίσκεψη η γυναικεία μορφή αγγίζει την τεράστια γλάστρα. Πίσω της ένας κήπος όπου τα λουλούδια έχουν θεριέψει.

 Σκέφτομαι ότι για όσους δεν έχουν τη δύναμη να "αναγεννηθούν" η Άνοιξη είναι "σκληρή" εποχή. Μας φέρνει αντιμέτωπους με την αδυναμία της "ανανέωσης", με την επίγνωση της αναπόφευκτης "γήρανσης"...μας αναστατώνει η Άνοιξη, μας αναταράσσει...ξυπνά επιθυμίες και πόθους... Είναι ένας αγώνας καθημερινός η Άνοιξη. Για αυτό,  δεν πρέπει να μας βρει απροετοίμαστους, όπως λέει ο Γιάννης Ρίτσος.

Robert Lewis Reid, Κρίνοι. 1895-1900. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Νέα Υόρκη.


“Η άνοιξη αυτή μας βρήκε όλους απροετοίμαστους
κι ανόρεξους ή αδιάφορους –
απροετοίμαστη κι η άνοιξη, σε κάθε της βήμα κοντοστέκεται
σαστίζει και σωπαίνει κάτω απ’ τα λίγα της δέντρα– δε ρωτάει.
Το φως επιστρέφει
απ’ το περσινό καλοκαίρι κατάκοπο κι αφηρημένο, απόμακρο,
παραξενεμένο απ’ την καινούρια του νεότητα…”
Γ. Ρίτσος, Οδηγός ασανσέρ, Κέδρος
Robert Lewis Reid, Το κίτρινο λουλούδι (ή η γυναίκα του καλλιτέχνη). 1908.
Robert Lewis Reid, Γυναίκα σε κήπο. 1900.
 Robert Lewis Reid, Άνοιξη. 1906

Robert Lewis Reid, Κοπέλα με λουλούδια.
Robert Lewis Reid, Ανοιξιάτικο μπουκέτο.
Robert Lewis Reid, Άνοιξη. 1910.
Robert Lewis Reid,  Νούφαρα. 1908.

Robert Lewis Reid, Το τρίο. 1898.

Σάββατο 25 Μαρτίου 2017

Ο Αθανάσιος Διάκος στην ποίηση και την τέχνη

Αθανάσιος Διάκος

   Ο Αθανάσιος Διάκος ήταν από τους αγαπημένους μου ήρωες της ελληνικής επανάστασης, όταν ήμουν μικρή. Θυμάμαι την προσωπογραφία του από τα μαθητικά βιβλία και τις διακοσμήσεις των σχολικών γιορτών της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου. Δυνατό και καθαρό βλέμμα, μακριά μαλλιά, τσιγκελωτό μουστάκι. Τότε, βέβαια, δεν ήξερα ότι ήταν το πορτρέτο του Αθανάσιου Διάκου από τον ζωγράφο της ελληνικής επανάστασης Διονύσιο Τσόκο. Ο Αθανάσιος Διάκος αγωνίστηκε ηρωικά στη μάχη της Αλαμάνας, αιχμαλωτίστηκε, βασανίστηκε και είχε μαρτυρικό θάνατο στη Λαμία τον Απρίλιο του 1821. Αντιμετώπισε το μαρτύριο με αξιοπρέπεια και ψυχικό σθένος, αρνήθηκε να αλλάξει την πίστη του και να υποταχθεί, αντιστάθηκε έως θανάτου και δεν υπέκυψε στο φόβο του σωματικού πόνου.
   Στη συλλογική λαϊκή συνείδηση έγινε το σύμβολο του αγνού ήρωα, της ατρόμητης ψυχής που επιλέγει το θάνατο -και μάλιστα φρικτό-από τη ζωή στη σκλαβιά.

Διονύσιος Τσόκος, Αθανάσιος Διάκος. 1861. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αθήνα.

Peter Von Hess, «ο Διάκος οδηγεί τους Δερβενοχωρίτας εις την μάχην». Μόναχο γύρω στα 1835. Από το Λεύκωμα του Peter Von Hess "Eλληνικός Ηρωισμός" ή "Η απελευθέρωση της Ελλάδος".


Αλέξανδρος Ησαΐας (1800-1839), Η μάχη της Αλαμάνας. Λιθογραφία.  Από τη συλλογή των επτά λιθογραφιών με τίτλο "Ιστορία της Ελλάδος" που τύπωσε το 1839 (λίγο πριν το θάνατό του) στην Τεργέστη. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. 

   Στην παραπάνω λιθογραφία απεικονίζεται ένα στιγμιότυπο από τη Μάχη στο γεφύρι της Αλαμάνας (22-23 Απριλίου 1821), έξω από τη Λαμία. Διακρίνουμε,  όρθιο στα αριστερά με το γιαταγάνι στο χέρι, τον Αθανάσιο Διάκο να μάχεται ηρωικά. Η Μάχη της Αλαμάνας ήταν από τις πρώτες ένοπλες συγκρούσεις των επαναστημένων Ελλήνων με τα τουρκικά στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη, που κατέβαιναν προς την Πελοπόννησο για να καταστείλουν την επανάσταση. Στη μάχη αυτή η μικρή ομάδα των επαναστατών που προσπάθησε να ανακόψει την κάθοδο του πολυπληθούς στρατεύματος ηττήθηκε. Ο Αθανάσιος Διάκος τραυματίστηκε, συνελήφθη και οδηγήθηκε στον Ομέρ Βρυώνη. Βασανίστηκε και εκτελέστηκε δια ανασκαλοπισμού.

 Ήρως της ελληνικής επαναστάσεως. Αθανάσιος Διάκος. Λαϊκή απεικόνιση της σύλληψης του Διάκου. Εκδοση Άγγελου Απέργη. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αθήνα.

  Η αντίσταση και ο ηρωικός θάνατος του Αθανάσιου Διάκου είχαν ισχυρή απήχηση στη λαϊκή συνείδηση, γεγονός που αποδεικνύεται από τις αναφορές σε διάφορα δημοτικά τραγούδια. Συναντάμε, επίσης,  αναφορές για τον Αθανάσιο Διάκο στον έντεχνο ποιητικό λόγο από ποιητές, όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Κρυστάλης,  ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Από την άλλη πλευρά, η μορφή του Αθανασίου Διάκου ενέπνευσε και διάφορους καλλιτέχνες, λαϊκούς αλλά και λόγιους ζωγράφους.
Τρία πορτρέτα του Αθανάσιου Διάκου από τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ.

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (1870-1934), Ο ήρως Αθανάσιος Διάκος το 1821.  Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Θεσσαλονίκη.

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (1870-1934), Ο ήρως Αθανάσιος Διάκος. 1929.

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, Ο ήρωας Αθανάσιος Διάκος. 1930.


Θεόφιλος Χατζημιχαήλ (1870-1934), Αθανάσιος Διάκος. 1910.

  Από τα ποιήματα με θέμα τον Αθανάσιο Διάκο, επιλέγω ένα ποίημα από έναν ποιητή που δεν περιμένουμε να έχει εμπνευστεί από μορφές της ελληνικής επανάστασης, τον Κώστα Καρυωτάκη. Ανατρεπτικός ο Καρυωτάκης, συνθέτει ένα αντιηρωικό σονέτο, εστιάζοντας στην ομορφιά της ανοιξιάτικης φύσης τον Απρίλιο (μας θυμίζει τον Σολωμό), της εποχής του μαρτυρικού θανάτου του Αθανάσιου Διάκου. Δεν υπάρχει καμία αναφορά στην επανάσταση και σε ιστορικά γεγονότα...το όνομα του ήρωα βρίσκεται μόνο στον τίτλο. Το ποιητικό υποκείμενο περιγράφει το ανοιξιάτικο τοπίο και τελειώνει μεταφέροντας μέσα σε εισαγωγικά την απορία ενός προσώπου που αναρωτιέται πώς να πεθάνει...

Κώστας Καρυωτάκης, Διάκος

Μέρα τ' Απρίλη.
Πράσινο λάμπος,
γελούσε ο κάμπος
με το τριφύλλι.

Ως την εφίλει
το πρωινό θάμπος,
η φύση σάμπως
γλυκά να ομίλει.

Εκελαδούσαν
πουλιά, πετώντας
όλο πιο πάνω.

Τ' άνθη ευωδιούσαν.
Κι είπε απορώντας:
«Πώς να πεθάνω;»

Από την Ηρωική Τριλογία, Ελεγεία και Σάτιρες (1927).

Φώτης Κόντογλου (1895-1965), Αθανάσιος Διάκος (λεπτομέρεια τοιχογραφίας από το Δημαρχείο της Αθήνας). Τέλη Δεκαετίας 1930.

Φώτης Κόντογλου (1895-1965), Από αριστερά: Αθανάσιος Διάκος, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Ανδρέας Μιαούλης (λεπτομέρεια τοιχογραφίας από το Δημαρχείο της Αθήνας). Στην τοιχογραφία απεικονίζονται σημαντικές μορφές της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα έως την ελληνική επανάσταση. Τέλη Δεκαετίας 1930.

   Η θέση του Αθανάσιου Διάκου στη συλλογική νεοελληνική συνείδηση αναδεικνύεται κυρίως από το παρακάτω αριστούργημα ενός μεγάλου Έλληνα ζωγράφου, του Κωνσταντίνου Παρθένη, που μετέφερε στη ζωγραφική τον συνδυασμό του ελληνοκεντρισμού και του μοντερνισμού της Γενιάς του 30. Στο βαθύτατα συμβολικό αυτό έργο, ο Αθανάσιος Διάκος, με την άρνησή του να αλλάξει πίστη και τον ηρωικό μαρτυρικό του θάνατο, "αποθεώνεται"...  Με προφανείς θρησκευτικές αναφορές που θυμίζουν την Ανάσταση και Ανάληψη του Κυρίου, απεικονίζεται η σκηνή της ανάληψης στους ουρανούς του ήρωα...

Κωνσταντίνος Παρθένης, Η αποθέωσις του Αθανασίου Διάκου. 1931. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα. Ποιητική ατμόσφαιρα και επιρροές από την αρχαία ελληνική εικονογραφία, τη βυζαντινή αγιογραφία, αλλά και την Αναγεννησιακή ζωγραφική (για την ανάλυση του πίνακα, βλ. http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artwork_id=71220).
http://homouniversalisgr.blogspot.gr/2013/04/blog-post_24.html
http://karyotakis.awardspace.com/poems/elegeia/diakos.htm
https://el.wikipedia.org/wiki/Αλέξανδρος_Ησαΐας
http://www.athanasios-diakos-museum.gr/syllogi.html
https://paletaart.wordpress.com/2013/05/10/εθνικό-ιστορικό-μουσείο-national-historical-museum-
athens/
https://el.wikipedia.org/wiki/Αρχείο:Αθανάσιος_Διάκος._Λάδι_σε_χαρτόνι._Θεόφιλος.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Theofilos_Athanasios_Diakos.jpg
https://paletaart.wordpress.com/2012/08/27/κόντογλου-φώτης-photis-kontoglou-1895-1965/κόντογλου-φώτης-αθανάσιος-διάκος/
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artwork_id=71220
http://www.nikias.gr/view_artist_additional.php?prod_id=1267&ptid=11852&mode=painting_comments&mtag=&chartpage=&paintspage=33

Τετάρτη 22 Μαρτίου 2017

Ποιήματα για την ποίηση. Γιάννης Ρίτσος, Το χρέος των ποιητών

Ένα ποίημα του Γιάννη Ρίτσου για το χρέος των ποιητών

Ο Γιάννης Ρίτσος στον Άη Στράτη. 1951.

Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος εξόριστος στη Μακρόνησο. 1949-1950.

  "Το χρέος των ποιητών" του Γιάννη Ρίτσου είναι ένα ποίημα αυτοαναφορικό. Ένα ποίημα για την ποίηση. Ένα ποίημα για τα ποιήματα και για το "χρέος των ποιητών" από έναν επικολυρικό ποιητή που υπήρξε ο κύριος εκπρόσωπος της "στρατευμένης" νεοελληνικής ποίησης, από έναν αφοσιωμένο ποιητή που αφιέρωσε το έργο και τη ζωή του στους κοινωνικούς αγώνες, τον Γιάννη Ρίτσο.

Η πρώτη ποιητική συλλογή του Γιάννη Ρίτσου "Τρακτέρ" εκδόθηκε 
από τις εκδόσεις Γκοβόστη το 1934. 
 Ο πρώτος στίχος είναι: "Mητέρα, Ποίηση, δέξε με".

Γιάννη Ρίτσου, Το χρέος των ποιητών

Πολλά ποιήματα είναι ποτάμια.
Άλλα είναι χαμολούλουδα σε βραδινό κάμπο.
Άλλα είναι σαν πέτρες που δε χτίζουν τίποτα. 
Πολλοί στίχοι είναι σα στρατιώτες έτοιμοι για τη μάχη.
Άλλοι σα λιποτάχτες κρυμμένοι πίσω απ' τ' ανθισμένα δέντρα.
Άλλοι σαν άγνωστοι στρατιώτες που δεν έχουν πρόσωπο.
Πολλά ποιήματα φωνάζουν δυνατά χωρίς ν' ακούγονται.
Άλλα σωπαίνουνε με σταυρωμένα χέρια
άλλα σταυρώνονται και μιλούν σταυρωμένα.
Πολλοί στίχοι είναι σαν εργαλεία,
εργαλεία σκουριασμένα, ριγμένα στο χώμα
κι άλλα καινούργια που δουλεύουν το χώμα.
Πολλά ποιήματα είναι σαν όπλα
όπλα πεταμένα στο χώμα
κι όπλα στραμμένα στην καρδιά του εχθρού.
Πολλοί στίχοι στέκονται πίσω απ' τη σιωπή
σαν τα χλωμά παιδιά πίσω απ' τα τζάμια ενός ορφανοτροφείου —
κοιτάζουν μακριά μες στη βροχή — δεν ξέρουν τι να κάνουν, πού να πάνε. 
Πολλά ποιήματα είναι σα δέντρα
άλλα σαν κυπαρίσσια σ' ένα λιόγερμα θλίψης
άλλα σα δέντρα οπωροφόρα σ' ένα κολχόζ. 
Πολλοί στίχοι είναι σαν πόρτες —
πόρτες κλειστές σ' ερημωμένα σπίτια
και πόρτες ανοιχτές σε ήμερες συγυρισμένες ψυχές. 
Είναι και μαύρες πόρτες καμένες σε μία πυρκαϊά,
κι άλλες τιναγμένες από μιαν έκρηξη
κι άλλες που μεταφέρουν ένα σκοτωμένο σύντροφο.
Υπάρχουν ποιήματα που καλπάζουν μες στο χρόνο
σαν το κόκκινο ιππικό του Σμύρνενσκη
ποιήματα καβαλάρηδες που αφήνουν τα γκέμια και πιάνουν την αξίνα.
Πολλά ποιήματα γονατίζουν στη μέση του δρόμου,
πολλά ποιήματα άνεργα μ' αδούλευτα χέρια,
πολλά ποιήματα εργάτες που ξεπερνούν χίλιες φορές τη νόρμα τους. 
Υπάρχουν στίχοι σα δαντέλες στο λαιμό των κοριτσιών
ή σα δακτυλιδόπετρες με μικρές μυστικές παραστάσεις
κι άλλοι που πλαταγίζουν ψηλά σα ρωμαλέες σημαίες. 
Πολλά ποιήματα μένουν αργά τη νύχτα στην ερημιά·
βρέχουν κάθε τόσο τα τέσσερα δάκτυλα των στίχων τους σ' ένα ρυάκι,
ύστερα χάνονται ονειροπαρμένα μες στο δάσος και πια δεν επιστρέφουν. 
Πολλοί στίχοι είναι σαν αργυρές κλωστές
δεμένες στα καμπανάκια των άστρων —
αν τους τραβήξεις, μια ασημένια κωδωνοκρουσία δονεί τον ορίζοντα. 
Πολλά ποιήματα βουλιάζουν μες στην ίδια τους τη λάμψη,
περήφανα ποιήματα· δεν καταδέχονται τίποτα να πουν.
Ξέρω πολλά ποιήματα που πνίγηκαν στο χρυσό πηγάδι της σελήνης. 
Ένα σωστό ποίημα ποτέ δεν καθυστερεί σε μια γωνιά του ρεμβασμού.
Είναι πάντα στην ώρα του σαν τον συνειδητό, πρόθυμο εργάτη
είναι ένας έτοιμος στρατιώτης που λέει παρών στο πρώτο κάλεσμα της εποχής του. 
Κάποτε οι ποιητές μοιάζουν με πουλιά στο δάσος του χρόνου,
οι άλμπατρος του Μπωντλαίρ, τα κοράκια του Πόε,
κάποτε σα σπουργίτια μες στο χιόνι ή σαν αητοί ψηλά σ' απόκρημνα ιδανικά. 
Υπάρχουν και ποιήματα όμορφα σαν τα πουλιά Γκλουχάρ —
το Μάη και τον Απρίλη πνίγονται μες στο ίδιο τους ερωτικό τραγούδι
πνίγονται μες στη μελωδία τους και κουφαίνονται. 
Το Μάη και τον Απρίλη τα χαράματα
μες στην κρυστάλλινη δροσιά του δάσους
βγαίνουν οι κυνηγοί με τα ντουφέκια τους και τα γκλουχάρ δεν τους ακούνε. 
Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μάνος Κατράκης 
στη Μακρόνησο. 1949-1950.


Το νου σας σύντροφοι ποιητές, αδέλφια μου,
ας κρατάμε τ' αυτί μας στυλωμένο στο γυαλί της σιωπής —
τα βήματα του εχθρού και του φίλου μας μοιάζουν στο θαμπόφωτο του δάσους.
Πρέπει να διακρίνουμε.
Το νου σας σύντροφοι ποιητές, μη και βουλιάξουμε μέσα στο τραγούδι μας
μη και μας εύρει ανέτοιμους η μεγάλη ώρα
— ένας ποιητής δίνει παρών στο πρώτο κάλεσμα της εποχής του. 
Αλλιώς θα μείνουν τα τραγούδια μας πάνω απ' τις σκάλες των αιώνων
ταριχευμένα, ωραία κι ανώφελα πουλιά σαν τα γκλουχάρ εκείνα
τα γαλαζόμαυρα μες στους βασιλικούς διαδρόμους της Μπίστριτζας. 
Σαν τα γκλουχάρ εκείνα με τα δυο φτερά τα σταυρωμένα,
σιωπηλά πένθιμα ταριχευμένα — διακόσμηση ξένων παλατιών —
με τα μάτια δυο μάταιες στρογγυλές απορίες κάτω απ' τα κόκκινα φρύδια τους. 
Το νου σας σύντροφοι ποιητές, — ένας ποιητής
είναι ένας εργάτης στο πόστο του, ένας στρατιώτης στη βάρδια του,
ένας υπεύθυνος αρχηγός μπροστά στις δημοκρατικές στρατιές των στίχων του. 
(Τα επικαιρικά, Βάρνα, 20-6-58)


Ο Γιάννης Ρίτσος εξόριστος στον Άη Στράτη. 1952.



Δευτέρα 20 Μαρτίου 2017

Οδυσσέα Ελύτη H ποδηλάτισσα


Οδυσσέα Ελύτη, Η ποδηλάτισσα

Lilla Cabot Perry, νεαρή ποδηλάτισσα. Περίπου 1894-95. Ιδιωτική Συλλογή.

Το δρόμο πλάι στη θάλασσα
περπάτησα που `κανε κάθε
μέρα η ποδηλάτισσα.


Βρήκα τα φρούτα που `χε
στο πανέρι της, το δαχτυλίδι
που `πεσε απ’ το χέρι της.



Βρήκα το κουδουνάκι και το
σάλι της, τις ρόδες, 
το τιμόνι, το πεντάλι της.



Βρήκα τη ζώνη της, βρήκα σε
μιαν άκρη, μια πέτρα διάφανη
που `μοιαζε με δάκρυ.



Τα μάζεψα ένα ένα και τα
κράτησα κι έλεγα πού `ναι
πού `ναι η ποδηλάτισσα.



Την είδα να περνά πάνω
απ’ τα κύματα, την άλλη μέρα
πάνω από τα μνήματα.



Την τρίτη νύχτωσ’ έχασα
τ’ αχνάρια της, στους ουρανούς
άναψαν τα φανάρια της.

Από τα Ρω του Έρωτα (1979)

Alan Kingsbury, Η ποδηλάτισσα.

                                   

Παρασκευή 17 Μαρτίου 2017

Για την αγάπη και την Άνοιξη. Η αγάπη έτρεχε μπροστά μας...Ένα ποίημα του Κώστα Μόντη

    Αυτές τις μέρες διαβάζω ποιήματα του αγαπημένου Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη (1914-2004), μίας  βαθύτατα ανθρωπιστικής φωνής της σύγχρονης ελληνικής ποίησης.
 Για αυτό, το παρακάτω απόσπασμα από τις "Στιγμές" του Κώστα Μόντη. 
Μία λυρική νυχτερινή ανοιξιάτικη εικόνα μεταφέρει το ποιητικό υποκείμενο. Η λιτότητα στα εκφραστικά μέσα, η επιγραμματικότητα, το πεζολογικό ύφος δεν εμποδίζουν την έκφραση του λυρισμού...

Η αγάπη έτρεχε μπροστά μας
κι έγραφε χάμω τραγούδια,
έτρεχε μπροστά μας
και κρεμούσε μικρά αναμμένα φαναράκια στα δέντρα
και τακτοποιούσε ανεμώνες

Nikolaj Bogdanov Belsky, Κοπέλα με φαναράκι. 1908.

Αν είναι για μας μας όλη αυτή η άνοιξη,
είναι σπατάλη,
αν είναι για μας όλη αυτή η αγάπη,
είναι σπατάλη

Βλ. "Στιγμές", Κυπριακή Ανθολογία Ποιήσεως, επιμ. Κ. Μόντης-Α. Χριστοφίδης, Alvin Redman Hellas, Αθήνα 1965, σ. 292.

Thomas Cooper Gotch ή T.C. Gotch (1854–1931), "Μελέτη" για το πάρτυ γενεθλίων. 1930.


Thomas Cooper Gotch ή T.C. Gotch (1854–1931), παρέλαση με φαναράκια το βράδυ. 1918.



Δευτέρα 13 Μαρτίου 2017

Γιώργος Σαραντάρης. Ένα ποίημα για τον Άνεμο και την Άνοιξη.

Άνεμος και Άνοιξη

Επειδή αυτές τις ημέρες φυσούσε εδώ...και επειδή η Άνοιξη έχει έρθει, σκέφτηκα ένα ποίημα του Γιώργου Σαραντάρη, αγαπημένου ποιητή.
Ας αφήσουμε τον ανανεωτικό άνεμο της Άνοιξης να πνέει στην καρδιά και να διεισδύσει στην ψυχή μας...Ας αφήσουμε τον άνεμο της Άνοιξης να μας δονήσει για ακόμα μία χρονιά...


John Singer Sargent, μία ριπή του ανέμου. 1885-1886. 
Με φόντο τον γαλανόλευκο ουρανό κρατά το καπέλο της για να μην της το πάρει ο άνεμος. Θα μπορούσε να είναι μία από τις πρώτες ημέρες της Άνοιξης.
Ένας πολύ αγαπημένος μου πίνακας από τον Αμερικανό ζωγράφο John Singer Sargent.

Γιώργος Σαραντάρης, Άνεμος και Άνοιξη



O άνεμος ρέει μέσα στην καρδιά μας
Σαν ουρανός που έχασε το δρόμο


Δέντρα προσπαθούν να του δέσουν τα χέρια

Aλλά μάταια κοπιάζουν

O άνεμος αναπνέει μέσα στην καρδιά μας

Σαν στρατός που ορμάει στον αγώνα
Tον καλωσορίζει η άνοιξη στην κοιλάδα
Tον χαιρετάνε τ' αρώματα της γης


H άνοιξη είναι μια παρθένα που δεν την ξέραμε

Kαι όλους μάς φίλησε με θάρρος προτού το ζητήσουμε

Tώρα αγκαλιάζει τον άνεμο και κάνει σαν τρελή
Kι αναγκάζει κι εμάς να τον αγαπήσουμε

Από τη συλλογή "Σαν πνοή Αέρα"

Andrew Wyeth, άνεμος από τη θάλασσα. 1947. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης. Ουάσινγκτον.
Ο πίνακας αυτός του μεγάλου σύγχρονου Αμερικανού ζωγράφου είναι απλά υπέροχος. ...και είναι υπέροχος γιατί είναι τόσο απλός...Το παράθυρο ανοιχτό, η αιθέρια διαφανής κουρτίνα ανεμίζει, σχεδόν εξέρχεται του πλαισίου του πίνακα...Νομίζεις ότι μπορείς να την αισθανθείς, να την αγγίξεις...Σχεδόν αισθάνεσαι τον άνεμο να σου χαϊδεύει το πρόσωπο...και  οσφρίζεσαι τη θαλασσινή αύρα...



Κράτα τοΚράτα το

Κυριακή 12 Μαρτίου 2017

Μανόλης Αναγνωστάκης, Τοπίο. Ένα ποίημα για τον Μάρτιο

Μανόλης Αναγνωστάκης, Τοπίο

   Είναι ένα ποίημα για την Άνοιξη που αρχίζει κάθε Μάρτη από ένα ποιητή που αγαπώ πολύ, τον Μανόλη Αναγνωστάκη. Εικόνες ερημωμένου αστικού τοπίου ...
...Εγκατάλειψη, ερείπια, μοναξιά, έλλειψη ελπίδας, απουσία προσδοκιών. Μεταπολεμική Ελλάδα του Εμφυλίου και των χαμένων ιδανικών...

Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), Σπίτι με καρυάτιδες. 1952.


Ερειπωμένοι τοίχοι. Εγκατάλειψη….
Περασμένες μορφές κυκλοφορούνε αδιάφορα
Χρόνος παλιός χωρίς υπόσταση
Τίποτα πια δε θ’ αλλάξει δω μέσα.
Είναι μια ήρεμη σιωπή, μην περιμένεις απάντηση
Κάποια νύχτα μαρτιάτικη χωρίς επιστροφή,
Χωρίς νιότη, χωρίς έρωτα, χωρίς έπαρση περιττή.
Κάθε Μάρτη αρχίζει μιαν Άνοιξη.
 
Το βιβλίο σημαδεμένο στη σελίδα 16.
Το πρόγραμμα της συναυλίας για την άλλη Κυριακή.

Από την ποιητική συλλογή "Παρενθέσεις" (1956)


Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), Καφενείο το Νέον (την ημέρα). 1956-66. Εθνική Πινακοθήκη.



Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), Καφενείο το Νέον (την ημέρα). 1966. Εθνική Πινακοθήκη.

 http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=60798

Τετάρτη 8 Μαρτίου 2017

Σουφραζέττες. Παλιές καρτ ποστάλ και αφίσες για το κίνημα των γυναικών

Σουφραζέττες

  Επετειακή ανάρτηση η σημερινή. Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η 8η Μαρτίου κάθε χρόνο από το 1911. Για αυτό, επέλεξα να παρουσιάσω μία σειρά από αφίσες και καρτ ποστάλ των αρχών του 20ου αιώνα που υποστηρίζουν το κίνημα των σουφραζεττών στις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρεττανία από όπου και ξεκίνησε.  Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα εκδηλώθηκε με ένταση το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών στις Η.Π.Α. και τη Μ. Βρεττανία. Γυναίκες ακτιβίστριες οργανώθηκαν και άρχισαν να διεκδικούν δυναμικά από την πολιτεία την παραχώρηση ίσων δικαιωμάτων με τους άνδρες. Ζητούσαν δικαιώματα στη μόρφωση, καλύτερες συνθήκες εργασίας, σεβασμό της γυναικείας προσωπικότητας και κυρίως ισότιμα πολιτικά δικαιώματα. Ένα κεντρικό και κύριο αίτημα-σύνθημα του αγώνα τους ήταν "Ψήφος στις γυναίκες", δηλαδή να δοθεί το δικαίωμα στις γυναίκες να συμμετέχουν στα κοινά και να ψηφίζουν...

Βertha Margaret Boye (1883-1931), Αφίσα που υποστηρίζει την ψήφο για τις γυναίκες. 1911-1913. H αφίσα αυτή σχεδιάστηκε από την Boye για την εκστρατεία των σουφραζεττών στην Καλιφόρνια.
 (Harvard University, Schlesinger Library on the History of Women in America)

  H art nouveau αυτή εικόνα σχεδιασμένη από την Evelyn Ramsey Cary (1855-1924)  είναι από τις πρώτες αφίσες που χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν το κίνημα των σουφραζεττών στις Η.Π.Α. 1905.

Το ίδιο έργο στο οπισθόφυλλο του έντυπου The Woman Citizen (Η γυναίκα πολίτης), 1918.

Mary Shepard Greene Blumenschein,  Ψήφοι για τις γυναίκες ("Votes for Women") γράφει η κορδέλα της νεαρής αγωνίστριας.  Αφίσα και κάρτα με χαρακτηριστικά του Art Nouveau. Γύρω στα 1915. Sophia Smith Collection, Smith College, Northampton, Ma.1915.

Αμερικανική προπαγανδιστική αφίσα της πολιτείας Κάνσας, που υποστηρίζει την ισότητα των δύο φύλων ως προς την ψήφο.

Αφίσα που προπαγανδίζει την ψήφο των γυναικών στο Οχάιο των ΗΠΑ. Αρχές του 20ού αιώνα.

Βρεττανική προπαγανδιστική αφίσα για την εφημερίδα των σουφραζεττών "Ψήφοι για τις Γυναίκες". Η εφημερίδα άρχισε να εκδίδεται από την Βρετανική Οργάνωση "Κοινωνική και πολιτική ένωση Γυναικών" τον Οκτώβριο του 1907. 

Σουφραζέττες μπροστά από τα γραφεία της "Κοινωνικής και Πολιτικής Ένωσης Γυναικών". 1909.


Διαφημιστική αφίσα για την εφημερίδα "The Suffragette" ("Η Σουφραζέττα"), σχεδιασμένη από τη Mary Bartels. 1914. Μουσείο του Λονδίνου. "Η Σουφραζέττα" ήταν η εφημερίδα της Βρεττανικής "Κοινωνικής και Πολιτικής Ένωσης Γυναικών" που άρχισε να εκδίδεται το 1912.