Η Βιρτζίνια Γουλφ στη χώρα του φεγγαριού. Παλιές φωτογραφίες από το ταξίδι της Βιρτζίνια Γουλφ στην Ελλάδα

Ποιος θυμάται τα ταξίδια της Βιρτζίνια Γουλφ στην Ελλάδα

  Ας θυμηθούμε τη Βιρτζίνια Γουλφ (1882-1941). Γεννήθηκε αυτές τις ημέρες, στις 25 Ιανουαρίου του 1882. Αναμφισβήτητα, υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές της αγγλόγλωσσης λογοτεχνίας και πρωτοπόρος του μοντερνισμού τον 20ό αιώνα μαζί με τον Μαρσέλ Προυστ και τον Τζέιμς Τζόυς. Νουβέλες, διηγήματα, δοκίμια για τη λογοτεχνία, κείμενα για το φεμινισμό, κριτικές, ημερολόγια, άρθρα συμπεριλαμβάνονται στο έργο της. Τα κείμενα της χαρακτηρίζονται από ψυχογραφική διεισδυτική ματιά, εσωτερικότητα και στοχαστική διάθεση, ποιητική γραφή και την αφηγηματική τεχνική του εσωτερικού μονόλογου και της "συνειδησιακής ροής".  

H Βιρτζίνια Γουλφ το 1902. Φωτογραφία του Georges Charles Beresford. Γόνος οικογένειας με καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά ενδιαφέροντα, κινήθηκε από τα πρώτα χρόνια της ζωής της σε κύκλους λογοτεχνών και ζωγράφων της Βικτωριανής Αγγλίας που σύχναζαν στο σπίτι του πατέρα της. Ο πατέρας της ήταν λόγιος, κριτικός λογοτεχνίας και εκδότης. Η μητέρα της ήταν γνωστή μούσα και μοντέλο των Προραφαηλιτών ζωγράφων.

H Βιρτζίνια Γουλφ το 1902. Φωτογραφία του Georges Charles Beresford. 

H Βιρτζίνια ενθαρρύνει την αδελφή της Βανέσσα να παίξει κρίκετ. Πριν το 1900. Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Harvard. Η αδελφή της έγινε ζωγράφος, γνωστή ως Βανέσσα Μπελ.

Η Βιρτζίνια Γουλφ ταξίδεψε στην Ελλάδα δύο φορές, το 1906 και το 1932. Στο πρώτο ταξίδι, που έγινε την περίοδο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου του 1906, νεαρή ακόμα και άσημη, ταξίδεψε στην Ελλάδα και την Κωνσταντινούπολη μαζί με τα αδέλφια της, Βανέσσα, Aδριανό και Τόμπυ και μία οικογενειακή φίλη, τη Βάιολετ Ντίκινσον. Κατέγραψε τις εντυπώσεις της σε ταξιδιωτικό σημειωματάριο.

Η Βιρτζίνια Γουλφ το 1917. Φωτογραφία της Lady Ottoline Morell.

Η Βιρτζίνια Γουλφ το 1917. Φωτογραφία της Lady Ottoline Morell.

Roger Fry, Πορτραίτο της Βιρτζίνια Γουλφ. 1917. 

    Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου είχε ήδη σημαντική θέση στην αγγλική λογοτεχνία και ήταν, μαζί με τον άντρα της, συγγραφέα Λέοναρντ Γουλφ,  μέλη του καλλιτεχνικού κύκλου του Λονδίνου, γνωστού με το όνομα "Ομάδα του Μπλούσμπερυ".  Γνωστά έργα της είναι οι νουβέλες-μυθιστορήματα Η κυρία Νταλογουέι (Mrs Dalloway, 1925), Στο φάρο (To The Lighthouse, 1927),  Ορλάντο: μια βιογραφία (Orlando, 1928), και το δοκίμιο Ένα δωμάτιο ολοδικό σου (A Room of One's Own, 1929), Τα κύματα (1930),  Τρεις γκινέες κ.ά. 

H Bιρτζίνια Γουλφ με τον Τ. Σ. Έλλιοτ. 1924. Φωτογραφία της Lady Ottoline Morell. 

H Bιρτζίνια Γουλφ το 1926. Φωτογραφία της Lady Ottoline Morell.

H Bιρτζίνια Γουλφ το 1926. Φωτογραφία της Lady Ottoline Morell.

H Bιρτζίνια Γουλφ με τον Λεόναρντ Γουλφ το 1926. Φωτογραφία από τη Vita Sackville West. Με τον άνδρα της Λεόναρντ Γουλφ είχαν ιδρύσει τον εκδοτικό οίκο Hogarth και εξέδιδαν μοντερνιστές συγγραφείς.

H Bιρτζίνια Γουλφ το 1926. Φωτογραφία της Lady Ottoline Morell.

Φωτογραφία της Βιρτζίνια Γουλφ στο περιοδικό LIFE. 1930. Φωτογραφία Lenare.

Η Βιρτζίνια Γουλφ στο Monks House το 1931.

Η Βιρτζίνια Γουλφ. Φωτογραφία του διάσημου φωτογράφου Man Ray. 1934.

Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1932 η Βιρτζίνια ταξιδεύει για δεύτερη φορά στην Ελλάδα, μαζί με τον σύζυγό της Λέοναρντ και τα αδέλφια Roger και Margery Fry. Είναι πλέον μία ώριμη γυναίκα και διάσημη συγγραφέας. Έχουν διασωθεί μία σειρά φωτογραφιών από αυτό το ταξίδι σ' ένα φωτογραφικό άλμπουμ που βρίσκεται στα αρχεία της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Harvard. H ίδια έχει καταγράψει στο ημερολόγιο της και σε επιστολές τις εντυπώσεις της από το ταξίδι. Στο δεύτερο αυτό ταξίδι βλέπει την Ελλάδα ως μία "ουτοπία", ως "μία χώρα του φεγγαριού".

To ζεύγος Λέοναρντ και Βιρτζίνια Γουλφ και τα αδέλφια Roger και Margery Fry μπροστά στο ναό του Ολύμπιου Διός. Αθήνα. 8 Μαΐου 1932.

Γράφει στη φίλη της Έθελ: "...Η Ελλάδα είναι χωρίς αμφιβολία η πιο όμορφη χώρα που έχει απομείνει. Οι άνθρωποι είναι πιο συμπαθητικοί που γνώρισα ποτέ. Όλοι χαμογελάνε. Γιατί δεν μου είπες ότι η Ελλάδα είναι τόσο όμορφη; Αυτή η θάλασσα ήταν παρθένα. Κι έκοψα άγρια κρίνα και κίτρινα αστεράκια που δεν τα 'χα ξαναδεί, και μικρά βυσσινιά, μωβ, μπλε, άσπρα λουλουδάκια, σαν μαργαρίτες. Ολόκληρο το βουνό ήταν κόκκινο από τα ηλιάνθεμα και τις παπαρούνες. Τα ξενοδοχεία λάμπουν από καθαριότητα. Κρυστάλλινη θάλασσα και πεντακάθαρη άμμος. Είναι τρέλα να χάνει κανείς τα καλύτερά του χρόνια πασχίζοντας να πλουτίσει, όταν υπάρχει αυτή η άγρια αλλά πολιτισμένη και πανέμορφη χώρα όπου μπορείς να ζήσεις..."

To ζεύγος Ντόναλντ και Βιρτζίνια Γουλφ και τα αδέλφια Roger και Margery Fry μπροστά στο ναό του Ολύμπιου Διός. Αθήνα. 8 Mαΐου 1932.

Η Βιρτζίνια Γουλφ με τον Roger Fry στο Σούνιο.  22 Απριλίου 1932. Ο Roger Fry (1866-1934) ήταν ζωγράφος και φίλος της Βιρτζίνια από παλιά. Ζωγράφισε το πορτρέτο της το 1917.

"...Στο Σούνιο η θάλασσα σπάει πάνω σε πράσινη και κόκκινη πέτρα, και σκουρογάλαζα καράβια αρμενίζουνε — όλα όπως τον καιρό του Τσώσερ ή του Ομήρου, ούτε προβλήτα ή προκυμαία, ούτε μάτι ανθρώπου..."

Ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο. 22 Απριλίου 1932.

Ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο. 22 Απριλίου 1932.

Εκκλησία στην Αθήνα. 5 Μαΐου 1932.

Ο ναός της Αφαίας στην Αιγίνα. 6 Μαΐου 1932.

Ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα.  6 Μαΐου 1932.

"..Ω η βροχή, η βροχή! Αυτό την άλλη μέρα στην Αίγινα. Αυτό το όμορφο μαλακό νησί, με το ηλιοψημένο μονοπάτι, τη θάλασσα και την ακρογιαλιά, τα μικρά ροζ και κίτρινα σπίτια, το θυμάρι, την απότομη λοφοπλαγιά, το Ναό, σκελετώδη, κυρίαρχο, τους κόλπους ξέχειλους από θάλασσα — όλα αυτά δεν ήταν παρά ψύχρα, ομίχλη, βροχή, Αμερικάνοι μαζεμένοι γύρω από έναν κοκαλιάρη καθηγητή' και μεις ζαρωμένοι κάτω από ένα πεύκο που άφηνε τη βροχή να περνάει. Αλλά ακόμη κι έτσι, ο Ρότζερ έλεγε «Σπουδαίο, σπουδαίο», ένας ναός από ψαμμόλιθο καλύτερος απ' το Σούνιο..."

Πλήθος στην Αίγινα. 23 Απριλίου ή  6 Μαΐου 1932.

Η Βιρτζίνια Γουλφ στην παραλία. Αίγινα. 6 Μαΐου 1932.

"...Η Ελλάδα... είναι μια χώρα τόσο παλιά που είναι σαν να περιφέρεσαι σε σεληνιακά τοπία... Είναι πολύ γυμνή, πολύ πετρώδης, πολύ κακοτράχαλη... Οι αιώνες δεν άφησαν σημάδια. Δεν υπάρχει 18^ος,  16^ος, 15^ος αιώνας, η μια επίστρωση πάνω στην άλλη, όπως στην Αγγλία – τίποτα ανάμεσα σ’ αυτούς και το 300 π.Χ. Για αυτό είναι η χώρα του φεγγαριού. Θέλω να πω, φωτίζεται από έναν νεκρό ήλιο. Ανακαλύπτεις έναν όρμο και είναι έρημος. Το ίδιο και οι λόφοι, κι οι κοιλάδες. Ούτε ένα σπίτι, ούτε ένα καφενείο, ούτε ένας στάβλος. Ούτε τηλεγραφόξυλα, ούτε εκκλησίες, σχεδόν ούτε νεκροταφεία.."

Μοναστήρι στη Δάφνη. 21 Απριλίου 1932.

Μοναστήρι στην Καισαριανή. 1932.

Το Μοναστήρι στη Δάφνη. 21 Απριλίου 1932.

Μοναστήρι. Νταού Πεντέλης. 5 Μαΐου 1932.

Ο Λέων της Χαιρώνειας. 30 Απριλίου 1932.

Το θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου. 26 Απριλίου 1932.

Το θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου. 26 Απριλίου 1932.

Ελιές στο Ναύπλιο. 25 ή 26 Απριλίου 1932.

Άγιος Δημήτριος. Μυστράς. 27 Απριλίου 1932.

Μυστράς. Παντάνασσα. 27 Απριλίου 1932.

Ο ναός του Απόλλωνα στην Κόρινθο. 25 Απριλίου 1932.

Ο ναός του Απόλλωνα στην Κόρινθο. 25 Απριλίου 1932.

Ακροκόρινθος.  25 Απριλίου 1932.

Eξώφυλλο του περιοδικού ΤΙΜΕ με φωτογραφία της Βιρτζίνια Γουλφ από τον Man Ray. 1937.

Η Βιρτζίνια Γουλφ το 1938. Φωτογραφία της Barbara Strachey.

Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο, Βιρτζίνια Γουλφ, Ελλάδα και Μάης μαζί. Εγγραφές ημερολογίου και γράμματα. Επιμέλεια Άρη Μπερλή, Μετάφραση Μαρία Τσάτσου. Εκδ. Ύψιλον. 1996. 

http://standpointmag.co.uk/features-may-2015-daisy-dunn-discover-aeschylus-with-virginia-woolf

https://www.npg.org.uk/collections/search/person/mp04923/virginia-woolf-nee-stephen

http://kaykeys.net/passions/virginiawoolf/index.html

http://oasis.lib.harvard.edu/oasis/deliver/~hou02070
https://iiif.lib.harvard.edu/manifests/view/drs:43891211$6i
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Virginia_Woolf_and_Vanessa_Bell_children.jpg
https://www.sansimera.gr/biographies/1874
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Roger_Fry_-_Virginia_Woolf.jpg
https://en.wikipedia.org/wiki/Roger_Fry

Επάνω στο ξερό χώμα της καρδιάς μου εφύτρωσε ένας κάκτος. Στίχοι του Μίκη Θεοδωράκη και κάκτοι στη ζωγραφική

Κάκτος

   Είναι σπάνιες απεικονίσεις κάκτων, ίσως ελάχιστες. Ο παρακάτω πίνακας του Αμερικανού ιμπρεσιονιστή Carl Frederic Frieseke με γοήτευσε και μου θύμισε τους στίχους του Μίκη Θεοδωράκη "επάνω στο ξερό χώμα της καρδιάς μου εφύτρωσε ένας κάκτος...".

Frederic Carl Frieseke (1874-1939), Πορτρέτο γυναίκας με κάκτο. 1930. Smithsonian American Art Museum.  Mελαγχολική και θλιμμένη κάθεται δίπλα στο τραπέζι όπου υπάρχει ένα γλαστράκι με ανθισμένο κάκτο...

Μίκης Θεοδωράκης, Επάνω στο ξερό χώμα

Επάνω στο ξερό χώμα της καρδιάς μου

εφύτρωσε ένας κάκτος. 

Πέρασαν πάνω από είκοσι αιώνες
που ονειρεύομαι γιασεμί.
Τα μαλλιά μου μύρισαν γιασεμί, 
η ζωή μου είχε πάρει κάτι
από το λεπτό άρωμα του.
Τα ρούχα μου μύρισαν γιασεμί, 
η ζωή μου είχε πάρει κάτι
από το λεπτό άρωμα του.

Όμως ο κάκτος δεν είναι κακός, 
μονάχα δεν το ξέρει και φοβάται.

Κοιτάζω τον κάκτο μελαγχολικά.
Πότε πέρασαν κιόλας τόσοι αιώνες;

Θα ζήσω άλλους τόσους
ακούγοντας τις ρίζες να προχωρούν
μέσα στο ξερό χώμα της καρδιάς μου.

Στίχοι/Moυσική Μίκης Θεοδωράκης

Carl Larsson (1853-1919), Εσωτερικό δωματίου με κάκτο. 1914. Ένας ανθισμένος κάκτος πάνω στο τραπέζι με το λευκό τραπεζομάντηλο.

Σε αγγλική μετάφραση

Επάνω στο ξερό χώμα - Upon the arid soil

(Μ. Θεοδωράκης / T. Dowdall)

Επάνω στο ξερό χώμα της καρδιάς μου

          Upon the arid soil of my lonely heart

εφύτρωσε ένας κάκτος. 

          a cactus has appeared and blossomed.

Πέρασαν πάνω από είκοσι αιώνες

          Well, over twenty centuries have past me by now

που ονειρεύομαι γιασεμί.

          since I’ve been dreaming of jasmine.

Τα μαλλιά μου μύρισαν γιασεμί,

          And my hair are smelling of jasmine

η φωνή μου είχε πάρει κάτι

          and my voice has adopted something

από το λεπτό άρωμα του.

          of its wonderful fine aroma.

Τα ρούχα μου μύρισαν γιασεμί,

          And my clothes are smelling of jasmine

η ζωή μου είχε πάρει κάτι

          and my life it has adopted something 

από το λεπτό άρωμα του.

          of its wonderful fine aroma.

Όμως ο κάκτος δεν είναι κακός,

          Oh, but the cactus it is not bad

μονάχα δεν το ξέρει και φοβάται.

          it simply doesn’t know it and is fearful.

Κοιτάζω τον κάκτο μελαγχολικά.

          I look at the cactus feeling melancholy.

Πότε πέρασαν κιόλας τόσοι αιώνες;

          Oh the centuries, how did they pass me all by?

Θα ζήσω άλλους τόσους

          I’ll surely live as many

ακούγοντας τις ρίζες να προχωρούν
          while listening to the roots grow and spread about
μέσα στο ξερό χώμα της καρδιάς μου.
          in the arid soil of my lonely heart.

Emil Schulz-Sorau (1901-1989), Κάκτος στο παράθυρο. 1931.

http://www.farantouri.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=128:upon-the-arid-soil&catid=58&Itemid=107&lang=el
https://americanart.si.edu/artwork/portrait-woman-cactus-103691

https://www.wikiart.org/en/carl-larsson/interior-with-a-cactus-1914
http://www.artnet.de/künstler/emil-schulz-sorau/a-flower-in-the-window-KOihMnM0OKvclqalPgniSw2

Καλή Χρονιά με τον Λένιν. Εικόνες από τη Σοβιετική Ένωση

Πρωτοχρονιάτικες εικόνες από τη Σοβιετική Ένωση. Ο Λένιν στο Πρωτοχρονιάτικο Δέντρο με παιδιά.

   Μέχρι τη ρωσική πανάσταση (1917) και την ανάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους, ο στολισμός του έλατου συνδεόταν με τον εορτασμό των Χριστουγέννων.  Με την αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος ο στολισμός του δέντρου  άρχισε να απομακρύνεται από τη χριστουγεννιάτικη παράδοση και να αποσυνδέεται από τον εορτασμό της Γέννησης του Χριστού. Οι Μπολσεβίκοι κατήργησαν τον θρησκευτικό εορτασμό των Χριστουγέννων στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Κατήργησαν επίσης τις Διακοπές των Χριστουγέννων το 1929. Tα Χριστούγεννα, ως θρησκευτική γιορτή, ανήκε στις παραδοσιακές συνήθειες της εποχής του παλιού καθεστώτος της Τσαρικής Ρωσίας.

       Ωστόσο, το 1935 επανήλθε επίσημα ο εορτασμός, αλλά έχοντας μετατραπεί σε Γιορτή της Πρωτοχρονιάς. Το έλατο επανήλθε ως το κύριο διακοσμητικό στοιχείο, μόνο που δεν ήταν πια χριστουγεννιάτο δέντρο, αλλά το δέντρο της Πρωτοχρονιάς και της Αλλαγής του Χρόνου. Ο κόσμος γιόρταζε τον ερχομό του νέου χρόνου γύρω από το στολισμένο με πολύχρωμα στολίδια δέντρο κάτω από το οποίο υπήρχαν τα δώρα. ...Και φυσικά το δέντρο της Πρωτοχρονιάς  ήταν η χαρά των μικρών παιδιών που περίμεναν με ανυπομονησία τα δώρα. Και σύμφωνα τη ρωσική σλαβική παράδοση, η οποία επιβίωσε και επί νέου καθεστώτος, αυτός που έφερναν τα δώρα δεν ήταν ένας Άγιος,  αλλά ο "Ded Moroz" (ο "Παππούς Παγετός") μαζί με τη βοηθό του, την εγγονή του "Snegurochka" (η "κοπέλα του χιονιού").

      Με την πάροδο των χρόνων για τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς χρησιμοποιήθηκαν και πρόσωπα-σύμβολα της ρωσικής επανάστασης, που δεν βρίσκονταν πια στη ζωή, αλλά είχαν περάσει στη σφαίρα του μύθου,  όπως ο Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ, γνωστός ως Λένιν (1870-1924), επικεφαλής της ΕΣΣΔ (1922-1924), ηγέτης του Μπολσεβικικού Κόμματος και της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Βέβαια, ο ίδιος ο Λένιν δεν θα φανταζόταν ότι η αναγνωρίσιμη από μικρούς και μεγάλους μορφή του θα απεικονιζόταν μαζί με χαρούμενα παιδάκια δίπλα στο δέντρο να χαίρονται και να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά.

Pavel Semjachkin, Ο Λένιν με παιδιά στο Πρωτοχρονιάτικο Δέντρο. Δεκαετία του 1950.

Από τη δεκαετία του 1950 παρουσιάζονται πολλές απεικονίσεις του Λένιν με παιδιά στο Δέντρο της Πρωτοχρονιάς. Ο Πατέρας της Επανάσταση συνομιλεί με τη νέα Γενιά και τους καθοδηγεί στο δρόμο που είχε χαράξει...

Valerian Sheglov, Ο Λένιν με τα παιδιά στο Πρωτοχρονιάτικο Δέντρο. 1953.

Πολύ συχνά απεικονίζονται παιδιά να απαγγέλλουν ποιήματα στον Λένιν.

Vera Orlova, Ο Λένιν με παιδιά στο Δέντρο.  1951.

Το 1954 ένα λαμπερό μεγάλο Δέντρο στολίστηκε για πρώτη φορά στο Κρεμλίνο για την Πρωτοχρονιά. 

Ivan Tikhii, "Για σένα και τους φίλους σου το έλατο στο Κρεμλίνο λάμπει κάθε χρόνο". Εικόνα από το περιοδικό Barvinok. 1956.

Άγνωστου καλλιτέχνη, Ο Βλ. Ιλ. Λένιν γιορτάζει την ημέρα της Πρωτοχρονιάς με παιδιά στο Σοκολνίκι.

Nikolaj Zhukov, Ο Λένιν με παιδιά την Πρωτοχρονιά.

Ιvan Nesnajakin, Ποιήματα για τον Λένιν στο Πρωτοχρονιάτικο Δέντρο. Δεκαετία του 1950.

Victor Tsarev (1929-2014), Ο Λένιν με παιδιά στο δέντρο της Πρωτοχρονιάς. Κάποια παιδιά απαγγέλλουν ποιήματα.

Vasili Sablin, Ο Λένιν με παιδιά στο Πρωτοχρονιάτικο δέντρο. 1984. Σημαιάκια με το σοβιετικό αστέρι στολίζουν το δέντρο.

https://russkiymir.ru/en/publications/235752/

http://www.paintingofrussia.com/artwork.php?artwork=23999

http://www.paintingofrussia.com/artwork.php?artwork=22607

http://www.liveinternet.ru/users/2010239/post254290682