Ο έρωτας στην τέχνη. Marc Chagall, πάνω από την πόλη και Γιώργη Παυλόπουλου, η στάχτη

Marc Chagall, Πάνω από την πόλη

 
   Σήμερα έκανα έναν περίπατο εκεί πάνω ψηλά, στο παλιό τμήμα της πόλης που ζω το τελευταίο διάστημα... Και ξαφνικά ήθελα να αιωρηθώ πάνω από την πόλη και να τη δω από ψηλά... Και τότε θυμήθηκα έναν πίνακα του Ρωσοεβραίου μοντερνιστή ζωγράφου Marc Chagall, που πριν από χρόνια είχα δει στην Πινακοθήκη Tretyakov. Bέβαια, είναι περίεργοι οι συνειρμοί που γίνονται στη συνείδησή μας...Ας μην μιλήσουμε, όμως, για αυτό...Ας μιλήσουμε για τον πίνακα.
 Ήρθε, λοιπόν,  η στιγμή για το "Πάνω από την πόλη" του Marc Chagall (1887-1985). To νεανικό ερωτικό ζευγάρι αιωρείται χορευτικά πάνω από τη μικρή παραμυθένια πόλη με τα σπίτια που έχουν ξύλινες στέγες. Ένα σπίτι στο βάθος κοκκινίζει... Ο άνδρας κρατά σφιχτά την κοπέλα, η οποία έχει απλωμένο ελεύθερα το ένα χέρι της στον αέρα. Πρόκειται για αλληγορική απεικόνιση του ερωτικού δεσμού δύο ανθρώπων. Στενά δεμένοι οι δύο νέοι αποδεσμεύονται από τη γη χάρη στον έρωτά τους και ίπτανται στο λευκό ουρανό, φωτίζοντάς τον με τα χρώματα των ενδυμάτων τους. Η καθημερινότητα μεταμορφώνεται σε όνειρο.

Marc Chagall, Πάνω από την πόλη. 1914-1918. Κρατική Πινακοθήκη Tretyakov. Μόσχα.

    Ο Marc Chagall ζωγραφίζει τον εαυτό του και την αγαπημένη του γυναίκα του, την Bella,  που υπήρξε η μοναδική του "μούσα", να αιωρούνται πάνω από την πατρίδα τους, τη μικρή πόλη της Λευκορωσίας, Vitebsk. Ο Chagall αγαπούσε πολύ την πόλη που πέρασε τα παιδικά του χρόνια και προσπάθησε να ζήσει εκεί με την αγαπημένη του Bella.  Ο πίνακας έγινε την περίοδο που το ζευγάρι μόλις είχαν παντρευτεί. Παντρεύτηκαν το 1915 αμέσως μετά την επιστροφή του Chagall από το Παρίσι. Ο Chagall επέστρεψε  στο Vitebsk το 1914 (με την έκρηξη του πολέμου) από το Παρίσι, όπου είχε πάει για σπουδές στη ζωγραφική το 1910.  Έζησαν κάποια χρόνια στο Vitebsk (ως το 1921), για να εγκατασταθούν τελικά στο Παρίσι, ύστερα από την ανεπιτυχή απόπειρα του Chagall να συνεργαστεί με την κυβέρνηση της Ρωσικής Επανάστασης και να προσαρμοσθεί στις συνθήκες του νέου καθεστώτος. 

   Ο Chagall ζωγράφισε μια σειρά αλληγορικών έργων που υμνούν τον έρωτά του με την Bella. Ένας πίνακας της ίδιας περιόδου (δηλαδή της εποχής αμέσως μετά το γάμο τους στο Vitebsk) είναι ο περίπατος. Εδώ η Bella με το κόκκινο φόρεμα αιωρείται μόνη της, κρατώντας με το ένα χέρι της το χέρι του Chagall, o oποίος στέκεται χαμογελαστός στο έδαφος. Υψώνει την Bella σαν είδος χαρταετού, ενώ στο άλλο του χέρι κρατά ένα πουλί. Μπροστά του μια εντυπωσιακή κόκκινη ανθοδέσμη, σύμβολο προφανώς του ερωτικού πάθους τους.  Πίσω διαγράφεται και πάλι τα παραμυθένια σπιτάκια του Vitebsk με τις χαρακτηριστικές ξύλινες στέγες. Κάποια κτίρια στο βάθος κοκκινίζουν...

Marc Chagall, Ο περίπατος. 1918. Ρωσικό Μουσείο.

...Και από το "Πάνω από την πόλη" του Marc Chagall στο αλληγορικό ποίημα του Γιώργη Παυλόπουλου Η στάχτη, γιατί, όπως είπαμε, οι συνειρμοί παίζουν περίεργα παιχνίδια στο μυαλό μας...

Γιώργη Παυλόπουλου, Η στάχτη

Φύσαγε ὁ ἀγέρας
ἀνέβαζε τὴ στάχτη τους
τὴν πήγαινε στὸν οὐρανὸ
φοβόταν ἐκείνη φοβόταν
οὐὰ φοβιτσιάρα τῆς φώναζε.

Πάψε τρελέ του ἔλεγε
δὲν εἴμαστε πιὰ στὴ γῆ
δὲν ἔχουμε πιὰ δέρμα
δὲν ἔχουμε μαλλιὰ
δὲν ἔχουμε μήτε μάτια.

Γίναμε στάχτη τῆς ἔλεγε
ὅμως μὲ βλέπεις καὶ σὲ βλέπω
καὶ μένει ἀκόμα ἡ ἀγάπη
ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει στάχτη
καὶ μένει ἀκόμα ἡ ἀγάπη.

Εἶμαι ἡ στάχτη σου τοῦ ἔλεγε
καὶ εἶσαι ἡ στάχτη μου
μὰ ποῦ ἀνεβαίνουμε ποῦ πᾶμε
κι ὅλο φυσάει κι ὅλο σὲ χάνω
οὐὰ φοβιτσιάρα τῆς φώναζε.

Πάψε τρελέ του ἔλεγε.

http://www.wikipaintings.org/en/marc-chagall/over-the-town-1918
ussiapedia.rt.com/prominent-russians/art/marc-chagall/
http://www.independent.co.uk/life-style/love-sex/romance-passion/the-art-of-love-marc-chagall-935051.html
http://www.tretyakovgallery.ru/en/collection/_show/image/_id/388
otallyhistory.com/over-the-town/
http://www.wikipaintings.org/en/marc-chagall/the-promenade-1918
http://www.chagallpaintings.org/biography.html
http://www.myriobiblos.gr/greekliterature/pavlopoulos_giorgos.html