Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Κυριακή 27 Οκτωβρίου 2019

Το Φθινόπωρο στην ποίηση. Τα Χρυσάνθεμα του Τάσου Λειβαδίτη

Ποιήματα του Τάσου Λειβαδίτη και πίνακες ζωγραφικής με Χρυσάνθεμα


Βαδίζει σιγά-σιγά προς το τέλος του, ο μήνας Οκτώβριος, ο μήνας των Χρυσανθέμων! Θυμάμαι στίχους του αγαπημένου Τάσου Λειβαδίτη με αναφορές στα "Χρυσά Άνθη" του Φθινοπώρου και πίνακες ζωγραφικής με αυτά τα υπέροχα φθινοπωρινά άνθη, που πλέον "επιμένουν σαν τις πλάνες μας" να ανθίζουν όλο τον χρόνο... Eίναι πάμπολλοι οι πίνακες ζωγραφικής με απεικονίσεις χρυσανθέμων...Ιδού μία μικρή ανθολόγηση αγαπημένων έργων, κάποια από τα οποία έχω αναρτήσει και παλιότερα.

Konstantin Egorovich Makovsky (Russian, 1839-1915), Πορτραίτο κοριτσιού με το κόκκινο χρυσάνθεμο. Ένα υπέροχο πορτρέτο. Το χρυσάνθεμο-κόκκινη πινελιά φωτίζει...


Olga Boznańska (Polish, 1865-1940) Κορίτσι με χρυσάνθεμα. 1894. Krakow National Gallery. Κρατάει λευκά χρυσάνθεμα...

Τάσος Λειβαδίτης, Χρυσάνθεμα
Φθινόπωρο ήσυχο, αφηρημένο – τα φύλλα θα ’λεγες πέφτουν από μιαν άλλη ζωή 
και μόνο τα χρυσάνθεμα επιμένουν, σαν τις πλάνες μας
Είμαι μόνος, η κάμαρα άδεια και δεν έχω παρά ένα μοναδικό στόμα

……………για τόσα χαμένα πράγματα.

Από τη συλλογή «Εγχειρίδιο ευθανασίας», Κέδρος 1979

Dennis Miller Bunker (American, 1861-1890), Χρυσάνθεμα. 1888. Isabella Stewart Gardner Μουσείο. 

Τάσος Λειβαδίτης, Τα Ωραία Χρυσάνθεμα

...Εκείνη τη νύχτα ήμουν κρυμμένος πίσω από την ντουλάπα,
αλλά γιατί να προβαίνω σε αποκαλύψεις, οι καιροί ήταν δύσκολοι:
επαναστάσεις, διαψεύσεις κι άλλοτε συμβαίνουν γεγονότα που θυμάσαι ότι τα ξαναέζησες – σε ποιό όνειρο τάχα ή σε ποιάν άλλη ζωή,
μικρές κάμαρες που περπάτησα πάνω κάτω όλη την απεραντοσύνη
άδειοι μοναχικοί δρόμοι όπου έζησα τις πιο ωραίες μου περιπέτειες
κι όταν κάποτε έρθει η ώρα ν’ απολογηθώ, θα ‘χω μάρτυρες όλους
τους περαστικούς που στάθηκα αμήχανος μπροστά τους
μην έχοντας τι να πω. 


 Λοιπόν, τι απέγιναν τα ωραία χρυσάνθεμα;
Πού πήγαν οι παλιές μέρες;...


 
Από την ποιητική συλλογή "Τα Χειρόγραφα του Φθινοπώρου", Kέδρος 1990.


James Tissot (French, 1836-1912), Χρυσάνθεμα. Γύρω στα 1875. Clark Art Institute. Μία γυναίκα ανάμεσα σε πολύχρωμα χρυσάνθεμα...


Edgar Degas, Γυναίκα που κάθεται ακουμπώντας σε τραπέζι με βάζο λουλουδιών. 1865. The Metropolitan Art Museum. Μία τεράστια ανθοδέσμη από χρυσάνθεμα σ' ένα τεράστιο βάζο...


Daniel Ridgway Knight (American, 1839-1924), Χρυσάνθεμα. 1898. Μία νεαρή κοπέλα φροντίζει τα χρυσάνθεμα του κήπου. Δίπλα της ένα ποτιστήρι...


Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2019

Ποιήματα του Νίκου Καββαδία για το Φθινόπωρο

Το Καλοκαίρι Επέρασε...Ήλθε το Φθινόπωρο


   Ο Οκτώβριος έχει έλθει και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι "Τώρα τὸ καλοκαίρι πάει ... ἐπέρασε ...", όπως λέει και ο αγαπημένος ποιητής Νίκος Καββαδίας σ' ένα από τα νεανικά του ποιήματα που δημοσιεύει με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας στο περιοδικό της "Μεγάλης Ἑλληνικῆς Ἐγκυκλοπαίδειας" τον Οκτώβριο του 1928.  Σπάνια διαβάζουμε αυτά τα πρώιμα ποιήματα του νεαρού Καββαδία (1910-1975), που τα γράφει στην ηλικία των 18 ετών, λίγο πριν μπαρκάρει σε καράβι και γίνει ναυτικός. Η παρουσία της θάλασσας, όμως, είναι ήδη φανερή σ' αυτά τα πρώιμα ποιητικά σχεδιάσματα.


Emil Nolde, Φθινοπωρινή θάλασσα VII. 1910.

Friedrich Nach, Φθινοπωρινή Θάλασσα. Γύρω στα 1900.

Νίκος Καββαδίας, Το Καλοκαίρι Επέρασε


Τώρα τὸ καλοκαίρι πάει ... ἐπέρασε ...

Κ᾿ εἶνε καιρὸς νὰ φύγουμε γιὰ πέρα.
Δυὸ μῆνες ἐπεράσαμε ἔτσι ἄσκοπα
ἂν κ᾿ εἴχαμε πολλὲς ἰδέες στὸ νοῦ μας.

Ἐκεῖνα ποὺ σκεφθήκαμε δὲν κάναμε

καὶ πάντα τ᾿ ἀναβάλαμε γιὰ τ᾿ αὔριο
γιὰ κάποιαν κάθε μέρα γράμμα ἐγράφαμε
ποὺ ὅμως αὐτὴ δὲν τόλαβεν ἀκόμα.


Σὲ ναυτικὲς ταβέρνες ἐκαθήσαμε

σὲ γέρους πλάϊ ποὺ λέγαν ἱστορίες
καὶ ποὺ συχνά, σιγὰ μᾶς ἐσυμβούλευαν
μὲ λόγια ποὺ πιὰ τἄχαμε ξεχάσει.


Σὲ πανηγύρια πήγαμε χωριάτικα

ψηλὰ σὲ ρημοκλήσια γκρεμισμένα
κι ἐπιάσαμε μαντήλι καὶ χορέψαμε
μὲ παληκάρια, καὶ παιδοῦλες νιές.

Πολλὲς φορὲς τ᾿ ἀγέρι μᾶς ἐκοίμισε

μέσα σὲ βάρκα ... κάτω ἀπ᾿ ἕνα δέντρο
κι ἐκάναμ᾿ ἕναν ὕπνο τόσον ἥσυχο
ἔτσι μακρὺ ... σὰ νἄχαμε πεθάνει ...

Καὶ τ᾿ αὔριο ποτὲ δὲν ἐσκεφθήκαμε

οὔτε καὶ τὴν ἡμέρα τῆς φυγῆς μας.
... Τώρα τὸ πλοῖο μᾶς παίρνει. Πέρα τὸ ἄγνωστο
ἢ τρικυμίες!, οἱ μπόρες! ...
13-09-1928
Πέτρος Βαλχάλας


Δημοσιεύτηκε στὸ Περιοδικὸ τῆς "Μεγάλης Ἑλληνικῆς Ἐγκυκλοπαίδειας"
στὶς 21 Ὀκτωβρίου 1928, ἀρ. φύλλου 153, σελίδα 3.

Gustave Gourbet, Η θάλασσα το Φθινόπωρο. 1867.  Ohara Μουσείο Τέχνης.

...Ακόμα ένα νεανικό ποίημα του Νίκου Καββαδία με "φθινοπωρινή" ατμόσφαιρα και εμφανή στοιχεία συμβολισμού.

Νίκος Καββαδίας, Ήλθε μία θύμησι...


Ἦρθε μία θύμησι παληὰ πολὺ καὶ χτύπησε

τὴν πόρτα τῆς θλιμμένης τῆς ψυχῆς μου ...
Ἦταν ἕνα θλιμμένο δειλινό.
Ξερὰ τὰ φύλλα χάμω πέφτανε.
Οἱ γερανοὶ στὸ νότο πέταγαν.
Μέσ᾿ στὴ γαλήνη τὰ καράβια ἀρμενίζαν
καὶ σὺ φτωχὴ ψυχὴ κάτι περίμενες ...
Στὸ πέλαγο ἡ γολέτα τῶν ὀνείρων σου ταξίδευε.
Στὸ πέλαγο ἡ γολέτα τῶν ὀνείρων σου βυθίστηκε.
Καὶ κεῖνο ποὺ περίμενες τὸ πήρανε
οἱ γερανοὶ στὸ μακρινὸ ταξίδι τους.
Μὲ τὰ ξερόφυλλα τὸ πῆρε ὁ ἀγέρας τοῦ φθινοπώρου
τὸ κλέψαν τὰ καράβια τὰ λευκόπανα.
Φτωχὴ ψυχὴ ... Προσμένοντας ἀπόμεινες.

Πέτρος Βαλχάλας

 Δημοσιεύτηκε στὸ Περιοδικὸ τῆς "Μεγάλης Ἑλληνικῆς Ἐγκυκλοπαίδειας"

στὶς 20 Μαΐου 1928, ἀρ. φύλλου 131, σελίδα 2.


Emil Nolde,  Φθινοπωρινή θάλασσα ΧΙΙ. 1910.

Emil Nolde, Φθινοπωρινή βραδινή θάλασσα. 1951.