Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Τρίτη 28 Απριλίου 2015

Γυναίκα που διαβάζει στο δάσος του Φοντενεμπλό. Ένας πίνακας του Jean Baptiste Camille Corot και ένα ποίημα της Έμιλυ Ντίκινσον

Γυναίκα που διαβάζει στο δάσος. 

   Mία γυναίκα στην απέραντη ησυχία του πυκνού δάσους, ξαπλωμένη στο γρασίδι, διαβάζει τον τόμο ενός βιβλίου. Ο Jean Baptiste Camille Corot ζωγραφίζει μία εικόνα από το δάσος του Φοντενεμπλό (έχει ζωγραφίσει πολλές όψεις του δάσους αυτού) και στην άκρη αριστερά τοποθετεί τη μοναχική γυναικεία φιγούρα. Κάποιοι θεωρούν ότι ο πίνακας διακρίνεται για θρησκευτικότητα και ότι η γυναικεία μορφή με τα μακριά μαλλιά ταυτίζεται με τη Μαρία Μαγδαληνή.

Jean Baptiste Camille Corot, Το δάσος του Φοντενεμπλό. 1834. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης. Ουάσινγκτον.

   Ο πίνακας αυτός μου θύμισε την αίσθηση μυστηρίου που αποπνέει ένα ποίημα της Έμιλυ Ντίκινσον.

{1259}

Ένας Αέρας φύσηξε
Μα σε κανένα Δάσος
Φύλλο ούτε ένα κινήθηκε
Μαζί του όμως κουβάλησε μια παγωνιά
Κι από των Πουλιών την Επικράτεια πιο πέρα-
Αέρας που αφύπνισε μια Χαρμολύπη απόμακρη
Σαν το Αμφίδρομο Ταλάντεμα του Χωρισμού
στην Αγκαλιά την Αρκτική γαληνεμένο
Μέχρι το Τίποτα.

Βλ. Emily Dickinson, Το ανεξάντλητα σημαίνον. 91 ποιήματα, μετάφραση Έλλη Συναδινού, εκδ. Ιδεόγραμμα, Αθήνα 2006.

Jean Baptiste Camille Corot, Το δάσος του Φοντενεμπλό. 1834. Λεπτομέρεια. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης. Ουάσινγκτον.


Κυριακή 26 Απριλίου 2015

Ερωτευμένα ζευγάρια στο δάσος. Πίνακες ζωγραφικής του Μονέ και του Ρενουάρ

Στο δάσος

   Σήμερα ήταν μία ανοιξιάτικη ημέρα και σκέφτηκα να κάνω μία "ανοιξιάτικη" ανάρτηση με όμορφες εικόνες. Ερωτευμένα ζευγάρια στο δάσος από τους γνωστούς Γάλλους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους Κλωντ Μονέ και Πιέρ Ογκύστ Ρενουάρ.
 
   Το πρώτο ζευγάρι αποτελεί "σπουδή" του Κλωντ Μονέ για τον γνωστό πίνακα "Γεύμα στο γρασίδι" που θα ζωγραφίσει αργότερα. Στη σκιά ενός πυκνού δάσους (είναι το δάσος του Φοντενεμπλώ) βλέπουμε έναν άνδρα και μια γυναίκα. Η γυναίκα έχει γυρισμένη την πλάτη της στο κοινό και φορά ένα υπέροχο ανοιχτόχρωμο φόρεμα που φωτίζει τον πίνακα. Υπέροχες οι φωτοσκιάσεις στο γρασίδι και στα φυλλώματα των δένδρων. Ο Μονέ  είναι επηρεασμένος από τους ζωγράφους του 18ου και αρχών του 19ου αιώνα που ζωγράφιζαν εικόνες στην εξοχή και κυρίως στο δάσος του Φοντενεμπλό (Κουρμπέ, Κορό, κ.ά.). Τα ερωτευμένα ζευγάρια στην εξοχή αποτελεί αγαπημένο θέμα και των ζωγράφων του ροκοκό (Φραγκονάρ, Βατό, κ.ά.).

Cl. Monet, Bazille και Camille (Mελέτη για το "γεύμα στο γρασίδι"). 1865. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης. Ουάσινγκτον.

    Ο Ρενουάρ ζωγράφιζε συχνά μαζί με τον φίλο του Μονέ στην εξοχή. Την περίοδο 1868-1875 ζωγραφίζει μία σειρά έργων που απεικονίζουν ερωτευμένα ζευγάρια στο δάσος. Ένα χαρακτηριστικό του έργο είναι ο παρακάτω πίνακας που απεικονίζει το τρυφερό στιγμιότυπο ενός ερωτευμένου ζευγαριού στο δάσος. Εκείνος την κοιτάζει με τρυφερότητα, ενώ εκείνη τον κρατά "αγκαζέ" με βλέμμα που ρεμβάζει πέρα μακριά. Εκείνος κρατά στο ένα χέρι του ένα λουλούδι, εκείνη φορά ένα φόρεμα με πορτοκαλί χρώμα που φωτίζει τον πίνακα. Κάποιοι θεωρούν ότι το ζευγάρι είναι ο φίλος του Ρενουάρ, επίσης ζωγράφος, Alfred Sisley και η σύζυγός του.

Pierre August Renoir, Ένα Ζευγάρι (οι αρραβωνιασμένοι) ή Ο Alfred Sisley και η γυναίκα του. Γύρω στα 1868. Wallraf-Richartz Μουσείο. Κολωνία.

 P. August. Renoir, Περίπατος. 1870. Paul Getty Μουσείο.

Περίπατος στο πυκνό δάσος! Εκείνη φορά λευκό φόρεμα, εκείνος της κρατά το χέρι για να τη βοηθήσει να περάσει...

Pierre Auguste Renoir, Εκμυστηρεύσεις. 1875. Ιδιωτική Συλλογή. 

   Εκείνος διαβάζει και εκείνη ακουμπά στον ώμο του με τρυφερότητα. Οι ακτίνες του φωτός περιβάλλουν και τους δύο.

Ρ. Αug. Renoir, Οι ερωτευμένοι. 1875. Εθνική Πινακοθήκη Πράγας. Μια τρυφερή στιγμή υπό τη σκια των φυλλωμάτων των δέντρων.

Ο κινηματογράφος στην ποίηση και τη ζωγραφική. Δύο ποιήματα και δύο πίνακες ζωγραφικής

Ανδρέας Εμπειρίκος και Τίτος Πατρίκιος. Δύο ποίηματα για τον κινηματογράφο.
Edward Hopper και John French Sloan. Δύο πίνακες ζωγραφικής για τον κινηματογράφο

Ανδρέα Εμπειρίκου, Τα μυστικά του σινεμά

Κινηματογράφος
Ή
Σινεμά
Ή
movies
Τα μυστικά του σινεμά
Είναι σαν της ποιήσεως τη μαγεία
Είναι σαν ποταμός που ρέει
Εικών εικών και άλλες εικόνες
Κ αίφνης – διακοπή
Cut! Cut! Coupez!
(Παρών και ο clackman κάθε τόσο)
Κ έπειτα πάλι ο ποταμός
Κ έπειτα πάλι εικόνες
Και ουδέποτε χάνεται ο ειρμός
Όχι στο νόημα μα στη μαγεία
Όσο και αν ρέουν τα καρέ
Βωβού ή ομιλούντος
Σαν ποταμός που ρέει
Ή σαν κορδέλα που εκτυλίσσεται
Φθάνει να ρέει η κάθε εικόνα
Με άκραν συνέπειαν στον εαυτόν της
Φθάνει να ζει πλήρη ζωή η κάθε μια
Τα μυστικά του σινεμά
Δεν είναι στο νόημα μα στην αλήθεια που έχουν
Τα ορατά οράματα κινούμενα μπροστά μας
Παράλογα ή λογικά
Τα μυστικά του σινεμά
Είναι και αυτά εικόνες.

Aπό την ποιητική συλλογή του Ανδρέα Εμπειρίκου, Αι γενεαί πάσαι ή η σήμερον ως αύριον και ως χθες.

Ed. Hopper, Κινηματογράφος, N. Υόρκη. 1939. Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Ν. Υόρκη. 

Είναι ένας από τους αγαπημένους μου πίνακες του Αμερικανού φωτορεαλιστή ζωγράφου Edward Hopper. Μία ατμοσφαιρική εικόνα από αίθουσα κινηματογράφου στη Ν. Υόρκη την περίοδο του Μεσοπολέμου, λίγο πριν την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ημίφως! στη μεγάλη οθόνη στην άκρη αριστερά διακρίνουμε αμυδρά ότι προβάλλεται η κινηματογραφική ταινία. Η αίθουσα έχει πολυτελή διακόσμηση. Βελούδινες κόκκινες πολυθρόνες, μοκέτα, κοραλί κυματιστή κουρτίνα, περίτεχνη διακόσμηση. Δύο μοναχικοί θεατές, ένας ηλικιωμένος άνδρας και μία γυναίκα με κάπελο παρακολουθούν την ταινία. Στην άκρη δεξιά όρθια, ακουμπισμένη στον τοίχο, κρατώντας το πηγούνι της με περισυλλογή, στέκεται η ταξιθέτρια...

Τίτος Πατρίκιος, Όπως οι ήρωες των Γουέστερν

Τον μάγευαν οι ήρωες των γουέστερν.
Ύστερα από περιπέτειες που είχε περάσει
Κι αυτός δεν ήθελε να τον αγγίζουν
Να τον αγαπούν, να τον θαυμάζουν,
Δεν ήθελε να είναι αντικείμενο
Ούτε των εντονότερων αισθήσεων,
Των πιο υψηλών συναισθημάτων.
Απαιτούσε ολομόναχος ν’ αποφασίζει
Πότε και ποιον προσωρινά θ’ αγγίξει
Θ’ αγαπήσει, θα θαυμάσει,
Απαιτούσε αυτός να δίνει τέλος
Σ’ ό,τι από μόνος του είχε αρχίσει.
Την ώρα που έφευγε
Κάτι αλλιώτικο προσπάθησε να πει
Όμως τα λόγια μείναν μέσα του
Κανένας τίποτα δεν άκουσε
Κανένας τίποτα δεν μπόρεσε να καταλάβει.

Από την ποιητική συλλογή του Τίτου Πατρίκιου, Η αντίσταση των γεγονότων

J. French Sloan, Ταινίες. Πέντε Σεντς. 1907. Ιδιωτική Συλλογή.

Ο Αμερικανός μεταϊμπρεσιονιστής ζωγράφος J. French Sloan ζωγραφίζει μία σκηνή από κινηματογραφική αίθουσα στις αρχές του 20ού αιώνα. Είναι μία αίθουσα nickelodeon όπου προβάλλονται ταινίες του βουβού κινηματογράφου. Έτσι ονομάζονταν τα λαϊκά σινεμά που ήταν πολύ δημοφιλή στο ευρύ κοινό. Η τιμή του εισιτήριου ήταν ένα νίκελ, δηλαδή πέντε σεντς. Τα πρώτα nickelodeon χτίστηκαν στις ΗΠΑ το 1905 και έως το 1915/1917 πάνω από δύο εκατομμύρια Αμερικανοί τα είχαν επισκεφθεί για να παρακολουθήσουν ταινίες.  Σε αντίθεση με την πολυτελή κινηματογραφική αίθουσα του πίνακα του Hopper, εδώ βλέπουμε μία απλή αίθουσα κατάμεστη από κόσμο διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων (στην άκρη δεξιά διακρίνουμε μία γυναίκα με επιδερμίδα σκούρου χρώματος). Ο Sloan απεικονίζει με ρεαλισμό τις αντιδράσεις των θεατών. Άλλοι γελούν και φαίνεται να σχολιάζουν το έργο, μία γυναίκα κοιτάζει πίσω και όχι στην οθόνη, ένας θεατής κοιμάται...

http://www.moma.org/collection/object.php?object_id=79616
http://www.wikiart.org/en/john-french-sloan/movies-five-cents-1907
http://cinepivates.gr/2013/08/pws-ksekinhse-o-kinhmatografos.html

Τρίτη 21 Απριλίου 2015

Τρεις πίνακες του Γερμανού εξπρεσιονιστή ζωγράφου August Macke

Eίναι τρεις πίνακες του Γερμανού εξπρεσιονιστή ζωγράφου August Macke που αγαπώ πολύ.
  Μία γυναίκα με πράσινη ζακέτα στέκεται μόνη. Δεν βλέπουμε το πρόσωπό της. Στο βάθος διακρίνουμε δύο ζευγάρια να ρεμβάζουν στη λίμνη.

August Macke, Γυναίκα με πράσινη ζακέτα. 1913. Μουσείο Λούντβιχ. Κολωνία.

August Macke, Γυναίκα με κίτρινη ζακέτα. 1913. Μουσείο της πόλης του Ουλμ.

Η γυναίκα στον παραπάνω πίνακα φορά κίτρινη ζακέτα. Κρατά με το χέρι της ένα κοριτσάκι. Γύρω της διακρίνουμε φιγούρες διάφορων περιπατητών.

August Macke, Καθεδρικός ναός στο Φράιμπουργκ. Ελβετία. 1914. Πινακοθήκη Τέχνης Nordrhein Βεστφαλίας. Ντύσελντοφ.

'Ενας άνδρας σε πρώτο πλάνο. Στο βάθος η κομψή φιγούρα μίας μαυροφορεμένης γυναίκας που κρατά ομπρέλα. Έχει γυρισμένη την πλάτη της στους θεατές. Δεν βλέπουμε το πρόσωπό της. Μπροστά της βλέπουμε τον καθεδρικό ναό του Φράιμπουργκ.


http://www.wikiart.org/en/august-macke/woman-in-a-green-jacket-1913#supersized-artistPaintings-249299
http://www.wikiart.org/en/august-macke/woman-with-a-yellow-jacket-1913
http://www.kunstsammlung.de/en/discover/collections/emuseum-sammlung.html

Κυριακή 19 Απριλίου 2015

Γυναίκα που κεντά στο μπαλκόνι. Ένας πίνακας του August Macke και ένα ποίημα του Λάμπρου Πορφύρα

Γυναίκα που κεντά στο μπαλκόνι

Λάμπρος Πορφύρας, Ανεμώνες στον άνεμο

9.
Το δειλινό-την ώρα αυτή θυμούνται-πλάι στη γλάστρα,
σα θα κεντάς μονάχη σου στ' άγιο παράθυρό σου,
σα θα κεντάς τα λούλουδα, τον ουρανό με τ' άστρα,
νά΄μαι το καλοθύμητο στοχαστικό όνειρό σου.
...

August Macke, Γυναίκα που κεντά στο μπαλκόνι. 1910. Μουσείο Τέχνης. Βόννη.

Λάμπρος Πορφύρας, 


Σάββατο 18 Απριλίου 2015

Ο έρωτας και η άνοιξη στην ποίηση. Ένα ποίημα του Λάμπρου Πορφύρα με πίνακες του August Macke


Λάμπρος Πορφύρας, Ανεμώνες στον άνεμο

1.
Ο αποσταμένος Έρωτας στη λεύκα είχε σκαλώσει
κρυμμένος στ' ανοιξιάτικα τα φύλλα τ' ασημένια,
μα δίχως άλλο τα μικρά πουλιά τον είχαν νιώσει
κι είχαν τραγούδια έτσι γλυκά και τόσο κρυσταλλένια.

Κι ένα πουλάκι απ' την πολλήν αγάπη του ετρελλάθη
και στην ψηλότερη κορφή, σ' ενός κλαριού την άκρια,
ζυγιάζοντας κελαϊδιστά κι έπεφτε, ως όπου εστάθη
εκεί που μόλις στέκονται και της δροσιάς τα δάκρυα.

 Το "ανοιξιάτικο" ποίημα του Λάμπρου Πορφύρα μου θύμισε τις γυναίκες στους πίνακες του Γερμανού εξπρεσιονιστή August Macke. 
August Macke,  Απόγευμα στον κήπο. 1914. Ιδιωτική Συλλογή.

Eίναι ένα ανοιξιάτικο απόγευμα. Κάθονται στον κήπο. Αυτή κρατά την ομπρέλα της. Αυτός διαβάζει εφημερίδα. Ίσως ακούν το ανοιξιάτικο κελάηδισμα του πουλιού.

August Macke, Γυναίκα σε κήπο. 1913. Ιδιωτική Συλλογή.

Τετάρτη 15 Απριλίου 2015

Heinrich Haine, Τώρα ανοιξιάτικο. Ένα ποίημα για την Άνοιξη

Ένα ποίημα του Χάινριχ Χάινε για την Άνοιξη σε μετάφραση του Κώστα Καρυωτάκη


Heinrich Haine, Τώρα ανοιξιάτικο...

Τώρα ανοιξιάτικο καθώς 
ανάβρυσες απ' την καρδιά μου,
πέτα, τραγούδι μου, στο φως,
πέτα τριγύρω και μακριά μου.

Ως τη χαρά της εξοχής
την ηχηρή χαρά σου φέρε,
κι ένα τριαντάφυλλο αν δεις,
πες του από μέρους μου το χαίρε.
σε μετάφραση του Κ. Γ. Καρυωτάκη

Daniel Ridgway Knight, Η Julia μαζεύει τριαντάφυλλα. Γύρω στα 1900. Ιδιωτική Συλλογή.

Βλ. Σαρλ Μπωντλαίρ, Πωλ Βερλαίν, 25+6 ΠΟΙΗΜΑΤΑ σε μετάφραση Κ. Γ. Καρυωτάκη, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 2008-09.

Για άλλα δύο ποιήματα του Χάινε που έχουν μεταφραστεί από τον Καρυωτάκη, βλ. http://annagelopoulou.blogspot.gr/2013/02/o-heinrich-heine-sie-liebten-sich-beide.html
http://annagelopoulou.blogspot.gr/2012/02/blog-post_23.html

Δευτέρα 13 Απριλίου 2015

Το πρωί του Πάσχα. Ένας πίνακας του Φρίντριχ

Πρωινό του Πάσχα

Είναι πρωινό του Πάσχα στη γερμανική ύπαιθρο. Ξημερώνει. Ο ήλιος ανατέλει, η μέρα όμως είναι ακόμα σκοτεινή. Το τοπίο θυμίζει ακόμα χειμώνα, αλλά τα δέντρα έχουν αρχίσει να βγάζουν φυλλαράκια. Η Άνοιξη έρχεται! 
   Οι γυναίκες στέκονται στο δρόμο, έχοντας γυρισμένη την πλάτη στους θεατές. Δεν βλέπουμε τα πρόσωπά τους. Φορούν γερμανικές λαϊκές ενδυμασίες.
Ένας υπέροχος ποιητικός πίνακας με συμβολισμούς είναι ο πίνακας του Γερμανού Κάσπαρ Νταβίντ Φρίντριχ, ο οποίος θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος του γερμανικού ρομαντισμού. 
     Το σκοτεινό πρωινό φωτίζεται από τον ήλιο που συμβολίζει το θείο φως και την ελπίδα. Η εικόνα αποπνέει πνευματικότητα και στοχαστική διάθεση που οφείλεται στη θρησκευτική φύση του δημιουργού της.

G. D. Friedrich, To πρωί  του Πάσχα. 1828-1835. Μουσείο Thyssen Bornemisza. Μαδρίτη.

Κυριακή 12 Απριλίου 2015

Η Ανάσταση στους Προραφαηλίτες ζωγράφους

   "Aναστήθηκε" αναγγέλλει ο ημιδιάφανος φωτεινός άγγελος στις δύο αιφνιδιασμένες γυναίκες που στέκονται με θαυμασμό και δέος στη σκιά. Το ανοιξιάτικο τοπίο αποπνέει αίσθηση μυστηρίου και ονείρου. Τα ανθισμένα κλαδιά του δέντρου απλώνονται ανάμεσα στις γυναίκες και τον άγγελο, τον οποίο περιβάλλουν. Ο Ρωμαίος στρατιώτης βρίσκεται ξαπλωμένος πάνω στο γρασίδι με τα αγριολούλουδα. Τα χρώματα της εικόνας θυμίζουν φθινόπωρο, αλλά τα λουλούδια είναι ανοιξιάτικα. Ένας πίνακας για την Ανάσταση του Προραφαηλίτη ζωγράφου Arthur Hughes.

Arthur Hughes, Αναστήθηκε. Η πρώτη Ανάσταση. 1893-1896. Ιδιωτική Συλλογή.

Σάββατο 11 Απριλίου 2015

Παραμονή του Πάσχα. Ένας πίνακας του Αμερικανού ιμπρεσιονιστή John Sloan French

Παραμονή του Πάσχα
  
Ένα στιγμιότυπο από την καθημερινότητα στους δρόμους της Ν. Υόρκης απεικονίζει ο παρακάτω πίνακας.
"Παραμονή του Πάσχα" ονομάζεται ο πίνακας του Αμερικανού ζωγράφου Jonh French Sloan.  Eίναι βράδυ. Ένα ζευγάρι αγοράζει λευκούς κρίνους από το ανθοπωλείο. Η γυναίκα διαλέγει τα λουλούδια, ο άνδρας κρατά ομπρέλα. Βρέχει. Δρόμος πολυσύχναστος στη Ν. Υόρκη. Τα λουλούδια καθρεφτίζονται στη βιτρίνα του καταστήματος. Οι φωτοσκιάσεις δημιουργούν ατμόσφαιρα ονείρου σε μία ρεαλιστική σκηνή.

John French Sloan, Παραμονή του Πάσχα. 1907. Ιδιωτική Συλλογή.

Και ένα χαρακτικό του Sloan με τον ίδιο τίτλο. Χαρούμενες κοπέλες περπατούν στην πλατεία Ουάσινγκτον, κρατώντας ανθοδέσμες. Είναι παραμόνή του Πάσχα.

John French Sloan, Παραμονή του Πάσχα στην πλατεία Washinghton. 1926. Mητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

http://www.wikiart.org/en/john-french-sloan/easter-eve-1907
http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/368250

Παρασκευή 10 Απριλίου 2015

Ο Χριστός με αγκάθινο στεφάνι. Πίνακες του Κωνσταντίνου Παρθένη και του Guido Reni

O Χριστός με ακάνθινο στεφάνι

    Σήμερα, Μ. Πέμπτη προς Μ. Παρασκευή,  τον θυμήθηκα με θλίψη τον Χριστό του Κωνσταντίνου Παρθένη, ενός από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της νέας ελληνικής ζωγραφικής. Πρόκειται για την προσωπογραφία ενός ώριμου γενειοφόρου άνδρα που φέρει αγκάθινο στεφάνι στο κεφάλι του. Η γλυκύτατη μορφή, που περιβάλλεται από βαθύ γαλάζιο χρώμα,  έχει στρέψει με δραματική ένταση το βλέμμα της προς τα πάνω, προς μία ακτίνα φωτός. Ο πόνος, ο σπαραγμός και η οδύνη της έκφρασης του προσώπου του Χριστού προκαλεί βαθύτατη συγκίνηση στον θεατή.



Κ. Παρθένης, Χριστός. Περίπου 1900. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα. Ο Χριστός απεικονίζεται ως άνθρωπος που υποφέρει και πονά.

    Η κυκλική σύνθεση του Παρθένη έχει προφανώς δεχθεί επιρροή από τις προσωπογραφίες του Χριστού, που έχει απεικονίσει ο Ιταλός ζωγράφος του μπαρόκ Guido Reni (1575-1642). Έργα των πρώτων δεκαετιών του 17ου αιώνα οι Χριστοί του Reni διακρίνονται για τη δραματικότητα ως προς την έκφραση και εκφράζουν το πνεύμα της Καθολικής Αντιμεταρρύθμισης

Guido Reni, Ο Χριστός με αγκάθινο στεφάνι. 1620-23. Εθνική Πινακοθήκη του Οντάριο.

  Ο εξανθρωπισμός της απεικόνισης του Χριστού είναι χαρακτηριστικό της τέχνης της Αντιμεταρρύθμισης. Ο Χριστός παρουσιάζεται ως ένας συνηθισμένος και απλός άνθρωπος που υποφέρει και πονά, φορώντας το αγκάθινο στεφάνι...

Guido Reni, Ο Χριστός με αγκάθινο στεφάνι. 1630. Ινστιτούτο Τέχνης του Ντητρόιτ.


 Guido Reni, Ο Χριστός με αγκάθινο στεφάνι. Άγνωστη χρονολογία. Ιδιωτική Συλλογή.


http://www.ago.net/guido-reni
http://www.christies.com/lotfinder/paintings/guido-reni-christ-crowned-with-thorns-5101816-details.aspx
http://www.dia.org/object-info/17982f50-0fcb-403e-ab09-6d644c606834.aspx?position=2
http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?sel=247&artwork_id=64588

Στην εκκλησία. Πίνακες του Arthur Hughes

Στην εκκλησία

   Μεγάλη Εβδομάδα! Οι εκκλησίες γεμίζουν από "πιστούς". Μέρες περισυλλογής και προσευχής για πολλούς. Για αυτό, δύο πίνακες του Arthur Hughes με "εκκλησιαστικό" θέμα.
  Μία νεαρή κοπέλα, ντυμένη με αιθέρια ενδύματα της Βικτωριανής εποχής πηγαίνει στην εκκλησία για να προσευχηθεί. Στο ένα χέρι της διακρίνεται το βιβλίο των προσευχών. "Στην πόρτα της εκκλησίας" ονομάζεται ο παρακάτω πίνακας του Βρετανού ζωγράφου Arthur Hughes (1832-1915),  που έζησε στη Βικτωριανή Αγγλία και συνδέθηκε με τον κύκλο των Προραφαηλιτών ζωγράφων.

Arthur Hughes, Στην πόρτα της εκκλησίας. Γύρω στα 1890. Ιδιωτική Συλλογή.

   Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε την ίδια κοπέλα να βρίσκεται μέσα στην εκκλησία. Κάθεται σοβαρή και κρατά με τα δύο χέρια της το προσευχητάριο. 

Arthur Hughes, Η πίστη. Γύρω στα 1890. Ιδιωτική Συλλογή.


http://www.artnet.com/artists/arthur-hughes/at-the-church-gate-5VygFw0a0h2o8_rz-Hcbtw2
http://www.arthurhughes.org/addenda2.htm
http://www.pre-raphaelite-brotherhood.org/Faith-Early-1890s.html

Πέμπτη 9 Απριλίου 2015

Μεγάλη Πέμπτη. Ποιήματα της Κικής Δημουλά

Ποιήματα για τη Μεγάλη Πέμπτη

Μεγάλη Πέμπτη σήμερα! Δύο ποιήματα της Κικής Δημουλά για τη Μεγάλη Πέμπτη, αφιερωμένα σ' εκείνους που κάθε χρόνο περιμένουν την Ανάσταση.

P. Aug. Renoir, Γυναίκα με πασχαλιές. Ιδιωτική Συλλογή.

Κική Δημουλά, Μεγάλη Πέμπτη

Γοερά το βλέπω ετοιμάζεσαι
για την Ανάστασή σου.

Την πιστεύω αλλά με θλίβει
όπως μας θλίβουν γοερά
και κάτι άλλα θαύματα που
επαληθεύτηκαν αλλόκοτα:
με το μη μένοντας κοντά μας
όπως μη μένοντας από μεθαύριο Εσύ.

Να αναστηθείς βεβαίως
ποιος νεκρός δεν το θέλει
ποιος υποψήφιος.
Αλλά να έμενες κάτω, εδώ
να μένεις ο πλησίον μας.

Όσα μας έταξες το είδες
δε γίνονται εκεί πάνω
εν μέσω πολυάσχολων ιλίγγων
και στροβιλισμών της Αναλήψεώς σου.

Θέλουνε γη αυτά τα πράγματα
πετρώδη ακανθόσπαρτη
γι' αυτό και την διεξήλθες τόσον αιματηρά
ίνα άρεις-Συ είπας-
όσα χάσαμε επ' αυτής.

Δε γίνεται τουλάχιστον να μένεις
μια βδομάδα εδώ και μια στο πατρικό σου;
Θαύμα μεγάλο είσαι πια μπορείς
να επιβληθείς στη διανομή σου.
Πώς πηγαινοέρχονται καθημερινά
από εδώ εκεί από κει εδώ
η ζωή και ο θάνατος.
J. Everett Millais, Ο Χριστός στο σπίτι των γονιών του. 1848. Ιδιωτική Συλλογή.

Όχι όχι μη μου μιλάς για τις αόρατες
συνεχείς εκείνες παρουσίες. Είδαμε
σε τι μαρτύριο ψαύσεως τυφλής μας υπέβαλαν.

Μεγάλωσα όχι θέλω ξεκάθαρους πια
ορατούς λογαριασμούς

ή σε αγγίζω Ιησού
ή Ανασταίνεσαι δια παντός από κοντά μου.
Ήχος απομακρύνσεων (2001)


J. Everett Millais, Περιμένοντας. 1854. Ιδιωτική Συλλογή.

Κική Δημουλά, Μεγάλη Πέμπτη

Υπαίθριος καιρός.
Κάτι ελιές πάνε να μαζέψουν ανήφορο.
Φορτωμένες.
Ο καρπός εισακούστηκε το παρελθέτω όχι.
Δεν θα εισπράξουν ούτε φέτος πατέρες
οι λιποψυχίες μας.

Ατελής η ελαιογραφία.
Να ξαναδοκιμάσω.

Κάτι ελιές πάνε να μαζέψουν ανήφορο.
Τα αργύρια φύλλα τους εποφθαμιά
η αστραφτερή του τοπίου αγνότητα.
Φύσει καταδότρια η αθωότης.
Αυτή δεν μας παρέδωσε
για ελάχιστα ανεκπλήρωτα αργύρια
στην απώλειά της;

Να τονίσω λίγο Φαρισαίον απέναντι.
Τη θάλασσα.
Χαίρε Ποτέ (1988)

Ποιήματα για τη Μεγάλη Εβδομάδα και τη βροχή. Ποιήματα της Κικής Δημουλά

Ποιήματα για τη Μεγάλη Εβδομάδα

Ακόμα μία Μεγάλη Εβδομάδα που πρέπει να οδηγήσει στην Ανάσταση, όπως κάθε χρόνο.
Θυμάμαι ποιήματα της Κικής Δημουλά. Το ένα μιλά και για τη βροχή. Βροχή και πένθος ταιριάζουν...

Κική Δημουλά, Μεγάλη Εβδομάδα

Το Όχι είναι δισύλλαβο
βρέ-χει.
Ο Πιλάτος φοράει το μπλε του αδιάβροχο,
δεν βρίσκει ταξί,
οι συνειδήσεις συνωστίζονται
στον ίδιο μονόδρομο,
όλοι νίπτουν τας χείρας των,
μάλιστα τέτοιες μέρες.
Το Όχι είναι δισύλλαβο
η ψιλή και η οξεία στο ο
κεντρώνει το Όχι,
μονόγραμμα των ημερών.
Το παράθυρο είναι δίφυλλο,
η ψιλή και η οξεία βροχή
το κεντρώνει,
μονόγραμμα στο κλειστό Όχι.

Οι καμπάνες οι πένθιμες
ανοίγουν αυλάκια στον αέρα,
χύνονται και ποτίζουν εκτεταμένες ατονίες
ωσότου κάποια απόσταση απότιστη
να τις απορροφήσει.
Οι καμπάνες, ασχέτως του πένθιμες,
πάντοτε κάτι αποχωρίζουν
πολλώ μάλλον οι πένθιμες.

Οι καμπάνες φορτώνουν 
βαλίτσες στα πούλμαν,
τα τρένα τρέχουν, ξεσκίζουν
και βάζουν κλήρο
στα ιμάτια των τοπίων.

Σταύρωσον, σταύρωσον,
τα χέρια σου στο στήθος...
Τι άλλο να κάνω;
Ποιο μέτρο να κινητοποιήσω;
Πού ξέρω από πού
φεύγει το κάθε πράγμα;
Κάθε κατεύθυνση έχει το άλλοθι της.

Οι πασχαλιές εσταυρωμένες
σ᾽ένα φθηνό ανθοδοχείο
εμψυχώνουν το άρωμα του θανάτου.
Τα μάτια σου 
είναι οι δύο ληστές,
εκ δεξιών και εξ ευωνύμων.

Ed. Manet, Πασχαλιές σε βάζο. 1882. Παλαιά Εθνική Πινακοθήκη. Βερολίνο.

Το Όχι είναι δισύλλαβο,
επιμένω
βρέ-χει.
Οι εκκλησίες ξεχειλίζουν,
όπως ξεχειλίζουν τα ποτήρια
στα άλλα πάθη που εορτάζουμε,

Οι εκκλησίες ξεχειλίζουν
αγάπα τον πλησίον σου…
Απαίτηση, 
που μες στη ρύμη και τη γλύκα των ψαλμών,
περνάει σαν εύκολη αγάπη
και χάνει τη θεία απανθρωπία της,
το θείο ανεφάρμοστο.

Στην κοπιώδη πορεία του δεηθώμεν
τα μεγάλα κεριά προχωρούν,
τα κεριά της δραχμής μένουν πίσω.
Τα μικρά κεριά κουράζονται εύκολα,
λυγίζουν και διεκτραγωδούν
το αντίτιμό τους.
Η ανισότης των κεριών
αναλιώνει μυσταγωγικά.
Ο θεός τους ο νεωκόρος
τα ρίχνει στον Καιάδα της ανατήξεως.

Ξεχειλίζουν οι εκκλησίες.
Δεν χωράω, δεν πειράζει.
Θα μάθω το τέτελεσται
από άλλη πηγή
πιο θετική.
Από το "Λίγο του Κόσμου" (1971)

Ed. Manet, Ένα μπουκέτο βιολέτες. 1872. Ιδιωτική Συλλογή.

Κική Δημουλά, Η απαρηγορία
Μεγάλη Εβδομάδα

Οι βιολέτες, όπως ανήσυχα,
διορατικά μυρίζουν
όταν κάτι δεν πάει καλά,
κάτι απογοητεύει πάλι.

Η Μεγάλη Εβδομάδα,
όμως στάζει κερί και τάμα
στη θρησκόληπτη ανάμνηση,
στην άθεη απουσία.

Η Κυριακή του Νυμφίου,
όπως αναστατώνει,
βασίζεις δε βασίζεις το Μεγάλο
στις αφίξεις.

Οι διάφοροι Νυμφίοι,
που κάτι τους τυχαίνει και δεν έρχονται
κἀποια διήμερη εκδρομή,
κάποια ευκολότερη θρησκεία
που την ασπάζονται.

Οι πολλαπλασιασμένοι κήποι της Γεσθημανή
σε κάθε βήμα,
όπως κατασταλάζεις για το έθιμο,
έχουν δεν έχουν ανθίσει οι απορίες.
Οι Πατέρες μας, γέροι στο σπίτι,
περιμένουν αυγά και τσουρέκι.

J. Tissot,  H aγωνία του Χριστού στον κήπο (της Γεσθημανή).  1886-1894. Μουσείο Μπρούκλυν.

Οι πολλαπλασιασμένοι κήποι της Γεσθημανή,
τα περιστύλια της υπομονής,
τα παγκάκια να κάτσεις να περιμένεις
τον ετήσιο Ιούδα,
που αργεί νά᾽ρθει
από το ράφτη, απ᾽ τον κουρέα.
Το μεγάλο ποσό που του δίνεις
για να δεχτεί να σε προδίνει ανεξήγητα.

Της καμπάνας η Μεγάλη εξάντληση
κι η απαρηγορία,
ο νηστικός της ήχος
όπως λιποθυμάει
στα εαρινά αρμόνια
των καθολικών απογευμάτων.

Οι αργίες
οι αργοπορίες,
οι αγριότητες,
όπως τις πάμε ως επάνω μόνοι μας.

Ο Σίμων, που στο τέλος αδιαφόρησε
κι έφτιαξε τη ζωή του.

Η Μυροφόρος έλλειψις.
που  θα σε ψάχνει να σε ράνει.

Η προηγιασμένη των διαφόρων θρήνων
τη Μεγάλη Εβδομάδα
και τις διάφορες άλλες εβδομάδες τα ίδια.

Η Αγία Επανάληψη,
η θαυματουργή,
η αχειροποίητος,
όπως τη βρήκανε ανυπόγραφη τα πράγματα,
θαμμένη
σε κάποια παλαιότητα της μοίρας μας,
σε κάποιο πρόγονό μας μέλλον.
Όπως την πιστεύω.
Από το "Λίγο του Κόσμου" (1971)

Ed. Manet, Ο νεκρός Χριστός με τους αγγέλους. 1864. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.


Τετάρτη 8 Απριλίου 2015

Παλιές πασχαλινές κάρτες από τη Ρωσία

Παλιές Ρωσικές Πασχαλινές κάρτες

    Επέλεξα και σας παρουσιάζω μία σειρά από παλιές ρωσικές πασχαλινές κάρτες της προεπαναστατικής περιόδου (πριν από το 1917), των αρχών του 20ού αιώνα. Συνηθισμένη θεματολογία αυτών των καρτών είναι οι εικόνες από τη ρωσική ύπαιθρο με παιδάκια ντυμένα με ρωσικές λαϊκές ενδυμασίες και κόκκινα αυγά.

Χριστός Ανέστη! Παιδάκια από τη ρωσική ύπαιθρο  παίζουν με κόκκινα αυγά.

Ένα κοριτσάκι με λαϊκή ενδυμασία εύχεται Χριστός Ανέστη κρατώντας ένα δίσκο με κόκκινα αυγά.

Παιδάκια της ρωσικής υπαίθρου κάθονται γύρω από το πασχαλινό τραπέζι.

Ένα αγοράκι και ένα κοριτσάκι παίζουν μ' ένα τεράστιο κόκκινο αυγό με φόντο τα ρωσικά σιταροχώραφα.

   Συνηθισμένη επίσης θεματολογία αυτών των καρτών ήταν οι εικόνες με κομψές νεαρές γυναίκες ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων να ποζάρουν κρατώντας πασχαλινά αυγά και ανοιξιάτικα λουλούδια.

Ντυμένη με αιθέριο πράσινο φόρεμα κρατά ένα μεγάλο κόκκινο αυγό και ανθισμένα κλαδιά.

Χριστός Ανέστη από τη νεαρή κοπέλα μ' ένα τεράστιο αυγό και αμυγδαλιές.

Πασχαλινές ευχές από τη γλυκύτατη δεσποινίδα που κρατά ένα καλαθάκι με χρωματιστά αυγά, στο οποίο στέκονται και δύο πουλάκια.

Μία κοπέλα ντυμένη άγγελος κρατά λευκούς κρίνους, σύμβολο της αγνότητας.

Χριστός Ανέστη από τη μητέρα και το κοριτσάκι της. Λουλούδια, αρνάκια και πασχαλινά αυγά.

Μία λιτή πασχαλινή κάρτα. Μέσα από το σκαλισμένο αυγό αναδύονται άνθη.

Νύχτα της Ανάστασης στη ρωσική ύπαιθρο. Από την εκκλησία του χωριού βγαίνουν μικροί και μεγάλοι ντυμένοι με λαϊκές ενδυμασίες, κρατώντας τις λαμπάδες με το θείο φως.

Μία υπέροχη κάρτα! Έρωτας το Πάσχα! Ένα ζευγάρι κάθεται ανάμεσα σε ανοιξιάτικα αγριολούλουδα και ανθισμένα δέντρα στην εξοχή. Εκείνος την κοιτάζει με λατρεία και φαίνεται να εξομολογείται τον έρωτά του. Φορούν τις γιορτινές ενδυμασίες τους. Στο βάθος διακρίνονται οι χαρακτηριστικοί τρούλοι της ρωσικής εκκλησίας.

Χριστός Ανέστη στο πασχαλινό πλούσιο τραπέζι! Μια γυναίκα υποδέχεται έναν Ρώσο αξιωματικό.

Πασχαλινό ζευγάρι με αστικά ενδύματα ποζάρουν και εύχονται Χριστός Ανέστη. Κρατούν 
κόκκινο αυγό. Πίσω τους ανθισμένα κλαδιά.


Ο τελευταίος Τσάρος με την επίσημη στολή του εύχεται Χριστός Ανέστη.

Ο Τσάρος με στρατιωτική στολή προσφέρει κόκκινο αυγό σ' ένα φαντάρο. Εικόνα από ρωσικό στρατόπεδο.