Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Τρίτη 30 Αυγούστου 2011

Τόμας Μαν, Το μαγικό βουνό

Ξαναδιαβάζω σε μετάφραση του Θ. Παρασκευόπουλου το μυθιστόρημα Το μαγικό βουνό του Γερμανού συγγραφέα Τόμας Μαν.

Γράφω ένα απόσπασμα από το οπισθόφυλλο και των δύο τόμων του βιβλίου:

"Τι μπορώ τώρα να σας πω για το βιβλίο και για το πώς μπορεί καλύτερα να το διαβάσει κανείς; Θα αρχίσω με την αλλαζονική απαίτηση να μην το διαβάσετε μια φορά, αλλά δύο. Μια απαίτηση που δεν χρειάζεται βέβαια να ικανοποιηθεί, αν κάποιος έχει ήδη βαρεθεί με την πρώτη ανάγνωση. Ένα έργο τέχνης δεν πρέπει να αποτελεί καθήκον, ούτε προσπάθεια. Δεν πρέπει να το αναλαμβάνει κανείς παρά τη θέλησή του. Ο στόχος του είναι να παρέχει ευχαρίστηση, να ψυχαγωγεί, να αναζωογονεί. Αν δεν έχει αυτά τα αποτελέσματα σε κάποιον αναγνώστη, αυτός πρέπει να το παρατήσει και να στραφεί σε κάτι άλλο. Αν όμως έχετε διαβάσει το Μαγικό Βουνό μια φορά, σας συνιστώ να το διαβάσετε και μια δεύτερη. Ο τρόπος με τον οποίο έχει συντεθεί το βιβλίο έχει αποτέλεσμα η απόλαυση του αναγνώστη από τη δεύτερη ανάγνωση να είναι βαθύτερη. Ακριβώς όπως και στη μουσική χρειάζεται κανείς να γνωρίζει ένα κομμάτι για να το ευχαριστηθεί όπως πρέπει. Χρησιμοποίησα επίτηδες τη λέξη συντεθεί αναφερόμενος στη συγγραφή ενός βιβλίου. Το εννοώ με την έννοια με την οποία συνηθέστερα τη χρησιμοποιούμε προκειμένου για τη μουσική. Διότι η μουσική είχε ανέκαθεν μια ισχυρή διαπλασματική επίδραση στο συγγραφικό μου ύφος...Για μένα το μυθιστόρημα ήταν πάντα σαν μια συμφωνία, ένα έργο αντίστιξης, ένα θεματικό οικοδόμημα. Η ιδέα του μουσικού μοτίβου παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό. Διάφοροι έχουν επισημάνει την επιρροή της μουσικής Βάγκνερ στο έργο μου. Οπωσδήποτε δεν αρνούμαι την επιρροή αυτή. Συγκεκριμένα ακολούθησα τον Βάγκνερ στη χρήση του Leitmotiv, το οποίο μετέφερα στο χώρο της γλώσσας...."
Τόμας Μαν, Πώς γράφτηκε το Μαγικό Βουνό
Thomas Mann, Το Μαγικό Βουνό, μετάφραση Θόδωρος Παρασκευόπουλος, τόμοι 2, εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 1995.

Thomas Mann (1875-1955)
http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Mann

Κυριακή 28 Αυγούστου 2011

C.D. Friedrich (Κ. Ντ. Φρίντριχ), Ατενίζοντας τη σελήνη

  Το φεγγάρι στη ζωγραφική: Οι μορφές "δίχως πρόσωπα" του Φρίντριχ υπό το σεληνόφως

   Τα αχνά φωτισμένα από τη σελήνη νυχτερινά φυσικά τοπία γοήτευαν τον  Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ. Συχνά απεικονίζει ανθρώπινες φιγούρες να έχουν στραμμένη την πλάτη στο θεατή και να κοιτάζουν μαγεμένοι απόκοσμα φυσικά τοπία που αρκετές φορές λούζονται από το χλωμό σεληνόφως. Τα σεληνόφωτα τοπία είναι από τα αγαπημένα θέματα του γνήσιου ρομαντισμού. Οι ανθρώπινες μορφές δίνουν την εντύπωση ότι νιώθουν ως αναπόσπαστο σημείο της φύσης, ότι βρίσκονται σε ενότητα με τη φύση. 
  Ένας από τους πίνακες του Φρίντριχ, που θεωρείται από τα αριστουργήματά του, απεικονίζει δύο άνδρες να ατενίζουν τη σελήνη, το φως της οποίας φωτίζει αχνά το τοπίο, μεταδίδοντας στο θεατή την αίσθηση απόλυτης γαλήνης και αρμονίας.

Κ. Ντ. Φρίντριχ, Ατενίζοντας τη σελήνη. 1819. Πινακοθήκη της Δρέσδης(Gemäldegalerie, Dresden)
.
  Φαίνεται ότι οι δύο άντρες, που ατενίζουν τη σελήνη, συνδέονται με οικεία σχέση, αφού ο νεότερος γέρνει με τρυφερότητα στον ώμο του μεγαλύτερου. Οι άνδρες είναι ντυμένοι με την παραδοσιακή γερμανική ενδυμασία, που συνήθιζαν να φορούν οι ριζοσπάστες-φιλελεύθεροι φοιτητές στην εποχή των Ναπολεόντιων Πολέμων. Ελείνη την εποχή τα εθνικά ενδύματα ήταν απαγορευμένα λόγω της συσχέτισής τους με τους φιλελεύθερους πατριώτες που τα φορούσαν ως αντίδραση εναντίον του αυστηρά συντηρητικού καθεστώτος. Ο Φρίντριχ, ως Γερμανός πατριώτης, ζωγράφιζε τις μορφές του ντυμένες με τέτοιου είδους ενδυμασία ως το τέλος της ζωής του.

  Ο Φρίντριχ ζωγράφισε το ίδιο θέμα σε διάφορες παραλλαγές.

Κ. Ντ. Φρίντριχ, Δύο άντρες ατενίζοντας τη σελήνη. 1825. Στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Νέα Υόρκη (Metropolitan Museum of Art. New York).

   Στον παρακάτω πίνακα ο Φρίντριχ αντικατέστηκε τη μια ανδρική μορφή με γυναικεία. Λέγεται ότι απεικονίζεται ο ίδιος ο ζωγράφος με τη γυναίκα του Καρολίνε.
 Κ. Ντ. Φρίντριχ, Ένας άντρας και μια γυναίκα ατενίζουν τη σελήνη. 1830-1835. Παλιά Εθνική Πινακοθήκη. Βερολίνο (Alte Nationalgalerie-Berlin).

   Ένα ακόμα αριστούργημα του Φρίντριχ. Δύο γυναίκες ελαφρά αγκαλιασμένες και ένας άνδρας σε μικρή απόσταση, καθισμένοι σε βράχο στην παραλία,  ατενίζουν την ανατολή της σελήνης πάνω από τη θάλασσα. Και οι τρεις μορφές έχουν γυρισμένη την πλάτη τους στους θεατές και είναι ντυμένες με παραδοσιακά γερμανικά εθνικά ενδύματα. 
Κ. Ντ. Φρίντριχ, Ανατολή της σελήνης πάνω από τη θάλασσα. 1822. Παλιά Εθνική Πινακοθήκη. Βερολίνο (Alte Nationalgalerie-Berlin).
Τα σύννεφα χωρίζουν για να αποκαλύψουν το φως της σελήνης στο κέντρο του πίνακα, που φωτίζει με ασημένειες ανταύγειες τη Βαλτική θάλασσα όπου διαγράφονται ιστιοφόρα να σαλπάρουν πέρα μακριά. Για τους βαθύτατα θρησκευόμενους ρομαντικούς, όπως ο Φρίντριχ, το καράβι συμβολίζει το ταξίδι του ανθρώπου από την επίγεια ζωή στην ουράνια.

Βλ. Artbook, Friedrich, Electa, εκδ. Ημερησία, Αθήνα 2006, σ. 80-81, 96-97.



Σάββατο 27 Αυγούστου 2011

Γ. Σαραντάρης, Ο Ουρανός είναι η ζεστή μας πατρίδα...

...Κι άλλος Ουρανός από τον Γιώργο Σαραντάρη...

...Ο Ουρανός είναι η ζεστή μας πατρίδα. Τον εγκαταλείπουμε συχνά, γιατί μας αρέσει το παιχνίδι με το άγνωστο, μας τραβά ο κίνδυνος της θάλασσας και του αγέρα, μας ελκύει μια άλλη καρδιά. Όμως επιστρέφουμε στον ουρανό, κι όταν τον λησμονήσαμε˙ όταν δεν σκεπτόμαστε πια τον τόπο όπου γεννηθήκαμε, και η ανάμνηση της παιδικής μας γης έπαψε να μας γοητεύει. Μας διευθύνει λοιπόν η τυφλή ροή της ουσίας μας, που δεν τη θάβει, φαίνεται, με την ύλη του το πλήθος των περιπετειών.
21.7-5.10.1938

J.M.W.Turner, The evening star. 1830. National Gallery London.

Παρασκευή 26 Αυγούστου 2011

Ιερομόναχος Συμεών, Συμεών Μνήμα

Τέλος του θέρους
και ακούω μάλιστα
ξανά τη σιωπή.

19-8-93
Πρωί στο Κελλί


Στην άμμο κύμα
πλην απομακρύνεται
σβήνει το σχήμα.

20-8-93
Πρωί στο Κελλί


Μάνα η βροχή
για το γιο προσεύχεται
μοναχό μακριά.

21-8-93
Πρωί στο Κελλί


Σε τούτη τη μοναξιά
όλο το καλοκαίρι
πότισα το γιασεμί.

26-8-93
Πρωί στην αυλή του Κελλιού


Και τερετίζει
και στα φύλλα συντάσσει 
ύμνο ερωτικό.

27-8-93
Εσπέρα στο μπαλκόνι του Κελλιού


Στο δάσος το πουλί
τρυπά τη σιωπή.

27-8-93
Εσπέρα στο μπαλκόνι του Κελλιού


Πέραν της σιγής
ροδόσταμα μοναξιάς
φέρουν οι στίχοι.

28-8-93
Πρωί στο Κελλί


Τίποτα χώμα
ουρανός δέντρα βράχια
και η θάλασσα.

28-8-93
Πρωί στο Κελλί


Μπροστά στη σιωπή
πώς τα άφραστα φράσσω;
Λάμπε ποίημα

28-8-93
Πρωί στο Κελλί


Τρέχω και πέφτω
στην άμμο κεκλημένος
της νύχτας αφρός.

28-8-93
Εσπέρα στο μπαλκόνι του Κελλιού

Από τα ποιήματα του Ιερομονάχου Συμεών, Συμεών Μνήμα, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 1994.



Κ. Ντ. Φρίντριχ, Μοναχός στην ακροθαλασσιά. 1808-1810. Σαρλότενμπεργκ στο Βερολίνο.

Πέμπτη 25 Αυγούστου 2011

Τα έργα Κ. Ντ. Φρίντριχ (C. D. Friedrich) στο Μουσείο Ερμιτάζ της Αγ. Πετρούπολης

 Εννέα πίνακες ζωγραφικής (κυρίως ελαιογραφίες) και αρκετά σχέδια του Γερμανού ρομαντικού ζωγράφου Κασπάρ Νταβίντ Φρίντριχ (Caspar David Friedrich) βρίσκονται στις συλλογές του Μουσείου Ερμιτάζ της Αγ, Πετρούπολης. Εκτίθενται σε μια σεμνή αίθουσα, στο δεύτερο όροφο του Χειμερινού Ανακτόρου στο κέντρο της πόλης, στο "δωμάτιο της Γερμανικής Τέχνης του πρώιμου 19ου αιώνα". Ο μυστηριώδης σκοτεινός Γερμανός Φρίντριχ (1774-1840), που γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στη βόρεια Γερμανία, ζωγραφίζοντας τοπία από παραλίες της Βαλτικής, βουνά και εξοχές της Βορρά με ανθρώπινες φιγούρες να ατενίζουν πέρα μακριά, προσπαθώντας να ενωθούν με τη φύση και το Θεό, αλλά και γοτθικά ερείπια του μεσαίωνα, δεν μπορούσε να μη συγκινήσει την ψυχή των Ρώσων ευγενών...
  Στα 1820 ο Μεγάλος Δούκας Νικόλαος Πάβλοβιτς επισκέφτηκε ο ίδιος το εργαστήρι του ζωγράφου και αγόρασε δύο έργα για δώρο στη γυναίκα του Δούκισα Αλεξάνδρα Φεντερόβνα. Τα έργα σήμερα θεωρούνται από τα αριστουργήματα του Μουσείου Ερμιτάζ.
Κ. Ντ. Φρίντριχ, Πάνω στο ιστιοφόρο. 1818-1820. Στο Μουσείο Ερμιτάζ. 

Ο Φρήντριχ  ζωγράφισε τον πίνακα μετά το ταξίδι του μέλιτος με τη γυναίκα του στη Γερμανία. Λέγεται ότι οι μορφές στη βάρκα είναι ο ίδιος ο ζωγράφος και η γυναίκα του Καρολάιν.



C.D.Friedrich, "Mondaufgang am Meer"


 Κ. Ντ. Φρίντριχ, η Ανατολή της σελήνης  πάνω από τη θάλασσα. 1821. Στο Μουσείο Ερμιτάζ

  Ένα μόνο έχω να πω για αυτόν τον πίνακα: ότι είναι υπέροχος. Ελπίζω να τον εκτίμησε η Δούκισα Αλεξάνδρα Φεντερόβνα. Στο βάθος του πίνακα δύο αντρικές μορφές ατενίζουν την ανατολή του φεγγαριού πάνω από τη θάλασσα, ενώ σε πρώτο πλάνο, σχεδόν μπροστά μας, δύο γυναικείες μορφές ατενίζουν το τοπίο στο οποίο μέσα βρίσκονται και οι δύο άντρες. Η μία γυναικεία μορφή φορά κόκκινο. Μια κόκκινη πινελιά για να φωτιστούν οι γυναίκες, ενώ οι άνδρες φωτίζονται από την αντανάκλαση του σεληνόφωτος στη θάλασσα. Ρομαντισμός!!!

Κ. Ντ. Φρίντριχ, Ηλιοβασίλεμα (Αδελφοί).  1830 - 1835. Βρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ.

Κ. Ντ. Φρίντριχ, Νύχτα στο λιμάνι (Αδελφές). 1818-1820. Βρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ

Κ. Ντ. Φρίντριχ, Αναμνήσεις από το Riesengebirge. 1835. Βρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ.

   Οι περισσότεροι πίνακες του Φρίντριχ έφθασαν στις συλλογές της ρωσικής αυλής μέσω του ποιητή Β. Ζουκόφσκυ, ο οποίος είχε συναντήσει τον ζωγράφο από το 1821. Για πολλά χρόνια αγόραζε πίνακές του για τη βασιλική οικογένεια της Ρωσίας. Ο Ρώσος διπλωμάτης Α. Ι. Τουργκένεφ, ο οποίος επισκέφτηκε το ατελιέ του ζωγράφου το 1825, έμεινε γοητευμένος από τους πίνακες του. "Είναι όνειρα ή ονειρικές ημέρες" σημειώνει για τους πίνακες του Φρήντριχ στο ημερολόγιό του.
Για τους πίνακες, βλ. 

Γ. Σαραντάρης, Ο Ουρανός

Και άλλος ουρανός από τον Γιώργο Σαραντάρη!

Ο Ουρανός...

"   Ο ουρανός είναι ένας τόπος που κατοικείται από μας, όχι μονάχα αφού πεθάνουμε, αλλά και τώρα. Όμως τώρα αγνοούμε τον ουρανό, τον βλέπουμε και δεν τον αγγίζουμε, δεν ξέρουμε πως ζούμε μέσα του, πιανόμαστε πάνω του όπως τα παιδιά στα δέντρα και νομίζουμε πως πιανόμαστε στη γη."

18.10.1938

J.M.W.Turner,  Norham Castle,  Sunrise (γύρω στα 1845). Tate Gallery

http://www.tate.org.uk/servlet/ViewWork?cgroupid=999999996&workid=14822

Τετάρτη 24 Αυγούστου 2011

D. Buxtehude (Ντ. Μπουξτεχούντε), ένας συνθέτης οργανικής μουσικής στην εποχή του μπαρόκ

Dieterich (Dietrich) Buxtehude (1637-1707): o Δανο-γερμανός μουσικοσυνθέτης του μπαρόκ

O Dieterich (στα δανικά) ή Dietrich ( στα γερμανικά) Buxtehude γεννήθηκε στα 1603 στο δουκάτο του Holstein, περιοχή που σήμερα ανήκει στη Γερμανία, αλλά τότε ήταν στην επικράτεια της Δανίας.  Θεωρείται, μαζί με τον Heinrich Schütz, ως ένας από τους πιο γνωστούς συνθέτες οργανικής και χορωδιακής εκκλησιαστικής μουσικής της Βορείου Ευρώπης την περίοδο του μπαρόκ.

Ηeinrich Schütz (1575-1682), o σημαντικότερος ίσως Γερμανός μουσικοσυνθέτης πριν τον Μπαχ.
Ο πατέρας του Buxtehude ήταν γνωστός μουσικός εκκλησιαστικού οργάνου στην Marienkirche (Εκκλησία της Παναγίας) στο Helsingborg της Σουηδίας (1638-1641) και αργότερα στο Helsingor της Δανίας και φαίνεται ότι από αυτόν ο Ντήτριχ έλαβε την πρώτη του εκπαιδευση στην εκκλησιαστική μουσική. Ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα του, έγινε και ο ίδιος μουσικός και συνθέτης οργανικής μουσικής. Απέκτησε μεγάλη φήμη, όταν το 1688 έλαβε τη θέση του μουσικού εκκλησιαστικού οργάνου στην εκκλησία Marienkirche της γερμανικής χανσεατικής πόλης Lübeck (Λυβέκη) που βρίσκεται κοντά στο Αμβούργο και ήταν σημαντικό εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο από το μεσαίωνα.

Πίνακας του Ολλανδού ζωγράφου Johannes Voorhout που φέρει τον τίτλο η "Αλληγορία της φιλίας" (1674). Απεικονίζει μια ομάδα μουσικών του Αμβούργου. Στο τσέμπαλο κάθεται ο μουσικός Johan Adam Reincken, ενώ η δεύτερη μορφή από τα δεξιά που ακουμπά το χέρι της σε μια σελίδα μουσικής αποδίδεται στον Buxtehude. Θεωρείται ότι είναι η μόνη γνωστή προσωπογραφία του. O πίνακας βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας της πόλης του Αμβούργου.

Η Marienkirche στο Lübeck της Γερμανίας το 1906. Χτίστηκε από 1250 έως το 1350 και θεωρείται ένα από τα χαρακτηριστικά δείγματα γοτθικού ρυθμού της Βόρειας Ευρώπης και συγκεκριμένα των πόλεων της Βαλτικής.

Η Marienkirche ύστερα από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων το 1942.

H Marienkirche σήμερα

Το εσωτερικό της Marienkirche. Εδώ έπαιζε τις μουσικές του συνθέσεις ο Buxtehude.
Η φήμη του ήταν τόσο μεγάλη που πολύ γνωστοί νεότεροι μουσικοσυνθέτες της εποχής του μπαρόκ επισκέφτηκαν το Lübeck για να τον ακούσουν και να μαθητεύσουν κοντά του. Στις αρχές της δεκατίας του 1700 τον επισκέφθηκαν ο G. Fr. Händel  και ο J.S. Bach. Την εποχή εκείνη το Lübeck  ήταν κέντρο της εκκλησιαστικής οργανικής μουσικής.
G. Fr. Händel  (1685-1759). Ο Χαίντελ επισκέφθηκε τον Buxtehude στα 1703.

J. S. Bach (Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ) (1685-1750). Ο Μπαχ μελέτησε κοντά στον Buxtehude για μήνες την περίοδο 1705-1706. Η μουσική του τελευταίου επηρέασε το έργο του Μπαχ.

Ο Buxtehude συνέθεσε μεγάλο αριθμό έργων χορωδιακής και οργανικής μουσικής. Συνέθετε για πολλές δημόσιες εκδηλώσεις, όπως γάμους και κηδείες. Φυσικά, τα καλύτερα έργα του είναι εκείνα που συνέθεσε για εκκλησιαστικό όργανο. Περιλαμβάνουν σονάτες, πρελούντια, φούγκες, τοκάτες, καντάτες, κλπ. Ήταν διάσημος για τα κοτσέρτα ( Abendmusiken)  που συνέθετε για τις πέντε Κυριακές πριν τα Χριστούγεννα.

Βλ.
http://en.wikipedia.org/wiki/Dieterich_Buxtehude
ww.dieterich-buxtehude.org/english/english.html
http://www.classical.net/music/comp.lst/buxtehude.php
/www.carus-verlag.com/index.php3?BLink=Buxtehude
www.bbc.co.uk/music/artists/f106fb52-0b54-4135-bdfd-9ccfd7e320cb
http://www.virtuallybaroque.com/list2d.htm (για τα έργα του)
http://www.tumblr.com/tagged/buxtehude
http://www.youtube.com/watch?v=BxihT6HYPDI&feature=related










Τρίτη 23 Αυγούστου 2011

Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ (Caspar David Fiedrich), Οι μορφές με τα άγνωστα πρόσωπα ενός Γερμανού ρομαντικού ζωγράφου

Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ (Caspar David Fiedrich): ατενίζοντας το άπειρο ή το σύμπαν

Αξίζει ένα ταξίδι για να δει κάποιος τις μορφές με τα "άγνωστα" πρόσωπα του Φρίντριχ (1774-1840), ενός από τους κυριότερους εκπροσώπους του γερμανικού ρομαντισμού στη ζωγραφική. 
 Οι φιγούρες του Φρίντριχ σχεδόν πάντοτε έχουν γυρισμένη την πλάτη στους θεατές, το βλέμμα τους είναι στραμμένο προς το άπειρο, δεν μας κοιτούν, ατενίζουν πέρα μακριά, απορροφημένοι στην ενατένιση ενός αχανούς μυστηριώδους "τοπίου" που ίσως είναι ο ίδιος ο εαυτός τους χαμένος στην απεραντοσύνη της φύσης και του σύμπαντος. Ποιος αμφιβάλλει ότι πρόκειται περί της ουσίας του ρομαντισμού;

Caspar David Friedrich, Wanderer über dem Nebelmeer-Hamburger Kunsthalle
K. Νταβίντ Φρίντριχ,  Περιπλανώμενος μπροστά σε θάλασσα από ομίχλη (1817-1818). Βρίσκεται στο Kunsthalle στο Αμβούργο.


K. Νταβίντ Φρίντριχ, Γυναίκα στο Ηλιοβασίλεμα (1818). Μουσείο Φόλκβαγκ (Volkwag). Έσσεν

Η απόλυτη αίσθηση της μοναξιάς της ανθρώπινης ύπαρξης που προσπαθεί να ενωθεί αρμονικά με τη φύση και το Θεό.

Δευτέρα 22 Αυγούστου 2011

Εντί Καντούρ (Hédi Kaddour), Βάλτενμπεργκ

 Είναι ένα ακόμα βιβλίο που με περίμενε για μου αποκαλύψει το μαγικό του κόσμο.

1ο κεφάλαιο του βιβλίου: 1914-H επέλαση
Ένας από τους ήρωες του βιβλίου, ο Γερμανός Χανς Κάππλερ, που στο μέλλον της ιστορίας της αφήγησης θα γίνει διάσημος συγγραφέας, έχει αιχμαλωτισθεί από τους Γάλλους δραγόνους στο μέτωπο του Πρώτου (Παγκοσμίου) Μεγάλου Πολέμου. Καθώς, λοιπόν, βρίσκεται δεμένος σ' ένα χαντάκι και ενώ οι Γάλλοι δραγόνοι ιππείς ετοιμάζονται για μια νέα επίθεση εναντίον των Γερμανών συντρόφων του, εκείνος θυμάται τι του είπε η μητέρα του την ημέρα της αναχώρησής του για το γαλλογερμανικό μέτωπο.
"...Την ημέρα της αναχώρησής του η μητέρα του Χανς τού είχε δώσει δύο συμβουλές:  Θα σου δώσω είχε πει δύο συμβουλές, ελάχιστα γερμανικές, που όμως είναι πολύ πιο παλιές από αυτό που αποκαλούμε σήμερα Γερμανία ή Γαλλία, και δε θέλω ν᾽αναγκαστώ να πω μια μέρα: για να μην πεθάνει ο γιος μου, θα έδινα χάρισμα και τη Γαλλία και τη Γερμανία. Να ξέρεις ότι, όσο παλιά κι αν ανατρέξω στο παρελθόν, στην οικογένειά μου οι γυναίκες έδιναν πάντα δύο συμβουλές στους γιους τους που έφευγαν για τον πόλεμο.
   Η φωνή της μητέρας του είναι ήρεμη, βαθιά, αργή και καθαρή.
  Να μην προσφέρεσαι ποτέ εθελοντικά και πάντα να σκέφτεσαι έντονα κάποιο πρόσωπο που αγαπάς. Δεν σου ζητώ να σκέφτεσαι εμένα, αλλά το πρόσωπο που εκείνη τη στιγμή θεωρείς ότι αγαπάς με όλη σου την καρδιά, θα ήμουν ευτυχής εάν ήμουν εγώ, αλλά ξέρω ότι οι άνδρες δεν είναι μόνο γιοι, να σκέφτεσαι κάποιον που αγαπάς αληθινά, αυτή η σκέψη θα σε προστατεύει, και να θυμάσαι, ποτέ μην προσφέρεσαι εθελοντικά...".

Από το βιβλίο του Εντί Καντούρ, Βάλτενμπεργκ, μετάφραση Μηνά Πατεράκη-Γαρέφη, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2008.


Max Liebermann, Terasse im Restaurant Jacob in Nienstedten an der Elbe (1902-1903). Βρίσκεται στο Kunsthalle στο Αμβούργο.
Ανυποψίαστη μητέρα κάθεται με τα παιδιά της στην ταράτσα του εστιατορίου Jacob στο Nienstedten και βλέπει τον ποταμό Έλβα. Σε λίγα χρόνια θα άρχιζε ο πρώτος Μεγάλος Πόλεμος, για να ακολουθήσει ο Δεύτερος...

Για το ῾Βάλτενμπεργκ᾽ έπεται συνέχεια...



Σάββατο 20 Αυγούστου 2011

Αλέξανδρος Δελμούζος: ο μεταρρυθμιστής παιδαγωγός του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, ο πρώτος επόπτης του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Προσωπογραφία του Αλέξανδρου Δελμούζου (1880-1956): ήταν ο θεμελιωτής της νέας ελληνικής Παιδαγωγικής. Η παιδαγωγική του θεωρία εκπορεύτηκαν από δύο κύριες πηγές: το νεοελληνικό εκπαιδευτικό δημοτικισμό και τις γερμανικές μεταρρυθμιστικές παιδαγωγικές θεωρίες των αρχών του 20ού αιώνα. Έκανε τρεις απόπειρες να εφαρμόσει την παιδαγωγική του θεωρία στην πράξη: α) με τη διεύθυνση του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου του Βόλου, γ) με τη διεύθυνση της Μαράσλειου Ακαδημίας στην Αθήνα και γ) την εποπτεία του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Και οι τρεις απόπειρες ανεκόπησαν από την επέμβαση αντιδραστικών δυνάμεων του συντηρητισμού.


    Ο Αλέξανδρος Δελμούζος θεωρείται ως ένας από τους κύριους εκπροσώπους του εκπαιδευτικού δημοτικισμού και από τους πρώτους εισηγητές της Παιδαγωγικής επιστήμης στην Ελλάδα. Γεννήθηκε το 1880 στην Άμφισσα όπου και τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Στη συνέχεια, αφού πρώτα σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών,  έφυγε για τη Γερμανία, όπου σπούδασε Παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο της Ιέννας. Στη Γερμανία γνωρίστηκε με το Γεώργιο Σκληρό και το Μανώλη Τριανταφυλλίδη που υποστήριζαν το δημοτικισμό. 

Ο σοσιαλιστής Γεώργιος Σκληρός, ο Αλέξανδρος Δελμούζος και ο Μανώλης Τριανταφυλλίδης στην Ιένα της Γερμανίας (1907). Τρεις σημαντικοί διανοούμενοι του Νέου Ελληνισμού που υπήρξαν εισηγητές του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Το ειδικό αίτημα για εισαγωγή της διδασκαλίας της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση συμπορεύτηκε με γενικότερο αίτημα για εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος...Και οι τρεις οραματίστηκαν την ανομόρφωση της εκπαίδευσης βάσει σύγχρονων εκπαιδευτικών μεθόδων με σκοπό τη βελτίωση της κοινωνίας και την ανόρθωση του Νέου Ελληνισμού. Το όραμά τους, όμως, για εκσυγχρονισμό βάσει δυτικών εκπαιδευτικών μοντέλων, δεν σήμαινε άρνηση της αρχαίας και νεοελληνικής παράδοσης. Αντίθετα, πίστευαν στη συνέχεια της παράδοσης του Νέου Ελληνισμού μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας.

    Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Δεμνούζος ανέλαβε το 1908 τη διεύθυνση του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου του Βόλου, ύστερα από πρόταση του Δημητρίου Σαράτση και του Νικολάου Πολίτη. Κατά τη διάρκεια της διεύθυνσής του (8 Σεπτεμβρίου 1908-2 Μαρτίου 1911), ο Δελμούζος επιχείρησε να εφαρμόσει πρωτοποριακές παιδαγωγικές μεθόδους που είχε γνωρίσει από τις σπουδές του στη Γερμανία. Οι μέθοδοι αυτοί ήταν προσαρμοσμένες στο πνεύμα της πολιτικής θεωρίας του νέου ελληνισμού και της γλωσσικής θεωρίας του δημοτικισμού. 
    Η νεωτεριστική όμως δράση του προκάλεσε αντιδράσεις των συντηρητικών τοπικών κύκλων και του μητροπολίτη Δημητριάδος, αντιδράσεις που οφείλονταν κατά πολύ και στη σύνδεσή του με το Εργατικό Κέντρο Βόλου. Το 1911, μετά από κινητοποιήσεις των αντιδραστικών κύκλων του Βόλου και συκοφαντικά δημοσιεύματα του τοπικού τύπου, το Δημοτικό Συμβούλιο ανέστειλε τη λειτουργία του Παρθεναγωγείου και ο Δελμούζος παραπέμφθηκε μαζί με άλλα στελέχη του Εργατικού Κέντρου σε δίκη στο Ναύπλιο, η οποία έμεινε στην ιστορία ως η περιβόητη δίκη των "Αθεϊκών" (Απρίλιος 1914). Λόγω των απόψεων του υπέρ της εισαγωγής της δημοτικής γλώσσας και του μαθητοκεντρικού συστήματος διδασκαλίας που αξιοποιούσε τα βιώματα και τις εμπειρίες των μαθητριών, κατηγορήθηκε για "αντιχριστιανική προπαγάνδα", "παρακώλυση προσευχής", "εξύβριση επισκόπου" καθώς και για τη διάδοση αθεϊστικών απόψεων και σοσιαλιστικών ιδεών. Άλλωστε, την εποχή εκείνη ο δημοτικισμός, που ονομαζόταν από τους πολέμιους του απαξιωτικά ως "μαλλιαρισμός", ταυτιζόταν συχνά με τον αθεϊσμό, τον αναρχισμό, το σοσιαλισμό.. Τελικά, ευτυχώς, ο Δελμούζος αθωώθηκε.
Δημήτρης Γληνός (1882-1943): ένας από τους πρωτοπόρους του εκπαιδευτικού δημοτικισμού που συνεργάστηκε με τον Αλέξανδρο Δελμούζο για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου. Οι ριζοσπαστικές του ιδέες τον οδήγησαν να προσχωρήσει στο κομμουνιστικό κόμμα και να απομακρυνθεί από τους παλιούς  δημοτικιστές συντρόφους του, όπως ο Δελμούζος, που είχαν πιο μετριοπαθείς πολιτικές ιδέες.


    Το 1910, ο Δελμούζος, από κοινού με τους Δημήτρη Γληνό και Μανώλη Τριανταφυλλίδη, πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου που εξέφραζε τις αρχές του κινήματος του δημοτικισμού.   Η συνεργασία του με τους Γληνό και Τριανταφυλλίδη συνεχίστηκε επί επαναστατικής κυβερνήσεως Βενιζέλου, όταν οι τρεις άντρες έδρασαν υπέρ της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης από υψηλές θέσεις του Υπουργείου Παιδείας. Την περίοδο εκείνη ο Δελμούζος ολοκλήρωσε το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο και από κοινού με τον Ζαχαρία Παπαντωνίου τα Ψηλά Βουνά, βιβλία στη δημοτική γλώσσα που χρησιμοποιήθηκαν ως σχολικά εγχειρίδια. Μετά την πτώση της κυβέρνησης Βενιζέλου, η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ανακόπηκε και η νέα κυβέρνηση διέταξε "να καώσι" τα βιβλία του εκπαιδευτικού δημοτικισμού.
    Μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου του 1920, ο Δελμούζος αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη θέση του στο Υπουργείο Παιδείας και έφυγε ξανά για τη Γερμανία. Εγκαταστάθηκε στο Μόναχο όπου συνδέθηκε με το διάσημο παιδαγωγό Γκέοργκ Κέρσενστάινερ, εισηγητή της θεωρίας του Σχολείου Εργασίας. Στην Αθήνα επέστρεψε το 1924 και ο Γληνός του ανάθεσε τη διεύθυνση της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Η εκεί δράση του προκάλεσε και πάλι αντιδράσεις, γνωστές ως τα Μαρασλειακά, που οδήγησαν σε νέα δίκη του. Έχασε τη θέση του (όπως και ο Γληνός) και η φήμη του αποκαταστάθηκε μόλις το 1926, μετά την πτώση της δικτατορίας Παγκάλου, οπότε ύστερα από πρωτοβουλία του Υπουργού Δικαιοσύνης Κωνσταντίνου Τριανταφυλλόπουλου, η περίπτωση του Δελμούζου επανεξετάστηκε και οδηγήθηκε σε αθώωσή του.
   Το 1927 ο Δελμούζος ήλθε σε  ιδεολογική ρήξη με το Γληνό λόγω του ότι ο τελευταίος πέρασε στο σοσιαλισμό. Το αποτέλεσμα της πολιτικής διάστασης, που εκδηλώθηκε στους κόλπους των δημοτικιστών, ήταν η διάσπαση και η διάλυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου. 
   Το 1929 ο Δελμούζος διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, θέση που διατήρησε ως το 1937, οπότε αναγκάστηκε να παραιτηθεί υπό την πίεση του καθεστώτος του Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της πανεπιστημιακής του θητείας ο Δελμούζος συνέβαλε στην ίδρυση και διετέλεσε επόπτης του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου. Από το 1927 και ως το τέλος της ζωής του τήρησε ουδέτερη πολιτική στάση, χωρίς ποτέ να πάψει να ασχολείται με τα παιδαγωγικά θέματα. Πέθανε στην Αθήνα το 1956.
Η νότια πτέρυγα του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Χτίστηκε σε σχέδια του Δημήτριου Πηκιώνη, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Ιδρυτής του Σχολείου και πρώτος επόπτης του ήταν ο Αλέξανδρος Δελμούζος. Θεωρείται ότι η ίδρυση (1934) και η ανάληψη της εποπτείας του Σχολείου λειτούργησε ως κίνητρο για να αποδεχθεί ο Δελμούζος τη θέση του καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής στη Θεσσαλονίκη. Δυστυχώς η θητεία του ως επόπτης του Πειραματικού Σχολείου ήταν βραχύχρονη λόγω της δίωξης του από το καθεστώς του Μεταξά. Διετέλεσε επόπτης του Πειραματικού Σχολείου από το Σεπτέμβριο του 1934 έως το Μάρτιο του 1935 και από τον Απρίλιο του 1936 έως το Σεπτέμβριο του 1937.

Το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πίνακας της Έλλης Χρυσίδου.
Η ίδρυση του σχολείου αυτού, την εποπτεία του οποίου θα αναλάμβανε ο καθηγητής της Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής, ήταν ο κύριος λόγος που ο Δελμούζος αποδέχτηκε τη θέση του καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε το 1937, όταν διαπίστωσε ότι το καθεστώς του Μεταξά δε θα επέτρεπε εκπαιδευτικό έργο που να είναι σύμφωνο με το πνεύμα του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Στο σχολείο αυτό ο Δελμούζος επιχείρησε να διαμορφώσει και να εφαρμόσει από κοινού με τους εκπαιδευτικούς που είχε επιλέξει (Τατάκης, Θέμελης, κλπ.) παιδαγωγική στάση που στηριζόταν σε βασικές  αρχές της παιδαγωγικής μαθητοκεντρικής του θεωρίας, όπως ήταν ο δημοτικισμός, η πατριδογνωσία και η νεοελληνική παράδοση, η σύνδεση του νεοελληνικού πολιτισμού με τον αρχαίο ελληνικό, η βιωματική μάθηση, η αυτενέργεια και η ανάληψη πρωτοβουλιών από μέρους των μαθητών, η ενίσχυση των δραστηριοτήτων της Σχολικής Ζωής, η ενεργοποίηση των μαθητών μέσω του Σχολείου Εργασίας, η σύσταση μαθητικών κοινοτήτων, η διδασκαλία με ομάδες, η προσφορά ενισχυτικής διδασκαλίας τα απογεύματα, κλπ.


Ενδεικτική Εργογραφία του Αλέξανδρου Δελμούζου


Πεζογραφία:  Σαν παραμύθι. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1911.
 Το Κρυφό Σκολειό. Αθήνα, Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, 1950.
Δοκίμια – Μελέτες
:  Μαράσλειο και ζωή. Αθήνα, Ράλλης και Σία, 1925.
 Δημοτικισμός και Παιδεία. Αθήνα, Ράλλης και Σία, 1926.
 Οι πρώτες προσπάθειες στο Μαράσλειο Α΄. Αθήνα, Δημητράκος, 1930.
 Οι Ξένοι κι εμείς. Αθήνα, Δημητράκος, 1930.
 Το πρόβλημα της Φιλοσοφικής Σχολής. Αθήνα, Γλάρος, 1944.
 Παιδεία και Κόμμα. Αθήνα, Αλικιώτης, 1947.
 Ο Φώτης Φωτιάδης και το παιδαγωγικό του έργο. Αθήνα, Αλικιώτης, 1947.
 Μελέτες και πάρεργα, τομ.1-2. Αθήνα, 1958.
Εκπαιδευτικά βιβλία
: Αλφαβητάριο Ο Ήλιος Α΄. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1919 (σε συνεργασία με τους Π.Νιρβάνα, Δ.Ανδρεάδη, Ζ.Παπαντωνίου, Μ.Τριανταφυλλίδη και το ζωγράφο Κ.Μαλέα).
 Μεταφράσεις
: Έβαλτ, Παραμύθια. Αθήνα, Εκπαιδευτικός Όμιλος, 1915.

Βλ. Ν. Π. Τερζής, Η παιδαγωγική του Αλέξανδρου Δελμούζου. Συστηματική εξέταση του έργου και της δράσης του, Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2006.

Πέμπτη 18 Αυγούστου 2011

Max Liebermann (Μαξ Λίμπερμαν), Σκηνές στην παραλία

Οι θαλασσινοί πίνακες του Max Liebermann  (1847-1935)

   Είναι κάποιοι από τους πίνακες του αγαπημένου μου Γερμανού ζωγράφου Max Liebermann με σκηνές σε παραλίες που δε θυμίζουν τη θάλασσα της Μεσογείου. O ουρανός έχει σύννεφα και στη θάλασσα διαγράφονται κύματα. Οι σκηνές είναι από την παραλία του Noordwijk στην Ολλανδία όπου είχε βρεθεί ο Liebermann στις αρχές του 20ού αιώνα.


Max Liebermann, Strand bei Noordwijk (Αμμουδιά στο Noordwijk). 1906.

Max Liebermann, Strand bei Noordwijk (Αμμουδιά στο Noordwijk). 1908. O πίνακας έχει και την ονομασία Strand mit zwei Ruiten (Αμουδιά με δύο ιππείς)

Max Liebermann, Strand bei Noordwijk (Αμμουδιά στο Noordwijk). 1908.

Βρίσκονται στην πινακοθήκη του Κρατικού Μουσείου της Κάτω Σαξονίας στο Αννόβερο.

Πέμπτη 11 Αυγούστου 2011

Cl. Monet, Regatta at Sainte Adresse, Beach at Sainte Adresse : Δύο θαλασσινοί πίνακες του Cl. Monet

Δύο θαλασσινοί-καλοκαιρινοί πίνακες του Claude Monet (1840-1926)

Είναι δύο πίνακες που ζωγράφισε ο Monet τον Αύγουστο του 1867, όταν βρισκόταν στο παραλιακό θέρετρο Sainte Addresse, πατρίδα του πατέρα του.

Cl. Monet, Regatta at Saint Adresse. 1867. Βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη (Metropolitan Museum of Art. N. York).



Cl. Monet, The Beach at Sainte Adresse. 1867. Στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο (The Art Institute of Chicago)




Τετάρτη 10 Αυγούστου 2011

Η μουσική στη ζωγραφική: Sir Edward Burne-Jones (Σερ Εντ. Μπερν Τζόουνς), H Χρυσή Κλίμακα: πομπή γυναικών με μουσικά όργανα

H μουσική στους Προραφαηλίτες ζωγράφους
Sir Edward Burne-Jones (Σερ Εντ. Μπερν Τζόουνς),  H Χρυσή Κλίμακα 

   Είναι ένας ακόμα πίνακας του Sir Edward Burne Jones που δείχνει την αγάπη του ζωγράφου για τη μουσική. O ζωγράφος, που βρισκόταν υπό την επιρροή των Προραφαηλιτών ήδη από τη δεκαετία του 1850, ζωγραφίζει αυτόν τον αινιγματικό, ως προς την ιστορία που αφηγείται, πίνακα κατά τη διάρκεια τεσσάρων χρόνων, από το 1876 έως το 1880, ενώ ολοκλήρωσε το σχέδιο του πίνακα το 1872.
   Δεκαοχτώ αιθέριες νεαρές κοπέλες, με σχεδόν χορευτικές κινήσεις και κρατώντας μουσικά όργανα (βιολί, αυλούς, κρουστά), κατεβαίνουν μια μεγαλόπρεπη κλίμακα. Οι θεατές αναρωτιούνται ποιες είναι, από πού έρχονται και πού πηγαίνουν. Ο ζωγράφος χρησιμοποιεί περιορισμένο αριθμό απαλών χρωμάτων και σχεδιάζει αριστοτεχνικά τις πτυχές και τους κυματισμούς των ενδυμάτων, τις γραμμές των γυναικείων σωμάτων και την αρχιτεκτονική της σκάλας.

Sir Edw. Burne Jones, The golden stars (H χρυσή κλίμακα). 1876-1880. Βρίσκεται στην Πινακοθήκη Tate Britain στο Λονδίνο. Ο πίνακας αποπνέει ονειρική ατμόσφαιρα.

Τρίτη 9 Αυγούστου 2011

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 20ού αιώνα: καρτ ποστάλ από την παλιά Θεσσαλονίκη

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 20ού αιώνα

Εάν είχατε ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη  στις αρχές του 20ού αιώνα που τότε ακόμα ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, πιθανόν να στέλνατε ένα "Souvenir de Salonique" ("Ενθύμιο από τη Θεσσαλονίκη"), δηλαδή μια καρτ ποστάλ με το κατεξοχήν μνημείο-σύμβολο της πόλης: το Λευκό Πύργο.
Ο Λευκός Πύργος ήταν ένα οχυρωματικό οικοδόμημα του 15ου αιώνα που αργότερα λειτούργησε ως Πύργος των Γενιτσάρων και στη συνέχεια ως φυλακή.
Στις εικόνες διακρίνεται το οκταγωνικό περιτοίχισμα με τρεις οκταγωνικούς πυργίσκους που τότε περιέβαλε το Λευκό Πύργο.








Στο προαύλειο χώρο του Λευκού Πύργου υπήρχε και ένας διώροφος πυργίσκος που ήταν τζαμί χωρίς μιναρέ.

Αυτή την όψη της Θεσσαλονίκης θα αντίκρυζε ο ταξιδιώτης, εάν έφθανε στην πόλη με πλοίο. Στο βάθος δεξιά ο Λευκός Πύργος με το περιτοίχισμά του. 

Δευτέρα 8 Αυγούστου 2011

Η μουσική στη ζωγραφική: Sir Edward Burne-Jones (Σερ Εντ. Μπερν Τζόουνς), To τραγούδι του έρωτα: Παίζοντας αρμόνιο στον πίνακα ενός Προραφαηλίτη ζωγράφου

H μουσική στους Προραφαηλίτες ζωγράφους
Sir Edward Burne-Jones (Σερ Εντ. Μπερν Τζόουνς), To τραγούδι του έρωτα

 Η μουσική και τα μουσικά όργανα είναι ένα αγαπημένο θέμα του Άγγλου ζωγράφου Sir Edward Burne-Jones (1833-1898). Στον πίνακα με τον τίτλο Το τραγούδι του έρωτα μία αιθέρια και μυστηριώδη γυναικεία μορφή απεικονίζεται σ' ένα νυχτερινό μεσαιωνικό τοπίο της εποχής του Αρθούρου να παίζει ένα μουσικό όργανο που θυμίζει εκκλησιαστικό αρμόνιο. Ο Σερ Έντουαρντ Μπερν Τζόουνς λάτρευε τη μεσαιωνική λογοτεχνία και ιστορία, όπως και οι ζωγράφοι της αδελφότητας των Προραφαηλιτών. Η γνωριμία του με τον κύριο εκπρόσωπο των Προραφαηλιτών ζωγράφων Dante Gabriel Rossetti φαίνεται ότι υπήρξε καθοριστική για την πορεία του στη ζωγραφική. O Rossetti τον έπεισε να εγκαταλείψει τις θεολογικές σπουδές στην Οξφόρδη και να ασχοληθεί συστηματικά με τη ζωγραφική.

Sir Edward Burne-Jones, The song of love (To τραγούδι του έρωτα). 1868-1877. Βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης (Metropolitan Museum of Art-N.York).
O πίνακας αντανακλά επιρροές από την τέχνη της Αναγέννησης και του κινήματος των Προραφαηλιτών ζωγράφων.

Για τον πίνακα, βλ. http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/47.26

Κυριακή 7 Αυγούστου 2011

James McNeill Whistler, Συμφωνία στα Λευκά (Symphony in White): Οι Γυναίκες στα λευκά του Whistler


Οι Γυναίκες στα Λευκά του Αμερικανοβρετανού ζωγράφου James Mc Neill Whistler
(1863-1903)

Έχοντας ως μοντέλο την αγαπημένη του Joanna Heffernan (που ποτέ δεν παντρεύτηκε), ο Whistler ζωγράφισε τη δεκαετία του 1860 τρεις πίνακες στους οποίους έδωσε την ονομασία "Συμφωνία στα Λευκά". Ονειρική ατμόσφαιρα, γυναικείες απόμακρες μορφές  με στοχαστικό ύφος, η απόλυτη αρμονία και το μυστήριο του λευκού!
Η επιρροή του Οριενταλισμού-Ιαπωνισμού στους πίνακες είναι εμφανής. Στα μέσα του 19ου αιώνα οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες είχαν αρχίσει, λόγω των εμπορικών σχέσεων με την Ανατολή, να γνωρίζουν τις Ιαπωνικές εικαστικές τέχνες και να μαγεύονται από τις "αρμονικές αντιθέσεις" των χρωμάτων και των γραμμών.

James McNeill Whistler, Sumphony in White, No. 1. The White Girl (1862). Βρίσκεται στη National Gallery of Art. New Work. Η απόλυτη αρμονία της απλότητας στο Λευκό Κορίτσι του Whistler.

James McNeill Whistler, Sumphony in White, No. 2(1864-1865). Στην Tate Gallery-London (Λονδίνο)
Mία  παραλλαγή του Λευκού Κοριτσιού. Η στοχαστική γυναικεία μορφή ακουμπά στο τζάκι και το θλιμένο πρόσωπό της καθρεφτίζεται στον καθρέπτη. Στο χέρι της κρατά μια βεντάγια και τα λουλούδια του βάζου απλώνονται να αγγίξουν το λευκό φόρεμά της. Ο πίνακας ενέπνευσε τον ποιητή Swinburne να γράψει το ποίημα με τον τίτλο "Before the Mirror" ("Μπροστά στον καθρέπτη),  το οποίο ο Whistler ανάρτησε μπροστά στον πίνακα.

James McNeill Whistler, Sumphony in White, No. 3(1865-1867). Στην πινακοθήκη του Barber Institute of Fine Arts του Birminham. Δυο γυναικείες μορφές ντυμένες στα λευκά σε περισυλλογή. Η Heffernan κάθεται στον καναπέ, έχοντας ακουμπήσει το κεφάλι της στο χέρι της. Η βεντάγια στο πάτωμα και τα λουλούδια του βάζου στα δεξιά της δεύτερης γυναικείας μορφής είναι δείγμα επιρροής του Ιαπωνισμού.

Βλ.
http://www.nga.gov/fcgi-bin/tinfo_f?object=12203.0&detail=none
http://www.tate.org.uk/servlet/ViewWork?workid=16122&searchid=29830
James McNeill Whistler, Sumphony in White, No. 1. The White Girl (1862).

Ο James Mc Neill Whistler (1863-1903) γεννήθηκε στις ΗΠΑ, αλλά ακολούθησε τον πατέρα, που ήταν μηχανικός τρένων, στα επαγγελματικά του ταξίδια στην Ευρώπη. Διδάχτηκε, όταν ήταν μικρός, κάποια μαθήματα ζωγραφικής στην Αγ. Πετρούπολη της Ρωσίας. Δεν έλαβε ποτέ, όμως, ακαδημαϊκές σπουδές στη ζωγραφική. Ήταν μάλλον αυτοδίδακτος. Επέστρεψε με τον πατέρα του στην Αμερική και ασχολήθηκε με διάφορες δραστηριότητες. Κάποια στιγμή γύρισε στην Ευρώπη. Αφού πρώτα πέρασε από το Παρίσι, εγκαταστάθηκε τελικά για το υπόλοιπο της ζωής του στο Λονδίνο όπου έγινε γνωστός για τα έργα ζωγραφικής του. Γνώρισε τον Dante Gabriel Rossetti και βρέθηκε υπό την επιρροή των Άγγλων Προραφαηλιτών ζωγράφων. Για λεπτομέρειες του συναρπαστικού, μάλλον τυχοδιωκτικού, βίου του ζωγράφου, βλ.
http://www.artchive.com/artchive/W/whistler.html
http://en.wikipedia.org/wiki/James_Abbott_McNeill_Whistler

Πέμπτη 4 Αυγούστου 2011

Τζωρτζ Έλιοτ (George Elliot), Μιντλμαρτς. Μια μελέτη επαρχιακής ζωής

Τζορτζ Έλιοτ (George Elliot), Μιντλμαρτς. Μια μελέτη επαρχιακής ζωής, εκδ. Κατάρτι, Αθήνα 2007 (Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχολιασμός: Κλεοπάτρα Λεονταρίτου), σελίδες 1049. Στο εξώφυλλο του βιβλίου ο υπέροχος πίνακας του James Whistler, Symphony in White No 2. The Little White Girl (1864). Βρίσκεται στην πινακοθήκη Tate Britain στο Λονδίνο.

   Μόλις τελείωσα την ανάγνωση του βιβλίου. Μου το είχε χαρίσει η φίλη μου η Ευσεβία εδώ και δύο χρόνια περίπου. Το άφηνα να περιμένει...Πάντα αφήνω τα "καλά" βιβλία να περιμένουν...Μάλλον, εγώ περίμενα την κατάλληλη εποχή για να το διαβάσω...

   Το Μίντλμαρτς (1871-1872) θεωρείται το αριστούργημα του Τζώρτζ Έλιοτ ή μάλλον της Τζώρτζ Έλιοτ, γιατί πίσω από το ανδρικό όνομα, το οποίο αποτελεί ψευδώνυμο, κρύβεται μια γυναίκα:  η Μαίρη Ανν Έβανς (1819-1880), κορυφαία Αγγλίδα μυθιστοριογράφος της Βικτωριανής Εποχής...Γεννήθηκε την ίδια χρονιά με τη  βασίλισσα της Αγγλίας Βικτωρία που έδωσε το όνομα της σε μια περίοδο της αγγλικής ιστορίας, ουσιαστικά σ' έναν αιώνα...

Προσωπογραφία της Τζώρτζ Έλιοτ (1819-1880)
Έζησε αντισυμβατικά σε μια εποχή που οι αυστηρές κοινωνικές συμβάσεις δεν επέτρεπαν προσωπικές επιλογές.

    Τα μυθιστορήματά της απεικονίζουν με ρεαλισμό και ψυχολογική διεισδυτικότητα τη ζωή της επαρχιακής Αγγλίας του 19ου αιώνα. Άλλωστε, η ίδια είχε γεννηθεί και ζήσει την παιδική της ηλικία στην επαρχία του Warkickshire. Στο Μίντλμαρτς η φωνή της αφήγησης μας παρουσιάζει τη ζωή στην ομώνυμη επαρχία, σκιαγραφώντας χαρακτηριστικούς τύπους της αγγλικής κοινωνίας της υπαίθρου της Βικτωριανής εποχής. Μέσα από τη συναρπαστική πλοκή της πυκνής αφήγησης, ο αναγνώστης παρακολουθεί τους ήρωες να δρουν στο υποκριτικό και σεμνότυφο περιβάλλον της αγγλικής επαρχίας και "ακούει" την αφηγηματική φωνή να μιλάει για τα αισθήματα και τις βαθύτερες σκέψεις τους που οι διάλογοι των προσώπων ποτέ δεν αποκαλύπτουν, αλλά εντέχνως κρύβουν...

Η πρώτη έκδοση του Μίντλμαρτς
Η Έλιοτ ψυχογραφεί με ευαισθησία και οξυδέρκεια τους ήρωες της και ιδιαίτερα τις γυναίκες ηρωίδες, σκιαγραφώντας ταυτόχρονα και την αγγλική επαρχιακή κοινωνία της Βικτωριανής περιόδου. Η κεντρική ηρωίδα προσπαθεί να ξεφύγει από τις συμβάσεις της κοινωνίας και να ακολουθήσει την ατομική της βούληση.

Τα έργα της Eliot
Μυθιστορήματα
The Lifted Veil, 1859
Adam Bede, 1859
The Mill on the Floss, 1860
Silas Marner, 1861
Romola, 1863
Felix Holt, the Radical, 1866
Middlemarch, 1871-72
The Legend of Jubal, 1874
Daniel Deronda, 1876


Άλλα έργα
Scenes Of Clerical Life, 1858
Amos Barton
Mr Gilfil's Love Story
Janet's Repentance
Brother Jacob, 1864
The Spanish Gypsy, 1868
Agatha, 1869
Armgart, 1871
Arion, 1874
A Minor Prophet, 1874
Stradivarius, 1874
A College Breakfast Party, 1879
The Death of Moses, 1879
Impressions of Theophrastus Such (συλλογή δοκιμίων), 1879

Βλ. http://el.wikipedia.org/wiki/Τζορτζ_Έλιοτ
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=215885
http://en.wikipedia.org/wiki/George_Eliot
http://www.victorianweb.org/authors/eliot/index.html
Για τα μεταφρασμένα στα ελληνικά βιβλία της Έλιοτ, βλ. http://www.protoporia.gr/author_info.php/authors_id/929763

Βρήκα ένα ντοκιμαντέρ του BBC για τη ζωή της Jeorge Eliot. Είχε προβληθεί από το κανάλι της Βουλής Πολύ ενδιαφέρον! Σας παρουσιάζω το Α Μέρος. Μπορείτε να δείτε και τα υπόλοιπα μέρη στο YouTube.