Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


O ρομαντισμός στην ποίηση


Τι είναι ο ρομαντισμός
ƒ Ο ρομαντισμός είναι ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά και καλλιτεχνικά κινήματα όλων των εποχών. Εκδηλώθηκε και κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, στην Αγγλία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, από τα τέλη του 18ου αιώνα έως τα μέσα του 19ου αιώνα. Με κάποια καθυστέρηση εμφανίζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
ƒ Ρομαντικοί Άγγλοι ποιητές: Σέλλεϋ, Κητς, Μπάιρον (ο Λόρδος Βύρων), κ.ά.
Ρομαντικοί Γερμανοί συγγραφείς: H ομάδα «Sturm und Drang» («Θύελλα και Ορμή»), Σίλλερ, Γκαίτε, κ.ά. Ρομαντικοί Γάλλοι συγγραφείς: Βίκτωρ Ουγκό, Λαμαρτίν, Σατομπριάν, κ.ά.
ƒ Εκτός από τη λογοτεχνία, ο ρομαντισμός επηρέασε και τις άλλες τέχνες, όπως τη ζωγραφική (Ντελακρουά, Ζερικώ, Τέρνερ, Φρίντριχ, κ.ά.) και τη μουσική (Μπετόβεν, Μπερλιόζ, Σοπέν, Λιστ, Βέρντι, Μέντελσον, Βάγκνερ, κ.ά.).
ƒ Ο ρομαντισμός εκδηλώθηκε ως αντίδραση στον ορθολογισμό του διαφωτισμού και αποτέλεσε έκφραση της απελευθέρωσης της φαντασίας και των προσωπικών συναισθημάτων.
ƒ Ο ρομαντισμός ξεφεύγει από τα πλαίσια της τέχνης και διαμορφώνει μια στάση ζωής.

Ντελακρουά, Ορφανή στο κοιμητήριο. 1823. (Λούβρο-Παρίσι). 
   
Ντελακρουά, Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου. 1826. (Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντό).    

Τα χαρακτηριστικά του ρομαντισμού

Ο ρομαντισμός χαρακτηρίζεται κυρίως από
-την άρνηση του ορθολογικού πνεύματος του διαφωτισμού και την αμφισβήτηση της τυποποίησης του κλασικισμού,
-τη στροφή προς την αδέσμευτη, μερικές φορές αχαλίνωτη, φαντασία και το συναίσθημα,
-το απόλυτο, το συγκινησιακό, το ιδανικό και το υπερβολικό ελκύουν τον ρομαντικό καλλιτέχνη.
- την επιστροφή στη φύση και το παρελθόν,
-από διάθεση απαισιοδοξίας και μελαγχολίας καθώς και νοσταλγία για τα περασμένα,
-την τάση για το παράδοξο, το υπερφυσικό και το εξωτικό, το μυστηριώδες, το όνειρο, το ασαφές και το συγκεχυμένο.

Ως προς τη μορφή και τα εκφραστικά μέσα, τα ρομαντικά κείμενα χαρακτηρίζονται από
-ελευθερία στη μορφή, ποικίλα εκφραστικά μέσα και κυρίως δυνατές εικόνες,
-από έντονο ρυθμό,
- συνήθως έχουν στροφές, μέτρο και ομοιοκαταληξία.

Ως προς τη θεματογραφία, οι ρομαντικοί δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση
-στην έκφραση προσωπικών συναισθημάτων του «εγώ» του ήρωα ή του δημιουργού,
- στην προσωπική εμπειρία της φύσης,
-στο θεό και τη θρησκευτικότητα,
-στις περιπέτειες, στον ηρωισμό και στους αγώνες για την ελευθερία,
- στον έρωτα που συνήθως παρουσιάζεται εξιδανικευμένος, μελαγχολικός, ανολοκλήρωτος και καταδικασμένος,
-στο θάνατο και το πένθος,
- σε θέματα από τους μεσαιωνικούς ευρωπαϊκούς θρύλους (π.χ. οι ιστορίες του ιππότη Λάνσελοτ και του βασιλιά Αρθούρου), την παράδοση και την εθνική ιστορία των λαών,
- σε υποβλητικά σκηνικά, όπως τα νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, σκιερά δάση, μυστηριώδεις λίμνες και ποτάμια, θάλασσα, άνεμος, ομίχλη, φυσικά τοπία σ’ όλες τις εποχές του χρόνου, τα ερείπια και οι αρχαιολογικοί χώροι, τα νεκροταφεία και οι τάφοι.

Φρίντριχ, Πάνω στο ιστιοφόρο. 1818-19 (Ερμιτάζ. Αγ. Πετρούπολη). 
Για τον ελληνικό ρομαντισμό
-Ο ελληνικός ρομαντισμός εκφράστηκε από τους Φαναριώτες ή τη λεγόμενη Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή κατά την περίοδο 1830-1880.
-Οι Φαναριώτες, οι οποίοι κατάγονταν από το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, είχαν γαλλική παιδεία και εισάγουν στη νεοελληνική λογοτεχνία τη λόγια (καθαρεύουσα) γλώσσα και το ρομαντισμό.

-Ο ελληνικός ρομαντισμός έχει τα χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, αλλά διαμορφώνει και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:
- στροφή προς το ένδοξο αρχαίο παρελθόν, αλλά και το πρόσφατο, πατριωτική έξαρση και υμνολογία για τον ηρωικό αγώνα εναντίον των Τούρκων,
- μελαγχολική διάθεση και απαισιοδοξία, θέματα πένθους και θανάτου που φθάνουν στην υπερβολή,
-χρήση της καθαρεύουσας,
-ψυχρότητα,
- ύφος ρητορικό, πομπώδες και στόμφος που σήμερα ενοχλεί.

Εκπρόσωποι του ελληνικού ρομαντισμού: Αλέξανδρος και Παναγιώτης Σούτσος, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Γεώργιος Ζαλοκώστας, Θεόδωρος Ορφανίδης, Ιωάννης Καρασούτσας, Σπυρίδων Βασιλειάδης, Δημοσθένης Βαλαβάνης, Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, Αχιλλέας Παράσχος, κάποια ποιήματα του Γεωργίου Βιζυηνού, κ.ά.

Επισήμανση: Δεν χρησιμοποιούν πάντα την καθαρεύουσα. Μερικές φορές γράφουν και σε δημοτική.

-Θεωρείται ότι ο ρομαντισμός εισβάλλει στη νεοελληνική λογοτεχνία με το πολύστιχο δραματικό ποίημα (είναι θεατρικό κείμενο με διαλόγους) του Παναγιώτη Σούτσου Οδοιπόρος (1831).

Προσοχή!
Στοιχεία ρομαντισμού μπορούμε να βρούμε και στην ποίηση ορισμένων ποιητών της Επτανησιακής Σχολής, όπως είναι ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Σ’ αυτούς μάλιστα τους ποιητές έχουμε υγιή και γόνιμη έκφραση των ρομαντικών στοιχείων.

Βλ. για το νεοελληνικό ρομαντισμό Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τ. Α, Α τάξη Λυκείου, σ. 283-287 και Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων, ΟΕΔΒ, σ. 162-165.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου