Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Σάββατο 30 Ιουνίου 2012

H μουσική στη ζωγραφική: S. John George Brown, μάθημα μουσικής

Μάθημα μουσικής: Ένας πίνακας του Sir John George Brown

    Ο Αμερικανός (γεννήθηκε στην Αγγλία, αλλά εγκαταστάθηκε και έγινε γνωστός για τη ζωγραφική του στη Ν. Υόρκη) ζωγράφος S. John George Brown (1831-1913) συνήθιζε να απεικονίζει σκηνές από τη ζωή της αμερικανικής μεσοαστικής κοινωνίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζει μία τρυφερή στιγμή μαθήματος μουσικής ανάμεσα σε ένα νεαρό ζευγάρι. Ο άνδρας μαθαίνει στην κοπέλα να παίζει φλάουτο. Στα δεξιά της κοπέλας διακρίνεται μία άρπα, σύμβολο της συζυγικής αγάπης και αφοσίωσης. Ο Brown έχει αποτυπώσει με λεπτομέρειες την ενδυμασία και την κόμμωση του ζευγαριού.

Sir John George Brown, Μάθημα μουσικής. 1870. Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης.

    Ακόμα ένας πίνακας του ίδιου ζωγράφου με μουσικό θέμα. Απεικονίζονται δύο παιδιά, ἔνα αγόρι και ένα κορίτσι στο δρόμο, να παίζουν αντίστοιχα άρπα και βιολί. Οι σκηνές με παιδιά-βιοπαλαιστές στους δρόμους της Ν. Υόρκης ήταν αγαπημένο θέμα του S. John George Brown.

Sir John Brown, Δύο μουσικοί του δρόμου. 1874. Ιδιωτική Συλλογή.

Γυναίκες που διαβάζουν: ένας πίνακας του Sir John George Brown

Sir John George Brown, Γυναίκα που διαβάζει καθισμένη στα βράχια

Eίναι ένας πίνακας του Αμερικανού ζωγράφου (γεννήθηκε στο Durham της Αγγλίας) Sir John George Brown (1831-1913). Απεικονίζει μία κομψά ντυμένη νεαρή γυναίκα να διαβάζει με προσήλωση το βιβλίο της καθισμένη πάνω σ᾽ένα βράχο.

S. John George Brown, Γυναίκα που διαβάζει καθισμένη στα βράχια. 1877. Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστώνη.

http://www.mfa.org/collections/object/reading-on-the-rocks-grand-manan-33709

Παρασκευή 29 Ιουνίου 2012

Το καλοκαίρι στη ζωγραφική: Περιμένοντας στην παραλία, πίνακες του S. John George Brown


Περιμένοντας στην παραλία: Δύο πίνακες του S. John George Brown

  Mία λευκοντυμένη γυναικεία μορφή κάθεται στην αμμουδιά, ατενίζει πέρα μακριά και περιμένει... Μία μοναχική στιγμή περισυλλογής και αναμονής στην παραλία απεικονίζουν και οι δύο πίνακες του Aμερικανού ζωγράφου S. John George Brown (1831-1913).
 Ο John George Brown γεννήθηκε στο Durham  της Αγγλίας, αλλά από τα 1853 εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη και πολιτογραφήθηκε ως Αμερικανός. Έγινε γνωστός κυρίως για τις απεικονίσεις σκηνών από τη ζωή των μεσοαστικών κοινωνικών ομάδων των Η.Π.Α. Ιδιαίτερα δημοφιλείς ήταν οι πίνακές του που αποτυπώνουν σκηνές από τους δρόμους της Νέας Υόρκης με πρωταγωνιστές παιδιά και εφήβους.
  
S. John George Brown, Hλιόφως. 1879. Ιδιωτική Συλλογή.

Κυριακή 24 Ιουνίου 2012

Ο συμβολισμός στην ελληνική ποίηση: ποιήματα του Λάμπρου Πορφύρα

Ποιήματα του Λάμπρου Πορφύρα

   Η απόδοση ανθρώπινων αισθημάτων στα στοιχεία της φύσης και η εσωτερική επικοινωνία του ποιητικού υποκειμένου με τη φύση είναι χαρακτηριστικό της ποίησης του Λάμπρου Πορφύρα αλλά και της συμβολιστικής ποίησης γενικότερα.

Λάμπρος Πορφύρας, Τα σύννεφα

Αργά, βουβά και μαύρα απόψε βράδυ,
τα σύννεφα στον έρημο ουρανό κυλούνε˙
γλιστρούν και φεύγουν, φεύγουν στο σκοτάδι˙
δε βρέχουνε τον πόνο τους να πούνε.
Αργά, βουβά και μαύρα απόψε το βράδυ.

Άλλα σα στάχτη κι άλλα ωσάν την πίσσα,
σκεπάζουν τα βουνά και πνίγουν τ᾽άστρα,
προσκυνητές θολοί στα ερημοκκλήσα,
και μαύροι καβαλλάρηδες στα κάστρα,
άλλα σα στάχτη κι άλλα ωσάν την πίσσα

Απόψε πάνε, πάνε και γυρίζουν,
σιμά στα κάστρα τ᾽άδεια και χορεύουν,
σιμά στα ερημοκκλήσα και τ᾽αγγίζουν,
κάποια καλά στη νύχτα εκεί γυρεύουν,
κι άποψε πάνε, πάνε και γυρίζουν.

Κάποια καλά, μα ολότελα χαμένα,
μέσα στη νύχτα εκεί και στον αγέρα,
τα σύννεφα, για ιδές τα-ωσάν εμένα-
γυρεύουν, αχ! απόψε πέρα ως πέρα,
κάποια καλά, ολότελα χαμένα...
Από το έργο Σκιές που φεύγουν της ποιητικής συλλογής Σκιές

V. Van Gogh, Χωράφι σιταριού κάτω από συννεφιασμένο ουρανό. 1890. Van Gogh Museum. Amsterdam.

Λάμπρος Πορφύρας, Αγαπώ

Αγαπώ τα κύματα που απαλό μαϊστράλι
τα τραβάει και σέρνονται και σκορπούν μακριά,
τα πανιά στο πέλαγος, όταν ᾽γάλι-αγάλι
κρύβονται στην άκρια του και τα χάνεις πια

Αγαπώ τα κίτρινα φύλλα στον αγέρα,
τους τσιγγάνους πού᾽λυσαν τις φτωχές σκηνές
που κινάν να φύγουνε˙ κι αγαπάω πέρα
τον καπνό που αμίλητος πάνω απ᾽τις ελιές,

Τον καπνό, που αμίλητος πάνω εκεί ολοένα
μόνος κι ολομόναχος έχει βραδιαστεί,
που γυρνάει κι ατάραχος-έτσι ωσάν εμένα-
πάει στη νύχτα πού᾽ρχεται να σιγοσβηστεί...
Από το έργο Φως και Σκιές της ποιητικής συλλογής Σκιές


W. Homer, Σύννεφα. 1890. Spencer Museum of Art. University of Cansas.


Για την ποίηση του Λάμπρου Πορφύρα, βλ. http://annagelopoulou.blogspot.gr/2012/06/blog-post_19.html

Γυναίκες που διαβάζουν: πίνακες του Ουίνσλοου Χόμερ

Γυναίκες αναγνώστριες σε πίνακες του Ουίνσλοου Χόμερ (Winslow Homer)

     Ο γεννημένος στη Βοστώνη  Winslow Homer (1836-1910) θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους των Η.Π.Α. κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Ασχολήθηκε κυρίως με την εικονογράφηση έντυπων (περιοδικών, εφημερίδων) αλλά και τη ζωγραφική φυσικών τοπίων.
    Σας παρουσιάζω τρεις υπέροχους πίνακες του Homer (1836-1910) που απεικονίζουν νεαρές γυναίκες να διαβάζουν στην εξοχή. Στιγμές απόλυτα προσωπικές, σιωπή, προσήλωση, αφοσίωση και εσωτερικότητα με πλαίσιο εξοχικά τοπία...Ταξιδεύουν μέσω της ανάγνωσης σε κόσμους μαγικούς και ονειρεμένους.

 W. Homer, Κοπέλα που διαβάζει, καθισμένη σε μία πολυθρόνα. 1872. Ιδιωτική Συλλογή.

W. Homer, Κοπέλα που διαβάζει, ξαπλωμένη σε αιώρα.  1873. Ιδιωτική Συλλογή.

W. Homer, Κοπέλα που διαβάζει κάτω από μια βελανιδιά. 1879. Ιδιωτική Συλλογή.

http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=44133
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=481
http://www.the-athenaeum.org/art/detail.php?ID=18247

Τρίτη 19 Ιουνίου 2012

Λάμπρος Πορφύρας: o συμβολισμός στη νεοελληνική ποίηση

Ο ποιητής Λάμπρος Πορφύρας (1879-1932)


   Με τρεις γεωγραφικούς τόπους, τρεις θαλασσινούς τόπους, συνδέεται η ζωή του ποιητή Λάμπρου Πορφύρα: γεννήθηκε στη Χίο το 1879, διέμεινε με την οικογένειά του στη Σύρο από το 1881 έως το 1888 και στη συνέχεια έζησε στον Πειραιά έως το τέλος της ζωής του, το 1932. Από τον Πειραιά μετακινήθηκε ελάχιστα. Ίσως, για αυτό, η θάλασσα έχει σημαντική θέση στην ποίησή του. Ο κυριότερος όμως τόπος που κινήθηκε, που ταξίδεψε κατά τη διάρκεια της ζωἠς του, ήταν ένας τόπος μαγικός, φευγαλέος και άπιαστος, μακρινός και ανέγγιχτος, ο τόπος της περισυλλογής και αναπόλησης, ο τόπος ενός σιωπηλού ουτοπικού επέκεινα, ένας τόπος του ονείρου, ο τόπος της ποίησης και μάλιστα της ποιητικής εκδοχής του συμβολισμού.

O Λάμπρος Πορφύρας (1879-1932). Λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Δημητρίου Συψώμου.

   Ο Λάμπρος Πορφύρας θεωρείται ένας από τους κύριους εκπροσώπους του συμβολισμού στη νεοελληνική ποίηση. Μαζί με τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, τον Μιλτιάδη Μαλακάση και κάποιους άλλους, είχε καθοριστικό ρόλο στην εισαγωγή και τη διαμόρφωση του συμβολισμού στη νεοελληνική ποίηση. Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Σύψωμος.  Για τις δημοσιεύσεις όμως των ποιημάτων και των κειμένων του χρησιμοποιούσε το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Λάμπρος Πορφύρας από τα δύο ομώνυμα ποιήματα του Διονυσίου Σολωμού (Λάμπρος, Πόρφυρας). Παρά το γεγονός ότι αρχικά βρέθηκε υπό την ισχυρή ποιητική επιρροή του Διονυσίου Σολωμού και του Κωστή Παλαμά, στη συνέχεια δέχθηκε τις επιδράσεις του ευρωπαϊκού συμβολισμού και κυρίως των Γάλλων συμβολιστών ποιητών. 
   Τελείωσε το Ελληνικό Σχολείο στην Πλάκα και το Α´ Γυμνάσιο Πειραιά. Ενώ ήταν μαθητής του Γυμνασίου, δημοσίευσε στην εφημερίδα Άστυ (1894) το ποίημα Θλίψη του Μαρμάρου με το οποίο αμέσως προκάλεσε το ενδιαφέρον των λογοτεχνικών κύκλων και ιδιαίτερα του Κωστή Παλαμά. Η ποίησή του έγινε από την αρχή θετικά αποδεκτή από τον Κωστή Παλαμά, τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Παύλο Νιρβάνα, τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και πολλούς άλλους, ακόμα και από τον Κωνσταντίνο Καβάφη.

Ο Κωστής Παλαμάς δέχτηκε θερμά την ποίηση του Πορφύρα και τον ίδιο το νεαρό ποιητή στα λογοτεχνικά απογευματινά-εσπερινά που διοργάνωνε στο σπίτι του. Στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα οι νεαροί ποιητές που σύχναζαν στο σπίτι του Παλαμά είχαν πολλές ελπίδες να τύχουν αναγνώρισης για το έργο τους από το τότε περιορισμένο αναγνωστικό κοινό. Ο Πορφύρας, παρά το ότι δεν ακολούθησε την παλαμική παράδοση, εκτιμούσε ιδιαίτερα το έργο του Παλαμά. Φαίνεται επίσης ότι διατηρούσε προσωπικές σχέσεις μαζί του. Το 1898 πήγε στην Αθήνα για να επισκεφθεί τον ετοιμοθάνατο μικρό γιο του Κωστή Παλαμά, τον Άλκη.

   Ο Λάμπρος Πορφύρας φοίτησε στη νομική στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Το 1900 ταξίδεψε για σύντομο διάστημα στην Ευρώπη, στο Παρίσι όπου ήλθε σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους χάρη στη μεσολάβηση του Έλληνα ποιητή Ζαν Μωρεάς που ζούσε στη γαλλική πρωτεύουσα, στη Ρώμη και το Λονδίνο. Επέστρεψε όμως στην Ελλάδα και έζησε έως το θάνατό του στον Πειραιά στο οικογενειακό σπίτι (ζούσε μαζί με τη μητέρα και την αδελφή του), δημοσιεύοντας ποιήματα στα σημαντικότερα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Αν και ήταν ως προς την ιδιοσυγκρασία, κλειστός, μοναχικός, χαμηλών τόνων, μετριοπαθής και φειδωλός στη διατύπωση των απόψεων του, υπήρξε ενεργός δημοτικιστής (δε συμμεριζόταν, όμως, τις ακραίες απόψεις του Ψυχάρη για τη δημοτική γλώσσα) και μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1911). Γνώριζε, επίσης, τις νέες τότε σοσιαλιστικές ιδέες και συνυπέγραψε το καταστατικό της Σοσιαλιστικής και Δημοκρατικής Κίνησης. Το 1907 είχε μιλήσει με ενθουσιασμό για το βιβλίο του σοσιαλιστή Σκληρού Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα. Ωστόσο, στην ποίησή του τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, καθώς και τα σύγχρονα γεγονότα μένουν μακριά, σχεδόν αποκλεισμένα.

Ο ποιητής Κωνσταντίνος Χατζόπουλος. Θεωρείται εισηγητής του συμβολισμού στη νεοελληνική λογοτεχνία. Ο Πορφύρας συνδέθηκε στενά μαζί του και προφανώς επηρεάστηκε από αυτόν. Ο Χατζόπουλος ήταν δημοτικιστής και από τους πρώτους Έλληνες γνώστες των ιδεών του σοσιαλισμού. Την περίοδο 1897-1912 ο Πορφύρας διατηρεί αλληλογραφία με τον Χατζόπουλο. Οι επιστολές, που έχουν δημοσιευθεί, αποκαλύπτουν πτυχές του χαρακτήρα του μοναχικού Λάμπρου Πορφύρα και αποτελούν πηγή για τους ιδεολογικούς προβληματισμούς του νεαρού ποιητή. Στις επιστολές αυτές ο Πορφύρας μιλά με ειρωνική και αυτοσαρκαστική διάθεση για την ασθενική του κράση και τις οικονομικές δυσκολίες. Τον συντηρούσε οικονομικά ο αδελφός του Θεόδωρος Σύψωμος που εργαζόταν στις Ινδίες στα καταστήματα Ράλλη.
  
Ο Λάμπρος Πορφύρας στρατεύτηκε δύο φορές, το 1911 και το 1915, λαμβάνοντας μέρος στους  βαλκανικούς πολέμους και στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. 

Ο Δημήτριος Πικιώνης, ένας από τους θεμελιωτές της νεότερης ελληνικής αρχικτεκτονικής, καταγόταν από τη Χίο και ήταν εξάδελφος του Λάμπρου Πορφύρα.

Ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης. Γνώριζε τον Πορφύρα και συμπαθούσε το ποιητικό του έργο. Ο Πορφύρας σύστησε τον Καβάφη στην ποιήτρια Μυρτιώτισσα και της πρότεινε να τον επισκεφθεί, όταν αυτή βρέθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Ο ποιητής και κριτικός Τέλλος Άγρας μίλησε θετικά για την ποίηση του Λἀμπρου Πορφύρα. "H θέση του, απ᾽αρχής σεβαστή, στάθηκε πάντα αναφαίρετη και στερεά", σημειώνει στα Κριτικά ο Τέλλος Άγρας και προσθέτει ότι "τον Πορφύρα αγαπά-ποιος θα το πίστευε;-ως και ο Καβάφης!".

   Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Λάμπρος Πορφύρας εξέδωσε μόνο μία ποιητική συλλογή με τον τίτλο Σκιες (1920), ενώ το 1934, μετά το θάνατο του ποιητή (το 1932), εκδόθηκε με επιμέλεια του αδελφού του και η ποιητική συλλογή με τίτλο Μουσικές Φωνές. Τα ποιήματα του Πορφύρα κρατούν τις αποστάσεις από τη Σολωμική και Παλαμική παράδοση και βρίσκονται πολύ κοντά στις ποιητικές αναζητήσεις του Κ. Χατζόπουλου, του Ρ. Φιλύρα, του Ν. Λαπαθιώτη και των πρώτων έργων του Κ. Καρυωτάκη. Δεν υπάρχει αμφιβολία, όπως ήδη έχουμε επισημάνει, ότι εντάσσονται και κινούνται στο ποιητικό χώρο του ευρωπαϊκού συμβολισμού.
   Η μουσικότητα, ο λυρισμός που κρύβεται πίσω από τις εικόνες της φύσης, η υποβλητική ατμόσφαιρα, η περισυλλογή και η περιπλάνηση, η μοναξιά, η αίσθηση της σιωπής, η αναζήτηση του άυλου και του άπιαστου, το φευγαλέο και το συγκεχυμένο, η μυστική συνομιλία με τη φύση, ο οραματισμός ενός κόσμου που περιβάλλεται στην αχλύ και βρίσκεται σ᾽ένα μυστηριώδες επέκεινα που δεν αποκαλύπτεται ποτέ πλήρως και επαρκώς, η αναζήτηση του ιδανικού και του ουτοπικού, η απώλεια και η απογοήτευση είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά και τα θέματα της ποίησης του Πορφύρα.
   Το ποιητικό υποκείμενο αντιλαμβάνεται τη φύση προσωποποιημένη και αποδίδει ανθρώπινα χαρακτηριστικά στα στοιχεία της φύσης. Με άλλα λόγια, όπως συμβαίνει στην ποίηση του συμβολισμού, τα ανθρώπινα συναισθήματα μεταστοιχειώνονται στη φύση.  
   Ο χωροχρόνος του ποιητικού υποκειμένου τοποθετείται στο όνειρο και στα βάθη της μνήμης. Το ποιητικό "εγώ" περιπλανιέται στη φύση (το στοιχείο που αγαπά είναι κυρίως το νερό), σε ρεματιές και σε πηγές, αλλά και σε τρικυμισμένες ή γαλήνιες ακρογιαλιές, σε απόκρυφα λιμάνια, συναντά και ερωτεύεται νεραΐδες, νύφες και αιθέριες τρυφερές κοπέλλες, νοσταλγεί αυτό που δεν είχε ποτέ, αυτό που απώλεσε προτού το αποκτήσει, αναπολεί αυτό που πάντα του διαφεύγει...  
   Η ποίηση του Λάμπρου Πορφύρα μας καλεί για ταξίδια σε κόσμους φευγαλέων οραμάτων,  ταξίδια αναζήτησης του ανέφικτου...
Η ποιήτρια Μυρτιώτισσα καταγράφει τις εντυπώσεις της από τα λογοτεχνικά απογευματινά στο σπίτι του Κ. Παλαμά. Θυμάται τον τρυφερό, μοναχικό και ντροπαλό Λάμπρο Πορφύρα. Ο Λάμπρος Πορφύρας της συνέστησε να επισκεφθεί τον ποιητή Καβάφη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Εργογραφία

(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) 

Ι.Ποίηση
• Σκιές. Αθήνα, εκδ. Βιβλιοπωλείο Γ.Βασιλείου, Αθήνα 1920.
• Οι μουσικές φωνές. Τα χρονικά, Αθήνα 1934.

ΙΙ.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Άπαντα• έκρινε Γ.Βαλέτας. Αθήνα, Πηγή, 1956 (και έκδοση β’ συμπληρωμένη, Αθήνα, Βασιλείου, χ.χ.).
• Τα ποιήματα (1894-1932). Αθήνα, Ελληνική Βιβλιοθήκη-Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1993. 
 Για αναλυτικότερα εργογραφικά στοιχεία του Πορφύρα βλ. Βαλέτας Γ, Πορφύρας · Άπαντα, σ. 318-331. Αθήνα, Βασιλείου, χ.χ. (έκδ. β' συμπληρωμένη) και Κατσίμπαλης Κ.Γ., Βιβλιογραφία Λάμπρου Πορφύρα. Αθήνα, 1956.
Βλ. επίσης, Λ. Πορφύρας: Μία χώρα πάντα σιωπηλή, επιμέλεια και ανθολόγηση Έλλη Φιλοκύπρου, εκδ. Ανθολόγος Ερμής, Αθήνα 1999, σ. 11-35.

Κυριακή 17 Ιουνίου 2012

Ο συμβολισμός στην ελληνική ποίηση: ποιήματα του Λάμπρου Πορφύρα

Λάμπρος Πορφύρας, Μια χώρα πάντα σιωπηλή και πάντα θαμπωμένη
Είδα μια χώρα ξωτικιά

   Τα παρακάτω ποιήματα του Λάμπρου Πορφύρα συμπυκνώνουν τα κυριότερα θέματα της ποίησής του, η οποία αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα του συμβολισμού στη νεοελληνική λογοτεχνία. Η μοναξιά και η αναζήτηση του ανέφικτου, η περισυλλογή, η περιπλάνηση σε μυστικά φυσικά τοπία και η εσωτερικη συνομιλία με τη φύση, η αίσθηση του συγκεχυμένου και του άυλου, η σιωπή, η επικοινωνία με ένα τόπο μακρινό, άπιαστο, πέρα στο επέκεινα...είναι κάποια από αυτά τα θέματα. Το ποιητικό υποκείμενο διαφεύγει με νοσταλγία σ᾽ένα χωροχρόνο του ονείρου και της μνήμης.

Λ. Πορφύρα, Η θαμπωμένη χώρα

Πολλές φορές στου δειλινού τη μυστική την ώρα,
Όταν γυρνώ με την ψυχή βαριά συλλογισμένη,
Πολλές φορές στην ερημιά βγαίνει μια άυλη χώρα,
Μια χώρα πάντα σιωπηλή και πάντα θαμπωμένη.

Τα σπίτια της είναι κλειστά κι᾽είναι παλιά. Κλωνάρια
Ξεβγαίνουν μέσ᾽απ᾽τις φτωχές αυλές, τις ρημαγμένες,
Στους τοίχους, στα κατώφλια τους, φυτρώνουνε χορτάρια
Κι᾽ οι στέγες μέσ᾽στις πράσινες τη μούχλα είναι ντυμένες.

Έτσι είναι. Κι᾽άλλα τάχω δει-θαρρώ-στα μαύρα ξένα,
Άλλα εδώ πέρα στο χωριό, και κάποια στο νησί μου,
Κάποια στο δρόμο του γιαλού, σε χρόνια ευτυχισμένα,
Κι᾽όλα τους, κι᾽όλη η χώρ᾽αυτή μου λέει για τη ζωή μου.
Από το έργο Γύρω τριγύρω μου της ποιητικής συλλογής Σκιες

V. Van Gogh, Αγροτικές κατοικίες. Αναμνήσεις από το Βορρά. 1890. Ιδιωτική Συλλογή.

V. Van Gogh, Ξύλινα υπόστεγα. 1889. Ιδιωτική Συλλογή.

Λάμπρος Πορφύρας, Είδα

Είδα μια χώρα ξωτικιά στ᾽ανήσυχο όνειρό μου:
πόσ᾽όμορφη δε θα το πει ποτέ καμιά ψυχή.
Το νου μου πήρε κι άφησα το φτωχικό χωριό μου
κι έκανα τάμα μόνο εκεί ν᾽αράξω˙μόνο εκεί.

Τρελλό παιδί ξεκίνησα δεμένο με τα μάγια
του ονείρου μου, κι εγνώρισα τις χώρες του γιαλού,
είδα τις χώρες π᾽άστραφταν σε κάμπους και σε πλάγια,
μα η χώρα μου, όλο πήγαινα-κι ήτανε παντ᾽αλλού.

Διαβάτες μ᾽ανταμώσανε καλοί και μού᾽παν: Mείνε
είν᾽όμορφη κι η χώρα μας˙ καιρός ν᾽αράξεις πια.
είν᾽όμορφη κι η χώρα σας, διαβάτες, μα δεν είναι
εκείνη που ονειρεύτηκα και με τραβάει μακριά.

Έτσ᾽είναι. Σύρτε, κι άστε με τα σιγοταξιδεύω
και να περνάω μονάχος μου και κάμπους και βουνά,
ίσως τη βρω˙ μ᾽αν δεν τη βρω τη χώρα που γυρεύω
μη μου ζητάτε, αδέλφια μου, ν᾽αράξω πουθενά...

Από το έργο Φωνές της Χώρας  της ποιητικής συλλογής  Οι Μουσικές Φωνές

Σάββατο 16 Ιουνίου 2012

Οι καστανιές του Βίνσεντ Βαν Γκογκ

Πίνακες με καστανιές του Βίνσεντ Βαν Γκογκ

     Ο Βαν Γκογκ έχει ζωγραφίσει πολλούς πίνακες που απεικονίζουν δένδρα. Στους παρακάτω πίνακες το θέμα είναι οι καστανιές.


 V. Van Gogh, Δένδρο καστανιάς σε ανθοφορία. 1887. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh, Δρόμος με ανθισμένες καστανιές. 1889. Ιδιωτική Συλλογή.

V. Van Gogh, Καστανιές σε ανθοφορία. 1890. Kroller Muller Museum.

V. Van Gogh, Καστανιές σε ανθοφορία. 1890. Ιδιωτική Συλλογή.

V. Van Gogh, Κλαδιά ανθισμένης καστανιάς. 1890. E. G. Bührle Collection. Zurich.

http://www.vangoghgallery.com/catalog/Painting/57/Chestnut-Tree-in-Blossom.html

Παρασκευή 15 Ιουνίου 2012

Το δάσος στη ζωγραφική: πίνακες του V. Van Gogh

Στο δάσος: πίνακες του Βίνσεντ Βαν Γκογκ


   Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1880-1890 o Βαν Γκογκ έχει ζωγραφίσει αρκετές εικόνες από σκοτεινά και σκιώδη δάση με πανύψηλα δένδρα. Στους παρακάτω πίνακες του 1882 αποτυπώνει σκηνές με μοναχικές γυναικείες φιγούρες στο δάσος.

V. Van Gogh, Κορίτσι στα λευκά μέσα στο δάσος. 1882. Kröller-Müller Museum. Otterlo.

V. Van Gogh, Κορίτσι στο δάσος. Σχέδιο. 1882. Ιδιωτική Συλλογή.

V. Van Gogh, Δύο γυναίκες στο δάσος. 1882. Iδιωτική Συλλογή.

V. Van Gogh, Άκρη του δάσους. 1882. Kröller-Müller Museum. Otterlo.
  
   Ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε μία σειρά με πίνακες που απεικονίζουν τη βλάστηση του δάσους, κυρίως θάμνους και χαμόκλαδα ανάμεσα σε πανύψηλα δένδρα κατά τη διάρκεια της περιόδου 1887-1890, όταν βρισκόταν στο Παρίσι και στη συνέχεια στο Saint-Rémy και το Auvers. Οι εικόνες από τα σκιερά δάση ήταν αγαπημένο θέμα των Γάλλων ζωγράφων της Σχολής του Barbizon, που συνἠθιζαν να ζωγραφίζουν τοπία της περιοχής του δάσους του Fontainebleau (το Barbizon ήταν κωμόπολη στο δάσος του Fontainebleau), αλλά και λίγο αργότερα των ιμπρεσιονιστών ζωγράφων.

V. Van Gogh, Δέντρα και χαμόκλαδα. 1887. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh, Δέντρα και χαμόκλαδα. 1887. Van Gogh Museum. Amsterdam.

    Το παιχνίδι του φωτός μέσα από τα πυκνά φυλλώματα των δένδρων φαίνεται ότι γοήτευε τους ιμπρεσιονιστές και μετα-ιμπρεσιονιστές ζωγράφους που δοκίμαζαν να αποτυπώσουν τις φωτοσκιάσεις με τα πινέλα τους.

V. Van Gogh, Χαμόκλαδα. 1887. Centraal Museum. Uterecht.

V. Van Gogh, Χαμόκλαδα. 1887. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh, Μονοπάτι στο δάσος. 1887. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh, Κορμοί δέντρων με κισσό. 1889. Kröller-Müller Museum. Otterlo.

    Ο κισσός που αγκάλιαζε τους κορμούς των πανύψηλων δένδρων ήταν αγαπημένο θέμα του Van Gogh. Σε επιστολές του ζωγράφου προς τον αδελφό του Τεό καταγράφονται αναφορές στο ποίημα Πράσινος κισσός του Κ. Ντίκενς. Ο Van Gogh θυμόταν το ποίημα αυτό, όταν στους περιπάτους του στην εξοχή έβλεπε τον κισσό να αναρριχάται στα δένδρα του δάσους.   

V. Van Gogh, Κορμοί δέντρων με κισσό. 1889. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh, Δένδρα με κισσό στον κήπο του Ασύλου. Σχέδιο. 1889. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh, Δένδρα και θάμνοι στον κήπο του Άσυλου. 1889. Van Gogh Museum.
 Amsterdam.

    Όταν ο Van Gogh νοσηλευόταν στο νοσοκομείο του Ασύλου του  Saint-Rémy ζωγράφισε μια σειρά έργων που απεικονίζουν τα δένδρα του κήπου του Ασύλου και την πυκνή βλάστηση που φύεται κάτω από αυτά. Ο ίδιος έγραψε σε επιστολή του ότι από τότε που βρίσκεται στο Νοσοκομείο έχει αρκετή δουλειά να κάνει (εννοεί να ζωγραφίσει) σ᾽έναν κήπο με μεγάλα πεύκα κάτω από τα οποία φύεται ψηλό χορτάρι και όλα τα είδη της μυρτιάς.

V. Van Gogh,  Χαμόκλαδα. 1889. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh,  Χαμόκλαδα. 1889. Van Gogh Museum. Amsterdam.

V. Van Gogh, O κήπος του νοσοκομείου του Αγ. Παύλου. 1889. Van Gogh Museum. Amsterdam.

   Ο Van Gogh ζωγράφιζε συχνά θέματα από τον κήπο με τα δένδρα του νοσοκομείου του Ασύλου του Αγ. Παύλου στο Saint-Rémy όπου νοσηλευόταν. Η ταραχή της ψυχής του και το αίσθημα του εγκλεισμού ίσως απεικονίζονται στους πίνακες με τα σκιερά δάση και τους κορμούς των πανύψηλων δένδρων που περικλείουν τη χαμηλή βλάστηση ...


V. Van Gogh, Ο κήπος του νοσοκομείου του Αγ. Παύλου με μία μορφή, 1889. Kröller-Müller Museum. Otterlo.

V. Van Gogh, Ζευγάρι που περπατά στο δάσος. 1890. Art Museum Cincinatti.

     Ένας υπέροχος πίνακας του Van Gogh. Οι φιγούρες ενός ζευγαριού ανάμεσα στους κορμούς των δένδρων ενός δάσους. Το ζευγάρι περπατά ανάμεσα στα δένδρα και πάνω στο πυκνό χορτάρι...

V. Van Gogh, Ζευγάρι που περπατά στο δάσος. Σχέδιο. 1890. Van Gogh Museum. Amsterdam.

Πέμπτη 14 Ιουνίου 2012

Το σχολείο στη ζωγραφική: Δάσκαλος και μαθητές σε πίνακες του Andre Dargelas

Εικόνες σχολικής ζωής σε πίνακες του André Dargelas

    O André Η. Dargelas (1828-1926) είναι Γάλλος ζωγράφος του ρεαλισμού, κινήματος που εμφανίστηκε στη ζωγραφική στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι ρεαλιστές ζωγράφοι συνήθιζαν να απεικονίζουν σκηνές του καθημερινού βίου των απλών ανθρώπων. Ένα από τα αγαπημένα θέματα του Dargelas ήταν η παιδική ηλικία και οι σκηνές από τη σχολική ζωή. Επειδή, λοιπόν, είναι πια καλοκαίρι και το σχολείο τελειώνει, σας παρουσιάζω κάποιους από τους πίνακες του Dargelas που αποτυπώνουν εικόνες από τη σχολική ζωή με πρωταγωνιστές μικρούς μαθητές και τους δασκάλους τους. Δεν μπόρεσα να βρω την ακριβή χρονολογία δημιουργίας του πίνακα ούτε το μέρος που βρίσκεται σήμερα. 

André H. Dargelas, Σχολική τάξη.

André H. Dargelas, Ο γύρος του κόσμου.

André H. Dargelas, Μικροί κατεργάρηδες.

André H. Dargelas, Οι μικροί καπνιστές στην ώρα της πράξης.

André H. Dargelas, Προστατεύοντας τους μαθητές. Ιδιωτική Συλλογή.