Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Κυριακή 9 Ιουλίου 2017

Ενδυμίων και Σελήνη. Εικόνες από τον μύθο του Ενδυμίωνα

Ενδυμίων και Σελήνη

 Πανσέληνος του Ιουλίου απόψε το βράδυ...Η σελήνη θα φωτίσει με τις ακτίνες της τη νύχτα, και το σεληνόφως θα διεισδύσει στο σκοτάδι...
   Για αυτό, θυμήθηκα τον αρχαίο μύθο του Ενδυμίωνα και της Σελήνης... Συγκεκριμένα, μια παραλλαγή του μύθου που διασώζεται από τον Λατίνο ποιητή  Οβίδιο, η οποία γοήτευσε ποιητές και ζωγράφους με αποτέλεσμα να υπάρχουν διάφορους απεικονίσεις σκηνών του μύθου στην ποίηση και τις εικαστικές τέχνες.

  Θα σας πω, λοιπόν, την ιστορία για τον έρωτα της θεάς Σελήνης μ' ένα κοινό θνητό,  τον όμορφο βοσκό, τον Ενδυμίωνα και θα την πλαισιώσω με εικόνες-σκηνές από αυτό τον μύθο.

Ubaldo Gandolfi, Σελήνη και Ενδυμίων, Γύρω στα 1770. Los Angeles County Mουσείο Τέχνης.

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή του μύθου,  Ο Ενδυμίων ήταν ένας όμορφος νεαρός βοσκός από την Καρία της Μ. Ασίας, τον οποίο ερωτεύτηκε η κόρη του Δία, η Σελήνη, όταν τον είδε
να κοιμάται αμέριμνος σε μία βουνοπλαγιά μπροστά από την είσοδο ενός σπήλαιου. Παρακάλεσε τον Δία να τον αφήσει να κοιμάται αιώνια, για να μη φθαρεί η ομορφιά του από τα γηρατειά και για να μπορεί να τον επισκέπτεται κάθε βράδυ.

Francesco Solimena, Διάνα και Ενδυμίων. 1705-1710. Walker Πινακοθήκη Τέχνης. Λίβερπουλ. Στο Ρωμαϊκό Πάνθεον η θεά Σελήνη ονομάζεται Διάνα. 

William Stott (1857-1900), Eνδυμίων. Ιδιωτική Συλλογή.

   Στο παρακάτω απόσπασμα ο Γιώργος Γεραλής εξιστορεί τον μύθο του έρωτα της Σελήνης με τον βοσκό Ενδυμίωνα.

   "...Στο βουνό του Λάτμου, σ’ ένα μυστικό σπήλαιο, κοιμάται ακόμα, από τα πανάρχαια χρόνια, ο ξανθός Ενδυμίων έναν ύπνο αξύπνητο.
   Απόβραδο, γύριζε από τα χλοερά βοσκοτόπια με το κοπάδι του. Διαβαίνοντας τη βουνοπλαγιά, έγειρε στο έμπα της σπηλιάς να ξεκουραστεί.
   Τότε, πρόβαλε ανάμεσα από μια σκοτεινή φυλλωσιά η θεά Σελήνη. Χαμογέλασε όταν τον είδε και θέλησε να παίξει μαζί του. Τον πλησίασε κι έριξε με δύναμη στα μάτια του μικρού βοσκού το χρυσό φως της.

Victor Florence Pollet (1811-1882), Ενδυμίων και Σελήνη. Ιδιωτική Συλλογή.

George Frederic Watts, Ενδυμίων και Σελήνη. 1872.


George Frederick Watts, Ενδυμίων. 1903. Πινακοθήκη Watts.

        Ο Ενδυμίων ένιωσε μια ζάλη από τη μαγική εκείνη λάμψη. Αποκοιμήθηκε ακούγοντας, σαν σε όνειρο, τα κουδούνια των αρνιών του, που ξεμάκραιναν ακολουθώντας το γνώριμο δρόμο. Αυτή ήταν η αρχή ενός ύπνου που δεν είχε τέλος.
    Η Σελήνη κάθισε πλάι στον ωραίο βοσκό και τον κοίταξε με αγάπη. Ακούμπησε τα ασημένια της δάχτυλα στα κλειστά του βλέφαρα. Τίναξε στα μαλλιά του, από τα μαλλιά της, ένα κύμα δροσιάς.
        ― Δε θα ξυπνήσεις, ψιθύρισε.

Χαρακτικό του Frank Short (1857-1945), Ενδυμίων και Σελήνη κατά τον George Frederic Watts. 1891. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Νέα Υόρκη.

       Ήρθε πάλι την άλλη νύχτα η Σελήνη, τον ξανακοίταξε χαμογελώντας.
       ― Ωραία κοιμάσαι, είπε. Φυλάω για σένα μια θαυμαστή μοίρα. Αθάνατος θα υπάρχεις, σ’ ένα αιώνιο, ατελείωτο όνειρο. Είναι και τ’ όνειρο μια αλλιώτικη ζωή. Δε θα πεθάνεις ποτέ και ποτέ δε θα ξυπνήσεις.
       Έφυγε αλαφροπατώντας η θεά.
    Όθε διαβεί, μαγεύει τα πάντα με το χρυσό φέγγος: τους κάμπους, τις ακροθαλασσιές, τις στέγες των σπιτιών που προστατεύουν τον ειρηνικό ύπνο των ανθρώπων. Μα όταν αποτραβιέται, για ν’ ανέβει στον ουρανό η αδερφή της η Αυγή, λύνονται τα μάγια. Η πλάση ξυπνά ξαναπαίρνοντας, στο φως της μέρας, την αληθινή της μορφή.
      Μονάχα ο Ενδυμίων δε θα ξυπνήσει ποτέ απ’ το μαγικό ύπνο. Κυλάει πάντα το αίμα στις φλέβες του, μα απομένει ασάλευτος, σαν να ’χει φύγει απ’ τον κόσμο. Ένα χαμόγελο αχνό έχει ζωγραφιστεί στα μισάνοιχτα χείλη του. Ίσως ονειρεύεται μια αθώα χαρά: ένα κοπάδι ασπρόμαλλα πρόβατα..."

(από το βιβλίο: Γιώργος Γεραλής, Ελληνική μυθολογία Ι. Οι θεοί, Kαστανιώτης, 1999).

Walter Crane, Diana και Ενδυμίων. 1883. Ιδιωτική Συλλογή.

Edward Poynter, H Ντιάνα και ο Ενδυμίων1901. Πινακοθήκη Τέχνης του Manchester. H Διάνα, η Ρωμαϊκή θεότητα της σελήνης, βλέπει τον κοιμισμένο Ενδυμίωνα και τον ερωτεύεται. Ο Poynter έχει ζωγραφίσει την ίδια σκηνή σε άλλες δύο παραλλαγές. Η σκηνή είναι εμπνευσμένη από το ποίημα "Ενδυμίων" του Βρετανού ρομαντικού ποιητή Κητς.

Simeon Solomon, H σελήνη και ο ύπνος. 1894. Tate Britain. Η Σελήνη επισκέπτεται κάθε βράδυ τον κοιμισμένο Ενδυμίωνα.


...Και ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης γράφει το ποίημα "Ενώπιον του Ενδυμίωνος". Το ποιητικό υποκείμενο επισκέπτεται με πολύτιμα δώρα τον Λάτμο για να τα προσφέρει ως σπονδές στο άγαλμα του φημισμένου για την ομορφιά του, Ενδυμίωνα.

Κ. Καβάφη, Ενώπιον του Ενδυμίωνος

Επί άρματος λευκού που τέσσαρες ημίονοι
πάλλευκοι σύρουν, με κοσμήματ’ αργυρά,
φθάνω εκ Μιλήτου εις τον Λάτμον. Ιερά
τελών — θυσίας και σπονδάς — τω Ενδυμίωνι,
από την Aλεξάνδρειαν έπλευσα εν τριήρει πορφυρά.—
Ιδού το άγαλμα. Εν εκστάσει βλέπω νυν
του Ενδυμίωνος την φημισμένην καλλονήν.
Ιάσμων κάνιστρα κενούν οι δούλοι μου· κ’ ευοίωνοι
επευφημίαι εξύπνησαν αρχαίων χρόνων ηδονήν.
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984).


Arthur Hughes, Ενδυμίων. 1868-1870. Ιδιωτική Συλλογή.

Arthur Hughes, Η λευκή ελαφίνα. Περίπου 1870. Victoria and Albert Museum. Λονδίνο. Η σκηνή είναι εμπνευσμένη από το ποίημα του Κητς "Ενδυμίων".

Edward Poynter, Το όραμα του Ενδυμίωνα. 1913. Πινακοθήκη και Μουσείο του Μπρίστολ.

https://www.google.com/culturalinstitute/beta/asset/BwHkto9SogEGGg

4 σχόλια:

  1. ΩΣ ΕΝΔΥΜΙΩΝ

    Απαλές κοιλάδες έχει ο ύπνος ακριβώς όπως
    Και η επάνω ζωή. Μ’ εκκλησάκια που βόσκουν σε χορτάρι εμπρός
    αέρα
    Που ολοένα μηρυκάζουν ώσπου να γίνουν ζωγραφιές
    Η μια την άλλη σβήνοντας σε πλάγιον ήχο. Κάποτε
    Περιοδεύουν δύο ή τρία φεγγάρια. Γρήγορα όμως χάνονται
    Η ομορφιά κει που ακινήτησε διαρκεί σαν άλλο ουράνιο σώμα

    Η ύλη ηλικία δεν έχει. Μόνον ν’ αλλάζει ξέρει. Θες πάρ’ την από
    την αρχή
    Θες απ’ το τέλος. Ήρεμα κυλάει εμπρός η επιστροφή κι εσύ την
    παρακολουθείς δήθεν αδιάφορος
    Τραβάς ωστόσο το σχοινί σ’ όρμο Μυρτώον έρμο
    Δίχως ούτ’ ένα ελαιόδεντρο να σου απουσιάσει

    Αχ Θάλασσα πάνω που ξυπνάς πώς ξανακαινουριώνονται όλα!
    Μικροί πώς χαϊδευτήκαμε και παίξαμε πεντόβολο τα γονικά μας!
    Για δες τί σηκωμό σηκώνει μες στ’ ατάραχα ο Σιρόκος ο ύπνιος
    και πώς στα δύο τα χωρίζει!
    Από τη μια μεριά ξυπνώ και κλαίω για τα που μου επάρθηκαν
    αθύρματα
    Και από την άλλη κοιμούμαι

    Τη στιγμή που ο Ελευθέριος φεύγει και η Ιωνία χάνεται
    Μόλις που διακρίνεται λοφίσκος μ’ απαλά κοίλα γεμάτος σγουρά
    χλοΐσματα
    Κι αντικρύ αντερείσματα σκληρά
    Που να φυλάγεσαι απ’ όλα τα ενδεχόμενα· ενώ πρόσφυγες μέλισσες
    Κατά σμήνη βομβούν και μια γιαγιά μες στ’ αλιεύματα της
    δυστυχίας βρίσκει
    Να βγάλει από τα λίγα της χρυσαφικά παιδιά κι εγγόνια

    Ξεφόρτωτον κι απ’ το ένα πλάι σε κυλάει ο κίνδυνος και σ’ αγνοεί
    Που συ ο ίδιος κάποτε θέλησες να τον αγνοήσεις
    Αυτά βέβαια στα ψέματα του ρούχου που φοράς δίχως τη φόδρα του
    ν’ αναποδογυρίσεις
    Κει που αγγιχτήκανε οι μουτζούρες με τα χρυσά νομίσματα
    Όπως τα βδελυρά με τ’ άγια

    Παράξενο είναι
    Πόσο ακατανόητα ζούμε αλλ’ απ’ αυτό κρεμόμαστε
    Χλωρό περιστεράκι του βασιλικού φιλί που σου ’δωσα επάνω
    στο κρεβάτι μου
    Και στα γραφτά μου τρεις και τέσσερις ανέμους ανορθόγραφους
    Να ζαλιστούν τα πέλαγα όμως
    Γεμάτο νου και γνώση ν’ ακολουθεί το δρόμο του κάθε πλεούμενο
    Ταλαντεύονται τα γεγονότα και στο τέλος πέφτουν πριν κι από τους
    ανθρώπους
    Αλλά φανό θυέλλης δεν έχει το σκοτάδι

    Πού ’ναι η Μίλητος πού είναι η Πέργαμος πού η Αττάλεια και πού
    Η Κωνσταν Κωνσταντινο ντινοπολίς;
    Στους χίλιους ύπνους ένας βγαίνει ο ξυπνητός αλλά για πάντοτε.

    Άρτεμις Άρτεμις κράτα μου τον σκύλο της σελήνης
    Δαγκώνει κυπαρίσσι και ανησυχούν οι Αιώνιοι
    Κοιμάται πιο βαθιά κείνος που έχει περιβραχεί απ’ την Ιστορία
    Μπρος μ’ ένα σπίρτο ας την ανάψεις σαν οινόπνευμα

    Ποίηση μόνον είναι
    Κείνο που απομένει. Ποίηση. Δίκαιη και ουσιαστική κι ευθεία
    Όπως μπορεί και να τη φαντασθήκαν οι πρωτόπλαστοι
    Δίκαιη στα στυφά του κήπου και στο ρολόι αλάθητη.

    Οδυσσέας Ελύτης. [1995] 2004. Δυτικά της λύπης. 5η έκδ. Αθήνα: Ίκαρος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Εξαιρετικό! Ευχαριστώ πολύ για ακόμα μία φορά που εμπλουτίζεις ποιητικά τις αναρτήσεις μου. Καλό βράδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. https://ahladokampos.blogspot.com/2021/04/blog-post_14.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή