Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.

Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...

Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;

Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...

Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.

Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!

Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2025

Τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα στη ζωγραφική και "Τα κάλαντα της καρδιάς" του Ρουμάνου ποιητή Nichita Stănescu

Τα "Κάλαντα της Καρδιάς"

Παραμονή Χριστουγέννων! Η ημέρα που, κατά το έθιμο, κάθε χρόνο άδονται τα πιο χαρμόσυνα Κάλαντα, τα Κάλαντα που αναγγέλλουν την πιο ελπιδοφόρα είδηση, που προμηνύουν μία Γέννηση, τη Γέννηση του Χριστού, και μαζί της την ελπίδα για μία καλύτερη αρχή για όλον τον κόσμο. Κάθε χρόνο, εδώ και χρόνια, κάποιοι άδουν την ίδια είδηση, που στη συνέχεια την ξεχνάμε για να τη θυμηθούμε και πάλι την επόμενη χρονιά. Προς χάριν, λοιπόν, αυτής της ημέρας, ας δούμε κάποιους πίνακες που απεικονίζουν παιδιά κυρίως να ψάλλουν τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα, και ας διαβάσουμε το τρυφερό ποίημα "Τα Κάλαντα της Καρδιάς" του Ρουμάνου ποιητή Nichita Stănescu (1933-1983) σε μετάφραση της Angela Braciu...Γιατί τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα είναι πράγματι ή θα έπρεπε να είναι "Τα Κάλαντα της Καρδιάς".

Νικηφόρος Λύτρας (1832-1904), Κάλαντα, 1872. Ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες του Νικηφόρου Λύτρα, χαρακτηριστικό δείγμα ηθογραφίας της ελληνικής ζωγραφικής. Μία ομάδα παιδιών, ντυμένα με διάφορες λαϊκές ενδυμασίες και παίζοντας μουσική με δημοτικά όργανα, ψάλλουν τα Κάλαντα στην αυλή ενός αγροτικού σπιτιού, μπροστά σε μία μισάνοιχτη πόρτα όπου στέκεται μία νεαρή γυναίκα με το παιδί της στην αγκαλιά. Στην άκρη δεξιά διακρίνεται ένα αρχαίο άγαλμα (σύμβολο της σύνδεσης του νέου ελληνισμού με το ένδοξο αρχαίο ελληνικό παρελθόν), ενώ στην αυλή μπορούμε να δούμε διάφορα αντικείμενα-σκεύη της καθημερινής ζωής. Πίσω από τον τοίχο της αυλής ξεχωρίζει το κεφάλι μίας γυναίκας να παρακολουθεί τη σκηνή.

Νικηφόρος Λύτρας (1832-1904), Σπουδή για τον πίνακα "Κάλαντα", Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα.

Dante Gabriel Rossetti (British, 1828-1882), Ένα Χριστουγεννιάτικο Τραγούδι, 1867. Ο γνωστός Προραφαηλίτης καλλιτέχνης ζωγραφίζει μία νεαρή γυναίκα, σχεδόν σε έκταση, να ψάλλει τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα παίζοντας ένα αναγεννησιακό μουσικό όργανο.

Θα τραγουδήσω ευχές με την καρδιά μου

περπατώντας μες στο χιόνι,

το χέρι μου σε πέντε γωνίες, σαν αστέρι,

αρχίζει λέξεις να αναγγέλλει.

Hans Bachmann (Swiss, 1852-1917), Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα στη Λουκέρνη, 1887. Μουσείο Τέχνης, Βασιλεία (KunstMuseum, Basel).

Το μπράτσο μου, ουρά κομήτη.

Στερέωμα – ο ώμος και το στήθος μου.

Η κρυφή τους ζέστη

γαλάζιο λάμπει του παγετού.

Να είστε γαλήνιοι, να ‘χετε χιονόλευκη ειρήνη

κάτω απ’ το στολισμένο πράσινο δένδρο.

Τα μάτια μου, δύο βέργες μες σ’ένα περιδέραιο

Στολίζουν την ώρα και τη στιγμή.

Ave, Χαίρετε, άνδρες, γυναίκες,

η καρδιά μου σας χαιρετάει

χιονίζει πάνω από δευτερόλεπτα, από ώρες,

με ασημί και βουβό χιόνι.

Ντινγκ-ντανγκ, μόνο η καρδιά, ντινγκ-ντανγκ μόνο εκείνη

χτυπά στα τραπέζια σας,

Απόψε υπάρχει μονάχα ένα αστέρι

και αμέτρητους γαλάζιους ουρανούς.

Augustus Edwin Mulready (British, 1844–1904), "Aγόρασε ένα Χριστουγεννιάτικο τραγούδι", 1882. Στη Βικτωριανή Αγγλία φτωχά παιδιά τραγουδούσαν τα Κάλαντα, πουλώντας εφημερίδες με Χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Ο Augustus Edwin Mulready έχει απεικονίσει πολλές σκηνές με αυτό το θέμα.

Augustus Edwin Mulready (British, 1844–1904), Ένα Χριστουγεννιάτικο τραγούδι, 1882.

Augustus Edwin Mulready (British, 1844–1904), Ένα Χριστουγεννιάτικο τραγούδι, 1885. Ένα κοριτσάκι πουλάει εφημερίδες με Χριστουγεννιάτικα τραγούδια στο δρόμο.

Augustus Edwin Mulready (British, 1844–1904), Τραγουδιστές καλάντων, 1888. Παιδιά που πωλούν εφημερίδες με χριστουγεννιάτικα Κάλαντα μέσα στην παγωμένη νύχτα στέκονται έξω από τα φωτισμένα παράθυρα ενός σπιτιού.

Augustus Edwin Mulready (British, 1844–1904), Χριστουγεννιάτικα Τραγούδια για πώληση, α.χ. (άνευ χρονολογίας). Τρία φτωχά κοριτσάκια ψάλλουν τα Κάλαντα στο χιόνι, πουλώντας εφημερίδες με Χριστουγεννιάτικα τραγούδια.

Laura Theresa Alma Tadema (British, 1852-1909), Ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι, ά.χ. (άνευ χρονολογίας). Παιδιά ψάλλουν τα Κάλαντα έξω από την πόρτα...

William M. Spittle (British, 1858-1917), Τραγουδιστές Καλάντων, 1893.

Robert W. Wright (British, active 1870-1906), Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα, 1904. Calderdale Metropolitan Borough Council. Χαρούμενη οικογένεια ψάλλει τα κάλαντα στο σπίτι.