Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου 2016

Τέλλος Άγρας, Πρώτη μέρα στο σχολειό. Εικόνες από το σχολείο του παρελθόντος

Τέλλος Άγρας, Πρώτη μέρα στὸ σχολειό

   Ας κάνω μία ακόμα ανάρτηση που αποπνέει κάποια διάθεση νοσταλγίας, αν και δεν θα ήθελα να επιστρέψω στα μαθητικά μου χρόνια. Δεν μου άρεσε να είμαι μαθήτρια...

   Το θυμάσθε αυτό το χαριτωμένο ποιηματάκι του Τέλλου Άγρα που μαθαίναμε στο Δημοτικό Σχολείο; Ένα παιδάκι τρέχει χαρούμενο στο αγαπημένο του σχολείο. Βιάζεται να επιστρέψει στη σχολική τάξη και στα μαθήματά του...Συνέβαινε, όμως, πράγματι αυτό ή απλά έχουμε μία πλαστή εξιδανικευμένη εικόνα του πρόσχαρου και πρόθυμου μαθητή να επιστρέψει στο σχολείο... Αγαπούσαν πράγματι το σχολείο οι μαθητές του προηγούμενου αιώνα, αγαπούσαμε εμείς πράγματι το σχολείο μας; Χαιρόμασταν όταν κάθε Σεπτέμβριο άνοιγαν τα σχολεία;
   Συνοδεύω το ποίημα με παλιές φωτογραφίες και εικόνες μνήμης από το σχολείο προηγούμενων δεκαετιών.


Παλιά προπολεμική φωτογραφία (1930) με μαθήτριες στη Θεσσαλονίκη. Φορούν μαύρη ποδιά με λευκό γιακά. Μια τέτοια ποδιά φορούσε η μητέρα μου, όταν πήγαινε στο τότε Εξατάξιο Γυμνάσιο. Η μαύρη ποδιά αντικαταστάθηκε από την μπλε το 1964 με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Γ. Παπανδρέου και Αλ. Παπανούτσου. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

Διαφημιστική αφίσα για σχολική μόδα ενός από τα πρώτα μεγάλα πολυκαταστήματα, του Μινιόν. Μπλε ποδιές σχεδιασμένες δια χειρός Γιάννη Τσεκλένη. Ήταν πολύ πιο ακριβές από τις απλές "ανώνυμες" ποδιές. Οι ποδιές ως υποχρεωτικό σχολικό ένδυμα για τις μαθήτριες καταργήθηκαν τον Φεβρουάριο του 1982. Πρόλαβα να φορέσω μπλε ποδιά.

Μαθητικό πηλίκιο φορούσαν τα αγόρια. Διακρίνεται η "σοφή" κουκουβάγια. Ο πατέρας μου φορούσε πηλίκιο όταν ήταν μαθητής στο Γυμνάσιο.  Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.


Παλιά σχολική τάξη. Σε τέτοια τάξη κάναμε μάθημα στο Δημοτικό. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

Παλιά σχολική τάξη. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

μικρό τετράδιο μικρού μαθητή, που απεικονίζει ένα παιδάκι να παίζει ακορντεόν. Μουσείο σχολική ζωής και εκπαίδευσης.


«Τόση βιάση καὶ σπουδή; 
Γιὰ ποῦ πᾶς, καλὸ παιδί; 
Κίνησες νωρὶς-νωρὶς 
καὶ τρεχάτος προχωρεῖς;

Στάσου δὰ νὰ διασκεδάσεις 
μὲ τὶς ὀμορφιὲς τῆς Πλάσης! 
Κόψε ἀπ᾿ τὰ περβόλια πάλι 
τοῦ χινόπωρου τὰ κάλλη!»

«Νὰ σταθῶ; Δὲν εὐκαιρῶ, 
γιατὶ πάω στὸ φτερό. 
Καὶ ποῦ πάω, νὰ στὸ πῶ; 
Στὸ σχολειό μου π᾿ ἀγαπῶ!

Ἄνοιξε γιὰ πρώτη μέρα. 
Βλέπεις τὰ παιδιὰ ἐκεῖ πέρα; 
Ἔχουν μόνα τους ταιριάξει 
χωριστὰ κάθε μιὰ τάξη».

Παλιά σχολική τάξη με τα ξύλινα θρανία. Απαραίτητο εποπτικό υλικό οι χάρτες. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

Δεν είχαν, όμως, όλες οι τάξεις αυτή την εικόνα.

Φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου από τη Μεταπολεμική Περίοδο. Φωτογραφικά ιστορικά αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.

«Εἶσαι, βλέπω, μαθητής. 
Μὰ στὸν ὦμο τὶ κρατεῖς, 
ποὺ μὲ τὴ ματιὰ τὴν πρώτη 
σ᾿ ἔκαμα γιὰ στρατιώτη;»


Παλιά μαθητική τσάντα. Μία τέτοια περίπου σάκα είχα στο Δημοτικό. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

Παλιά ζωγραφισμένη ξύλινη μαθητική κασετίνα. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

«Εἶναι τ᾿ ἄρματά μου αὐτά, 
τ᾿ ἀκριβά τ᾿ ἀγαπητά: 
Τὸ κοντύλι μου κι ἡ πλάκα, 
τὸ βιβλίο μου στὴ σάκα.

Όταν δεν υπήρχαν ακόμα τα στιλό....Μελανοδοχεία και μελάνη. Απαραίτητα υλικά για τη γραφή. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

Πένες και κονδυλοφόροι. Μουσείο Ιστορικής Ζωής και Εκπαίδευσης.

 Παλιό τετράδιο μαθητή. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

Ένα υπέροχο παλιό τετράδιο μαθητή με δένδρα και πουλιά. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

Δεν είχαν, όμως, όλα τα παιδιά τέτοια τετράδια

Φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου από σχολείο της υπαίθρου της Μεταπολεμικής Ελλάδας. Ιστορικά φωτογραφικά αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.


Κι ἔλα πιὰ νὰ σὲ χαρῶ, 
μὲ ρωτᾶς κι ἀργοπορῶ... 
Εἶναι ἡ ὥρα περασμένη, 
ἄκου, ὁ κώδωνας σημαίνει.


Το παλιό σχολικό κουδούνι. Το χτυπούσαμε κάθε μέρα με τη σειρά οι μαθήτριες και οι μαθητές της Έκτης τάξης του 7ου Δημοτικού Σχολείου της Βέροιας. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.


Το εξώφυλλο ενός υπέροχου παλιού τετραδίου. Κοριτσάκι που παίζει πιάνο. Μουσείο σχολικής ζωής και εκπαίδευσης.

http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/tellos_agras_poems.htm#ΠΡΩΤΗ_ΜΕΡΑ_ΣΤΟ_ΣΧΟΛΕΙΟ
Βλ. την εξαιρετική ιστοσελίδα του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης http://www.ekedisy.gr/category/mousio-scholikis-zois-ke-ekpedefsis/

Για τις παλιές φωτογραφίες, βλ. http://annagelopoulou.blogspot.gr/2013/09/blog-post_28.html

4 σχόλια:

  1. Όταν διαβάζω για το σχολείο του παρελθόντος, πάντα θυμάμαι το ποίημα "Τα δεκατέσσερα παιδιά" του Βρεττάκου. Το δικό μου σχολείο ήταν ακριβώς σαν της εικόνας 8. Γράφαμε στον πίνακα με τα τρία πόδια που κουνιόταν και έσπαζε η κιμωλία.

    Ο πίνακας

    Ο δάσκαλος στον πίνακα «τα ρήματα
    εις –μι» και τα «υγρόληκτα» αραδιάζει.
    Οι μαθητές, σα γηρασμένοι, γράφουνε,
    και κάθε τόσο: «Προσοχή!» τους κράζει.

    Τελειώνει. Τα «φυτά της Ινδοκίνας»
    και τ’ άνθη των θερμών χωρών» διδάσκει.
    Κάθε παιδί περίφοβο ακροάζεται
    και νυσταγμένο, αφηρημένο, χάσκει.

    Αρχίζει να διδάσκει περί «Πρόγονοι!»,
    περί «Θεός!», και «τάφοι των αγίων!».
    Κ΄ οι ψύλλοι, τα κουνούπια, οι σκυλόμυγες,
    οι ψείρες πλημμυρίζουν το σχολείον.

    Ο πίνακας τα βλέπει σα φιλόσοφος,
    τρομάζει και, μορφάζοντας, φωνάζει:
    «Τον κακομοίρη! τον εφάγαν τα ζωΰφια
    κι ακόμη τα υγρόληχτα αραδιάζει;»

    TEYKΡΟΣ ΑΝΘΙΑΣ, Από τη συλλογή ‘Αγιε Σατάν ελέησόν με, Αθήνα 1930, σ. 16.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Απαντήσεις
    1. Συγχαρητήρια για την ιστοσελίδα σας και τις εξαιρετικές δραστηριότητες που οργανώνετε.

      Διαγραφή