Ποιήματα του W.H. Auden για τους πρόσφυγες και τον ρατσισμό. Προσφυγικό μπλουζ και Κοίτα ξένε

  Συνεχίζω με ποιήματα για τους πρόσφυγες και τον ρατσισμό. Το Προσφυγικό Μπλουζ είναι ένα υπέροχο ερωτικό ποίημα του Αγγλοαμερικανού ποιητή W.H.Auden (Γουίστον Χιου Άντεν), που μιλά για την "άτυχη" αγάπη δύο φυγάδων-προσφύγων που προσπαθούν να γλυτώσουν από το ναζιστικό καθεστώς. 

 W. H. Auden (1907-1973). To 1939 έφυγε από το Λονδίνο για τις ΗΠΑ για να αποφύγει τον πόλεμο. Το Προσφυγικό Μπλουζ είναι γραμμένο το 1939. Θεωρείται ένα από τα πιο αγαπημένα ποιήματα σε αγγλική γλώσσα.

Πανόραμα Αγγλικής Ποίησης-A Panorama of English Poetry, επιμέλεια-μετάφραση του Πάνου Καραγιώργου, εκδ. Τυποθήτω-Gutenberg (Δάρδανος), Αθήνα 2002. Δίγλωση έκδοση. Στο βιβλίο αυτό ανθολογούνται γνωστά ποιήματα της αγγλικής λογοτεχνίας σε μετάφραση γνωστών Ελλήνων ποιητών. Το ποίημα του Ώντεν Προσφυγικό Μπλουζ ανθολογείται σε μετάφραση του ποιητή Κλείτου Κύρου. Βλ. http://www.dardanosnet.gr/book_details.php?id=1164

Edvard Munch, Ερωτευμένοι του δρόμου. 1900. Ιδιωτική Συλλογή.

  Ουίσταν Χιου Ώντεν (W.H. Auden), ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΜΠΛΟΥΖ

Πες πως η πόλη αυτή έχει δέκα εκατομμύρια ψυχές
άλλοι ζούνε σε μέγαρα, άλλοι σε τρύπες μικρές
κ όμως δεν έχει θέση για μας, αγάπη μου, δεν έχει θέση για εμάς.

Είχαμε κάποτε μια πατρίδα και μας φαίνονταν όλα καλά,
ψάξε μέσα στον Άτλαντα και θα την εβρείς κειδά
τώρα να πάμε εκεί δεν μπορούμε, αγάπη μου, να πάμε εκεί δεν μπορούμε.

Στο κοιμητήρι του χωριού ένα σμιλάγκι μεγαλώνει
κάθε άνοιξη απ' την αρχή μες στο άνθος φουντώνει
τα παλιά διαβατήρια δεν μπορούν να το κάνουν, αγάπη μου, δεν μπορούν να το κάνουν.

Ο πρόξενος είπε χτυπώντας το γραφείο του εμπρός
"Αν δεν έχεις το διαβατήριο, τυπικά θεωρείσαι νεκρός"
όμως να που ακόμα ζούμε, αγάπη μου, να που ακόμα ζούμε.

Πήγα σε μια επιτροπή, έκαστα να ξαποστάσω
με παρακάλεσαν ευγενικά του χρόνου να ξαναπεράσω
όμως σήμερα πού θα πάμε, αγάπη μου, σήμερα πού θα πάμε;

Ήρθα σε μια συγκέντρωση' σηκώθηκε ο ομιλητής να πει
"Αν τους αφήσουμε να μπουν, θε να μας κλέψουν το ψωμί"
Μιλούσε για σένα και για μένα, αγάπη μου, για σένα και για μένα.

Σαν ν' άκουσα μπουμπουνητά στα ουράνια να κατρακυλούν
ήταν ο Χίτλερ στην Ευρώπη, που έλεγε "Πρέπει να εξοντωθούν"
Α, μας είχε στο νου του, αγάπη μου, μας είχε στο νου του.

Είδα μια σκυλίτσα που φορούσε μια ζακέτα κουμπωμένη,
είδα μια πόρτα ολάνοιχτη και μια γάτα να μπαίνει:
όμως δεν ήταν Γερμανοεβραίοι, αγάπη μου, δεν ήταν Γερμανοεβραίοι.

Τράβηξα στο λιμάνι, στο μόλο στάθηκα μπροστά,
είδα τα ψάρια να τρέχουν στο νερό, δε ζούνε στη σκλαβιά:
μόλις τρία μέτρα μακριά μου, αγάπη μου, τρία μέτρα μακριά μου.

Περπάτησα σ' ένα δάσος, είδα στα δένδρα τα πουλιά'
δεν είχανε πολιτικούς και κελαηδούσαν χαρωπά:
δεν ήταν άνθρωποι σαν και μας, αγάπη μου, δεν ήταν σαν και μας.

Στον ύπνο μου ονειρεύτηκα χιλιώροφα κτίρια
με χίλιες πόρτες και χίλια παραθύρια
ούτε ένα δεν ήταν δικό μας, αγάπη μου, δεν ήταν δικό μας.

Στάθηκα μες στο χιόνι που 'πεφτε σε μια ανοιχτή πεδιάδα
δέκα χιλιάδες στρατιώτες βάδιζαν στην αράδα:
Ψάχναν για μας τους δυο, αγάπη μου, ψάχναν για μας τους δυο.

                          μτφρ. Κλείτος Κύρου

P. Picasso, Οι Ερωτευμένοι, 1923. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης. Ουάσιγκτον .

Γ. Χ. Ώντεν, Το πένθιμο μπλουζ, μεταφρ. Ερρίκος Σοφράς, εκδ. Κίχλη 2015. Δώδεκα ποιήματα του Αγγλοαμερικανού ποιητή Ώντεν ανθολογούνται στο βιβλίο αυτό με υπέροχη απόδοση από τον Ερρίκο Σοφρά. Τα οκτώ ποιήματα προέρχονται από τη συλλογή "Μια άλλη φορά" ("Another Time") που ο Ώντεν εξέδωσε στις ΗΠΑ το 1940, λίγους μήνες μετά την εγκατάστασή του εκεί. Το προσφυγικό μπλουζ ανήκει σ' αυτή τη συλλογή. Βλ. http://www.poiein.gr/archives/32446/index.html και http://www.politeianet.gr/books/9786185004354-auden-wystan-hugh-wh-auden-kichli-penthimo-mplouz-251102

Το ίδιο ποίημα του Ώντεν, 
σε μετάφραση του Ερρίκου Σοφρά.

 Προσφυγικό Μπλουζ 

Έστω πως η πόλη αυτή έχει δέκα εκατομμύρια ψυχές,

Κάποιοι ζουν σε μέγαρα, κάποιοι σε καταπακτές:

Μα δεν υπάρχει τόπος για μας, αγάπη, 

μα δεν υπάρχει τόπος για μας.

   Κάποτε είχαμε πατρίδα και τη νομίζαμε μοναδική,

Μες το χάρτη όποιος κοιτάξει κάπου θα τη βρει:

Δεν μπορούμε να πάμε τώρα εκεί, αγάπη, 

δεν μπορούμε να πάμε εκεί τώρα.

Στο κοιμητήρι του χωριού ο γέρο ίταμος φυτρώνει,

Κάθε που μπαίνει η άνοιξη ανθεί και ξανανιώνει: 

Τα παλιά διαβατήρια όμως όχι, αγάπη, τα παλιά διαβατήρια όμως όχι.

Είπε ο πρόξενος κτυπώντας το τραπέζι νευρικός:

"Αν δεν έχεις διαβατήριο, είσαι τυπικά νεκρός":

Αλλά εμείς είμαστε ακόμα ζωντανοί, αγάπη, εμείς είμαστε ακόμα ζωντανοί.

Πήγα σε μία επιτροπή, μου προσφέραν να καθίσω

Ευγενικά μου ζήτησαν του χρόνου να ξαναγυρίσω:

Μα που να πάμε σήμερα, αγάπη, που να πάμε σήμερα; 

Σε μία δημόσια συγκέντρωση πρόσεξα τον ομιλητή:

"Αν τους αφήσουμε να μπουν, θα μας κλέψουν το ψωμί"

Για σένα και για μένα μιλούσε, αγάπη, για σένα και για μένα μιλούσε.

Λες και άκουσα το αστροπελέκι στα ύψη να βρυχιέται

Πάνω απ'από την Ευρώπη ο Χίτλερ, "Να πεθάνουν", καταριέται

Εμάς είχε στο νου, αγάπη, εμάς είχε στο νου.

Είδα ένα κανίς, φόραε ζακέτα με καρφίτσα κουμπωμένη

Είδα την πόρτα ανοιχτή και μια γάτα να μπαίνει

Μα δεν ήσαν Γερμανοεβραίοι, αγάπη, δεν ήσαν Γερμανεβραίοι.

Τράβηξα για το λιμάνι, στάθηκα στην προκυμαία,

Είδα τα ψάρια να κολυμπούν, ήσαν σαν πάντα ελεύθερα:

Μόνο τρία μέτρα μακριά μου, αγάπη, μόνο τρία μέτρα μακριά μου.

Περπάτησα στο δάσος, είδα στα δέντρα τα πουλιά

Πολιτικούς δεν είχανε και κελαηδούσανε γλυκά:

Δεν ήταν ανθρώπινη φυλή, αγάπη, δεν ήταν ανθρώπινη φυλή.

Στ'όνειρό μου είδα ένα κτίριο με χίλιους ορόφους,

Με πόρτες και παράθυρα για χιλιάδες ανθρώπους

απ'όλα αυτά δικό μας, αγάπη, τίποτα απ'όλα αυτά δικό μας.

Στάθηκα σε μια πεδιάδα και γύρω έπεφτε χιόνι

Έναν ολόκληρο στρατό έβλεπα να ζυγώνει:

Εμάς τους δυο ψάχναν, αγάπη, εμάς τους δυο.  

Edvard Munch, Προς το δάσος ΙΙ. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης της Βικτώρια. Μελβούρνη.

P. Picasso, Aγκαλιά. 1900. Μουσείο Τέχνης Πούσκιν. Μόσχα.

Ένα ακόμα υπέροχο ποίημα του Ώντεν, γιατί όλοι τελικά είμαστε "ξένοι" και μόνοι.

W. H. Auden, Κοίτα ξένε

Κοίτα ξένε, τούτο το νησί τώρα
που το φως, καθώς αναπηδάει, αποκαλύπτει για δική σου χαρά,
στάσου ακίνητος
και σιωπηλός,
έτσι που να μπορεί στις διώρυγες τ΄ αυτιού σου
ν΄ αργοκυλάει ωσάν ποτάμι
το λικνιστό τραγούδι της θάλασσας.
Στάσου εδώ στου χωραφιού την άκρη
εκεί που τ' άσπρα βράχια βουτάνε στον αφρό και οι ψηλές προεξοχές τους
αντιστέκονται στην αντριά 
και στο χτύπο της παλίρροιας,
και τα χαλίκια κυνηγάνε τη ρούφνα 
κι ο γλαρός κάθεται για μια στιγμή στις απόκρημνες πλαγιές τους .
Πέρα πολύ, σαν σπόροι που πλένε, τα καράβια
ξεκινούν το καθένα με τη δική του ρότα για βιαστικές ιδιόθελες αποστολές
κι ό,τι μπορεί το μάτι να συλλάβει
μπορεί στ' αλήθεια να εισχωρήσει
και να κινηθεί μέσα στη μνήμη καθώς τούτα τα γνέφια τώρα,
που διαβαίνουν στον καθρέφτη του λιμανιού
κι όλο το καλοκαίρι αργοπλανιώνται στο νερό .
Μετάφραση : Μαρή Ασπιώτη

Edvard Munch, Δύο ανθρώπινες υπάρξεις. Μοναχικοί. 1899. Συλλογή Gundersen.

Edvard Munch, Μελαγχολία ΙΙI, 1902. MOMA (Mουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Ν.Υόρκη).

http://www.lifo.gr/articles/book_articles/79309

http://www.wikiart.org/en/pablo-picasso/lovers-of-the-street-1900

http://www.nga.gov/content/ngaweb/Collection/art-object-page.46667.html

http://www.moma.org/collection/works/85979

http://celinathens.blogspot.gr/2010/08/refugee-blues.html
http://www.dardanosnet.gr/book_details.php?id=1164
http://www.ngv.vic.gov.au/explore/collection/work/25016/
http://www.wikiart.org/en/pablo-picasso/embrace-1900
http://gundersencollection.com/index.php/gundersen-collection-munch-articles/42-munch-two-human-beings-the-lonely-ones
Ευχαριστώ τη Rosa Mund που μου πρότεινε το ποίημα του Ώντεν.