Άννα Αγγελοπούλου: Ο ρομαντισμός στην ελληνική ζωγραφική: πίνακες του Θ. Βρυζάκη με θέμα την ελληνική επανάσταση

Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.

Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...

Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;

Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...

Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.

Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!

Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012

Ο ρομαντισμός στην ελληνική ζωγραφική: πίνακες του Θ. Βρυζάκη με θέμα την ελληνική επανάσταση

Η ελληνική επανάσταση στη ζωγραφική: πίνακες του Θ. Βρυζάκη
Εικόνες ελληνικής επανάστασης

Ο Θεόδωρος Βρυζάκης (Θήβα 1814-Μόναχο 1878) θεωρείται ο πρώτος καταξιωμένος ζωγράφος της μετεπαναστατικής Ελλάδας και ο πρώτος εκπρόσωπος της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου της νεοελληνικής ζωγραφικής. Πολλά από τα έργα του έγιναν ευρέως γνωστά, γιατί κυκλοφόρησαν ως λαϊκές λιθογραφίες. Ζωγράφισε κυρίως ελαιογραφίες, τα περισσότερα θέματα των οποίων αντλούνται από τις σελίδες της ιστορίας της ελληνικής επανάστασης και εκφράζουν το ύφος και το πνεύμα των ζωγράφων του ρομαντισμού.

Τα έργα του Βρυζάκη αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα του ελληνικού ρομαντισμού στη ζωγραφική και αποτυπώνουν με νοσταλγικό τρόπο χαρακτηριστικές εικόνες από την ελληνική επανάσταση που μας θυμίζουν τα σχολικά μας βιβλία και τις σχολικές εορτές της 25ης Μαρτίου. Το πινέλο του καλλιτέχνη δημιουργεί ένα μαγικό νοσταλγικό κόσμο, απόλυτα εξιδανικευμένο, όπου διαδραματίζονται τελείως θεατρικά χαρακτηριστικές σκηνές από τον ελληνικό επαναστατικό αγώνα.

Παρά το ότι ο ίδιος είχε ζήσει ως παιδί τα δύσκολα χρόνια της επανάστασης (ο πατέρας του απαγχονίστηκε από τους Τούρκους), φαίνεται ότι αντικαθιστά τις σκοτεινές μνήμες του παρελθόντος με τις ζωγραφικές αναπαραστάσεις του ρομαντισμού, δημιουργώντας ένα τέλειο επαναστατικό "σύμπαν" όπου κυριαρχεί η τελειότητα της εξιδανίκευσης...Το 1832, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, φεύγει για σπουδές στο Μόναχο όπου και έζησε έως το θάνατό του. Σπουδάζει ζωγραφική στην Ακαδημία του Μονάχου και δέχεται την επιρροή Γερμανών καλλιτεχνών του ρομαντισμού που εκείνη την εποχή συνήθιζαν να ζωγραφίζουν φιλελληνικά θέματα.

Σας παρουσιάζω μερικά από τα πιο γνωστά έργα του Θεόδωρου Βρυζάκη. Πανέμορφες εικόνες, "θεατρικές" σκηνές από την ελληνική επανάσταση του 1821 που, όπως γνωρίζουμε, είχε περισσότερο σκοτεινές παρά φωτεινές στιγμές. Όμως, για τον μετεπαναστατικό νεοελληνικό ρομαντισμό η ελληνική επανάσταση ήταν πιο "φωτεινή", η πιο ηρωική περίοδος της νεότερης ελληνικής ιστορίας...

Στο αχνό φως του δειλινού τυφλός φουστανελοφόρος τραυματίας περπατά, στηριζόμενος στον ώμο ενός επίσης φουστανελοφόρου αγοριού. Ο καλλιτέχνης απεικονίζει άψογα την ενδυμασία των μορφών.

Θ. Βρυζάκη, Τυφλός τραυματίας. 1850. Εθνική Πινακοθήκη

Η Έξοδος του Μεσολογγίου-κατεξοχήν ηρωικό ρομαντικό θέμα-είναι ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες του Βρυζάκη. Το 1855 συμμετείχε με το έργο αυτό στη Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι. Αντέγραψε το έργο δύο φορές. Τα δύο πρωτότυπα κάηκαν στην πυρκαγιά του Μεσολογγίου το 1929. Το τρίτο πρωτότυπο, το οποίο κυκλοφόρησε και σε λιθογραφίες, σώζεται στην Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Η έξοδος του Μεσολογγίου. 1853. Εθνική Πινακοθήκη-Αθήνα

Θ. Βρυζάκης, Πολεμική Σκηνή. 1853. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα.

Θ. Βρυζάκης, Το στρατόπεδο του Γεώργιου Καραϊσκάκη. 1855. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Πολεμιστές. 1855. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Η Ελλάς ευγνωμονούσα. 1858. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι. 1861. Εθνική Πινακοθήκη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το θέμα του έρωτα στην ελληνική επανάσταση είναι πέρα έως πέρα ρομαντικό.

Θ. Βρυζάκης, Ειδύλλιο. 1862. Εθνική Πινακοθήκη.

Αγαπημένος μου πίνακας! Ο Βρυζάκης απεικονίζει με καθαρά θεατρικό τρόπο τη σκηνή: Τον αποχαιρετισμό δύο ερωτευμένων. Υπέροχη η ενδυμασία των μορφών. Φυσικά οι πολεμιστές της ελληνικής επανάστασης θα ήταν μάλλον αδύνατο να φορούν τέτοιες "τέλειες" στολές.

Θ. Βρυζάκη, Ο αποχαιρετισμός στο Σούνιο. 1863. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Παραμυθία (Παρηγοριά). 1847. Εθνική Πινακοθήκη.

Θ. Βρυζάκης, Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της επανάστασης. 1865. Εθνική Πινακοθήκη-Αθήνα.

Δείτε και δύο υπέροχες προσωπογραφίες Ελληνίδων της μετεπαναστατικής περιόδου. Ο καλλιτέχνης απεικονίζει με κάθε λεπτομέρεια την ενδυμασία και τα κοσμήματα των δύο γυναικών. Οι πίνακες του Βρυζάκη θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ένα μάθημα για την ενδυμασία της εποχής.