Άννας Αγγελοπούλου Ιστολόγιο Χάριν Λόγου και Τέχνης, Χάριν Φίλων

"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.
Το βρήκα γραμμένο σ᾽ένα ξεχασμένο λεύκωμα της μητέρας μου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 τέτοια αποφθέγματα σημείωναν οι μικρές μαθήτριες...
Γιατί θέλω ένα ιστολόγιο; Γιατί η ανάγκη μιας τέτοιου είδους επικοινωνίας;
Θα πω μόνο ότι στην αρχή σκέφτηκα να είναι ένα ιστολόγιο που να απευθύνεται στους συναδέλφους μου, δηλαδή μόνο σε φιλολόγους... "Χάριν φίλων" του λόγου, δηλαδή. Στη συνέχεια σκέφτηκα να είναι και "χάριν φίλων" της τέχνης. Τελικά, όμως, αποφάσισα να απευθύνεται και σε πολλούς άλλους: στους πρώην και επόμενους μαθητές μου, σε όσους αγαπούν να ονειρεύονται, σε όσους πιστεύουν ακόμα στο όραμα της παιδείας, σε όσους επέλεξαν να είναι εκπαιδευτικοί από αγάπη, σε όσους αγαπούν να ταξιδεύουν, και κυρίως σε όσους αγαπούν την ανάγνωση ή μάλλον τις αναγνώσεις...σε όσους παντού και πάντα θα διαβάζουν...θα διαβάζουν κείμενα στα βιβλία, κείμενα στις εικόνες, κείμενα στα πρόσωπα των ανθρώπων... Άλλωστε, η ανάγνωση είναι ταξίδι, όχι ένα αλλά πολλά ταξίδια...
Τελικά, το ιστολόγιο αυτό απευθύνεται στα αγαπημένα πρόσωπα της ζωής μας... Απευθύνεται ακόμα σε φίλους, γνωστούς και άγνωστους, σε πρόσωπα που συνάντησα, συναντώ καθημερινά, θα συναντήσω στο μέλλον ή που δε θα συναντήσω ποτέ.
Καλά ταξίδια, λοιπόν, με βιβλία, εικόνες, μουσικές και κυρίως με όνειρα!


Σάββατο 13 Φεβρουαρίου 2016

Kάρτες της Βικτωριανής εποχής για την ημέρα του έρωτα (κάρτες του Βαλεντίνου)

Βικτωριανές κάρτες για την ημέρα του Βαλεντίνου (14 Φεβρουαρίου),
την ημέρα των ερωτευμένων

    Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην εποχή της "παγκοσμιοποίησης" ο εορτασμός της ημέρας των ερωτευμένων στις 14 Φεβρουαρίου κάθε χρόνο συνδέεται με την εμπορευματοποίηση του ζωοποιού αισθήματος, του έρωτα και της αγάπης δύο ερωτικών συντρόφων. Η "ερωτοαγάπη" αποτελεί ουσιαστική ανάγκη του ανθρώπινου είδους και στην απατηλή "κάλυψή" της στηρίζεται μία ποικιλία επιχειρήσεων (ανθοπωλεία, καταστήματα δώρων, λιγότερο ή περισσότερο πολυτελή εστιατιόρια, κ.ά.) για να αυξήσει τα κέρδη. Ωστόσο, ο εορτασμός της ημέρας αυτής δεν αποτελεί φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών της μεταμοντερνας εποχής.
   Η αποστολή ερωτικών σημειωμάτων-καρτών στις 14 Φεβρουαρίου, την ημέρα της εορτής του Βαλεντίνου, αγίου της Καθολικής Εκκλησίας, έχει βαθιές ρίζες στην παράδοση του αγγλοσαξωνικού κόσμου και λέγεται ότι ξεκίνησε γύρω στον 15ο αιώνα (για τον εορτασμό του Αγ. Βαλεντίνου, βλ. http://www.sansimera.gr/worldays/134). Τότε  περίπου χρονολογούνται τα πρώτα διασωθέντα "Valentines", όπως αποκαλούνται τα πρώτα ερωτικά "δώρα" που έστελναν την ημέρα του Βαλεντίνου. Αυτά τα πρώτα "Valentines" είχαν τη μορφή χειρόγραφων ερωτικών σημειωμάτων ή ποιημάτων με απλές ζωγραφιές. Από το 1800 και ύστερα, χάρη στη διαθεσιμότητα του φτηνού χαρτιού και την εξέλιξη της τυπογραφίας και των νέων τεχνικών εκτύπωσης, άρχισαν να παίρνουν τη μορφή χαρακτικών και εκτυπωμένων καρτών, με αποτέλεσμα η παραγωγή τους σταδιακά να βιομηχανοποιηθεί και να λάβει μαζικό χαρακτήρα. Τον 19ο αιώνα, την Βικτωριανή εποχή, όπως ονομάζεται η περίοδος της βασιλείας της Βικτώριας στη Μ. Βρετανία, η παραγωγή των καρτών για την ημέρα των ερωτευμένων έλαβε μεγάλες διαστάσεις.


Μία από τις παλιότερες κάρτες του Βαλεντίνου του 19ου αιώνα. 1809. Μουσείο του Nόρφολκ.

   Στην αρχή τα Valentines ήταν απλά χαρτιά με ερωτικούς στίχους ή σημειώματα, που πλαισιώθηκαν με απλές ζωγραφιές λουλουδιών.  Στη συνέχεια, οι διακοσμήσεις εμπλουτίσθηκαν με ζωγραφιές παραδοσιακών ερωτικών συμβόλων, όπως η παιδική μορφή του Θεού έρωτα,  ποικιλία λουλουδιών με κυρίαρχο το κόκκινο τριάνταφυλλο και τα άνθη του "Μη με λησμόνει", καρδιές, "ερωτευμένα" πουλάκια και μορφές ερωτευμένων ζευγαριών ή μόνο ενός ερωτευμένου άνδρα ή μίας ερωτευμένης γυναίκας. Σε πολλές περιπτώσεις ο αποστολέας των Valentines ήταν ανώνυμος, δεν αποκάλυπτε την ταυτότητά του για ευνόητους λόγους.

Μία περίτεχνη Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Μουσείο του Nόρφολκ. Διακρίνεται η φράση "πιστός και αληθινός".

Τον 19ο αιώνα βελτιώθηκαν και τα υλικά των καρτών. Από απλό χαρτί πέρασαν στη χρήση χαρτιού πολυτελείας, χαρτί-δαντέλα, κρύσταλλα, φτερά, χάντρες, λιθογραφίες-χαρακτικά, κ.ά. Η φθηνή τιμή του χαρτιού και η ίδρυση της ταχυδρομικής υπηρεσίας στη Μ. Βρεττανία, αύξησε ραγδαία την αποστολή των καρτών.
  Η βιομηχανία των καρτών γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από τα 1800 και ύστερα. Το 1836 στάλθηκαν 60.000 κάρτες για τη γιορτή των ερωτευμένων. Από τα 1886, επειδή αποστέλλονταν μεγάλος αριθμός καρτών, το βασιλικό ταχυδρομείο με ανακοίνωσή του ζητούσε από το κοινό να ταχυδρομεί τις κάρτες του όσο πιο νωρίς γινόταν, για να μπορούν να αποσταλούν εγκαίρως και να μη φορτωθούν πολύ οι ταχυδρομικές υπηρεσίες. Τα φτηνά ταχυδρομικά τέλη διευκόλυναν την αύξηση μαζικής παραγωγής καρτών, που βέβαια ήταν φτηνότερες από τις περίτεχνες χειροποίητες. Όλο και περισσότεροι στη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ ταχυδρομούσαν ή έδιναν κάρτες "Valentines". Έδιναν κάρτες όχι μόνο στα πρόσωπα με τα οποία ήταν ερωτευμένοι/ες, αλλά σε φίλους και πρόσωπα της οικογένειας.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Μουσείο του Norfolk. Στο κέντρο μία κοπέλα γράφει την κάρτα για τη γιορτή του έρωτα. Δεξιά και αριστερά ερωτευμένα ζευγάρια.

Οι περίτεχνες χειροποίητες κάρτες ήταν φυσικά ακριβότερες από τις πιο απλές κάρτες μαζικής παραγωγής σε φτηνό χαρτί. Το είδος της κάρτας αποτελούσε πολλές φορές και ένδειξη της κοινωνικής θέσης και οικονομικής δύναμης του αποστολέα.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Δαντελωτή καρδιά με λουλούδια. Στο κέντρο η λιθογραφία ενός ερωτευμένου ζευγαριού. Διακρίνεται η φράση "Με αγάπη και αφοσίωση" 1850-1859. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή δαντελωτή κάρτα του Βαλεντίνου. Λουλούδια και ο Έρωτας.1850. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. "Oι περιπέτειες της αγάπη και του γάμου". 1870. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ. Στην κάρτα απεικονίζονται οι φάσεις της σχέσης ενός ζευγαριού, από τη γνωριμία, το φλερτ, την ερωτική εξομολόγηση, τους περιπάτους, το γάμο (στο κέντρο είναι μία εκκλησία), και τέλος την αποξένωση του ζευγαριού μετά το γάμο. Η κάρτα αποτελεί τεκμήριο για τις σχέσεις του ζευγαριού ανώτερης κοινωνικής τάξης κατά τη Βικτωριανή εποχή.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. "Ένα μήνυμα αγάπης". 1850-1859. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Στο κέντρο ο θεός Έρωτας. 1840-1879. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Στο κέντρο μία δεσποσύνη. 1840-1879. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ν. Υόρκη.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. 14 Φεβρουαρίου 1836. Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο. Το γάντι σήμαινε πρόταση γάμου. Εάν η κοπέλα φορούσε το γάντι την Κυριακή του Πάσχα, έδειχνε ότι δεχόταν την πρόταση.

Μία πολύ ιδιαίτερη Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. Στο κέντρο της δαντέλας βρίσκεται το "βαρόμετρο της αγάπης". Ο δείκτης του θερμόμετρου πηγαίνει από την εκτίμηση, στη φιλία, στην αγάπη, στη γοητεία, στην ένωση, στην ευδαιμονία..  Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο.


Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. 1860. Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο. 

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. 1880. Μουσείο Victoria and Albert. Λονδίνο. 

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου. "Μη με ξεχνάς". 1880. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με λουλούδια. "Χαριτωμένο μου αστέρι". 1880. Βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Πανεπιστήμιου του Μάντσεστερ.

   Στο Μουσείο της πόλης του Λονδίνου φυλάσσεται μία μεγάλη συλλογή Βικτωριανών καρτών για τη γιορτή των ερωτευμένων. Ιδού μία μικρή επιλογή.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με λουλούδια. 1851-1875. Μουσείο του Λονδίνου.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με μία κοπέλα που κρατά ομπρέλα. 1841-1859. Μουσείο του Λονδίνου.

 Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με μία κοπέλα ντυμένη με περίτεχνο φόρεμα. 1860-1868. Μουσείο του Λονδίνου.

Δαντελωτή Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ανθοδέσμη 1851-1875. Μουσείο του Λονδίνου. Μία υπέροχη λιτή κάρτα.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο ζευγάρι. "Πρώτη αγάπη". 1851-1870. Μουσείο του Λονδίνου.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο ζευγάρι. 1849-1855. Μουσείο του Λονδίνου.

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο ζευγάρι. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ.

    Συχνά οι κάρτες είχαν και κωμικό-σατιρικό θέμα. Ήταν βέβαια κάρτες πιο φθηνές και λιγότερο περίτεχνες.

Βικτωριανή κωμική κάρτα του Βαλεντίνου. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ

Βικτωριανή κάρτα του Βαλεντίνου με ερωτευμένο νεαρό. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ

Βικτωριανή σατιρική κάρτα του Βαλεντίνου με κοπέλα που σηκώνει το φόρεμα και δείχνει τον αστράγαλο. Βιβλιοθήκη Lilly. Ιντιάνα. ΗΠΑ

   Τον 20 αιώνα αναβίωσε το ενδιαφέρον για την αποστολή καρτών για τη γιορτή των Ερωτευμένων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Μεγάλου Πολέμου (Α΄Παγκοσμίου Πολέμου), λόγω του αναγκαστικού αποχωρισμού των ερωτευμένων και του φόβου της απώλειας.  Με το πέρασμα των χρόνων και την παγκοσμιοποίηση η γιορτή των Ερωτευμένων "εμπορευματοποιήθηκε" και διαδόθηκε έξω από τον αγγλοσαξωνικό χώρο.

"Να με σκέφτεσαι". Κάρτα του Βαλεντίνου της εποχής του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Μουσείο του Norfolk.



2 σχόλια:

  1. Εσείς τις κάρτες, εγώ το ποίημα. Λαπαθιώτης πάλι.
    Μετά μουσικής. Αυτή τη φορά του γλυκύτατου Γιάννη Σπανού.

    Μικρὸ Τραγούδι

    Ὁ παλιός μας Ἔρωτας,
    μὲ τὰ βάσανά του,
    ὁ καλός μας Ἔρωτας,
    ἦταν τοῦ θανάτου.

    Δέκα χρόνια στὴ σειρά,
    δίχως νὰ τὸ ξέρει,
    δέκα χρόνια στὴ σειρά,
    μᾶς κρατοῦσε ταίρι.

    Μᾶς βαστοῦσε συντροφιά,
    μᾶς κρατοῦσε ταίρι,
    δέκα χρόνια στὴ σειρὰ
    κι ἕνα καλοκαίρι...

    Μὰ ὅπως ὅλα μᾶς περνοῦν
    καὶ χαρὲς καὶ πόνοι,
    νὰ μιὰ μέρα ποὺ κι αὐτός,
    ἄρχισε νὰ λιώνει.

    Κι ἕνα βράδυ σκοτεινό,
    βράδυ πικραμένο,
    καθὼς εἶχα κουραστεῖ
    νὰ σὲ περιμένω,

    δίχως λέξη νὰ μοῦ πεῖ,
    γύρισε στὴ μπάντα,
    ῾σφάλισε τὰ μάτια του
    κι ἔσβησε γιὰ πάντα...

    ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ

    ΑΛΕΚΑ ΜΑΒΙΛΗ -Ο ΠΑΛΙΟΣ ΜΑΣ ΕΡΩΤΑΣ
    https://www.youtube.com/watch?v=VFnYYsWimBw

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. χθες ξαναδιάβασα τα ποιήματα του Λαπαθιώτη...και σταμάτησα σ' αυτό το ποίημα. Να που συναντήθηκαν οι σκέψεις μας...

      Διαγραφή