Μυρτιώτισσα, η ποιήτρια της αγάπης: ποιήματα της Μυρτιώτισσας σε παράλληλη ανάγνωση με το ποίημα της Μαρίας Πολυδούρη "Μόνο γιατί μ' αγάπησες"

Η ποιήτρια Μυρτιώτισσα (1885 -1968): η ποιήτρια της αγάπης

   

   Προτείνω στις μαθήτριες και τους μαθητές της Θεωρητικής Κατεύθυνσης του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης τα ποιήματα της Μυρτιώτισσας σε συνανάγνωση με το ποίημα της Μαρίας Πολυδούρη Μόνο γιατί μ' αγάπησες.  

Όσοι γνωρίζουν τη βιογραφία της Πολυδούρη ίσως μπορούν να ανακαλύψουν αρκετά κοινά σημεία με το βίο της ποιήτριας Θεώνης Δρακοπούλου, γνωστής ως Μυρτιώτισσα.

   Η Μυρτιώτισσα (λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Θεώνης Δρακοπούλου) γεννήθηκε το 1885 σε προάστιο της Κωνσταντινούπολης. Ο πατέρας της ήταν διπλωμάτης και έξι χρόνια μετά τη γέννηση της Θεώνης διορίστηκε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην τουρκοκρατούμενη τότε Κρήτη, όπου μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του. Μετά από παραμονή δυο χρόνων στο νησί, εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Αθήνα, όπου η Θεώνη φοίτησε στη Σχολή Χιλλ της Πλάκας. 

Η Θεώνη Δρακοπούλου (η Μυρτιώτισσα) σε ηλικία 16 ετών.

 Η Μυρτιώτισσα από μαθητική ηλικία είχε κλίση προς την ποίηση και το θέατρο. Σε ηλικία 16 ετών απήγγειλε για πρώτη φορά δημόσια στο λογοτεχνικό σύλλογο "Παρνασσό" ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά. Η παρουσία της έκανε μεγάλη εντύπωση. Πήρε μέρος σε ερασιτεχνικές παραστάσεις αρχαίου δράματος και συνεργάστηκε με τη Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. 

Η Μυρτιώτισσα στο "Όνειρο εαρινής πρωίας" του Ντ' Αννούντσιο σε σκηνοθεσία Χρηστομάνου στο Δημοτικό Θέατρο.

Η Μυρτιώτισσα ως Δυσδαιμόνα στον "Οθέλλο" στο Δημοτικό Θέατρο.

Η Μυρτιώτισσα ως Αντιγόνη στο Στάδιο (1904).

  Μετά από σύντομη διακοπή της ενασχόλησής της με το θέατρο, λόγω αντίδρασης της οικογένειάς της, συνέχισε τις δραματικές σπουδές της στο Παρίσι (Κρατική Δραματική Σχολή), όπου εγκαταστάθηκε μετά το γάμο της με το Σπύρο Παππά, με τον οποίο απέκτησε ένα γιο το Γιώργο, ο οποίος αργότερα σταδιοδρόμησε στο ελληνικό θέατρο. Ο άντρας της Σπύρος Παππάς ήταν μακρινός εξάδελφός της εγκατεστημένος στο Παρίσι. Η νεαρή Θεώνη φαίνεται ότι δεν τον ερωτεύτηκε αληθινά. Έζησε μαζί του κάποια χρόνια στο Παρίσι και μοιραζόταν μαζί του την αγάπη για το θέατρο, όμως δεν μπορούσε να γίνει ευτυχισμένη στο γάμο της που τελικά κατέληξε σε διαζύγιο.

Η Μυρτιώτισσα ως Θεώνη Παππά, όταν ζούσε με το σύζυγό της Σπύρο Παππά στο Παρίσι.

   Μετά το τέλος του βραχύβιου γάμου της, επέστρεψε με το γιο της στην Ελλάδα όπου εργάστηκε ως καθηγήτρια απαγγελίας στο Ωδείο Αθηνών. Καθοριστική για την ποιητική της έκφραση αλλά και για την ίδια της τη ζωή στάθηκε η γνωριμία και ο έρωτάς της με τον Επτανήσιο ποιητή Λορέντζο Μαβίλη.

Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης με στολή Γαριβαλδινού. Σε ηλικία 52 ετών ο Μαβίλης κατατάχθηκε στο σώμα εθελοντών Γαριβαλδινών που πήγε να πολεμήσει στον πρώτο βαλκανικό πόλεμο όπου και σκοτώθηκε στη μάχη του Δρίσκου της Ηπείρου το 1912.. Ο Μαβίλης ήταν γνωστός για τα πατριωτικά του αισθήματα. Στο παρελθόν είχε πολεμήσει στην Κρήτη και στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

  Μετά τον δραματικό θάνατο του αγαπημένου της, η Μυρτιώτισσα έπεσε σε βαθιά μελαγχολία και στράφηκε στην ποίηση για να εκφράσει τον πόνο της. Το 1919 κυκλοφόρησε η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο Τραγούδια.
  Σημαντική για τη ζωή της στάθηκε επίσης η βαθιά φιλία που τη συνέδεε με τον Κωστή Παλαμά, οποίος στάθηκε καθοδηγητής της. Τον επισκεπτόταν συχνά, έκαναν μαζί περιπάτους και συζητούσαν συχνά για ποίηση. Ο Παλαμάς προλόγισε τις ποιητικές συλλογές της, γεγονός που αποδεικνύει τη στενή σχέση που τον συνέδεε με τη Μυρτιώτισσα.
   Η Μυρτιώτισσα είχε επίσης συναντηθεί με τον Καβάφη κατά τη διάρκεια ταξιδιού της στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και γνώριζε και τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Σώζονται κείμενα με τις εντυπώσεις της από τη γνωριμία και των δύο αυτών σημαντικών μορφών της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
  Η Μυρτιώτισσα τιμήθηκε με κρατικά βραβεία ποίησης, το 1932 για την ποιητική της συλλογή Δώρα της αγάπης και το 1939 για τις Κραυγές. Μετά τον πρόωρο χαμό του γιου της, του ηθοποιού Γιώργου Παππά,  εξέδωσε το βιβλίο Ο Γιώργος Παππάς στα παιδικά του χρόνια (1962). Πέθανε στην Αθήνα το 1968, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του γιου της.

Ο Γιώργος Παππάς (1909-1958), ένας από τους σπουδαιότερους θεατρικούς και κινηματογραφικούς ηθοποιούς της περιόδου 1930-1950,  ήταν ο μονάκριβος γιος της Μυρτιώτισσας. Η ποιήτρια δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει τον πρόωρο θάνατο του γιου της.

Έργα της Μυρτιώτισσας

Ι. Ποίηση
• Τραγούδια. Αθήνα, Τύπος, 1919.
• Κίτρινες φλόγες. Αθήνα, 1925.
• Τα δώρα της αγάπης. Αθήνα, 1932.
• Κραυγές. Αθήνα, 1939.
ΙΙ.Πεζογραφία
• Ο Γιώργος Παππάς στα παιδικά του χρόνια. Αθήνα, 1962.
ΙΙΙ. Ανθολογίες
• Ελληνικά ποιήματα, κατάλληλα για απαγγελία. Αθήνα, 1921.
• Παιδική ανθολογία1-2. Αθήνα, 1930.
ΙV. Μεταφράσεις
• Κοντέσσα ντε Νοάιγ, Ποιήματα· Μετάφραση Μυρτιώτισσας. Αθήνα, 1928.
• Ευριπίδη, Μήδεια. Αθήνα, 1932.
V. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Ποιήματα. Αθήνα, 1953. • Μυρτιώτισσας Άπαντα (με πρόλογο του Τάσου Αθανασιάδη και εισαγωγή του Ανδρέα Καραντώνη). Αθήνα, Alvin Redman Hellas, 1965

   Η ποίηση της Μυρτιώτισσας κυριαρχείται από έντονο, πηγαίο και γνήσιο λυρισμό, ενώ συχνά θέματά της είναι η φύση, έρωτας και ο θάνατος που καθόρισε τη ζωή της. Σε πολλά ποιήματά της το ποιητικό υποκείμενο-εγώ συνδιαλέγεται με το ερωτικό αντικείμενο του πάθους, το εσύ.  Η παρουσία του ερωτικού εσύ είναι απούσα, αλλά έχει στοιχειώσει τη ζωή του ποιητικού υποκειμένου, ζει στη σκέψη και τη μνήμη, στο όνειρο και τη φαντασία, υπάρχει παντού αν και έχει απωλεσθεί. Πολλά από αυτά τα ποιήματα, όπως και τα ποιήματα της Πολυδούρη, είναι τραγούδια για τον έρωτα, μοιάζουν με προσωπικές σελίδες ημερολογίου, με ερωτική εξομολόγηση, ερωτική επιστολή...

Παραθέτω κάποια από τα ποιήματα της Μυρτιώτισσας. Πρώτα από όλα το διάσημο Σ' αγαπώ που έχει μελοποιηθεί από τον Μάνο Χατζιδάκι.

Mυρτιώτισσα, Σ' αγαπώ

Σ΄αγαπώ - δεν μπορώ

τίποτ΄άλλο να πω

πιο βαθύ, πιο απλό,
πιο μεγάλο!

Μπρος στα πόδια σου εδώ
με λαχτάρα σκορπώ
τον πολύφυλλο ανθό
της ζωής μου.

Ώ μελίσσι μου, πιες
απ΄αυτόν τις γλυκές,
τις αγνές ευωδιές
της ψυχής μου!

Τα δυο χέρια μου - νά!
στα προσφέρω δετά,
για να γείρεις γλυκά
το κεφάλι,

κ΄η καρδιά μου σκιρτά
κι όλη ζήλεια ζητά
να σου γίνει ως αυτά
προσκεφάλι!

Και για στρώμα, καλέ,
πάρε όλην εμέ -
σβήσ΄τη φλόγα σε με
της φωτιάς σου,

ενώ δίπλα σου εγώ
τη ζωή θ΄αγροικώ
να κυλάει στο ρυθμό
της καρδιάς σου!..

Σ΄αγαπώ - τι μπορώ
ακριβέ, να σου πώ,
πιο βαθύ, πιο απλό,
πιο μεγάλο;..

(Από την ποιητική συλλογή Κίτρινες φλόγες)

Μυρτιώτισσα, Θέλω να ξέρεις...

Θέλω να ξέρεις πως δεν έσβησε,

μέσα μου η πύρινη ματιά σου

κι αυτά τα χρόνια που δε μ’ έβλεπες,

εγώ τα πέρναγα σιμά σου!

Θέλω να ξέρεις πως το χέρι σου

στη μοναξιά μου μ’ οδηγούσε,

θέλω να ξέρεις πως η σκέψη σου

τα ονείρατά μου κυβερνούσε.

Κι όταν ο άγριος πόνος μ’ έπνιγεν,

εσέναν έκραζα βοήθεια,

και συ ερχόσουν, ω! τα λόγια σου

τι δροσολόγημα στα στήθια!

Θέλω να ξέρεις κι ότι πέρασα

πολλές νυχτιές μαζί μ’ εσένα,

ενώ η βροχή κυλούσε πένθιμα

κι ήσαν τα πάντα ησυχασμένα.

Κι εκεί σου ξεμυστηρευόμουνα
τα πάθια σου, τα μυστικά μου,
σου'δειχνα την ψυχή μου ολόγυμνη,
σου'λέγα: "Λαχταρά η καρδιά μου

να μπει μες στο κρυφό, βαθύσκιωτο
της θείας καρδιάς σου περιβόλι".
Κι εσύ τη δεχόσουν, της έδινες
ξεκούρασμα και αραξοβόλι!

Κι οπού κι αν βρέθηκα, μονάχη μου

ή μες στο βούισμα του κόσμου,

ήσουν εσύ παντού και πάντοτε

ο μυστικός σύντροφός μου.

Θέλω να ξέρεις πως θα φλέγεται

πάντοτε μέσα μου η ματιά σου

και όλα τα χρόνια που μου μέλλονται

εγώ θενά τα ζω κοντά σου!

Κι όταν ο Χάρος, που λαχτάρισμα

τέτοιο μας έδωσε μια μέρα,

τέλος, κινήσει κι έρθει να με βρει,

προτού μ’ αυτόνε φύγω πέρα,

θέλω να ξέρεις πως μ’ εσένανε

τα στενά λόγια θα μιλήσω,

κι αργά μ’ εσέ, για κάποιο ανέβασμα

σε κάποιο Βράχο θα κινήσω.

(από την ποιητική συλλογή Κίτρινες Φλόγες)

Μυρτιώτισσα, Έρωτας τάχα...

Έρωτας τάχα νά’ ν’ αυτό

που έτσι με κάνει να ποθώ

τη συντροφιά σου,

που σα βραδιάζει, τριγυρνώ

τα φωτισμένα για να ιδώ

παράθυρά σου;

Έρωτας νά’ ναι η σιωπή

που όταν σε βλέπω, μου το κλει

σφιχτά το στόμα,

που κι όταν μείνω μοναχή,

στέκω βουβή κι εκστατική

ώρες ακόμα;

Έρωτας νά’ ναι ή συφορά,

με κάποιου αγγέλου τα φτερά

που έχει φορέσει,

κι έρχετ’ ακόμη μια φορά

με τέτοια δώρα τρυφερά

να με πλανέσει;

Μα ό,τι και νά’ ναι, το ποθώ,

και καλώς νά’ ρθει το κακό

που είν’ από σένα˙

θα γίνει υπέρτατο αγαθό,

στα πόδια σου αν θα σωριαστώ

τ’ αγαπημένα...

(από την ποιητική συλλογή Τα δώρα της αγάπης)

Μυρτιώτισσα, Τα δώρα της αγάπης σου

Τα δώρα της αγάπης σου, Καλέ,

μ’ όλα τα μύρα,

κι αν δεν μου τά’ φερες, εγώ

πλούσια τα πήρα.

Τα πήρα και ταξίδεψα βαθιά

στους άυλους τόπους,

κι αγαπηθήκαμε έξω απ’ τον καιρό

και τους ανθρώπους.

Όλα, κι ακόμα τον παντοτινό

της καρδιάς πόνο,

που το βασιλικό του έχει σ’ αυτή

στημένο θρόνο,

τον ξέχασα, και δόθηκε μεμιάς,

ψυχή και σάρκα,

στο πέλαο της αγάπης, με το νου

πλατιά τη βάρκα.

Πλέρια μου τα ξανάδωκες εσύ

τα στερημένα,

κι όλο το καλοκαίρι έχω τραφεί

γλυκά από σένα.

Την κάθε αυγή με ξύπναγε απαλά

το χάιδεμά σου,

και τη βουνίσια γευόμουν δροσιά

στην αγκαλιά σου.

Κι ως έγερνεν ο ήλιος στο βουνό,

πως απ’ το χέρι

μ’ έσερνες κι ανεβαίναμε μαζί,

χρυσό μου ταίρι!

Κι οι νύχτες, ω! κι οι νύχτες σιωπηλές

κι αστροντυμένες,

και μόνο εμείς στο δάσος, δύο ψυχές

ερωτεμένες.

Τα δώρα της αγάπης σου, Καλέ,

μ’ όλα τα μύρα,

τι κι αν δεν τά’ φερες! Εγώ

πλούσια τα πήρα.

Και τώρα ζούνε πάνω απ' τον καιρό
και τους ανθρώπους,
στης φαντασίας μέσα τους βαθιούς,
τρισάγιους τόπους.

(από την ποιητική συλλογή Τα Δώρα της αγάπης)

Για τα ποιήματα της Μυρτιώτισσας και τις φωτογραφίες από τη ζωή της, 
βλ. Μυρτιώτισσας Άπαντα (πρόλογος Τ. Αθανασιάδη-εισαγωγή Ανδρέα Καραντώνη), εκδ. Alvin Redman Hellas, Αθήνα, 1965

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=289
http://www.peri-grafis.com/ergo.php?id=374
http://www.matia.gr/7/73/7307/7307_1_14.html
http://users.otenet.gr/~enigma/poetry3.htm